Δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε

Σχετικά με το πώς να μάθουμε να διαβλέπουμε τι περιμένει ο Κύριος από εμάς στην τάδε ή στη δείνα κατάσταση και πώς να σταματήσουμε να είμαστε αιχμάλωτοι του «Εγώ».

Ο άνθρωπος ξέπεσε και βρέθηκε μακριά από τον Θεό, ως αποτέλεσμα της αποξένωσης από τo Θείο θέλημα και όσα άσχημα συνέβησαν αργότερα στη ζωή του καθενός από εμάς ξεχωριστά, αλλά και στην ανθρωπότητα συνολικά στη διαδρομή της Ιστορίας, συνέβησαν ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο.

Το θέλημα του Θεού για τον άνθρωπο είναι η ευημερία του

Το θέλημα του Θεού για τον άνθρωπο έγκειται στην ευημερία του τελευταίου. Ο Θεός δημιούργησε τον Αδάμ και την Εύα για χάρη αυτής της ευημερίας και τους προσέφερε όλα τα απαραίτητα εφόδια για να την έχουν. Αλλά το γεγονός ότι ο άνθρωπος στάθηκε σε κάποια στιγμή ανίκανος να εμπιστευθεί τον Θεό, έγινε το σημείο εκκίνησης της αντίταξης του θελήματος του ανθρώπου απέναντι στο θέλημα του Δημιουργού.

Και ακριβώς για να «επιστρέψει» το θέλημα του ανθρώπου πίσω στην κατάσταση ενότητας με το θέλημα του Θεού, έλαβε χώρα το εξιλεωτικό επίτευγμα του Χριστού. Το Ευαγγέλιο παρέχει πληθώρα ενδείξεων, αναφορικά με το ποιο είναι το θέλημα/βούληση του Θεού για τον άνθρωπο. Ο καθένας από εμάς έχει την ικανότητα να μάθει να εκπληρώνει αυτήν τη βούληση, έτσι που να γίνει η βούληση αυτή όλο και πιο πολύ και δική μας βούληση. Βέβαια, στην ανθρώπινη φύση, η οποία, λόγω της πτώσης, έχει υποστεί μεγάλη βλάβη, βρίθουν τα στοιχεία που αντιτίθενται στο θέλημα του Θεού και, ως εκ τούτου, όσο φυσική και αδιαμφισβήτητη και αν φαίνεται η διαδικασία που θα εναρμονίσει το θέλημά μας με το θέλημα Eκείνου που μας αγαπά άνευ όρων -και με μια αγάπη που δεν συγκρίνεται με τίποτε άλλο- τόσο αυτή η διαδικασία συνδέεται με το να υπερβαίνει ο άνθρωπος όλο και πιο πολύ τον εαυτό του.

Τι βοηθά να μάθουμε ν’ αποδεχόμαστε το θέλημα του Θεού και να ζούμε σύμφωνα με αυτό; Πρώτα απ’ όλα, να δώσουμε τη δέουσα προσοχή σε αυτό που λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σαρόφ: Ο νούς μας πρέπει να «κολυμπά» στα λόγια των Αγίων Γραφών. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζουμε το Ευαγγέλιο σε τέτοιο βαθμό, που σε κάθε κατάσταση στη ζωή, σε κάθε πειρασμό, σε κάθε δοκιμασία, να μπορούμε ν’ ανταποκρινόμαστε βασισμένοι στα όσα λέει το Ευαγγέλιο –και, το πιο σημαντικό, ν’ απαντάμε όχι μόνο με τα χείλη μας, αλλά και με την καρδιά μας.

Επιπλέον, ένα άτομο πρέπει ν’ αποκτήσει μια απαραίτητη και συνεχή συνήθεια: Σε κάθε ευκαιρία, να θέτει στον εαυτό του το ερώτημα: «Ποιο είναι το θέλημα του Θεού τώρα;» Αυτό γράφτηκε, ειδικότερα, από τον όσιο Νείλο Σόρσκι. Σε αυτό το σημείο πρέπει να πούμε ότι για κάποιον που ζει πραγματικά μια χριστιανική ζωή, δεν θα είναι καν δύσκολο να δώσει μια απάντηση σε αυτήν την ερώτηση. Μερικές φορές υπάρχουν δύσκολες καταστάσεις: Ο αββάς Δωρόθεος λέει ότι όταν στεκόμαστε μπροστά σε δύο κακές καταστάσεις/επιλογές, να επιλέγουμε τη λιγότερο κακή και όταν έχουμε μπροστά μας δύο ευλογίες, τότε να επιλέγουμε τη μεγαλύτερη -αυτό είναι κάτι που απαιτεί κάποια εμπειρία και επιδεξιότητα. Αλλά στην πλειονότητα των καθημερινών καταστάσεων, το ν’ αντιληφθούμε το θέλημα του Θεού δεν απαιτεί ειδικά πνευματικά χαρίσματα ή κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια.

