«Ο ΑΡΧΙ-αμαρτωλός Μεγαλόσχημος Ιωάννης»

Όταν οι επιστολές του γέροντα του Βαλαάμ δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά στη Φινλανδία το 1956, το βιβλίο αυτό βρήκε αμέσως τον αναγνώστη του. Σύντομα ακολούθησε η δημοσίευσή του σε διάφορες γλώσσες, σε άλλες χώρες του κόσμου. Σε μια από τις κριτικές ενός Αργεντινού αναγνώστη, διατυπώθηκε η άποψη ότι το κύριο θέμα στο βιβλίο είναι η ίδια η προσωπικότητα του γέροντα του Βαλαάμ. Ο συντάκτης αυτών των "επιστολών" ήταν ο Μεγαλόσχημος Ιωάννης (Αλεξέεφ).

Βιογραφία

Η παιδική ηλικία του Ιωάννη

Μεγαλόσχημος Ιωάννης (Αλεξέεφ) Ο Ιωάννης (Αλεξέεφ) γεννήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1873, στο χωριό Γκούμπκα της επαρχίας Τβερ. Οι γονείς του ήταν αγρότες και, σύμφωνα με τις αναμνήσεις του, ήταν "υποδειγματικοί άνθρωποι". Ο πατέρας έπλεκε «λάπτι» (ΣτΜ: Χαμηλά παπούτσια, που χρησιμοποιούσαν οι χωρικοί στη Ρωσία μέχρι τη δεκαετία του ΄30. Τα έφτιαχναν από φλοίωμα δένδρου), η μητέρα έραβε. Ο Ιβάν είχε επίσης δύο αδέρφια και μια αδελφή. Δεδομένου ότι η οικογένεια ζούσε μέσα στη φτώχεια, ο μεγάλος αδελφός, όταν ενηλικιώθηκε, πήγε στην Πετρούπολη, όπου άνοιξε μια ταβέρνα.

Το αλφάβητο στα παιδιά της οικογένειας Αλεξέεφ, ο γέροντας θυμόταν, τους το έμαθε ένας ράφτης, που έραβε γούνινα παλτά για αγροτικές οικογένειες. Όταν είχε ήδη μάθει να διαβάζει, ο Ιβάν απέκτησε πολλά λεπτά βιβλία των βίων των αγίων, τα οποία και βάλθηκε να διαβάζει. Παρ’ όλο που ο ίδιος έγραφε ότι ήταν αναλφάβητος και ότι "δεν πήγε σε σχολείο", παρά ταύτα, η ενοριακή σχολή του χωριού Ιλίινσκογιε, από την οποία αποφοίτησε ο Ιβάν, αναφέρεται στο φύλλο της Μονής Βαλαάμ.

Ο γέροντας, επίσης, υπενθύμιζε ότι είχε «ομονοούντα φίλο» στην παιδική του ηλικία, με τον οποίο συζήτησε περί των βίων των αγίων και έκαναν προσκυνήματα σε μερικά μακρινά μοναστήρια, συμπεριλαμβανομένης της πεζοπορίας μέχρι το μοναστήρι του Νιλ- Στολόμπενσκι (ΣτM: Άγιος του 15^ου αι., από το Βελίκιι Νόβγκοροντ). Ο Ιωάννης έκανε προσκυνήματα και με τους γονείς του.

Αργότερα, ο Ιωάννης μετακομίζει στον γηραιότερο αδελφό του, στην Αγία Πετρούπολη, όπου και τον βοηθάει, εργαζόμενος στην ταβέρνα. Με τα χρήματα που κέρδιζε, αγοράζει πνευματικά βιβλία και περνάει όλο τον ελεύθερο χρόνο του διαβάζοντας. Ο Ιβάν δεν θα μείνει πολύ καιρό κοντά στον αδελφό του και, με την πρώτη ευκαιρία, με τους συνοδοιπόρους του, πηγαίνει στη μονή Κόνεβσκι (ΣτΜ: Νησί Κόνεβετς, στο δυτικό κομάτι της λίμνης Λάντογκα). Ωστόσο, δεν τον αρέσει εκεί και από το Κόνεβσκι ο Ιωάννης φεύγει αμέσως στο Βαλαάμ.

