«Ψυχολογία στη φροντίδα της ψυχής: θετικές και αρνητικές εμπειρίες»

Διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα «Ψυχολογία στη φροντίδα της ψυχής: θετικές και αρνητικές εμπειρίες» πραγματοποιήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020 με συμμετοχή του Αρχιεπισκόπου Μπιρομπιντζάν και Κουλντούρ Εφραίμ, του Επισκόπου Περεγιασλάβλ και Ούγκλιτς Θεοκτίστου και περισσότερων από 40 Ιερέων από τη Ρωσία, την Ουκρανία, το Καζακστάν και την Κόστα Ρίκα.

Την εκδήλωση άνοιξε ο συντονιστής της συναντήσεως, Αντιπρύτανης του Ινστιτούτου Ορθοδόξου Θεολογίας «Ο Άγιος Τύχων» στο Ορθόδοξο πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μόσχας, Πρωθιερέας Νικόλαος Αιμελιάνοφ. Ο π. Νικόλαος επέστησε την προσοχή των συμμετασχόντων στο γεγονός ότι όλα τα εγειρόμενα ζητήματα προγραμματίζεται να συζητηθούν ειδικά υπό το πρίσμα της φροντίδας της ψυχής, δηλαδή το κατά πόσον κατάλληλο είναι στην ποιμαντική του δράση ο ιερέας να εφαρμόζει διάφορα εργαλεία, τα οποία εκ παραδόσεως ανήκουν στον τομέα της συμβουλευτικής ψυχολογίας.

Την πρώτη ομιλία παρουσίασε ο Προϊστάμενος του Ι. Ναού της Παναγίας του Βλαδιμήρου στο Σαν Χοσέ (Κόστα Ρίκα) Ιερέας Γεώργιος Καπλάνωφ.

Ως πτυχιούχος της Ψυχολογίας, ο πατήρ Γεώργιος καθόρισε τη βασική προβληματική της ψυχολογίας, τα βασικά σημεία επαφής της με τη θεολογία και την ποιμαντική φροντίδα της ψυχής. «Προσωπικά είμαι πεπεισμένος ότι η ψυχολογία μπορεί να ωφελήσει τον ιερέα στη διακονία του, αλλά μόνον με την τήρηση δύο προϋποθέσεων. Πρώτον, χρειάζεται κάποια επεξεργασία της ψυχολογικής γνώσεως, για την οποία μίλησε στις «Τριάδες» του ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, και δεύτερον, η ψυχολογική γνώση κατά την επαφή με τον άνθρωπο να χρησιμοποιείται μέχρι κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ώστε στη συνέχεια η αμοιβαία σχέση του ποιμένα και του ποιμενόμενου να μεταβεί σε ποιοτικά διαφορετική κατάσταση».

Αναλύοντας τη στάση της θεολογικής εκπαίδευσης του 19^ου αι. έναντι της ψυχολογίας, ειδικότερα δε παραπέμποντας στον Άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο, ο οποίος δίδασκε ψυχολογία και λογική στην Ιερατική Σχολή του Νόβγκοροντ, ο πατήρ Γεώργιος επιχείρησε να δώσει απάντηση, στο διατί σήμερα μεταξύ των κληρικών η στάση έναντι της ψυχολογίας είναι πολύ αμφίσημη.

Συνοψίζοντας την ομιλία του ο πατήρ Γεώργιος επεσήμανε ότι ο ποιμένας δεν θα πρέπει να λησμονήσει τον κεντρικό σκοπό της ποιμαντικής φροντίδας της ψυχής, δηλαδή να οδηγήσει τον άνθρωπο στη σωτηρία και όχι να καταστήσει άνετη την επίγεια ζωή του.

