Σκοπός της ζωής κάθε ανθρώπου είναι να συναντήσει το Θεό, να δεχτεί την αγάπη Του και να νιώσει την παρουσία Του στη ζωή του

Η πίστη του ανθρώπου δοκιμάζεται ιδιαίτερα στις δύσκολες καταστάσεις της ζωής. Στις δύσκολες στιγμές ο χριστιανός χρειάζεται να απευθύνεται στο Θεό, στη Μητέρα του Θεού και στους Αγίους με περισσότερο ζήλο. Ο Μακαριώτατος Δεσπότης Ονούφριος, Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας μας μιλάει για αυτή την ευλογημένη βοήθεια όσο και για τον άνθρωπο ως δοχείο της Θείας Χάριτος. Το Τμήμα Ενημέρωσης και Μορφώσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας δημοσιεύει τη συνέντευξη του Προκαθήμενου στην Εκκλησιαστική Ορθόδοξη εφημερίδα.

– Μακαριώτατε, πως το εξηγείτε: γιατί πολλοί άνθρωποι δεν απευθύνονται στο Θεό? Άραγε, δεν καταλαβαίνουν ότι ο Κύριος πάντα βοηθάει?

– Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι φοβούνται τους περιορισμούς στους οποίους προτρέπει ο χριστιανισμός: λένε, ότι στην Εκκλησία υπάρχουν πολλές απαγορεύσεις. Στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Ο Απόστολος Παύλος λέει: “Ὅλα μου ἐπιτρέπονται, ἀλλὰ δὲν συμφέρουν ὅλα. Ὅλα μου ἐπιτρέπονται, ἀλλὰ ἐγὼ δὲν θὰ ἀφήσω τὸν ἑαυτό μου νὰ ἐξουσιασθεῖ ἀπὸ τίποτα” (Α' Κορ. 6,12). Όλα πρέπει να γίνονται με μέτρο και με διάκριση. Πολλοί Άγιοι με το παράδειγμά τους δείχνουν πόσα λίγα χρειάζεται ο άνθρωπος στη ζωή. Αυτό δεν το καταλαβαίνουν όσοι ζουν χωρίς το Θεό. Νομίζουν ότι οι θησαυροί τους κάνουν να είναι ευτυχισμένοι. Αλλά, συχνά συμβαίνει το αντίθετο: όσο πιο επίμονα ο άνθρωπος εργάζεται για να μαζέψει υλικά αγαθά, τόσο πιο πολύ πέφτει σε απόγνωση.

– Γιατί συμβαίνει αυτό?

Πρώτα από όλα, τα υλικά αγαθά δε φέρνουν πνευματική χαρά. Μπορείς να μαζέψεις όλους τους θησαυρούς της γης και την ίδια στιγμή να είσαι ο πιο δυστυχισμένος άνθρωπος. Αυτό είναι, παρεμπιπτόντως, και μια από τις αιτίες που η ανθρωπότητα βρίσκεται σε κατάσταση φόβου και αγωνίας. Μάλιστα, ανησυχεί που ο πληθυσμός αυξάνεται και οι φυσικοί πόροι μειώνονται. Πολλοί ξεχνούν ότι ο Κύριος κατάφερε ώστε με πέντε άρτους να χορτάσουν πέντε χιλιάδες άνθρωποι. Αυτός που ζει με το Θεό δεν αγωνιά υπερβολικά και δε υπολογίζει τους φυσικούς πόρους. Όσα λείπουν, ο Κύριος τα πολλαπλασιάζει και τα δίνει όλα σε επάρκεια.

– Όταν ο Κύριος έθρεψε πέντε χιλιάδες ανθρώπους, αυτοί ήθελαν να Τον ανακηρύξουν βασιλιά. Γιατί Αυτός αρνήθηκε τη δόξα του βασιλιά?

– Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός δεν ήρθε για τη δόξα. Γεννήθηκε στη φτωχή σπηλιά, δείχνοντας με αυτό τη μεγάλη Του ταπεινότητα και ότι τα γήινα αγαθά είναι εφήμερα. Ο ερχομός του Σωτήρος στον κόσμο ήταν αναγκαίος για τη σωτηρία μας. Σύμφωνα με το σχέδιο του Δημιουργού, οι άνθρωποι που ζούσαν με ευλάβεια έπρεπε να ανεβαίνουν από τη γη στον ουρανό. Αλλά, αυτοί άρχισαν να αμαρταίνουν. Τότε ο Θεός ο Ίδιος κατεβαίνει στους ανθρώπους. Ο Κύριος έρχεται στη γη όχι για να γίνει γήινος, πολιτικός βασιλιάς, όπως ήθελαν εκείνοι που χόρτασαν με πέντε άρτους και δύο ψάρια (βλ. Μτ. 14,13–21‧ Μκ. 6,31–44‧ Λκ 9,10–17‧ ᾽Ιω 6,5–15). Ο Σωτήρας ήρθε στον κόσμο για να προσφέρει στον άνθρωπο κάτι πολύ πιο σημαντικό: να τον ελευθερώσει από τη δουλεία της αμαρτίας, του διαβόλου και του αιωνίου θανάτου. Ήρθε στον κόσμο για να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποκτήσουν εσωτερική ελευθερία και εξουσία ώστε να είναι τέκνα του Θεού (᾽Ιω 1,12).

Καθώς έλαβε την αμαρτωλή μας φύση, ο Σωτήρας, με τα σταυρικά πάθη και την ανάσταση επανέφερε στους ανθρώπους τη χαμένη δυνατότητα να είναι τέκνα Θεού. Και εμείς, με όλη μας την καρδιά και την ψυχή ταπεινά ευχαριστούμε τον Κύριο για την απέραντη αγάπη Του. Αυτός είναι και ο σκοπός της ζωής κάθε ανθρώπου: να συναντήσει το Θεό, να δεχτεί την αγάπη Του και να νιώσει την παρουσία Του στη ζωή του.

– Πώς όμως μπορούμε να φτάσουμε σε τόσο υψηλό σκοπό?

– Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τον εαυτό μας, να ζούμε σύμφωνα με τις εντολές του Θεού. Τότε θα νιώθουμε την παρουσία του Θεού όχι μόνο δίπλα μας αλλά και σε όλη την Οικουμένη. Ό,τι ζει πάνω στη γη, στη θάλασσα και στον ουρανό, έχει ζωή από τη δύναμη του Θεού. Αν ο άνθρωπος το συνειδητοποιεί, δεν χρειάζεται να σκαρφαλώνει στον ουρανό για να δει τον Κύριο. Αρκεί να κοιτάζει γύρω του και μέσα του. Εννοείται ότι δε μιλάμε για φυσικά αλλά για πνευματικά μάτια. Ο καθένας από μας είναι δοχείο της Θείας Χάριτος. Αν αγγίξεις τον άνθρωπο, θα αγγίξεις και τη Χάρη του Θεού.

Τόσο στον κόσμο που μας περιβάλλει όσο και στους πλησίον μας φανερώνεται η Θεία Χάρις. Κοιτάξτε την αρμονία που υπάρχει στον άνθρωπο! Πρέπει να είναι πολύ άγριος, απερίσκεπτος κανείς για να μην αντιλαμβάνεται ότι μια τόσο τέλεια δημιουργία δεν μπορεί παρά να είναι δημιούργημα Αυτού που προϋπήρχε της δημιουργίας. Και όταν κοιτάζουμε αυτά που έχουμε μέσα μας όσο και αυτά που μας περιβάλλουν, οδηγούμαστε στην πίστη ότι ο Θεός είναι αγάπη, ο Θεός είναι η ζωή που γεμίζει όλες τις δημιουργίες Του, όλο τον κόσμο.

Ο άνθρωπος του Θεού και το χαρακτηριστικό του

– Όταν ένας πιστός άνθρωπος ζει δύσκολες καταστάσεις, του φαίνεται μερικές φορές ότι ο Θεός τον εγκατέλειψε...