Μονή Βαλαάμ

Μονή Βαλαάμ

Στη Μονή Βαλαάμ ο Ιβάν φτάνει σε ηλικία 16 χρονών και αποφασίζει να μείνει εκεί. Τον στέλνουν για υπακοή στη σκήτη του μοναχού Χέρμαν του Βαλαάμ. Εκεί ασχολείται με τη γεωργία και επιβλέπει τα ζώα, ασχολίες τις οποίες έχει συνηθίσει από την παιδική του ηλικία, ενώ παράλληλα κάνει υπακοή σ’ ένα μαγαζί υποδημάτων και ψήνει σ’ έναν φούρνο. Ο νεαρός άνδρας περνάει τέσσερα χρόνια στο μοναστήρι και ακολούθως υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία. Μετά από τέσσερα χρόνια υπηρεσίας στο τάγμα των τυφεκιοφόρων, ο Ιβάν επιστρέφει στο σπίτι, όπου περνά δύο ακόμη χρόνια κοντά στον πατέρα του. Ακολούθως, στις 28 Μαΐου 1901, επιστρέφει στο Βαλαάμ και παραμένει στο μοναστήρι για πάντα. Μετά από αυτό, όπως παραδεχόνταν ο ίδιος, ο Ιωάννης "δεν έκανε ποτέ πλέον σκέψεις να επιστρέψει στον κόσμο".

Σύντομα μετά την άφιξή του στο Βαλαάμ, ο Ιβάν στάλθηκε στο μετόχι Καλάσνικοφ στην Πετρούπολη, όπου έκανε υπακοή στο παρεκκλήσι του Βαλαάμ στην όχθη Σινόπσκαγια (ΣτΜ: Η αριστερή όχθη του ποταμού Νέβα). Η φασαρία και το πολυπληθές της Αγίας Πετρούπολης προκαλούσαν κατάθλιψη στον νεαρό δόκιμο, αλλά τελικά πέρασε τουλάχιστον δύο χρόνια, κάνοντας αυτήν την υπακοή.

Νέα υπακοή

Τον Ιούνιο του 1910 ο Ιβάν εκάρη μοναχός με το όνομα Υάκινθος και, μετά από πολλές αιτήσεις, μεταφέρεται στο μοναστήρι Ιλίινσκι της Μονής Βαλαάμ, που βρισκόταν σ’ ένα ξεχωριστό νησί. Εκεί υπηρετεί ως ψαλμωδός για τρίαμισι χρόνια. Μετά το μοναστήρι, τον στέλνουν σε υπακοή στον μπουφέ του ξενοδοχείου της Μονής Βαλαάμ. Στη συνέχεια μεταφέρεται και πάλι στη σκήτη του Χέρμαν, ως ψαλμωδός.

Η μετάταξη που ακολουθεί θα αρέσει περισσότερο απ’ όλες στον νεαρό μοναχό -μετατάσσεται στο μοναστήρι του Ιωάννη του Βαπτιστή. Ειδικά σε αυτό το μοναστήρι, ο Υάκινθος έλκεται από την αυστηρότητα της ασκητικής ζωής και την παρουσία πνευματικών γερόντων, υπό την καθοδήγηση των οποίων πέρασε εδώ 6 ολόκληρα χρόνια.