Τη συζήτηση κατόπιν της ομιλίας άνοιξε ο καθηγητής της Ιερατικής Σχολής της Υπαπαντής Πρωθιερέας Βαδίμ Λεόνωφ. Επικεντρώθηκε στην ανομοιογένεια της ψυχολογίας, τη διάκριση μεταξύ των σχολών ψυχολογίας και των πρακτικών που εφαρμόζονται και σχολίασε τη θέση σχετικά με τη διδασκαλία της ψυχολογίας στις Ιερατικές Σχολές της προεπαναστατικής Ρωσίας: «Τον 19^ο αι. η ψυχολογία, αφού αποσπάστηκε από τη φιλοσοφία, διατηρούσε ακόμη τα χριστιανικά ίχνη, ειδικότερα δε στην επιστημονική της ορολογία υπήρχε η «ψυχή» και η διδασκαλία της στα θεολογικά ιδρύματα δεν ήταν ασύμφωνη προς τη διδασκαλία των μαθημάτων του κλάδου της θεολογίας. Όμως, από τη στιγμή που τον 20ο αι. η έννοια της «ψυχής» εξαφανίζεται από τη ψυχολογία, αυτή εν πολλοίς αρχίζει να ανθίσταται στην χριστιανική κοσμοθεωρία».

Κατά την εξέταση του εσωτερικού περιεχομένου της συγκεκριμένης σχολής της ψυχολογίας, ο πατήρ Βαδίμ πρότεινε ένα κριτήριο, δηλαδή να ελεγχθεί το ανθρωπιστικό μοντέλο του ανθρώπου, που χρησιμοποιείται από α’ ή β’ σχολή ψυχολογίας για να διασαφηνισθεί κατά πόσον αντιστοιχεί στην Ορθόδοξη ανθρωπολογία. Εάν υπάρξει τέτοια αντιστοιχία, τότε μπορούμε να θέσουμε το ζήτημα της συνεργασίας και της πρακτικής εφαρμογής μιας τέτοιας ψυχολογικής γνώσεως, εάν όχι, ο ποιμένας θα πρέπει να απορρίψει μια τέτοια σχολή ψυχολογίας.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μπιρομπιντζάν Εφραίμ παρουσίασε ομιλία με τίτλο «Η θέση της ψυχολογίας στην κατάρτιση των ποιμένων». Ενημέρωσε για την εμπειρία της Ιερατικής σχολής Χαμπάροβο, όταν αναδείχθηκε σε πειραματικό χώρο για την καθιέρωση του διευρυμένου μαθήματος ψυχολογίας κατά την κατάρτιση των υποψηφίων ιερέων και μοιράσθηκε πορίσματα, στα οποία κατέληξε ως Αντιπρύτανης τότε της Ιερατικής Σχολής.

«Κάποια στιγμή κάτω από την επιρροή ψυχολόγων σχηματίσθηκε η ψευδής εντύπωση ότι μπορούμε να μελετάμε την Αγία Γραφή, την ασκητική και τους Αγίους Πατέρες, ωστόσο, για να τα εφαρμόσουμε όλα προς όφελος των ανθρώπων, οι ιερείς χρειάζονται γνώσεις, τις οποίες δεν διαθέτουν», ανέφερε ο κ. Εφραίμ.

Σύμφωνα με τον Σεβασμιώτατο, επισυνέβη μια θεμελιώδης αντικατάσταση, η αφομοίωση των ψυχολογικών γνώσεων συντέλεσε στην περιφρονητική στάση έναντι της ευλογημένης εκκλησιαστικής ζωής και της εκκλησιαστικής Παραδόσεως.

Ο Προϊστάμενος του Ι. Ναού Αγίου Πρίγκιπος Βλαδιμήρου Νοβογκιρέγιεβο της Μόσχας, Πρωθιερέας Αλέξιος Μπατανόγκοφ υπενθύμισε στους συμμετέχοντες τον κεντρικό στόχο του ποιμένα: να επιληφθεί πρωτίστως όχι των επιγείων προβλημάτων του ανθρώπου, που ενίοτε προκύπτουν, προκειμένου ο άνθρωπος να σκεφθεί τα πνευματικά, αλλά να συνδράμει στην ένωση του ανθρώπου με τον Θεό και στη σωτηρία της ψυχής του.