Στην πλειονότητα των καθημερινών καταστάσεων, το ν’ αντιληφθούμε το θέλημα του Θεού δεν απαιτεί κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια

Υπάρχει μόνο ένα «αλλά». Μερικές φορές αρχίζουμε ν’ αναζητούμε την απάντηση αυτού που θέλει ο Θεός, όχι όμως εκεί που έχουμε άμεση έκφραση του Θείου θελήματος προς εμάς. Το ψάχνουμε σε κερδοσκοπικές επινοήσεις και σε κάποιες θεωρίες, οδηγούμαστε από τον ωφελιμισμό, ψάχνουμε στον χώρο των ιδεών μας για το ποια πρέπει να είναι η ζωή μας και ξεχνάμε να στραφούμε, γι’ αυτήν μας την αναζήτηση, στα λόγια του ίδιου του Κυρίου και στις διδασκαλίες της Εκκλησίας Του. Και αν στραφούμε προς αυτήν την κατεύθυνση, τότε αμέσως απορρίπτουμε αυτήν την απάντηση, προτιμώντας να μην την εξετάσουμε προσεκτικά, να μην την εφαρμόσουμε στον εαυτό μας. Πόσες είναι οι περιπτώσεις που κάποιος μπορεί ν’ απαντήσει με σαφήνεια κατά τη διάρκεια της Εξομολόγησης στο ερώτημα τι αναμένει ο Κύριος σε μια δεδομένη κατάσταση κατ’ αρχήν από κάποιον ευρισκόμενο στη θέση του εξομολογούμενου, αλλά που δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι αυτό απαιτείται ειδικά από αυτόν. "Nαι, ναι, θα ήταν καλό, αλλά στην περίπτωσή μου δεν το θεωρώ ρεαλιστικό...", "Ναι, θα μπορούσε αυτό να γίνει, αλλά όχι στη σημερινή κοινωνία...". Στην πραγματικότητα, δεν συμβαίνει ποτέ κάποιος να πει ευθέως: Καταλαβαίνω ότι το θέλημα του Θεού είναι το τάδε, αλλά δεν θα το κάνω αυτό, γιατί δεν θέλω. Αξίζει να προσπαθήσουμε να το καταλάβουμε αυτό, να σκάψουμε σε βάθος και σε πολλές περιπτώσεις θα καταλάβουμε ότι πραγματικά δεν το θέλουμε και αυτό είναι το το πιο σημαντικό εμπόδιο. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε σε αυτόν τον εσωτερικό διάλογο -περί του γιατί μας είναι αδύνατο να εκπληρώσουμε το θέλημα του Θεού- να κυλάει μέσα σας με κάπως ασαφή και ανεπαίσθητο τρόπο. Είναι απαραίτητο ν’ αφήσουμε για λίγο τα άλλα πράματα στην άκρη και να συγκεντρώσουμε τη προσοχή μας σε εκείνες τις στιγμές που στις αποφάσεις μας πήγαμε ενάντια στη συνείδησή μας, στιγμές όπου και ξαφνικά νιώσαμε άβολα, θέλαμε να σκεφτούμε κάτι άλλο.

Για να μάθουμε να εκπληρώνουμε το θέλημα του Θεού, πρέπει να προσπαθήσουμε ν’ αποκτήσουμε κάποιο είδος αμεροληψίας σε ό,τι μας συμβαίνει. Πρέπει να μάθουμε να δεχόμαστε αυτό που συμβαίνει σ’ εμάς ως αντικειμενική πραγματικότητα, ως γεγονός αυτής της ζωής. Μπορεί αυτό μερικές φορές να είναι πολύ, πολύ δύσκολο. Η μόνη διέξοδος σε αυτήν την περίπτωση είναι να προχωρήσουμε προς τα μπροστά, αλλά με μικρό βηματισμό, ακριβώς όπως κάποιος που έχει χτυπηθεί από παράλυση, μαθαίνει να κινεί τα δάχτυλα του ποδιού πρώτα, στη συνέχεια να φέρει το κουτάλι στο στόμα του και μόνο με την πάροδο του χρόνου τίθεται το ερώτημα πώς να μάθει εκ νέου να περπατάει.

