«Προσευχόμαστε, γι΄αυτό μας περιφρουρεί ο Θεός». Για τη ζωή μιας ενορίας υπό διαρκή πυρά στο Ντονμπάς

Ένας μικρός Ναός Αγίου Ανδρέα στη κωμόπολη Γκόλμοφσκι της Γκόρλοφκα, ἤ όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι Γκόλμα, ευρίσκεται σε απόσταση μόλις 500 μέτρων από τη γραμμή μετώπου. Δεν έκλεισαν οι πόρτες του καθ’΄όλη τη διάρκεια της ένοπλης συγκρούσεως στο Ντονμπάς, όπως και το κατηχητικό σχολείο. Ακόμη και με τα πυρά οι άνθρωποι προσέρχονται στο ναό για να πάρουν παρηγοριά και υποστήριξη. Για το πως κυλάει η ζωή Προϊσταμένου μιας ενορίας σε εμπόλεμη ζώνη αναφέρθηκε ο Ιερέας Βαδίμ Μορόζοφ, όπως αναφέρει το Τμήμα Ενημερώσεως και Διαφωτίσεως της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, επικαλούμενο το Γραφείο Τύπου της επαρχίας Γκόρλοφκα.

Τα πυρά των όλμων έφταναν σε απόσταση 70 μέτρων από το Ναό

Υπηρετώ το Ναό του Αγίου Ανδρέα από το 2014. Από το 2014 άρχισαν τα πυρά. Σε απόσταση περίπου 500 μέτρων από εδώ ευρίσκεται ήδη η πρώτη γραμμή. Με το έλεος του Θεού δεν δεχθήκαμε άμεσο χτύπημα. Ο πρώτος όλμος έπεσε δίπλα στο Ναό το καλοκαίρι του 2014, σε απόσταση ενός μόνον μέτρου από το προσφοροποιείο. Ο δεύτερος εκτοξεύθηκε κατά της στέγης, αλλά τον δέχθηκε ένα δέντρο, που ήταν κοντά στο ναό. Στη στέγη έπεσαν μόνο θραύσματα με αποτέλεσμα να γίνουν σαν το κόσκινο τα μεταλλικά κεραμίδια. Οι ενορίτες κάλυψαν κάθε άνοιγμα με κομματάκι μετάλλου, στερέωσαν με σφραγιστική κόλλα και συνέδεσαν με βλήτρα.

Έσπαγαν τα παράθυρα και οι πόρτες. Τρεις φορές αλλάξαμε τα παράθυρα. Μετά από ισχυρά πυρά επήλθε ένα διάστημα ηρεμίας όταν σκεφθήκαμε ότι όλα τελείωσαν. Επανατοποθετήσαμε τα παράθυρα και να, πάλι πυρά. Τα πυρά των όλμων έφταναν σε απόσταση 100 μέτρων από το Ναό. Και πάλι έσπασαν όλα τα παράθυρα.

Ενθυμούμαι την εορτή του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονα, στις 9 Αυγούστου 2015, είχαμε τη Θεία Λειτουργία. Κατά την Μεγάλη Είσοδο άρχισαν τα πυρά. Δεν είχαμε όμως που να κρυφθούμε, δεν διαθέτουμε υπόγειο. Τα έχασα εντελώς, ούτε σκέφθηκα να πω στους ανθρώπους να πέσουν κάτω στο δάπεδο. Έτσι συνεχίσαμε να προσευχόμαστε με τα πυρά. Τα παράθυρα τότε δεν υπήρχαν ήδη. Οι όλμοι έπεφταν κοντά, σε απόσταση 70 μέτρων. Από το ωστικό κύμα κουνιόταν τα άμφιά μου. Ολοκληρώσαμε τη Λειτουργία, κανείς δεν αποχώρησε, από τρόμο κανείς δεν βγήκε έξω. Έφθασε η ώρα για να κηρύξω το θείο λόγο. Εξέρχομαι του Ιερού για να πω: «Αδελφοί και αδελφές, συγχωρέστε με, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ».

Έληξε η Θεία Σύναξη, αλλά κανείς δεν φεύγει. Και ιδού μου ζητούν: «Πάτερ, ελάτε να κάνουμε την επιμνημόσυνη δέηση». Και την κάναμε.