– Ο Κύριος ποτέ δεν εγκαταλείπει τον άνθρωπο. Ο καθένας από μας, όπως έχω πει ήδη, είναι δοχείο της Χάριτος του Θεού. Μόνο που εμείς δεν τη φέρουμε επάξια. Αν πάρεις από κάποιον τη Θεία Χάρη δε θα μπορέσει να ζεί. Πρέπει να ευγνωμονούμε τον Θεό για τη Χάρη που μας δίνει, για όλες τις ευεργεσίες Του. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς μπροστά του και να ελεούμε ο ένας τον άλλον. Όπως λέγεται στο Ευαγγέλιο, την ημέρα της Κρίσεως ο καθένας θα λογοδοτήσει για τις πράξεις του. Αυτός που ήταν ελεήμων στο όνομα του Χριστού, θα κληρονομήσει την Αιώνια Βασιλεία και αυτός που απέφευγε να το κάνει, θα μοιραστεί τη μοίρα των πεσόντων αγγέλων (βλ.Μτ. 25,31–46).

– Και οι πνευματικοί κόποι της νηστείας και της προσευχής?

– Την ημέρα της Κρίσεως, ο Κύριος δε θα ρωτήσει αν νηστεύαμε, αν προσευχόμασταν, αν κάναμε μετάνοιες. Όλες αυτές οι πράξεις έχουν σκοπό να καλλιεργήσουμε μέσα μας την ταπείνωση, την ελεημοσύνη και την αγάπη. Αυτός που αγαπάει τον πλησίον, εξομοιώνεται με το Θεό. Με την αγάπη δεν εννοούμε τη συνηθισμένη αγάπη (όπως του πατέρα στο γιό ή του γαμπρού στη νύφη) αλλά τη θυσιαστική, την πνευματική. Όντας αυτή αμερόληπτη, στρέφεται σε αυτούς που χρειάζονται τη βοήθειά μας. Μπορεί κάποιος να μη μας αρέσει, να μη μας αρέσει η εμφάνισή του, ο χαρακτήρας του, οι συνήθειες του. Αν όμως μπορούμε να τον βοηθήσουμε, τότε πρέπει να το κάνουμε. Τέτοια αγάπη ο Θεός έχει για όλους. Μας έδωσε εντολή να αγαπάμε ο ένας τον άλλον. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό με βάση του οποίου καθορίζουμε εάν και κατά πόσο κάποιος είναι ο άνθρωπος του Θεού ή όχι.

– Συμβουλέψτε μας, πως να κατακτήσουμε τέτοια αγάπη?

– Πρώτα από όλα, χρειάζεται να κάνουμε συγκεκριμένη εργασία στον εαυτό μας. Πρέπει να μισούμε την αμαρτία και να την αποφεύγουμε. Αυτή είναι η σωτήρια οδός την οποία θα ακολουθούμε πάντα με την αγάπη του Θεού. Είναι αυτή που θα μας οδηγήσει στην εν Χριστό αιώνια ζωή. Αν υπάρχει πραγματική αγάπη, τότε δεν υπάρχει ούτε εκνευρισμός, ούτε κακία ούτε μίσος: όλα αυτά τα αρνητικά που κανείς δε θέλει να έχει. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι υποκύπτουν σε αμαρτωλές προκλήσεις, ακόμα και για εφήμερες απολαύσεις, αν και αυτές τους ζημιώνουν. Δεν αγαπάμε τις συνέπειες της αμαρτίας. Μερικές φορές αγαπάμε την ίδια την αμαρτία.  

– Τι προκαλεί όμως τη ροπή του ανθρώπου προς την αμαρτία?

