Ήταν οι πρώτοι Χριστιανοί Κομμουνιστές;

Φωτογραφία: NichoDesign, flickr.com

Σε ένα προηγούμενο άρθρο έγραψα για την ιδεολογία τού φιλελευθερισμού και ότι μπορεί να ερμηνευτεί πλήρως ως μετασχηματισμένη μορφή τού Χριστιανισμού, στον βαθμό που εμπεριέχει μια διαστρεβλωμένη κατανόηση τής χριστιανικής ελευθερίας και των αρχών της.

Μα και στον ιστορικό αντίπαλο τού φιλελευθερισμού στον 20ο αιώνα, τον Κομμουνισμό, μπορεί κανείς κατά τη γνώμη μου, να παρατηρήσει και κάποια «δάνεια» από τον Χριστιανισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι ορισμένοι κομμουνιστές αρέσκονταν ενίοτε να μιλάνε περί εγγύτητας ειδικά προς τούς πρώτους χριστιανούς, και μάλιστα αναφέρονταν στο ακόλουθο απόσπασμα από την Καινή Διαθήκη, από τις Πράξεις των Αποστόλων:

πάντες δὲ οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ εἶχον ἅπαντα κοινά, καὶ τὰ κτήματα καὶ τὰς ὑπάρξεις ἐπίπρασκον καὶ διεμέριζον αὐτὰ πᾶσι καθότι ἂν τις χρείαν εἶχε· καθ᾿ ἡμέραν τε προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἱερῷ, κλῶντές τε κατ᾿ οἶκον ἄρτον, μετελάμβανον τροφῆς ἐν ἀγαλλιάσει καὶ ἀφελότητι καρδίας, αἰνοῦντες τὸν Θεὸν καὶ ἔχοντες χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν. ὁ δὲ Κύριος προσετίθει τοὺς σῳζομένους καθ᾿ ἡμέραν τῇ ἐκκλησίᾳ.

(Πράξεις Πραξ. 2,44:47 ^[1]).

Να σημειώσουμε εδώ ότι στο λατινικό κείμενο των "Πράξεων" χρησιμοποιείται η λέξη communis, από την οποία προέρχεται και η ονομασία των κομμουνιστών: Omnes autem, qui crediderant, erant pariter et habebant omnia communia; et possessiones et substantias vendebant et dividebant illas omnibus, prout cuique opus erat

Πράγματι, η λέξη "Κομμουνισμός" προέρχεται από το λατινικό επίθετο communis - "κοινός". Ο σημασιολογικός πυρήνας αυτής τής Θεωρίας είναι η ιδέα τού απαράδεκτου τής ιδιωτικής ιδιοκτησίας και τής επιδίωξης, τα πιο σημαντικά πράγματα να είναι κοινά για όλους τούς ανθρώπους, να "τα μοιράζονται όλα μεταξύ όλων, ανάλογα με τις ανάγκες τού καθενός". Μόνο με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τούς κομμουνιστές, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων θα είναι αδελφικές και πραγματικά ανθρώπινες. «από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του». Είναι αλήθεια ότι ο «κύκλος» αυτού τού «κοινού», που πρέπει να μοιραστεί μεταξύ όλων των ανθρώπων, ορίστηκε διαφορετικά από διαφόρους στοχαστές, προκατόχους τής ιδέας και ιδρυτές τού Κομμουνισμού. Για παράδειγμα, στην ιδανική πολιτεία τού Πλάτωνα, κυβερνήτες και πολεμιστές πρέπει να έχουν από κοινού όχι μόνο την ιδιοκτησία, αλλά, για παράδειγμα, συζύγους και παιδιά. Όπερ έστιν, και αυτή η ίδια η οικογένεια συνιστούσε δημόσιο θεσμό. Αλλά και στη πασίγνωστη «Πόλη τού Ήλιου» (ΣτΜ: φιλοσοφικό ουτοπικό έργο τού 1602), τού Tommaso Campanella, όχι μόνο τα παιδιά ήταν από κοινού, αλλά και όλοι ήταν υποχρεωμένοι να φορούν τα ίδια ρούχα και να μην ξεχωρίζουν. Αλλά κι ο άνθρωπος πίσω από τον όρο "ουτοπία", ο Thomas More, παρόλο που ήταν και ο πρόγονος τού ουτοπικού Κομμουνισμού, ήταν παρ΄όλα αυτά πιο φιλελεύθερος. Στην Ουτοπία του, οι Ουτοπιστές είχαν τη δυνατότητα να έχουν και τη δική τους οικογένεια. Είναι αλήθεια ότι όλοι οι κάτοικοι ήταν υποχρεωμένοι να ανταλλάσσουν μεταξύ τους, μία φορά ανά δέκα χρόνια, σε μια παρτίδα, σπίτια. Υπήρχε ακόμη και δουλεία στην Ουτοπία: δίνονταν ως σκλάβοι αμελής πολίτες, για παράδειγμα, εγκληματίες.