Τα πυρά εναντίον μας δεν έπαυσαν μέχρι το 5:30 μ.μ. Παρατηρήσαμε ότι υπήρξαν μικρά διαλείμματα καταπαύσεως του πυρός. Και ακριβώς σε αυτά τα διαλείμματα έστελνα σιγά-σιγά τους ανθρώπους να πάνε σπίτια τους. Πολλοί από τους ενορίτες λόγῳ προχωρημένης ηλικίας δυσκολεύονταν να πάνε και μάλιστα υπό πυρά. Μετά τα πυρά με ρωτούσαν: «Σας έχει μείνει τίποτε;». Όμως έχει ο Θεός.

Μάθημα πνευματικής ανδρείας από γιαγιά

Όταν άρχισαν να εκτοξεύονται τα πυρά, αναγκάσθηκα να φωνάζω τις εκφωνήσεις, αλλιώς δεν θα ακουγόμουν από το θόρυβο. Έτσι τελέσαμε την αγρυπνία την παραμονή των Θεοφανίων το 2015. Δίπλα έξω στο δρόμο έπεφταν οι βολίδες. Πολύς κόσμος συγκεντρώθηκε στο Ναό. Προσευχόταν και έκλαιγε.

Ενθυμούμαι και την εορτή της Παναγίας του Καζάν στις 21 Ιουλίου 2015. Στις 4:30 άρχισαν τα πυρά. Τί και δεν έγινε; Ώστε προλάβαμε να κάνουμε μόνο τη δοξολογία με τον αγιασμό των υδάτων και χαιρετισμούς. Προσήλθαν οκτώ γιαγιάδες. Από αυτούς να διδαχθούμε την πνευματική ανδρεία. Εδώ φοβάσαι καν να βγεις έξω, ενώ αυτές περπατούν στο δρόμο, κρατούν για να μην πέσουν η μια την άλλη, ακουμπώντας στα μπαστούνια τους.

Ρώτησα τις πλέον ηλικιωμένες που ήταν 83 και 84 ετών, μια από αυτές ήταν πρώην δασκάλα: «Γιατί ήρθατε, αφού όλμοι εκρήγνυνται πάνω από τα κεφάλια;» Μου απαντούν: «Πάτερ, τόσο μεγάλη είναι η εορτή και να λείπουμε;» Τους έβαλα δίπλα στις πόρτες, μακριά από τα παράθυρα, και στη συνέχεια τέλεσα δοξολογία φωνάζοντας για να ακούγομαι καλά λόγῳ των πυρών.

Η πρεσβυτέρα κρύφθηκε πίσω από το παγκάρι. Εξαιτίας των πυρών πέφτει σκόνη από το νταβάνι, ενώ συνεχίζουμε την ακολουθία. Εκείνα τα πυρά κράτησαν επί τέσσερις ώρες. Η στεναχώρια μας μόνο ήταν ότι δεν καταφέραμε να λειτουργήσουμε την εορτή. Φέτος, το 2019, τέλεσα την εξόδια ακολουθία της κυράς Ταϊσίας, μίας από τις ἐν λόγῳ γιαγιάδες. Δεν έζησε να δει το τέλος το πολέμου και την αναστήλωση του ολοσχερώς κατεστραμμένου διαμερίσματός της.

Το διαμέρισμα της κυράς Ταϊσίας είναι καλυμμένο με σάκο, δεν υπάρχει πλέον χώρος που να ζει.

Το διαμέρισμα της πολύτεκνης κόρης του νεωκόρου του ναού κ. Μιχαήλ, η οποία ψέλνει στη χορωδία. Τα τέσσερα παιδιά της στερήθηκαν της στέγης και σώθηκαν μόλις δια θαύματος.

Προσευχόμαστε και γι’αυτό μας περιφρουρεί ο Θεός

Μόλις άρχισαν τα πυρά, τρεις-τέσσερις φορές την εβδομάδα ξεκινήσαμε να κάνουμε λιτανευτική πομπή με εικόνες της Αγίας Σκέπης της Παναγίας και του προστάτη μας, του Αγίου Ανδρέα του Πρωτοκλήτου. Όλα αυτά τα πέντε χρόνια κάνουμε πομπές συνέχεια, ενώ κάθε Δευτέρα τελούμε δοξολογία προς τιμήν του Αγίου Ανδρέα.