Μονή του Αγίου Τρύφωνος - Πετσένγκα

Μονή Αγίου Τρύφωνος - Πετσένγκα

Η μετάταξη που θ’ ακολουθήσει θ’ αποτελέσει μιαν αναπάντεχη έκπληξη για τον π. Υάκυνθο -στις 19 Οκτωβρίου 1921 διορίζεται Αρχιμανδρίτης της Τριαδικής Μονής Πετσένγκα του Αγίου Τρύφωνα (ΣτΜ: Για πολλούς αιώνες, η Βορειότερη Μονή στον κόσμο. Ιδρύθηκε το 1533, στις εκβολές του ποταμού Πετσένγκα στη Θάλασσα Μπέρεντς, από τον Άγιο Τρύφωνα, μοναχό από το Νόβγκοροντ). Αυτή η εξέλιξη είναι ιδιαζόντως απρόσμενη για τον Υάκινθο, δεδομένου ότι εκείνη την εποχή δεν είναι καν ιερέας, αλλά ένας απλός μοναχός. Ωστόσο, οι χειροτονήσεις ακολουθούν η μία την άλλη πολύ γρήγορα. Στις 13 Νοεμβρίου γίνεται ιεροδιάκονος, δύο ημέρες αργότερα ιερομόναχος και ήδη στις 11 Δεκεμβρίου εκείνου του έτους έγινε ηγούμενος. Στις 30 Δεκεμβρίου 1921, ο Υάκινθος αναλαμβάνει τη θέση του Αρχιμανδρίτη της μονής Πετσένγκα.

Ωστόσο, παρ’ όλη την έκπληξή του, ο π. Υάκινθος δέχεται τη χειροτόνησή του με πολλή ηρεμία. Ο ίδιος καταγράφει κάποιες ασυνήθιστες αλλαγές, που συμβαίνουν σε αυτόν. Για παράδειγμα, από φύση άτολμος, όπως ο ίδιος ο Υάκινθος παραδεχόταν, δεν πλησίαζε καν στο Ευαγγέλιο καθ΄όλην τη διάρκεια της αγρυπνίας, γιατί τα πόδια του έτρεμαν από τον ενθουσιασμό και φοβόταν μην πέσει. Ωστόσο, με τη χειροτονία του στη θέση του Αρχιμανδρίτη, δάκρυα ήρθαν ξαφνικά ν’ αντικαταστήσουν αυτόν τον φόβο, όπως ο ίδιος θυμόταν με συγκίνηση.

Στην πραγματικότητα, ο νέος ηγούμενος έπρεπε να εκκινήσει την αποκατάσταση της μονής

Η κατάσταση της Μονής Αγίου Τρύφωνος-Πετσένγκα εκείνην την εποχή είναι άθλια, εξ αιτίας των αθεϊστικών σοβιετικών αρχών. Στην πραγματικότητα, ο νέος ηγούμενος έπρεπε να εκκινήσει την αποκατάσταση της μονής. Ο π. Υάκυνθος κάνει έκκληση προς τους αδελφούς, με την οποία ζητά εκ των προτέρων συγγνώμη για τα τυχόν λάθη του, που οφείλονται στην απειρία του, και ζητεί να θεμελιώσουν τη μοναστική ζωή στο μοναστήρι στη βάση της ειρήνης και της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των αδελφών.

Επιστροφή στο Βαλαάμ

Ο ηγούμενος Υάκινθος περνά 10 χρόνια στο μοναστήρι της Πετσένγκα. Όλον αυτόν τον καιρό διαπιστώνει με οδύνη την τεράστια διαφορά μεταξύ του βίου σε αυτό το μοναστήρι και του βίου στο Βαλαάμ κι αισθάνεται νοσταλγία για την οικεία του μονή. Το αίτημά του για επιστροφή στο Βαλαάμ γίνεται δεκτό και την άνοιξη του 1932 ο Υάκινθος επιστρέφει στο μοναστήρι του Βαλαάμ, το μοναστήρι που αγαπάει με όλη την καρδιά του. Αμέσως τον στέλνουν στην οικεία γι΄αυτόν Σκήτη του Ιωάννη του Βαπτιστή. Και στις 8 Μαΐου 1933, ο Υάκινθος λαμβάνει το Σχήμα με το όνομα Ιωάννης.

Η ζωή στη Σκήτη του Προδρόμου κατείχε μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του Μεγαλόσχημου Ιωάννη και του άρεσε και η απομόνωση που βιώνει κανείς εκεί. Με χαρά θυμάται πώς μιά φορά του συνέβη να εορτάσει το Πάσχα μόνο με τον Κύριο. Ωστόσο, η μείωση του αριθμού των ερημιτών στο μοναστήρι καθιστά αδύνατη την περαιτέρω παραμονή του π. Ιωάννη και το 1937 αναγκάζεται να επιστρέψει στο κύριο μοναστήρι, όπου ορίζεται πνευματικός της μονής.

