«Ο Κύριος είναι πάντα με τους χριστιανούς»

Ο Αρχιμανδρίτης Παρθένιος (Μουρελάτος) άφησε την κοσμική ζωή και πήγε στο Άγιον Όρος στην Ιερά Μονή του Αγίου Παύλου όταν ήταν πολύ νέος. Μετά από 20 χρόνια, η αδελφότητα αυτής της Ιεράς Μονή τον εξέλεξε Ηγούμενό της (εκείνη την εποχή ήταν ένας απλός μοναχός, δασοφύλακας). Τώρα ο Γέρων Παρθένιος, που ασκήτευσε στο Άγιον Όρος για περισσότερο από 56 χρόνια, είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους πνευματικούς στον ελληνικό κόσμο.

Αρχιμανδρίτης Παρθένιος (Μουρελάτος). Φώτο: À. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru – Γέροντα, πότε ήρθατε στο Άγιον Όρος;

– Ήρθα στο Άγιον Όρος το 1954.

– Και πόσο καιρό είστε Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου;

– Εδώ και 36 χρόνια είμαι Ηγούμενος. Από το 1974.

– Βρήκατε το Άγιον Όρος στην κατάσταση, που εμείς δεν θα μπορέσουμε πια να δούμε. Πείτε μας για το Άγιον Όρος εκείνης της εποχής.

– Εκείνη την εποχή, πολλά αγιορείτικα μοναστήρια ήταν σε παρακμή, αφού δεν είχαν μοναχούς. Ήταν μια περίοδος που, για παράδειγμα, υπήρχαν πέντε μοναχοί στη Μονή Φιλοθέου και περίπου δέκα άτομα στη Μονή Σιμωνόπετρας. Εδώ, στη Μονή του Αγίου Παύλου, υπήρχαν πενήντα αδελφοί. Πολλά κελιά, σκήτες, σπίτια και κτίρια καταστράφηκαν. Μόνο εννέα μοναστήρια ακολουθούσαν τον κοινόβιο τρόπο ζωής, και τα υπόλοιπα έντεκα ακολουθούσαν την ιδιορρυθμία. Η κατάσταση ήταν τέτοια που δημιουργήθηκε το ερώτημα, τι θα συμβεί με το Άγιον Όρος στη συνέχεια; Και αυτό που συνέβη αργότερα στο Άγιον Όρος, συνέβη με θαυματουργό τρόπο. Ο Κύριος και η Παναγία κανόνισαν να γίνουν έτσι τα πράγματα ώστε όλα τα μοναστήρια να μετατραπούν σε κοινόβια. Και αυτό το γεγονός ξεκίνησε την πορεία του τότε, όταν όλο το Άγιον Όρος γιόρταζε τη χιλιετία από την ίδρυση της Μεγίστης Λαύρας.

Κατά τη διάρκεια αυτής της χιλιετίας, έχουν συμβεί πολλά... Δεδομένου ότι υπήρξαν πολλοί πόλεμοι και προβλήματα όχι μόνο στα Βαλκάνια αλλά και σε όλο τον κόσμο, αυτό άγγιξε και το Άγιον Όρος που επίσης πέρασε τη φάση της αιχμαλωσίας, καθώς και τους πολέμους, τις δολοφονίες και τις πειρατικές επιδρομές. Και στη συνέχεια απελευθερώθηκε. Οι Τούρκοι διέθεταν εδώ το στρατό τους με δέκα χιλιάδες στρατιώτες, και όλο το Άγιον Όρος έπρεπε να ταΐζει ολόκληρο στρατό. Επειδή όλα τα μοναστήρια ήταν φτωχά, έκλεισαν τις τράπεζές τους. Ως συνέπεια όλα τα μοναστήρια συνέχισαν να ακολουθούν την ιδιορρυθμία, διότι δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα. Στη συνέχεια, σιγά σιγά, σταδιακά, τα μοναστήρια από τα ιδιόρρυθμα, έγιναν και πάλι κοινοβιακά. Έτσι, το μοναστήρι μου – η Μονή Αγίου Παύλου από το 1700 έως το 1840 ήταν ιδιόρρυθμο και στη συνέχεια έγινε κοινοβιακό. Στο χρονικό της Μονής αναφέρεται πώς συνέβη αυτό, πώς ήρθε ο ηγούμενος ... Το Άγιον Όρος έχει μακρά ιστορία.