Επίσης κάθε εβδομάδα τελώ δοξολογία στο δημοτικό συμβούλιο. Μετά τη λήξη της ιεράς ακολουθίας έχουμε επικοινωνία και κηρύττω το θείο λόγο. Εκεί υπάρχει μια γωνιά με εικόνες. Δοξολογίες τελούμε και στην τοπική πολιτιστική λέσχη. Έχουμε και δύο παιδικούς σταθμούς, όπου τελώ δοξολογία για τους υπάλληλους στην αρχή της εργάσιμης εβδομάδας και ενίοτε συνομιλούμε. Τα παιδιά τα βλέπω τις μεγάλες εορτές της Αναστάσεως του Κυρίου και των Χριστουγέννων.

Λέει ο κόσμος: προσευχόμαστε και μας περιφρουρεί ο Θεός. Σε όλη την Γκόλμα οι όλμοι χτύπησαν πολλά σημεία, αλλά με ελάχιστα όμως ανθρώπινα θύματα. Εάν θυμάμαι καλά το 2015 ή το 2016 σκοτώθηκαν δύο άνθρωποι και φέτος το καλοκαίρι τέλεσα την εξόδιο ακολουθία μιας γυναίκας. Εξήλθε στο μπαλκόνι και εκείνη τη στιγμή ένα θραύσμα την χτύπησε στο στήθος. Πέθανε στα χέρια του υιού της.

Όταν συμβαίνουν τέτοια, έρχεται τηλεοπτικό συνεργείο για να γυρίσει τη θλίψη και τα δάκρυα των ανθρώπων. Δεν μπορώ όμως να το καταλάβω γιατί. Πόσα ρεπορτάζ κάνανε για τη Γκόλμα, ωστόσο δεν παύουν τα πυρά και δεν λύνεται το πρόβλημα.

Η εικόνα του Κυρίου Παντοκράτορα με θραύσμα

Το τελευταίο σοβαρό χτύπημα έγινε στις 8 Απριλίου 2016. Τότε διανυκτέρευα στο ναό. Στις 23:30 άρχισαν ισχυρά πυρά. Ξύπνησα, κοίταξα έξω, όλα έλαμπαν από το φως.

Ένας όλμος έπεσε δίπλα στην πόρτα του διακονικού, σπάζοντας τα παράθυρα του Ιερού. Μέχρι σήμερα τα παράθυρα είναι καλυμμένα με πολυκαρμπονικά φύλλα, τα οποία είχαμε τότε στη διάθεσή μας.

Αναγκασθήκαμε να επισκευάσαμε ολοσχερώς το βαπτιστήριο και το προσφοροποιείο, διότι όλα μέσα ήταν κομμάτια. Μέχρι σήμερα εκεί φιλοξενείται μια εικόνα του Κυρίου Παντοκράτορα με θραύσμα όλμου.

Φέτος τα πυρά εκτοξεύθηκαν το καλοκαίρι με τους όλμους μάλιστα να πέφτουν δίπλα στο Ναό. Ένας όλμος χτύπησε το δέντρο σε απόσταση 30 μέτρων από το Ναό, μόλις ολοκληρώσαμε μια δοξολογία τότε.

Δεν συρρικνώθηκε ο αριθμός ενοριτών αλλά αντιθέτως σημείωσε αύξηση

Ο Ναός είναι ανοικτός καθημερινά από το πρωί μέχρι τις 15:00. Κάθε φορά όταν διανυκτερεύω εδώ, σφίγγεται η καρδιά από το θόρυβο των όλμων. Δεν προσέχεις πλέον αυτά, αλλά δεν μπορείς να τα συνηθίσεις με τίποτε. Δεν χτύπησε τώρα, δόξα σοι ο Θεός! Συνεχίζουμε την προσευχή μας.

Κατά τρόπο παράδοξο δεν συρρικνώθηκε ο αριθμός των ενοριτών με την έναρξη του πολέμου, αλλά αντίθετα σημείωσε αύξηση. Πολλοί ήταν οι οποίοι αναζητούσαν παρηγοριά και την προστασία του Θεού στο Ναό.

Στο ναό με οποιοιδήποτε καιρό

Με οποιοδήποτε καιρό και οποιαδήποτε πυρά οι ενορίτες, η χορωδία και οι δάσκαλοι του κατηχητικού σχολείου έρχονται και εργάζονται εδώ. Τα πλέον γενναία είναι τα μέλη της χορωδίας, τρεις κυρίες, οι οποίες καθ’όλη τη διάρκεια του πολέμου δεν έλειπαν από το ναό.

Επίσης εδώ είναι συνέχεια η πρεσβυτέρα μου η Ελένη και η μάνα μου η Βαλεντίνα. Παραδίδουν μαθήματα δημιουργίας στα παιδιά του κατηχητικού σχολείου, μαγειρεύουν για τα παιδιά, βοηθούν στο ναό. Μια άλλη δασκάλα, κυρά Λυδία, παραδίδει μάθημα Θρησκευτικών.