Νέο Βαλαάμ

Το έτος 1940 θα είναι μοιραίο για το Μοναστήρι του Βαλαάμ, όταν, ως αποτέλεσμα του Σοβιετοφινλανδικού πολέμου, το αρχιπέλαγος του Βαλαάμ περνά στη δικαιοδοσία της ΕΣΣΔ, γεγονός το οποίο συνιστά απειλή κλεισίματος της μονής. Για τον λόγο αυτό, οι αδελφοί της μονής Βαλαάμ, ανάμεσα στους οποίους και ο Μεγαλόσχημος Ιωάννης, αναγκάζονται να μετακομίσουν στη Φινλανδία. Εδώ, στην πόλη Pappiniemi, στην όχθη της λίμνης Juoyarvi, ιδρύουν ένα νέο μοναστήρι, το οποίο ονομάζουν Νέο Βαλαάμ. Η ιστορία της ίδρυσης του μοναστηριού αυτού παρουσιάζει ενδιαφέρον. Η επιλογή του τόπου δεν είναι διόλου τυχαία. Όταν ο ηγούμενος και κάποιοι από τους αδελφούς εξέταζαν τα προς πώληση ακίνητα, στον τοίχο του κτιρίου ενός από αυτά είδαν μια εικόνα των Μοναχών Σεργίου και Χέρμαν του Βαλαάμ, γεγονός που ερμήνευσαν ως έναν οιωνό ότι οι μοναχοί από το Βαλαάμ θα έπρεπε να εγκατασταθούν εδώ.

Νέο Βαλαάμ

Είδαν στον τοίχο μια εικόνα των Μοναχών Σεργίου και Χέρμαν του Βαλαάμ, γεγονός που ερμήνευσαν ως έναν οιωνό.

Η κύρια υπακοή του π. Ιωάννη στο Νέο Βαλαάμ είναι η πνευματικότητα. Επίσης, μέχρι το τέλος των ημερών του, και όσο η δύναμή του το επιτρέπει, κάνει μαζί με τους αδελφούς του ως υπακοή το νοικοκυριό. Εργάζεται στο χωράφι, κόβει ξύλα. Στον ελεύθερο χρόνο του, ο Μεγαλόσχημος Ιωάννης διατηρεί εκτεταμένη αλληλογραφία με τα πνευματικά του παιδιά, κατά κανόνα Ρώσους μετανάστες, διασκορπισμένους σε όλον τον κόσμο. Μεταξύ των πνευματικών θυγατέρων του συγκαταλέγονται και πολλές μοναχές από τη Μονή της Πούχτιτσα (ΣτΜ: Στην Εσθονική «Άγιο Μέρος». Σταυροπηγιακή Μονή στην Εσθονία), μερικές από τις οποίες καθοδηγεί πνευματικά ήδη από το Βαλαάμ.

Ταφή ενός Γέροντος

Σταδιακά, οι δυνάμεις αφήνουν τον π. Ιωάννη. Τα τελευταία χρόνια, τα πόδια του πονάνε πολύ, υποφέρει πολύ από υδρωπικία και κήλη. Από τον Νοέμβριο του 1957, ο γέροντας κατοικεί σε γηροκομείο στο Heinävesi. Λίγους μήνες αργότερα επιστρέφει στο Νέο Βαλαάμ, το οποίο και του έλειπε πραγματικά. Ο θάνατος τον βρίσκει στο μοναστήρι. Στις 6 (σύμφωνα με άλλες πηγές στις 5) του μηνός Ιουνίου 1958. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Μεγαλόσχημος Ιωάννης ήταν ταπεινός και αγαπούσε τη σιωπή. Ταπεινή ήταν, σύμφωνα με τις μαρτυρίες κάποιων, και η κηδεία του. Ο γέροντας ετάφη στο νεκροταφείο του Νέου Βαλαάμ.