– Πρώτα από όλα, αποφεύγουμε να ασκούμε έλεγχο του εαυτού μας και να κάνουμε πνευματικό αγώνα. Για να απελευθερωθούμε από την αμαρτία, πρέπει μέσω της μετάνοιας να την καρφώσουμε στο σταυρό. Ο Απόστολος Παύλος σε αυτό μας προσκαλεί: “Άλλωστε όσοι είναι του Xριστού έχουν σταυρώσει τον αμαρτωλό εαυτό τους μαζί με τα πάθη και τις επιθυμίες του” (Γαλ 5,24). Όταν απελευθερωνόμαστε από την αμαρτία γινόμαστε δούλοι Θεού. Και τότε καρπός της επίγειας πρόσκαιρης ζωής θα είναι η αγιότητα, και έπαθλο: η ζωή η αιώνια. Αλλά, δυστυχώς, οι άνθρωποι δε θέλουν να εμβαθύνουν στην διδασκαλία της Εκκλησίας, θεωρώντας την όχι και τόσο σημαντική. Και ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι δεν μπορούν να φτιάξουν σωστά τη ζωή τους στη γη, επειδή δεν έχουν την ορθή αντίληψη περί Θεού. Για να χωρέσουν μέσα μας τα δώρα του Αγίου Πνέυματος, τα οποία ο Κύριος δίνει σε όλους, πρέπει να είμαστε ικανοί να τα δεχτούμε.

Κάθαρση με μικρά κατορθώματα

– Εσείς λέτε ότι είμαστε όλοι δοχεία της Θείας Χάριτος. Πως το εννοείτε?

– Η Θεία Χάρις είναι παρούσα σε όλους. Μόνο που σε άλλους λιγότερο και σε άλλους περισσότερο. Όλα εξαρτώνται από το πόσο επίμονα ο άνθρωπος εργάστηκε για να καθαρίσει η ψυχή του. Οι ψυχές των Αγίων ήταν πλήρως απελευθερωμένες από τα πνευματικά ζιζάνια – τα πάθη. Γι'αυτό ήταν γεμάτοι Άγιο φως. Μελετώντας τους βίους τους, εμείς εκπλησσόμαστε με την άσκησή τους. Και γι'αυτό ο καθένας από μας πρέπει να αναρωτηθεί: εγώ σε ποια κατάσταση, άραγε, βρίσκομαι; Μάλλον, θα διαπιστώνουμε ότι είμαστε πολύ μακριά από την ευαγγελική αγνότητα και αγιότητα.

– Άρα, μόνο λίγοι μπορούν να είναι Άγιοι?

– Ο κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να γίνει Άγιος. Για την κάθαρση της ψυχής από τα πάθη σημαντικό είναι να κάνουμε κάτι μικρό αλλά αδιάκοπα. Αναφορικά με αυτό, θυμάμαι το παράδειγμα από τη ζωή ενός νεαρού: όταν έλαβε την εντολή του πατέρα του να καθαρίσει το χωράφι από ζιζάνια, τρόμαξε όταν είδε το μέγεθος της εργασίας που πρόκειται να γίνει. Απογοητεύθηκε και δεν μπορούσε ούτε να ξεκινήσει την εργασία του. Αντί να εργάζεται, πήγαινε στο χωράφι και ξάπλωνε να κοιμηθεί. Όταν το είδε ο πατέρας, του είπε: “Γιέ μου! Αν κάθε μέρα καθάριζες το χώρο που πιάνεις όταν ξαπλώνεις, εγώ θα έβλεπα ήδη ένα τμήμα καθαρισμένο. Σήκω και κάνε από λίγο κάθε μέρα”. Εκείνος υπάκουσε και σε σύντομο χρονικό διάστημα καθάρισε όλο το χωράφι.

Από δω προκύπτει το συμπέρασμα: η θλίψη δε μας επιτρέπει να κάνουμε εργασίες για να διορθωνόμαστε. Μερικές φορές σκεφτόμαστε: για να καθαρίσουμε, πρέπει να κάνουμε ένα μεγάλο κατόρθωμα. Για παράδειγμα, 40 μέρες να μην τρώμε τίποτα, να κάνουμε χιλιάδες μετάνοιες, να διαβάζουμε εκατοντάδες προσευχές. Έχοντας σηκώσει τεράστιο βάρος, σύντομα χαλαρώνουμε τόσο που τα παρατάμε. Γι'αυτό είναι σημαντικό να θυμόμαστε: η κάθαρση της ψυχής γίνεται με μικρά κατορθώματα, που δεν τα παρατηρεί κανείς, που δεν τα ξέρει κανείς. Πρώτα από όλα είναι εσωτερική πάλη με τον εαυτό μας.