– Φαίνεται, ότι τότε η κατάσταση στο Άγιον Όρος δεν ήταν καλή;

– Η κατάσταση ήταν καλή, αλλά όχι σε όλα τα μοναστήρια. Σε μερικά μοναστήρια υπήρχαν αδελφότητες και όλα ήταν ωραία εκεί: ένας ξενώνας κτλ. Αλλά πολλά ιδιόρρυθμα μοναστήρια ήρθαν στην ερήμωση.

Τώρα η κατάσταση στο Άγιον Όρος είναι καλύτερη από τότε, αφού τα μοναστήρια είναι εντάξει, έχουν έρθει εκπαιδευμένοι άνθρωποι. Εδώ διατηρούν την παλιά τάξη και συμμορφώνονται με τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους. Τίποτα από τα παλιά δεν έχει αλλάξει, ούτε το παραμικρό.

Ιερά Μονή Αγίου Παύλου του ΑγίουΌρους. Φώτο: À. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru

– Γέροντα, και από την πνευματική άποψη, πότε ήταν καλύτερη η ζωή: τότε ή τώρα;

– Μπορώ να σας πω ότι τώρα. Δεν θα μπορούσα να πω όμως ότι εκείνη την εποχή δεν ήταν καλή. Υπήρχαν πάντα καλοί μοναχοί και κακοί, τότε και τώρα. Αλλά τώρα υπάρχουν περισσότεροι καλοί μοναχοί. Έτσι είναι.

– Στη Ρωσία κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, όλα τα μοναστήρια, με εξαίρεση της Ιεράς Μονής των Σπηλαίων του Πσκωφ, έκλεισαν και, κατά συνέπεια, η μοναστική παράδοση στη χώρα μας έχει σχεδόν διακοπεί. Τώρα υπάρχει πρόβλημα με την αναβίωση του μοναχισμού, του μοναστικού πνεύματος. Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που θα μπορούσαμε να παραλάβουμε από το Άγιον Όρος; Τι χρειάζεται να προσέχουν τα μοναστήρια που ανοίγουν σήμερα;

– Εάν μια παράδοση διακόπτεται, τότε είναι δύσκολο να ανανεωθεί, είναι δύσκολο να ακολουθηθεί. Αλλά μπορείτε, νομίζω, να πάρετε διαφορετικούς Καταστατικούς Χάρτες. Στο Άγιον Όρος υπάρχει ένας παραδοσιακός χάρτης, ο Καταστατικός Χάρτης που ορίζει τη διοίκηση του Αγίου Όρους και μπορείτε να πάρετε κάποιες διατάξεις από εκεί και να τις χρησιμοποιείτε. Αφού δεν υπάρχει παράδοση, τι άλλο πρέπει να κάνετε;

Και στη Ρουμανία ήταν η ίδια κατάσταση με τη δική σας. Στη Ρουμανία συνελήφθησαν όλοι οι κληρικοί, όπως επίσης εκδιώχθηκαν από μοναστήρια, βασανίστηκαν μέχρι θανάτου, η ζωή τους βρισκόταν σε συνεχή κίνδυνο. Τι γνωρίζουν τώρα τα παιδιά; Τι γνωρίζει τώρα η νεολαία; Η παράδοση χάνεται και αυτό είναι πολύ αρνητικό. Γιατί ο Θεός άφησε να συμβεί αυτό;.. Κατά κάποιο τρόπο το άφησε να πάει έτσι.