Στις 29 Νοεμβρίου 2018, ο Μεγαλόσχημος Ιωάννης (Αλεξέεφ) αγιοποιήθηκε, με απόφαση της Συνόδου του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, κατόπιν προτάσεως της Φινλανδικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

"Επιστολές του Βαλαάμ Γέροντα"

Μεταξύ των πνευματικών παιδιών του Γέροντος Ιωάννη (Αλεξέεφ) υπήρχαν άνθρωποι που ήταν απλοί, καθώς και άλλοι πολύ μορφωμένοι, άνθρωποι με πολύ διαφορετική κοινωνική θέση και πνευματική κατάρτιση. Ο Γέροντας ήξερε να βρίσκει τον αρμόζοντα τρόπο προσέγγισης και τις σωστές λέξεις για όλους. Ο ίδιος μερικές φορές αναρωτιόταν πώς, στερούμενος επαρκούς εκπαίδευσης, θα μπορούσε να γράψει σε ανθρώπους που ήταν έξυπνοι και μορφωμένοι. «Μερικές φορές με ενοχλεί η σκέψη: "Γιατί διατηρώ αλληλογραφία, εγώ ένας αναλφάβητος, με μορφωμένους ανθρώπους;"», έγραφε ο π. Ιωάννης. Ο ίδιος, με την υπογραφή του στις επιστολές, αποκαλούσε τον εαυτόν του "συμπροσευχητή", αλλά ποτέ «Γέροντα». Του άρεσε, επίσης, να υπογράφει ως: "Αρχι-αμαρτωλός Μεγαλόσχημος Ιωάννης" και αποκαλούσε τον εαυτό του "πνευματικά κουτσό και στα δύο πόδια".

Ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του πάντα "συμπροσευχητή", αλλά ποτέ «Γέροντα»

Ιδιαίτερο ρόλο στη δημοσίευση των επιστολών του π. Ιωάννη έπαιξε η οικογένεια Colliander: Η καλλιτέχνης Inna Colliander και ο συγγραφέας Tit Colliander. Ήταν ο τελευταίος που πρότεινε στον Μεγαλόσχημο Ιωάννη να δημοσιεύσει τις επιστολές του και ανέλαβε την υποχρέωση να τις επεξεργαστεί. Νωρίτερα, ορισμένες επιστολές που μεταφράστηκαν στη φινλανδική είχαν ήδη δημοσιευθεί στη δεκαετία του 1950, στο περιοδικό Aamun Koitto. Ο Γέροντας πρότεινε να ονομάσει τη συλλογή «Επιστολές περί Πνευματικής Ζωής», ο Tit πρότεινε ένα άλλο όνομα: «Επιστολές του Γέροντα του Βαλαάμ». Ο π. Ιωάννης συμφώνησε.

Το 1956, μια μικρή συλλογή στη Ρωσική δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Ελσίνκι. Στη συνέχεια μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες και πάντοτε έλαβε καλές κριτικές από τους αναγνώστες. Ο μόνος σκοπός/στόχος της δημοσίευσης των επιστολών του Μεγαλόσχημου Ιωάννη (Αλεξέεφ) ήταν το πνευματικό όφελος για τους αναγνώστες και όχι η προσωπική δόξα.

