Οὐκρανικόν: Διαμελίζουν τὴν Ὀρθοδοξίαν

Γράφει ὁ κ. Βασίλης Ξυδιᾶς, Θεολόγος

Συναντήθηκε τὶς προάλλες (Παρασκευὴ 22/11) ὁ Ἀμερικανὸς πρέσβης στὴν Ἑλλάδα κ. Τζέφρι Πάιατ μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἱερώνυμο καὶ τοῦ μετέφερε τὰ συγχαρητήρια τοῦ συμπατριώτη του, εἰδικοῦ ἐπιτετραμμένου γιὰ τὴ διεθνῆ θρησκευτικὴ ἐλευθερία, κ. Σὰμ Μπρά­ουνμπακ. Εἶναι καὶ οἱ δύο τους ἐνθουσιασμένοι ἀπὸ τὸ «προσωπικὸ ἐπίτευγμα» τοῦ Ἕλληνα Ἀρχιεπισκόπου νὰ ὁδηγήσει τὴν Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία στὴν ἀναγνώριση τοῦ Οὐκρανικοῦ Αὐτοκέφαλου. Ὁ κ. Πάιατ ἐξέδωσε μάλιστα καὶ ἕνα tweet, ὅπου χαρακτήρισε τὴν ἀπόφαση αὐτὴ ἱστορική, «παρὰ -ὅπως εἶπε- τὴν ἰσχυρὴ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ πίεση» (sic!).

Δὲν θὰ μποῦμε ἐδῶ στὴν οὐσία τοῦ οὐκρανικοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ζητήματος. Ἔχουμε γράψει γι’ αὐτὸ στὸ «Δρόμο» πέρυσι τέτοια ἐποχὴ (φ. 421,14/9/ 2018, καὶ φ. 425,13/10/2018). Ὑπάρχουν πάμπολλες πτυχὲς (ἐκκλησιαστικὲς, ἐθνικές, γεωπολιτικὲς κ.ἄ.), ἀλλὰ ἡ ἀλήθεια εἶναι μᾶλ­λον ἁπλή. Ἡ ἐνέργεια αὐτή, στὸν συγκεκριμένο χρόνο, ἦταν μία κίνηση ὑπαγορευμένη ἀπὸ τὶς ΗΠΑ στὸ πλαίσιο τῆς πολιτισμικῆς ἀπομόνωσης τῆς Ρωσίας ἀπὸ τὸν ὑπόλοιπο ὀρθόδοξο σλαβικὸ κόσμο.

Καὶ εἶναι κρῖμα ποὺ ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης εἴτε αὐτοβούλως, εἴτε ἐκβιαζόμενος, -ὁ Θεὸς καὶ ἡ ψυχὴ του τὸ γνωρίζουν- δέχθηκε νὰ παίξει τὸ χαρτὶ τῶν Ἀμερικανῶν παραβλέποντας τὶς συνέπειες: ὅτι δηλαδὴ α) θὰ προσ­έθετε μία νέα, πολὺ σοβαρὴ αἰτία ἐμφύλιας ἀνάφλεξης στὴν πολύπαθη αὐτὴ χώρα, καὶ β) ὅτι θὰ τίναζε στὸν ἀέρα τὴν ἔτσι κι ἀλλιῶς εὐπαθῆ ἑνότητα τοῦ Ὀρθόδοξου Χριστιανικοῦ κόσμου.

Καὶ θὰ μπορούσαμε βέβαια νὰ ποῦμε ἀνάλογα πράγματα καὶ γιὰ τὴ Ρωσικὴ Ἐκκλησία καὶ τὸν «πνευματικὸ ἰμπεριαλι­σμὸ» της – ἂν καὶ ὀφείλουμε νὰ παραδεχτοῦμε ὅτι σ’ αὐτὴ τὴ συγκεκριμένη περίπτωση αὐτὴ εἶναι ἡ ἀμυνόμενη καὶ οἱ ἄλλοι οἱ ἐπιτιθέμενοι.