Όσον αφορά στην ομοιότητα Χριστιανισμού και Κομμουνισμού, για παράδειγμα, μήπως ο προλεταριακός διεθνισμός δεν ήταν μια ιδιότυπη αναπαραγωγή των ρήσεων τού Αποστόλου Παύλου ότι «δεν υπάρχει ούτε Έλληνας ούτε Εβραίος εν Χριστώ»; Ή μήπως η επιδίωξη των κομμουνιστών για εγκαθίδρυση δικαιοσύνης και ισότητας των ανθρώπων δεν ήταν κατά κάποιο τρόπο παρόμοια με την αδελφότητα των Χριστιανών; Μέσα σε όλον τον αθεϊσμό του και το μίσος του για την θρησκεία, ο «δεύτερος στην τάξη» επινοητής τού Μαρξισμού, ο στενότερος φίλος και σύμμαχος τού Μαρξ, ο Φρίντριχ Ένγκελς έγραψε γι 'αυτό στο έργο του «Για την ιστορία τού πρώιμου χριστιανισμού»:

Στην ιστορία τού πρώιμου χριστιανισμού, παρουσιάζονται αξιοσημείωτα σημεία ομοιότητας με το σύγχρονο κίνημα τής εργατικής τάξης. Όπως και το τελευταίο, ο Χριστιανισμός προέκυψε ως κίνημα των καταπιεσμένων: εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως θρησκεία σκλάβων και χειραφετημένων σκλάβων, φτωχών από τούς οποίους είχαν αφαιρεθεί όλα τα δικαιώματα, υποταγμένων ή διασκορπισμένων από την Ρώμη λαούς. Τόσο ο Χριστιανισμός όσο και ο Σοσιαλισμός τον εργατών κηρύσσουν την μελλοντική απελευθέρωση από την δουλεία και την φτώχεια. Ο Χριστιανισμός προσδοκεί αυτή την απελευθέρωση σε έναν άλλο κόσμο, σε μια μετά θάνατον ζωή στα Ουράνια, ενώ ο Σοσιαλισμός - σε αυτόν τον κόσμο, στην αναδιοργάνωση τής κοινωνίας. Τόσο ο Χριστιανισμός όσο και ο εργατικός Σοσιαλισμός υποβλήθηκαν σε διώξεις και διωγμούς... Και παρά τις διώξεις, και πολλές φορές ακόμη και ευθέως χάριν αυτών, ο Χριστιανισμός και ο Σοσιαλισμός με θριαμβευτικό τρόπο και ακαταμάχητα στρώσανε τον δρόμο τους προς τα εμπρός.

Ο Κομμουνισμός εμφανίστηκε ως μια πολύ ελκυστική θεωρία, η οποία επέμενε στην ανάγκη για δικαιοσύνη και ισότητα των ανθρώπων, στο γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν την ευτυχία και σίγουρα θα την λάβουν. Διόλου τυχαίο ότι μέχρι τα μέσα τού 20ού αιώνα, ο Κομμουνισμός είχε ήδη εξαπλωθεί σχεδόν στην μισή υφήλιο (Ρωσία, Κίνα και Ανατολική Ευρώπη) και φαινόταν να ανατρέπει τούς αντιπάλους του, τον Καπιταλισμό και τον Φιλελευθερισμό. Θυμηθείτε την φράση που άφησε εποχή, τού τελευταίου ρομαντικού τού Κομμουνισμού στην εξουσία, τού Χρουστσόφ: "Θα σας θάψουμε!" απευθυνόμενος στους Αμερικανούς, με ακλόνητη εμπιστοσύνη στην ιδία δικαιοσύνη.