Δεν κλείσαμε το κατηχητικό σχολείο. Τα παιδιά έρχονται είτε εκτοξεύονται τα πυρά, είτε όχι. Συνήθως έχουμε από επτά έως δεκαπέντε παιδιά. Επιπλέον λειτουργεί και το κατηχητικό σχολείο ενηλίκων, όπου διδάσκω ο ίδιος τη θεολογία, την Αγία Γραφή και τη λειτουργική.

Παρά τον πόλεμο κτίζουμε Ναό

Από το 2011 η κοινότητά μας κτίζει ένα νέο τυπικό Ναό. Το 2018 δέσαμε τον παλαιό μας ναό με οπλισμό, διότι είναι ηλικίας 80 ετών και συνεχώς καταστρέφεται από εκρήξεις. Είναι καταλλήλως προσαρμοσμένο πρώην σιδεράδικο. Λόγῳ νέων χτυπημάτων ανά τακτά διαστήματα επισκευάζουμε τη στέγη.

Με τον πόλεμο σταματήσαμε την οικοδόμηση. Το 2014-2015 τα πυρά δεν μας άφησαν να επανέλθουμε στα έργα, αλλά το 2016 καταφέραμε να υψώσουμε τα τείχη κατά δεκαέξι σειρές. Τούτο έγινε εφικτό χάρη στη συνδρομή επιτρόπων κκ. Αλεξίου και Βασιλείου, οι οποίοι είναι παιδιά για όλες τις δουλειές. Επί δέκα και πλέον χρόνια σχεδόν μένουν εδώ και όλο το χρόνο τους αφιερώνουν στο ναό.

Μόλις ακούν το όνομα Γκόλμα, αμέσως τα βάζουν κάτω

Όλες τις δουλειές είμαστε ικανοί να τις αναλάβουμε μόνοι μας, διαθέτουμε το σχετικό ανθρώπινο δυναμικό, εκείνους δηλαδή που ειδικεύονται στις οικοδομές. Αλλά για να προχωρήσουμε με τα έργα χρειαζόμαστε ένα σχέδιο, γι΄αυτό αυτή τη στιγμή ασχολούμαστε με τα χαρτιά, καταρτίζουμε το σχέδιο και προσπαθούμε να επιλύσουμε θέματα που έχουν να κάνουν με οικόπεδο. Μόλις είναι λυμένα αυτά, θα χρειασθούμε μέσα μόνο για να αγοράσουμε τα υλικά. Τα ψάχνω παντού, κτυπώ κάθε πόρτα, αλλά μόλις ακούνε το όνομα Γκόλμα, αμέσως τα βάζουν κάτω: «Α, είναι γραμμή του μετώπου. Σας βομβαρδίζουν».

Εν τούτοις, δεν έχω την αίσθηση ούτε εγώ, αλλά ούτε οι ενορίτες μου ότι ματαιοπονούμε. Τί να κάνει ο κόσμος χωρίς ναό; Όταν χάνεται η γη κάτω από τα πόδια σου, παραμένει μόνον εκείνο, το οποίο ουδέποτε θα χαθεί. Τί μπορεί να συμβεί; Το πολύ-πολύ θα επανέλθομε στο Σπίτι μας. Με ποιες όμως σκέψεις και με ποια αισθήματα θα μετέλθουμε από το χρόνο στην αιωνιότητα, εκείνο παίζει ρόλο. Γι΄αυτό κτίζουμε ναό. Εάν αφαιρέσουμε ναό, ιερέα και την ίδια την Εκκλησία, τι θα απομείνει στους ανθρώπους; Ένα κενό, ένας φόβος, τρόμος και μια αγωνία μπροστά στα επερχόμενα δεινά.

Έχουμε ναό, όπου μπορούμε να ξεκουρασθούμε από τον πόλεμο, να κρυφθούμε και να πάρουμε ανάσα. Δέχθηκε πολλά χτυπήματα, αλλά ωστόσο κρατιέται. Στον υπό κατασκευή Ναό έχουμε ήδη τελέσει δοξολογίες.

Να ολοκληρώσουμε την οικοδομή. Καλά. Έχει ο Θεός. Το σπουδαιότερο όμως είναι να παραμένουμε οι ίδιοι ναοί του Αγίου Πνεύματος.