Το τι θέλει ο Θεός από εμάς δεν χρειάζεται να το «εφεύρουμε»

Ακόμη περισσότερο, φυσικά και δεν χρειάζεται να «επινοήσουμε» το θέλημα του Θεού για εμάς. Όπως και δεν χρειάζεται να «επινοήσουμε» έναν τρόπο σωτηρίας για τον εαυτό μας -αυτό είναι κάτι για το οποίο ο ίδιος ο Κύριος λαμβάνει πρόνοια για εμάς. Από την άλλη, η πιο σημαντική άσκηση για μας είναι η ακόλουθη: Να μάθουμε ν’ αποδεχόμαστε πως ό,τι συμβαίνει σ’ εμάς δεν συμβαίνει τυχαία, αλλά είναι το προϊόν της δράσης του Θεού στη ζωή μας. Και η Χάρη του Θεού, μερικές φορές, έγκειται στο γεγονός ότι ο ίδιος ο Θεός κάνει μαζί μας αυτό που δεν μας ικανοποιεί, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να μας «ξυπνήσει» από την τεμπελιά και να μας μεταστρέψει στην οδό της σωτηρίας. Μερικές φορές αυτά είναι στοιχειώδη πράγματα: Θέλουμε να περάσουμε λίγο χρόνο στη ζέστη, αλλά πρέπει να βγούμε έξω, μόνο που εκεί μας περιμένει χιόνι και βροχή. Γυρίζουμε κατακουρασμένοι από τη δουλειά στο σπίτι, για ν’ ανακαλύψουμε ότι ο ανελκυστήρας έχει υποστεί βλάβη και δεν δουλεύει, οπότε πρέπει ν’ ανεβούμε στον δέκατο όροφο με τα πόδια. Θέλουμε ν’ ακούσουμε μια καλή λέξη από κάποιον, αλλά, αντ’ αυτού, ακούμε πράγματα που μας κάνουν ν’ απορούμε, αν αυτός ετοιμαζόταν καμιά δεκαριά χρόνια, για να μας προξενήσει τόσο μεγάλο πόνο. Ξυπνάμε και θέλουμε ν’ απολαύσουμε τη ζωή και, αντ’ αυτού, έχουμε πονοκέφαλο. Σίγουρα μπορούμε να θυμηθούμε πλήθος τέτοιων στιγμών, ο καθένας για τον εαυτό του. Και σε καθεμιά από αυτές, κατά κανόνα, ενοχλούμαστε και κάνουμε τα πράματα ακόμη χειρότερα: Εκεί που, εξαιτίας του χαλασμένου ασανσέρ, ανεβαίνουμε με τα πόδια μας μέχρι το διαμέρισμά μας, καταριόμαστε τους πάντες και τα πάντα, οπότε επιστρέφουμε σπίτι όχι μόνο κουρασμένοι, αλλά και απογοητευμένοι και με διάθεση καταστροφής. Ή, για παράδειγμα, όταν κάποιος φτάνει ν’ ανησυχεί σε τέτοιο βαθμό για τη γαστρίτιδά του και του προκαλεί τέτοια δυσφορία το γεγονός ότι δεν μπορεί να τη θεραπεύσει απλά με μια δακτυλοκρουσία, που στο τέλος... να ’σου από πάνω κι ένα έλκος στομάχου.

Πιθανώς το πιο λογικό που μπορεί να γίνει σε τέτοιες καταστάσεις είναι να πείτε στον εαυτό σας: «Το να έχω μπροστά μου τη συγκεκριμένη περίσταση, είναι σαν να στέκομαι μπροστά σε μια κλεισμένη πόρτα, την οποία δεν μπορώ ν’ ανοίξω, γιατί απλά είναι υπεράνω των δυνάμεών μου. Μπορώ ακόμη και να σκοτωθώ, προσπαθώντας να την ανοίξω, αλλά αυτή δεν πρόκειται ν’ ανοίξει, παρά μόνο τη στιγμή που θα είναι θέλημα Θεού. Μπορώ, λοιπόν, απλά να το αποδεχθώ αυτό και να κάνω εξοικονόμηση δυνάμεων, για κάτι άλλο αργότερα". Για παράδειγμα, κάποιος καθυστερεί για το λεωφορείο, στο οποίο έπρεπε να έχει επιβιβαστεί, και κάθεται και κατηγορεί τον εαυτό του και τα βάζει με τον οδηγό του λεωφορείου που απομακρύνεται και ο οποίος δεν δείχνει να νοιάζεται για τον αργοπορημένο επιβάτη, σε βαθμό που σπαταλάει όλα τα συναισθήματά του, όλη του την ενέργεια και, ως αποτέλεσμα, αποθαρρύνεται και λέει στον εαυτό του: "Ε, δεν θα πάω πουθενά! Μα πουθενά!". Αυτό συμβαίνει, επειδή, κατά βάθος, έχουμε την εντύπωση ότι το λεωφορείο, αν το θέλουμε πραγματικά, θα γυρίσει και θα έρθει να μας πάρει Αλλά ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από εμάς και το θέλημα του Θεού δεν θα μας ευχαριστήσει σε όλα. Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουμε αυτό τόσο το καλύτερο, γιατί τότε, σε τέτοιες καταστάσεις, θα σκεφτούμε αμέσως τι να κάνουμε με τις λιγότερες δυνατές απώλειες για τον στόχο μας: Να περιμένουμε το επόμενο λεωφορείο, να καλέσουμε ένα ταξί ή να πάμε με τα πόδια.

Ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από εμάς και το θέλημα του Θεού δεν θα μας ευχαριστήσει σε όλα

Κατ’ αρχάς, αυτό είναι κάτι που πρέπει να μάθει όχι μόνο ο πιστός, αλλά και ο οποιοσδήποτε άνθρωπος, ώστε να μη φτάσει στο σημείο να είναι η ζωή του μια αλληλουχία από «ναυάγια» και απογοητεύσεις, που μπορεί να τον βυθίσουν και σε τέλμα. Όμως ο χριστιανός έχει έναν βαθύτερο λόγο ν’ αποδεχθεί ότι δεν μπορεί ν’ αλλάξει μια κατάσταση: Δεν είναι απλά κάποιες περιστάσεις που είναι αντίθετες σ’ εμάς, αλλά πρόκειται για ένα «σχολείο ταπεινότητας», χωρίς το οποίο δεν υπάρχει πραγματική αγάπη για τον Θεό ή για τους συνανθρώπους. Και αν κάνουμε μια προσπάθεια από μόνοι μας και προσπαθήσουμε να κάνουμε το πρώτο βήμα προς αυτήν την ταπεινότητα, ο Κύριος θα υποστηρίξει την πρόθεσή μας και θα καταστεί ευκολότερο για εμάς να προχωρήσουμε περαιτέρω.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει ότι για να μάθει ένας φιλάργυρος να δίνει, πρέπει στην αρχή να μάθει να δίνει αυτό που ο ίδιος δεν χρειάζεται. Με αυτόν τον τρόπο, θα περάσει πιο εύκολα στη φάση όπου θα μοιραστεί κάτι που δεν ήθελε να μοιραστεί στο παρελθόν, καθ’ ότι θα έχει αποκτήσει τη συνήθεια να δίνει και αυτή η συνήθεια επηρεάζει τις ενέργειές του. Με τον ίδιο τρόπο, μπορεί κανείς να ενεργήσει και να μάθει να ζει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Στην αρχή, απλά μαθαίνουμε ν’ αποδεχόμαστε κάτι ακόμη και όταν δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Ακολούθως, αποκτούμε σιγά-σιγά την ικανότητα να κάνουμε κάτι σύμφωνα με το θέλημα του Θεού και στη συνέχεια να εκπληρώνουμε το θέλημά Του σε όλη μας τη ζωή. Και αν αρχίσουμε, χωρίς καθυστέρηση, να το εφαρμόζουμε αυτό σε μερικές πολύ απλές καταστάσεις, τότε σίγουρα, με τη βοήθεια του Θεού, θα γίνουμε πιο δυνατοί.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι υπάρχουν στιγμές στη ζωή ενός ατόμου, που κυριολεκτικά φέρνουν τα πάνω-κάτω στην ύπαρξή του και ολόκληρη η μελλοντική του ζωή εξαρτάται από το αν αποδέχεται το θέλημα του Θεού στη συγκεκριμένη περίσταση ή όχι. Μπορεί κάτι τέτοιο να μη συμβεί ποτέ σ’ εμάς. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να είμαστε πραγματικά προετοιμασμένοι για κάτι τέτοιες στιγμές. Διότι σε κάθε περίπτωση, μέσ’ απ’ όλα όσα ζούμε, φτάνουμε μπροστά στη στιγμή της Σταύρωσης του Σωτήρος, στιγμή κατά την οποία είτε θα βρισκόμαστε ανάμεσα στο πλήθος και θα φωνάζουμε «Σταυρώστε τον!» είτε θα είμαστε μαζί Του στον Γολγοθά. Κι εκείνη η στιγμή θα είναι εξαιρετικά σκληρή. Μα ακριβώς προς αυτό στοχεύουν και όλες οι προσπάθειές μας: Να είμαστε μαζί με τον Χριστό.