Όσον αφορά στην υποθετική εγγύτητα Χριστιανισμού και Κομμουνισμού, μπορεί κανείς να θυμηθεί την Θεολογία τής Απελευθέρωσης, ιδιαίτερα δημοφιλή πριν από μερικές δεκαετίες: έτσι ονόμαζαν στην Λατινική Αμερική το θεολογικό και πολιτικό κίνημα τού Χριστιανικού Σοσιαλισμού, το οποίο εστιάζεται στην εγγύτητα Μαρξισμού και Χριστιανισμού. Οι υποστηρικτές της θεωρούσαν την φτώχεια ως πηγή αμαρτίας και ότι ο Ιησούς Χριστός δεν ήταν μόνο ο Παρηγορητής, αλλά και ο Απελευθερωτής των καταπιεσμένων. Ορισμένα στοιχεία τής Θεολογίας τής Απελευθέρωσης απορρίπτονται από την Καθολική Εκκλησία. Μερικοί εκπρόσωποι τής Θεολογίας τής Απελευθέρωσης, ακόμη και μερικοί ιερείς τής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, συμμετείχαν ενεργά στον επαναστατικό αγώνα στην «Γή τού Πυρός», καθώς πίστευαν ότι οι Χριστιανοί έπρεπε να συμμετάσχουν στον πολιτικό αγώνα στο πλευρό των φτωχών και καταπιεσμένων.

Μήπως, λοιπόν, οι πρώτοι Χριστιανοί ήταν πραγματικά κομμουνιστές; Και βέβαια όχι! Παρά τα κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ Κομμουνισμού και Χριστιανισμού, δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια μας στην βαθιά άβυσσο που χωρίζει τα δύο. Παρεμπιπτόντως, οι διώξεις που υπέστη η Εκκλησία και οι πιστοί την εποχή τής Σοβιετικής Ένωσης υπερέβησαν σε ένταση και σοβαρότητα τούς διωγμούς των πρώτων Χριστιανών στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Εκφάνσεις τού νέου μαρτυρίου αποτέλεσαν οι μαζικές καταστολές, οι συλλήψεις και οι εκτελέσεις κληρικών και λαϊκών, το κλείσιμο των μοναστηριών και των εκκλησιών ... Μόνο το 1937 έκλεισαν πάνω από 8.000 εκκλησίες στην ΕΣΣΔ. Μέχρι το 1939, μόνο περίπου εκατό καθεδρικοί ναοί και ενοριακές εκκλησίες παρέμειναν σε όλη την Ρωσία. Μόνο κατά τη διάρκεια τού Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (ΣτΜ: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος), ο Στάλιν και η ηγεσία τής χώρας εγκατέλειψαν την ιδέα τής γρήγορης και ολοκληρωτικής εξολόθρευσης τής Ρωσικής Εκκλησίας, αν και ο Χρουστσόφ υποσχέθηκε το 1980 να δείξει στον σοβιετικό λαό τον «τελευταίο ιερέα».

Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε ποια είναι τα λάθη τού Κομμουνισμού από την άποψη τού Χριστιανισμού και γιατί ο Χριστιανισμός δεν είναι Κομμουνισμός ή κάτι από όλα τα παρόμοια σε «-ισμός», και γιατί οι Χριστιανοί δεν είναι κομμουνιστές ούτε είναι φιλελεύθεροι. Υπάρχουν πολλές σημαντικές διαφορές και μια από τις βασικές, για παράδειγμα, είναι ότι οι κομμουνιστές πίστευαν στο μη φθαρτόν τής ανθρώπινης φύσης και κατηγορηματικά απέρριπταν το προπατορικό αμάρτημα. Όπως δήλωνε ο κομμουνιστής φιλόσοφος Mikhail Lifshits, "δεν πιστεύουμε ότι στα βάθη τής ανθρώπινης ψυχής, ανοίγει ένα πέρασμα σε ένα υπόγειο, από όπου βγαίνουν οι οποιεσδήποτε βρωμιές. Δεν πιστεύουμε στο εγγενές στην ανθρώπινη φύση "ριζικό κακό", που διδάσκει ο Kant. Διαφορετικά, ο Κομμουνισμός θα ήταν ένα κενό όνειρο".