Το μέτρο της αγιότητας

– Ποιές ασκήσεις μπορούν να κάνουν παντρεμένοι άνθρωποι οι οποίοι αποσκοπούν στην πνευματική τελειοποίηση?

– Κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από συνθηκες ζωής, χρειάζεται να εργάζεται για την κάθαρση της ψυχής του, προσπαθώντας να ξεπεράσει τον εαυτό του. Για παράδειγμα, αν εμφανίζεται η επιθυμία να κατακρίνει άνθρωπο, πρέπει να εκδηλώσει υπομονή και αγάπη. Στην οικογένεια αυτό πραγματοποιείται πολύ απλά. Όταν ο άντρας έρχεται από τη δουλειά, η γυναίκα δεν πρέπει να τον υποδέχεται με παράπονα: “εγώ μαγειρεύω, εγώ ανατρέφω και τα παιδιά, και εσύ φέρνεις πολύ λίγα λεφτά και μόνο βλέπεις τηλεόραση”. Σε τέτοιες περιπτώσεις καλύτερα να πει: “Αγαπημένε μου, μήπως κουράστηκες? Ξεκουράσου λίγο και εγώ θα μαγειρέψω κάτι”.

Αν ο άντρας θέλει να καθαρίσει την ψυχή του, να μην κριτικάρει τη γυναίκα του: “Δεν μαγείρεψες καλά, δεν έκανες καθαριότητα και με κοιτάς στραβά κιόλας”. Αντί για παράπονα καλύτερα να συγχωρέσει και να ευχαριστήσει. Αυτά τα μικρά κατορθώματα πρέπει να κάνουμε καθημερινά. Έτσι σιγά–σιγά καθαρίζεται η ψυχή μας από την κακία, το θυμό και άλλα “ζιζάνια”, τα οποία φυτρώνουν μέσα μας.

– Εδώ όμως παρουσιάζεται ακόμα ένα πρόβλημα: όταν φροντίζουμε τους οικείους μας, συχνά δε μας φτάνει ο χρόνος για τις εκτενείς προσευχές...

– Δεν πρέπει να ελπίζουμε ότι εμείς αμέσως θα αρχίσουμε να προσευχόμαστε όπως οι Άγιοι. Καμιά φορά περιμένουμε πότε θα έχουμε χρόνο για να προσευχόμαστε όπως ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας: άρχιζε την προσευχή όταν ο ήλιος φώτιζε στο σβέρκο του και τελείωνε όταν ο ήλιος φώτιζε το πρόσωπο. Αν βάζουμε τέτοιους υπερβολικούς στόχους δε θα καταφέρουμε τίποτα.

– Τι να κάνουμε τότε?

– Για αρχή πάρτε το προσευχητάρι και αρχίστε τη προσευχή έστω για δυο–τρία λεπτά. Δεν έχετε χρόνο? Τότε διαβάστε τρεις–τέσσερεις στίχους από το Ευαγγέλιο και άλλους τόσους από το Ψαλτήρι. Αυτό δε θα σας πάρει πολύ χρόνο. Αλλά αν αρχίσετε σιγά–σιγά να γεύεστε το λόγο του Θεού, αυτό θα ταπεινώνει την ψυχή σας, θα τη φωτίζει και θα την καθαρίζει. Ας μη φτάσουμε στα μέτρα των Οσίων Πατέρων. Ο καθένας από μας, όμως, θα φτάσει το μέτρο της αγιότητας που χρειάζεται για να έχουμε σταθερή ελπίδα για τη σωτηρία στην αιώνια ζωή, την οποία ο Κύριος ετοίμασε για όσους Τον αγαπούν.