Από τις Επιστολές του Γέροντα του Βαλαάμ

• Μεγαλόσχημος Ιωάννης (Αλεξέεφ) Η πνευματική ζωή είναι όπως και η σωματική ανάπτυξη: Ένα άτομο δεν παρατηρεί τις αλλαγές στον ίδιο του τον εαυτό. Ωστόσο, το σημάδι της πνευματικότητας είναι [...] όταν ένα άτομο βλέπει τις αμαρτίες του, όπως βλέπει την άμμο της θάλασσας. Αυτό σημαίνει ψυχική υγεία.
• Εάν θέσεις εαυτόν υπό «αυστηρή παρακολούθηση», τότε θα δεις πραγματικά τον εαυτό σου ως χειρότερον όλων και τότε αυτός που σε επαινεί δεν θα μπορέσει να σε βλάψει, επειδή οι άνθρωποι κοιτάζουν μόνο την εξωτερική εμφάνιση του ατόμου, αλλά δεν τον γνωρίζουν εσωτερικά.
• Πρέπει ν’ αγωνιζόμαστε για αρετή, όσο οι δυνάμεις μας το επιτρέπουν, το να κρατηθούμε όμως στην αρετή δεν είναι στο χέρι μας, αλλά επαφίεται στον Κύριο και ο Κύριος δεν μας φυλάσσει για τις προσπάθειές μας, αλλά για την ταπεινότητά μας.
• Δεν υπάρχει τέτοια Εντολή, όπως: Ν’ απαιτούμε την αγάπη των άλλων και καλή και αγαθή ζωή από τους άλλους. Ας φροντίσουν τους άλλους εκείνοι που η Πρόνοια του Θεού έχει προορίσει γι΄αυτό.
• Να ικανοποιήσεις τις αμαρτίες σου, δεν θα το καταφέρεις ποτέ. Όσο πιο πολλή τροφή τους δίνεις, άλλη τόση θα θελήσουν.
• Δύο τα οφέλη από τις θλίψεις: Το πρώτο -ο ζήλος για τον Θεό και η ευγνωμοσύνη με όλη την καρδιά μας, το δεύτερο -η εξάλειψη των μάταιων φροντίδων και ανησυχιών.
• Χωρίς προσευχή η ζωή θα είναι γεμάτη προβλήματα και από την προσευχή, όταν θ’ αποκτήσεις τη συνήθεια, η καρδιά σου θα χαρεί και θα ειρηνεύσει -μια κατάσταση ευτυχίας.
• Πρέπει να έχουμε δουλειά να κάνουμε και η επιτυχία εξαρτάται από τη Χάρη. Η Χάρη δίνεται όχι για την εργασία, αλλά για την ταπεινότητα. Τη στιγμή που κάποιος είναι ταπεινός, τότε έρχεται και η Χάρη.
• Εάν βρεις ένα άτομο που να είναι πνευματικά κοντά σου, τότε μίλησε και ζήτα συμβουλή: Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος στην εποχή μας. Και ένας άπειρος ηγέτης μπορεί μόνο να βλάψει στον πνευματικό τομέα. Υπήρξαν πολλές τέτοιες περιπτώσεις και σε παλαιότερους και στους τωρινούς καιρούς.
• Το πιο ωφέλιμο είναι να θεωρείς όλους τους άλλους καλούς και τον εαυτό σου χειρότερο απ’ όλους.
• Εαν τύχει να κλονιστείς στην αρετή, μην τρέμεις, γιατί η φύση μας είναι πολύ ευμετάβλητη. Μόνο οι άγγελοι μπορούν να παραμένουν πάντα στην αρετή.
• Η πνευματική ζωή είναι σαν ένα δέντρο, έλεγαν οι άγιοι πατέρες: Χωρίς φύλλα, δηλ. χωρίς εργασία, δεν υπάρχει καρπός, αλλά ακόμη και χωρίς φρούτα το δέντρο είναι σαν να έχει κοπεί.
• Mε ελεύθερη τη βούλησή μας, πρέπει να εργαστούμε για να ευχαριστήσουμε τον Θεό και τότε και η Χάρη μάς βοηθά. Και αν δεν δουλέψουμε, τότε και η Χάρη του Θεού δεν θα βοηθήσει. Το έργο μας και η Χάρη του Θεού πάνε μαζί.
• Αν και εξαιρετικά δύσκολο να υπομείνεις τη θλίψη, είναι παρ΄όλα αυτά πολύ χρήσιμο. Και πρέπει να προετοιμαστούμε, με τη βοήθεια του Θεού, να υπομείνουμε την επίπληξη, την καταπίεση, την περιφρόνηση και τη γελοιοποίηση. Αν προετοιμαστούμε με αυτόν τον τρόπο, τότε, όταν οποιοδήποτε από αυτά συμβεί, θα είναι ευκολότερο για εμάς να το υπομείνουμε.
• Δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε την ανημπόρια/αδυναμία, γιατί ο Κύριος κατέβηκε από τον ουρανό για τους ανήμπορους. Αν κάποιος συνειδητοποιήσει την ανημποριά του και μετανοήσει, τότε ο Κύριος, με την καλοσύνη του, δεν θα θυμάται την ανημπόρια και τις αμαρτίες του. Πάνω απ' όλα, πρέπει να φοβόμαστε τη διαβολική υπερηφάνεια, τη ματαιοδοξία, την εχθρότητα και την επικριτικότητά μας. Από την άλλη, οι αδυναμίες μας δαμάζουν την πλασματική μας ευσέβεια.
• Όταν λες κάτι σε κάποιον προς όφελος της ψυχής του, πες το απλά. Δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι πώς να τον επηρεάσεις. Αυτό θα το κάνει η Χάρη του Θεού, άσχετα από την επιθυμία μας, αν και μόνο αν είναι προς όφελος του ακροατή.
• Σε στιγμές αμηχανίας, υιοθετήστε για κανόνα τη συμβουλή των εν Θεώ σοφών πατέρων: Αν έχετε να διαλέξετε μεταξύ δύο κακών, επιλέξτε το λιγότερο κακό και αν έχετε να διαλέξετε μεταξύ δύο αρετών, επιλέξτε τη μεγίστη.
• Η προσωρινή απομόνωση είναι χρήσιμη, διότι το πνεύμα χαλαρώνει λίγο από τις οποιεσδήποτε φασαρίες. Και για να ζει κανείς στη μοναξιά δεν θεραπεύει τα πάθη, αλλά τα αποκοιμίζει. Εάν ζεις παρατηρώντας τους ανθρώπους, σύντομα θα φτάσεις στην αυτογνωσία, καθώς υπάρχουν πολλά που αποκαλύπτουν τη σήψη μας.
• Κάθε φορά που μας συμβαίνει κάτι ανθρώπινο, να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε σοφότεροι από τον σοφό Σολομώντα, ούτε ισχυρότεροι από τον προφήτη Δαβίδ και ούτε έχουμε πιο πολύ ζήλο από τον Απόστολο Πέτρο.
• Αν φτιάχνεις το σπίτι σου για σένα και δεν φροντίζεις για τους τρίτους, τότε θα μάθεις πώς να χτίζεις σπίτια για τους άλλους.
• Γνώση στερούμενη πνευματικών εμπειριών απλώς εξαπατά.
• Η Αγία Γραφή δεν πρέπει να διαβάζεται με σκοπό την απόκτηση γνώσης, αλλά με σκοπό να σώσουμε την ψυχή μας.
• Μη βιάζεσαι να πηδήξεις ψηλά, γιατί στην πνευματική ζωή απαιτείται να κάνουμε υπομονετικά βαθμιαία βήματα.
• Η προσβολή είναι πολύ χρήσιμη και ο έπαινος είναι πολύ επιβλαβής, διότι με αυτόν υποσκελίζουν την πνευματική ζωή. Η μάταιη δόξα μάς δεσμεύει πάρα πολύ και αποδυναμώνει την ελεύθερη βούλησή μας.
• Το ασήμι φαίνεται στον βαθμό γνησιότητας (ΣτΜ: Σφραγίδα/τίτλο γνησιότητας), η ασκητικότητα στην ταπεινοφροσύνη.
• Πρέπει να πιστέψουμε βαθιά στην Πρόνοια του Θεού και να μην ψαχνουμε να βρούμε τους λόγους για τα όσα συμβαίνουν σ’ εμάς.
• Πρέπει να κάνουμε τα πάντα για χάρη του Θεού και να μη δίνουμε προσοχή στους ανθρώπους, επειδή οι άνθρωποι σήμερα επαινούν και αύριο θα κατηγορούν.
• Είναι στην ανθρώπινη φύση να πέφτει και στη «φύση» του διαβόλου να μη μετανοεί.
• Μόνο οι άγιοι άγγελοι ζουν χωρίς αλλαγές, δοξάζοντας αδιάκοπα τον Κύριο. Και πρέπει ν’ αντέξουμε. Όταν βιώνουμε μια δύσκολη εμπειρία, να περιμένουμε τη χαρά και όταν βιώνουμε τη χαρά, να περιμένουμε τη θλίψη.