Σύμφωνα με τον σημαντικότερο κομμουνιστή τής ιστορίας, τον Karl Marx, ο άνθρωπος είναι μια ολότητα ή «σύνολο» κοινωνικών σχέσεων. Όποια η κοινωνία, τέτοιος κι ο άνθρωπος: αυτήν την θεώρηση είχαν οι κομμουνιστές. Αν οικοδομήσεις την κοινωνία με σύνεση, τότε και ο ίδιος ο άνθρωπος θα γίνει σχεδόν αυτόματα έξυπνος και αγαθός. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Λένιν υποστήριξε ότι σε μια μελλοντική κομμουνιστική κοινωνία οι άνθρωποι θα συμπεριφέρονται ηθικά με βάση και μόνο την συνήθεια. Όπερ έστιν, όχι με βάση την ελεύθερη επιλογή τους, αλλά απλά επειδή έτσι τούς μάθαν. Σαν να λέμε, πώς να βουρτσίζουν τα δόντια τους κάθε πρωί ...

Μια τέτοια ανθρωπολογία, μια τέτοια κατανόηση τού Ανθρώπου είναι η κύρια προϋπόθεση για την πίστη τού Κομμουνισμού περί τής δυνατότητας οικοδόμησης μιας ευτυχισμένης και τέλειας κοινωνίας εδώ, ήδη στην Γη. Διαφορετικά, εάν ο Άνθρωπος, όπως διδάσκει ο Χριστιανισμός, είναι ριζικά αλλοιωμένος από την αμαρτία, αλλοιωμένος, πρώτα από όλα, εσωτερικά, τότε στερείται νοήματος το να οικοδομήσουμε γι΄αυτόν τις πιο λογικές και τέλειες κοινωνικές συνθήκες. Θα χάσει τα πάντα ούτως ή άλλως, θα μετατρέψει κάθε παράδεισο στην κόλαση αν ο ίδιος δεν είναι πεφωτισμένος και μορφωμένος από μέσα.

Και εκτός τού πλέγματος κοινωνικών σχέσεων, για τούς κομμουνιστές, δεν υπάρχει Άνθρωπος. Ως εκ τούτου, είναι υλιστές εκ θεμελίων, που δεν πιστεύουν στον Θεό και στην αθανασία τής ψυχής. Και αυτό το στοιχείο άφησε το αποτύπωμά του στην κομμουνιστική ηθική, την ηθική τού σοβιετικού λαού. Υπάρχουν πολλά πολύ συμπαθητικά χαρακτηριστικά σε αυτό, για να το πούμε στα ίσια. Πράματα όπως: η αυταπάρνηση, η επιδίωξη τής δικαιοσύνης, η ικανότητα/ετοιμότητα να μοιραζόμαστε ό,τι μάς έχει απομείνει με έναν πάσχοντα πλησίον μας, η υψηλή εκτίμηση γιά τον πολιτισμό και την εκπαίδευση κ.λπ.. Η ετοιμότητα να «θυσιάσουμε την ζωή μας για τούς φίλους μας», η οποία ετοιμότητα βοήθησε τον λαό μας να κερδίσει τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, καλλιεργήθηκε κι από την Ορθοδοξία και την Εκκλησία και σε αυτό το σημείο, ο πιστός κι ο κομμουνιστής είναι μαζί. Ωστόσο, ας δούμε το θέμα κι από την άλλη πλευρά: ο σημερινός τεράστιος αριθμός αμβλώσεων, το υψηλό ποσοστό αυτοκτονιών, η καταστροφή των θεμελίων τής οικογένειας - δεν είναι όλα αυτά άραγε κληρονομιά τής σοβιετικής εποχής; Φυσικά, η δεκαετία τού '90 και ο θρίαμβος τού άγριου φιλελευθερισμού έπαιξαν ρόλο εδώ, αλλά εδώ μιλάω για κάτι άλλο. Το γεγονός ότι η κομμουνιστική κοσμοθεωρία, κατ 'αρχήν, όχι μόνο δεν έχει τίποτα εναντίον αυτών των εκφάνσεων, αλλά θεωρεί ότι όλα αυτά είναι δυνατόν αλλά και, επιπλέον, απαραίτητο να λάβουν χώρα. Μην ξεχνάμε ότι η Σοβιετική Ρωσία ήταν η πρώτη μεταξύ όλων των χωρών στον κόσμο που νομιμοποίησε την έκτρωση το 1920 και εξασφάλισε την πλήρη ελευθερία της.