Η Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η τοιχογραφία της αρχαίας σερβικήςεκκλησίας πουχτίστηκεστην ΙεράΜονήΑγίου Παύλου. Φώτο: À. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru

Αλλά πολλά μοναστήρια στη Ρωσία και στη Ρουμανία χτίστηκαν από μοναχούς του Αγίου Όρους. Για παράδειγμα, ο Άγιος Παΐσιος^[1] πήρε τα Αγιορείτικα Τυπικά και τα χρησιμοποιούσε στα μοναστήρια του, και ίσως τα Τυπικά του ήταν ακόμη αυστηρότερα από τα δικά μας. Αλλά τα μοναστήρια ζούσαν, και είχαν καλή πνευματική κατάσταση.

– Δηλαδή, καλύτερα να πάρει κανείς τα Τυπικά του Αγίου Όρους;

– Ναι, καλύτερα να πάρετε τα Τυπικά από το Άγιον Όρος. Πάρτε, για παράδειγμα, κάποιο αγιορείτικο μοναστήρι με εσωτερικό Τυπικό, τον Καταστατικό Χάρτη και διαφορετικές παραδόσεις.

– Και αν ο τοπικός Επίσκοπος δεν συμφωνεί; Στη Ρωσία δεν είναι τόσο οι Ηγούμενοι των Ιερών Μονών που λαμβάνουν αποφάσεις, όσο οι Αρχιερείς τους.

– Το πιο σημαντικό είναι η οικονομία. Τι να κάνουμε αν η αδελφότητα ενός μοναστηριού θέλει να έχει καλά και σωστά Τυπικά, ενώ ο Επίσκοπός τους είναι εναντίον τους. Ναι, είναι δύσκολο όταν οι επίσκοποι διοικούν τα πάντα, και σε περίπτωση εάν κάποιος Ηγούμενος δεν τους αρέσει και δεν τους κάνει τυφλή υπακοή, τότε τον διώχνουν. Αυτό λέγεται επισκοποκρατία. Καταλάβατε;

Εδώ, για παράδειγμα, στο Άγιον Όρος, ακόμη και ο Πατριάρχης δεν κάνει παρέμβαση. Στα μοναστήρια του Αγίου Όρους έχουμε αυτοδιοίκηση, και όταν ο Ηγούμενος φεύγει, μαζεύεται όλη η αδελφότητα, παίρνει τον εσωτερικό Καταστατικό χάρτη και όλοι μαζί εκλέγουν τον νέο Ηγούμενο με ψηφοφορία. Ο Πατριάρχης δεν έχει κανένα λόγο και δεν μπορεί να επηρεάσει με κανένα τρόπο. Φυσικά, είναι απαραίτητο ο υποψήφιος να μην είναι κακός, αλλά θετικός, κατάλληλος.

Αυτό εξηγεί τη μακροζωία του Αγίου Όρους— γεγονός που κανένας Επίσκοπος δεν μπορεί να παρέμβει στην πορεία αυτής της ζωής. Φυσικά, έχουν μεγάλο σεβασμό προς τον Πατριάρχη, ο οποίος απλά επιβλέπει την κατάσταση, αλλά δεν έχει δικαίωμα να διαχειρίζεται τις εσωτερικές υποθέσεις του Αγίου Όρους και ως συνέπεια δεν παρεμβαίνει.

Αυτό το διάστημα χρειάζεται να εξωραΐσω την αυλή στη σκήτη της Υπεραγίας Θεοτόκου. Πόσα χρήματα χρειάζονται για αυτό το έργο! Αν ήμουν σε ένα μοναστήρι που όλα ελέγχει ένας επίσκοπος, θα μου είχαν πει: «Με τι ασχολείσαι άραγε εκεί; Άσ’το καλύτερα. Είμαι κατά». Όμως στα μοναστήρια μας έχουμε αυτοδιοίκηση, και έτσι υπάρχει μια τέτοια δυνατότητα.

Άποψη του Αγίου Όρους από την κορυφή του Άθω. Φώτο: À. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru

– Γέροντα, πείτε μας λίγο για τις μοναστικές παραδόσεις του Αγίου Όρους. Σε ποια ηλικία είναι δυνατή η μοναχική κουρά;

– Μπορεί κανείς να καρεί μοναχός από την ενήλικη ηλικία, δηλαδή από 18 ετών. Δεν μπορεί κανείς ποτέ να του στερήσει την μοναχική ιδιότητα – δεν υπάρχει τέτοια πρακτική στην Εκκλησία της Ελλάδος.