• Για να μπορούμε να ζούμε μαζί σ’ έναν πνευματικό κόσμο, χρειαζόμαστε απαραίτητα υπομονή και ταπεινοφροσύνη και καθώς δεν έχουμε αυτές τις αρετές, σκεφτόμαστε: Όλοι οι άλλοι φταίνε, όχι εμείς. Ωστόσο, πρέπει να προσπαθήσουμε να μη θυμώνουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα, διαφορετικά η προσευχή δεν θα έχει το παραμικρό αποτέλεσμα.
• Μόνο αν ένα άτομο αποκτήσει μνήμη του θανάτου, θα έχει και τη σωστή ματιά στην προσωρινή φευγαλέα ζωή του.
• Οι ασθένειες και οι θλίψεις δεν είναι τυχαίες εκδηλώσεις, αλλά αποστέλλονται από τον Θεό προς όφελός μας.
• Είναι πολύ δύσκολο να παραχωρούμε στον άλλον -μόνο οι μεγάλες ψυχές μπορούν να το κάνουν και οι αδύναμες προσδένονται στα δικά τους.
• Ιδιότητα της υπερηφάνειας είναι να βλέπεις σ’ εσένα μόνο καλά και σε όλους τους άλλους μόνο άσχημα. Η ιδιότητα της ταπεινοφροσύνης είναι να βλέπει τις αμαρτίες σου και στους άλλους καλά στοιχεία.
• Φυσικά και χρειάζεται σωματική εργασία, γιατί χωρίς αυτήν δεν θα υπήρχε καρπός. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η σωματική εργασία δεν είναι αρετή καθ’ αυτή, αλλά είναι βοήθημα για την αρετή. Πολλοί εργάστηκαν σκληρά, αλλά δεν παρήγαγαν καρπούς, επειδή το έργο τους ήταν εξωτερικό και είχαν θανατώσει το πνεύμα.
• Δεν πρέπει να πιστεύουμε στον εαυτό μας όσο είμαστε εν ζωή. To να μείνουμε προσδεδεμένοι στην αρετή δεν εξαρτάται από εμάς, αλλά από τη Xάρη του Θεού. Και ο Κύριος φυλάττει τον ταπεινό: Όσο πιο ταπεινός είναι ο άνθρωπος τόσο πιο πολλά επιτυγχάνει στην πνευματική ζωή.
• Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε αναταραχή και οι φτωχοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν το μυστικό του εσωτερικού κόσμου, δεν ξέρουν πώς να το βρουν. Ιδού το μυστικό: Μην παρεμβαίνεις στις υποθέσεις των άλλων και μην εστιάζεις την προσοχή σου στις αδυναμίες του πλησίον. Γνώρισε μόνο τον εαυτό σου και σε βάθος. Εάν αυτό γίνει, πίστεψέ με, θα είσαι πάντα σε ειρήνη.
• Η ζωή που ζούμε είναι περαστική και γεμάτη με διάφορες θλίψεις, από τις οποίες κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει και οι θλίψεις αυτές είναι διαφορετικές για τον καθένα. Και καθώς η ψυχή δημιουργήθηκε κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωσην του Θεού, κανένας πουθενά και ποτέ δεν βρίσκει ηρεμία και παρηγοριά, παρά μόνο στον Θεό. Αν ακολουθήσουμε το θέλημα του Θεού, τότε οι θλίψεις θα μας ενοχλήσουν ελαφρά μόνο.
• Οι σκέψεις από τις οποίες πηγάζει ο πνευματικός κόσμος και η τρυφερότητα -ξέρε το- είναι αγγελικές. Και σκέψεις από τις οποίες πηγάζει συναισθηματική αμηχανία και απογοήτευση είναι δαιμονικές.
• Η ανθρωπότητα εφηύρε την ευγένεια αντί της αγάπης και κάτω από αυτήν την ευγένεια κρύβει ματαιοδοξία, υποκρισία, πονηρία, θυμό και άλλα πνευματικά πάθη.
• Εκείνος που κρίνει τους άλλους ενεργεί σαν Αντίχριστος, γιατί θαρρεί τάχα ότι μπορεί ν’ αντικαταστήσει τον Θεό στην (ΣτΜ: Τελική) Κρίση.
• Όσο πιο καθαρή από πάθη η καρδιά, τόσο πιο κοντά είστε στον Θεό και η Βασιλεία του Θεού θα είναι μέσα σας.