Στο βαθμό που Μαρξισμός και Κομμουνισμός είναι ριζοσπαστικές αθεϊστικές διδασκαλίες, ο Άνθρωπος είναι γι'αυτές το υψηλότερο φαινόμενο, το επιστέγασμα τής Φύσης. Δεν υπάρχουν αξίες υπεράνω τού Ανθρώπου, ούτε εντολές. Ως εκ τούτου, ένα άλλο χαρακτηριστικό τής κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας που είναι πολύ αρνητικό από την χριστιανική άποψη, είναι ότι η υπερηφάνεια είναι εγγενής στην κοσμοθεωρία. Στα γραπτά διαφόρων κομμουνιστών συγγραφέων, ο νέος άνθρωπος τού μέλλοντος δεν είναι μόνο έξυπνος και αγαθός, αλλά σίγουρα και υπερήφανος. Εξάλλου, και σύμφωνα πάντα με την άποψη τού Κομμουνισμού, όλα όσα δημιουργούνται στον κόσμο οφείλονται στον άνθρωπο και μόνο. Αυτός είναι η κύρια δύναμη τού κόσμου και ως εκ τούτου μπορεί δικαίως να είναι υπερήφανος για τον εαυτό του. Επομένως, ο ίδιος μπορεί να κρίνει, και μερικές φορές εξαιρετικά σκληρά. Και αποδεικνύεται ότι στον Κομμουνισμό, αφενός ο «άνθρωπος είναι φίλος τού ανθρώπου, σύντροφος και αδελφός» και αφετέρου δε, «παράγει» τα «Βακχανάλια» (ΣτΜ: οι διονυσιακές γιορτές της Ρώμης, κατά την διάρκεια των οποίων οι συμμετέχοντες έχαναν κάθε έλεγχο,συμμετέχοντας σε όργια) τού εμφυλίου πολέμου και τής ταξικής εχθρότητας.

Ο ρωσικός Κομμουνισμός υπήρξε μια μεγάλη τραγωδία για τον λαό μας, όπου μεγάλα επιτεύγματα και καλές προθέσεις συγχωνεύτηκαν με κάτι που ήταν ευθύς εξ αρχής ένα μεταφυσικό λάθος, με όλα τα συνακόλουθα ψέματα και τα μεγαλειώδη εγκλήματα. Παρ΄όλα αυτά, έχουμε βιώσει και σε πολλά σημεία έχουμε ξεπεράσει τον τραγικό πειρασμό τού Κομμουνισμού. Ο Κομμουνισμός είναι, κατά μία έννοια, ήδη ένα νεκρό αρπακτικό που έχει κλέψει τις ψυχές πάρα πολλών, αλλά αυτό ανήκει ήδη στο παρελθόν. Και ακόμη και ένας γάιδαρος μπορεί να κλωτσήσει ένα νεκρό λιοντάρι. Σήμερα, η ιδεολογία του Φιλελευθερισμού και τής καταναλωτικής κοινωνίας «δίνει και παίρνει» στον κόσμο μας και εν μέρει και στην χώρα μας και οι κίνδυνοι που αυτά κουβαλάν μέσα τους για εμάς περνάν όλο και πιο απαρατήρητοι αλλά είναι όλο και πιο επίκαιροι.

Η Ιστορία εξακολουθεί να μην δίνει το δικαίωμα να ανακουφιστούμε ούτε και την ευκαιρία να χαλαρώσουμε.