Στὸν ἕνα χρόνο ποὺ ἔχει περάσει ἀπὸ τὴν ἀνακήρυξη τοῦ Οὐκρανικοῦ Αὐτοκεφάλου ἔχουν συμβεῖ πολλά. Ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, ἄλλες ἔχουν ἤδη πάρει θέση, ἄλλες προσπαθοῦν ἀμήχανα νὰ βροῦν τρόπο νὰ μείνουν οὐδέτερες. Λίγες εἶναι οἱ περιπτώσεις ποὺ πείθουν γιὰ τὴ γνησιότητα τῶν κινήτρων τους.

Τὸ πιὸ χοντρὸ εἶναι τοῦτο: ὅτι ἡ πέτρα τοῦ σκανδάλου, ὁ αὐτοαποκαλούμενος Πατριάρχης Κιέβου Φιλάρετος ποὺ εἶναι, ἀπὸ τὶς ἀρχὲς ἤδη τῆς δεκαετίας τοῦ ’90, ἡ ψυχὴ τοῦ κινήματος γιὰ τὴν οὐκρανικὴ αὐτοκεφαλία, ἀρνεῖται τώρα τὸ συγκεκριμένο πλαίσιο αὐτοκεφαλίας, καὶ καταγγέλλει τόσο τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ὅσο καὶ τὴν ὑπ’ αὐτὸ ἀναγνωρισμένη αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία. Ἔτσι, ἐκεῖ ποὺ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο πῆγε, ὑποτίθεται, νὰ ἑνώσει τὶς δύο ἐκκλησιαστικὲς πτέρυγες (τὴ φιλορωσικὴ καὶ τὴν αὐτονομιστική), τώρα οἱ παρατάξεις ἔχουν γίνει τρεῖς – καὶ βλέπουμε.

Μέσα σ’ αὐτὸ τὸ σκοτεινὸ τοπίο ὑπάρχουν, εὐτυχῶς, κάποιες ἐξαιρέσεις. Τέτοια εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας Ἀναστασίου, ποὺ δύο μόλις μέρες μετὰ τὴν ἐπίσκεψη Πάιατ στὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθη­νῶν ἀνάρτησε στὴν ἱστοσελίδα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας κείμενό του μὲ τίτλο «Ἐν ἀναμονῇ τῶν Χριστουγέννων 2019: Ἔκκληση-Δέηση γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῆς ἐκκλησιαστικῆς πολώσεως». Γίνεται λόγος γιὰ «προφανῆ ἀνάμειξη καὶ γεωπολιτικῶν ἐνδιαφερόντων καὶ σκοπιμοτήτων» καὶ καλοῦνται «ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ Ὀρθόδοξοι» νὰ συμβάλλουν στὴν ἀναζήτηση λύσης μὲ βάση τὴν «ἀρχὴ τῆς Συνοδικότητος» (ὑπονοώντας ὄχι μονομερῶς, ὅπως ἔκανε τὸ Οἰκ. Πατριαρχεῖο).

Παρόμοιες δηλώσεις εἶχε κάνει στὸ πρόσφατο παρελθὸν καὶ ὁ Μητροπολίτης Διοκλείας Κάλλιστος Γουέαρ, ποὺ ἂν καὶ ὑπάγεται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἔχει διαχωρίσει δημόσια τὴ θέση του στὸ Οὐκρανικό, κάνοντας κι αὐτὸς ἔκκληση γιὰ συνοδικὴ λύση. Φωνὲς σὰν τοῦ Ἀναστασίου καὶ τοῦ Καλλίστου, πέραν τοῦ ὅτι μέσα σὲ ὅλον αὐτὸν τὸν παραλογισμὸ ἐκφράζουν τὴν κοινὴ λογικὴ καὶ τὴν καλὴ πίστη, ὑπενθυμίζουν τὸ αὐτονόητο: ὅτι ἡ Ἐκκλησία ποὺ ἐξαρτᾶ τὴ σωτηρία της ἀπὸ τοὺς ἄρχοντες τοῦ κόσμου τούτου παύει νὰ εἶναι Ἐκκλησία· γίνεται κάτι ἄλλο.