– Μήπως μπορεί ένας μοναχός να εγκαταλείψει το μοναστήρι;

– Ένας μοναχός μπορεί να εγκαταλείψει το μοναστήρι του μόνο σε δύο περιπτώσεις: εάν ο ηγούμενος είναι αιρετικός ή εάν στο μοναστήρι ως μαθητές υπάρχουν παιδιά..

– Και τι γίνεται εάν υπάρχουν γυναίκες στο μοναστήρι;

– Τώρα σχεδόν παντού, εκτός από το Άγιον Όρος, υπάρχουν γυναίκες.

– Τι γίνεται με εκείνους που εγκαταλείπουν το μοναστήρι χωρίς την ειδική άδεια; Τι επιτίμιο τους επιβάλλεται;

– Αυτό αποφασίζει ο πνευματικός, ο οποίος εξετάζει, πόσο καιρό ο ένοχος έζησε ως κοσμικός και τι αμαρτίες έπραττε. Όμως δεν πρέπει να στερηθεί την Θεία Κοινωνία ο μοναχός που έχει δραπετεύσει (ακόμα και αυτός που έχει παντρευτεί). Αυτή θα ήταν μια πολύ σοβαρή τιμωρία.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να θεωρηθούν ελαφρυντικές από την οικονομία στο θέμα επιβολής επιτιμίων. Και πάντα η προσέγγιση πρέπει να είναι συγκεκριμένη σε κάθε περίπτωση, δηλ. ατομική.

Γέρων Παΐσιος Αγιορείτης – Γέροντα, όπου και να πάμε, μας μιλάνε παντού με μεγάλη αγάπη για τον Γέροντα Παΐσιο Αγιορείτη. Τον έχετε γνωρίσει προσωπικά;

– Φυσικά και τον έχω γνωρίσει, επικοινωνήσαμε, μιλήσαμε. Ο π. Παΐσιος ήταν εδώ τα ίδια χρόνια με εμένα. Είχε μεγάλο χάρισμα από τον Θεό. Οι άνθρωποι τον τιμούν πολύ. Αγαπούσε τους ανθρώπους, αγκάλιαζε όλους με την αγάπη του. Είχε προορατικό χάρισμα, μπορούσε να δώσει τη σωστή συμβουλή, ο Κύριος τον αξίωσε με τέτοιο χάρισμα. Ήταν αγωνιστής, ασκητής, ταυτόχρονα κάποιες φορές ήταν αυστηρός, μπορούσε και να σε μαλώσει. Ο Κύριος τον ἐπροίκισε με πολλά χαρίσματα και έτσι, βοήθησε πολλούς ανθρώπους, πολλούς νέους, πολλές οικογένειες. Σήμερα στον τάφο του γίνονται πολλά θαύματα.

– Είχατε συνεχόμενη επικοινωνία μαζί του;

– Δεν μπορούσα να του μιλήσω πολύ, γιατί ο Γέρων Παΐσιος τα έλεγε περισσότερο όχι με τα χείλη, αλλά μιλούσε με την καρδιά του. Δεν πήγαινα και τόσο συχνά να τον δω. Όμως αυτός με τη σειρά του έστελνε πολλά παιδιά στο μοναστήρι μας για εξομολόγηση, ώστε να ενταχθούν στην πνευματική μοναστική ζωή. Είχαμε καλές σχέσεις.

– Και ποιος ήταν ο δικός σας πνευματικός;

– Όταν ήρθα στο μοναστήρι, ο Ηγούμενος δεν μας εξομολογούσε, αφού ήταν γέρος και είχε εξαντληθεί. Ο εξομολόγος ερχόταν από την Σκήτη της Αγίας Άννης. Ερχόταν κάθε είκοσι με τριάντα ημέρες. Μερικές φορές εξομολογούμασταν στον πνευματικό της Νέας Σκήτης. Τώρα αυτό δεν ισχύει: ο εξομολόγος δεν έρχεται από έξω.

Συνεχίζεται...