Αυτό που κανείς δεν θα κάνει γιά μάς

Στα βήματα τού βαρώνου Μυνχάουζεν

Μιλώντας για αγίους, τούς αποκαλούμε Θεάρεστους, και επιπλέον - ασκητές. Με την πανανθρώπινη έννοια, ασκητής είναι αυτός που είναι ικανός να τελέσει ανιδιοτελή εργασία για ένα υψηλό στόχο. Και ο χριστιανός ασκητής είναι ικανός για όλα αυτά, αλλά για χάριν όχι απλά ενός υψηλού στόχου, αλλά τού υψηλότερου – την ικανοποίηση τού Θεού. Είναι ένας άνθρωπος που δεν αγωνίζεται για τίποτα άλλο, παρά για το να μην υπάρχει τίποτε που να τον εμποδίζει να είναι μαζί με τον Θεό.

Η ίδια η λέξη "κατόρθωμα" στο ενστικτώδες επίπεδο, φοβίζει πολλούς. Μάς δίδαξαν στο σχολείο ότι κατόρθωμα είναι, για παράδειγμα, να παρεμποδίσεις το πολυβόλο τού εχθρού με το σώμα σου κατά τη διάρκεια μιάς επίθεσης (ΣτΜ: αυτή ήταν η περίπτωση τού ήρωα τού Σοβιετικού Στρατού στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο [Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο], Α.Μ. Ματρόσοφ), οπότε και είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε τον εαυτό μας σε έναν τέτοιο ρόλο. Αλλά εδώ θα ήταν χρήσιμο πρώτα απ 'όλα να θυμηθούμε μια λιγότερο σοβαρή εικόνα - τον πρωταγωνιστή τής ταινίας "Αυτός ο ίδιος ο Μυνχάουζεν" (ΣτΜ: Σοβιετική φανταστική κωμικοτραγωδία τού 1979), γιά τον οποίο το κατόρθωμα ήταν απαραίτητο στοιχείο στο ημερήσιο πρόγραμμά του. Μιλώντας για «κατορθώματα» από χριστιανική άποψη, δεν αναφερόμαστε πρωτίστως στα κατορθώματα τών ανθρώπων σε ακραίες καταστάσεις, αλλά στο έργο που επιτελεί ένας Χριστιανός στην καθημερινή του ζωή.

Το μονοπάτι που οδηγεί σε χριστιανικά κατορθώματα, είναι αυτό τής αλλαγής στον εαυτό σου για χάρη τού Θεού

Αλλά σ΄αυτό το σημείο τίθεται ένα ερώτημα που οι σύγχρονοι Χριστιανοί θέτουν αρκετά συχνά: από πού κι ως πού πρέπει να διαπράττουμε κατορθώματα; Από πού προέρχεται η ιδέα ότι ο πιστός πρέπει να κάνει εξωφρενικά πράματα; Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτή η ιδέα περί κατορθωμάτων είναι επίσης αντίθετη με τις απόψεις τών σύγχρονων ψυχολόγων ότι γιά να είναι ευτυχισμένο ένα άτομο πρέπει να αποδεχθεί τον εαυτό του και τη ζωή του όπως αυτά είναι. Αλλά στην πραγματικότητα, αυτή η αντίφαση είναι προϊόν φαντασίας.

Είναι πραγματικά απαραίτητο να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, με όλα τα χαρακτηριστικά και τις αδυναμίες του, αλλά μερικές φορές αυτό το εκλαμβάνουμε σαν να μάς έχουν κρεμάσει σε κάποιο «νεκρό σημείο», αλλά δεν πρέπει να είναι έτσι. Το άτομο πρέπει να ακολουθήσει ένα συγκεκριμένο μονοπάτι καθ΄όλη την διάρκεια τής ζωής του: δεν έχω συναντήσει κανένα που να διαφωνεί με αυτό. Και αν αυτός ο δρόμος είναι ο δρόμος τής αλλαγής τού εαυτού μας για χάρη τού Θεού, τότε αυτός είναι ο δρόμος που οδηγεί σε χριστιανικά κατορθώματα.

"Παλαιός" άνθρωπος- αυτός που δεν θέλει να καταβάλλει καμιά προσπάθεια

Νομίζω ότι η εξήγηση για οτιδήποτε άπτεται τής χριστιανικής ζωής πρέπει να έχει για σημείο εκκίνησης την πτώση (από τον Παράδεισο). Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για Κοινωνία με τον Θεό, για τη ζωή με τον Θεό, αλλά πολλά από αυτά που συμβαίνουν στη ζωή τού καθενός μας τώρα είναι το αποτέλεσμα μιας παραμόρφωσης τού σχεδίου τού Θεού. Επομένως, όταν λέμε ότι ο καθένας πρέπει να ακολουθήσει ένα συγκεκριμένο μονοπάτι, πρέπει να καταλάβουμε το εξής: λόγω τής αδυναμίας τής φύσης μας και τής βλάβης που υπέστη η πνευματικότητά μας, συνεχίζουμε να εκτρεπόμαστε διαρκώς από τον δρόμο που ακολουθούμε, πέφτουμε στη λάσπη, είμαστε ήδη παγιδευμένοι από αυτές τις πτώσεις και με δυσκολία κινούμαστε. Και αυτό που αναμένεται από εμάς είναι τουλάχιστον να μην πεθάνουμε στο χαντάκι αυτού τού δρόμου, αλλά να επιστρέψουμε σε αυτόν και, τουλάχιστον κάπως να αρχίσουμε να κινούμαστε κατά μήκος αυτού, ανακάμπτοντας σταδιακά.

Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί μια χριστιανική πράξη χρειάζεται να είναι κατόρθωμα, γιατί κανείς δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτό», μάς δίνεται στην περί ασώτου υιού παραβολή στο Ευαγγέλιο. Εκεί διαβάζουμε τα εξής: όταν ο γιός επιστρέφει στο πατρικό σπίτι, το πρώτο και κύριο πράγμα που προσφέρει στον πατέρα του είναι να εργαστεί ως επιμίσθιος. Η δουλειά τού επιμίσθιου είναι βαριά, και σίγουρα όχι κάτι που ένας πατέρας θα φύλαγε για το παιδί του. Η προσφορά τού γιού είναι αυτοθυσία που εκκινείτε από την αγαθή θέληση του, δεδομένου ότι με την εργασία αυτή θέλει να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στον πατέρα του για την ευκαιρία να ζήσει και πάλι στο πατρικό του σπίτι. Αυτός ο τρόπος εργασίας συνιστά και πρότυπο τού χριστιανικού κατορθώματος και η ανάγκη για αυτό είναι προφανής εδώ: ο καθένας από εμάς θέλει να επιστρέψει στο «πατρικό» του «σπίτι» και ταυτόχρονα ο καθένας από μάς είναι ο ίδιος «άσωτος γιός» που δεν τολμά να ζητήσει τίποτα από τον πατέρα του αλλά και που είναι έτοιμος να κάνει όσα-όσα για να είναι κοντά στον πατέρα του.

Βρίσκουμε στο κείμενο τής Καινής Διαθήκης εκφράσεις όπως ο «παλαιός» και ο «καινός» άνθρωπος - και το τι σημαίνουν αυτά, μπορεί ο καθένας από εμάς εύκολα να καταλάβει στηριζόμενος στην προσωπική του εμπειρία. «Παλαιός» είναι αυτός που δεν θέλει να επιστρέψει στο πατρικό σπίτι. Ή θέλει να επιστρέψει σε αυτό, αλλά ως ένα είδος ανελέητου όντος, χωρίς την παραμικρή διάθεση να ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες. Στον «παλαιό» άνθρωπο, κυριολεκτικά τα πάντα είναι πολύ δύσκολα, θλιβερά, τα πάντα τον κάνουν να δυσανασχετεί. Και ο “καινός» άνθρωπος, αυτός δηλ. που αναδύεται μέσα μας με την απαρχή τής χριστιανικής ζωής είναι ο άνθρωπος που καταλαβαίνει ότι το μονοπάτι προς το Φώς, ο δρόμος προς την Αγάπη είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή, και είναι έτοιμος για τις όποιες θυσίες, έργα και κατορθώματα χρειαστούν.

Καρποί και φύλλα

Όταν μιλάμε για τα κατορθώματα τής χριστιανικής ζωής, θυμόμαστε εκούσια ή ακούσια ό,τι διαβάζουμε περί αυτών στους βίους των Αγίων. Φανταζόμαστε καθημερινή νηστεία, ολονύχτια προσευχή, τούς στυλίτες, την ασκητική ζωή, την εγκάθειρξη σε μονή, τον ησυχασμό, εκατοντάδες γονυκλισιών ... Είναι αυτά όλα άραγε αυτό που θα ονόμαζε κάποιος «κατόρθωμα» τής χριστιανικής ζωής; Οι Άγιοι Πατέρες λέγαν ότι οι εξωτερικές πράξεις είναι σαν φύλλα και οι καρποί συνήθως κρύβονται σε αυτά τα φύλλα. Έτσι, ήθελαν να δείξουν ότι όλος αυτός ο ορατός στο μάτι ασκητισμός είναι μόνο βοήθημα για τον εσωτερικό ασκητισμό και ότι οι καρποί τής ζωής εν Θεώ είναι κρυμμένοι στην ψυχή μας. Υπάρχουν άλλοι άγιοι στην ιστορία της Εκκλησίας, που δεν μπορούσαν να επιτελέσουν καν σωματικά κατορθώματα: ο Ιωσήφ ο Πολυφιλάσθενος (ΣτΜ: μοναχός τού 14^ουαι. τής Λαύρας τών Σπηλαίων τού Κιέβου. Στην ζωή του υπέφερε από πολλές ασθένειες, εξ ού και το όνομά του. Έκανε τάμα ότι όταν θα γίνονταν καλά, θα γίνονταν μοναχός, όπως κι έγινε) , ο όσιος Αμβρόσιος τής Μονής τής Όπτινα και διάφοροι άλλοι. Και πάει να πεί αυτό πως αυτοί όλοι στερήθηκαν τής δυνατότητας να ενεργήσουν/προσπαθήσουν εν Χριστώ; Και βέβαια όχι. Το κατόρθωμα έλαβε χώρα στις καρδιές τους, και αντί γιά σωματική εργασία, είχαν να τα βγάλουν πέρα καρτερικά με τις παθήσεις από τις οποίες υπέφεραν.