Μια ιστορική Μονή,αυτή των Προφητών (αφιερωμένη στο σύνολο των Προφητών και Προφητίδων της Παλαιάς Διαθήκης) στο Δίστρατο Κόνιτσας, ίσως και παλαιότερη του 16ου αιώνα, δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον ακριβή χρόνο ίδρυσής της, ανασυστάθηκε και βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για κελία και άλλους χώρους, που μόλις θα ολοκληρωθούν, θα εγκατασταθεί γυναικεία αδελφότητα.
Η Μονή έχει παρελθόν, αλλά θα έχει και μέλλον.
Αρχικά υπήρχε Μονή στη θέση "Παλαιομονάστηρο" του Διστράτου, αφιερωμένη στ' όνομα των Προφητών.
Διάδοχη κατάσταση αυτής της Μονής ήταν η Μονή Βρυάζης ή Μπριάζης, που το καθολικό της τιμούνταν στ' όνομα της Παναγίας Προστασίας, στα νότια του χωριού. Και οι δύο αυτές Μονές σήμερα είναι ερειπωμένες.
Για τη Μονή Βρυάζης σώζεται η χρονολογία ίδρυσής της από εγχάρακτη επιγραφή στο χείλος αργυρού δισκοπότηρου της μονής, όπου αναγράφεται: ΙΕΡΑC KAI CEBACMIAC ΜΟΝΗC KPATAIAC ΠΡΟCΤΑCΙΑC ΒΡΥΑΖΗC ΕΤΟC ΖΡΔ΄, που οδηγεί στα 1595/96.
Αλλά και η εικόνα της Παναγίας, από την τεχνοτροπία της, χρονολογείται από τους ειδικούς στον πρώιμο 16ο αιώνα, την περίοδο δηλαδή που τοποθετούνται και οι απαρχές της μονής.
Ο ηγούμενος της Μονής π. Αρσένιος Μάιπας πήρε την πρωτοβουλία, κατόπιν σχετικής έγκρισης και ευλογίας του Μητροπολίτη Κονίτσης, να ανασυστήσει τη Μονή των Προφητών, συμπεριλαμβάνοντας και τις Προφήτιδες, με καθολικό το ναό των Προφητών Ηλιού και Ελισσαίου στο Δίστρατο Κόνιτσας (που ήταν πρώην Μετόχι) και ανακαινίστηκε για πρώτη φορά το 1814.
Σ' αυτό το ναό φυλάσσονται κειμήλια από τη Μονή της Παναγίας της Προστασίας, μεταξύ των οποίων, τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, τμήματα από λείψανα πλήθους αγίων, σταυροί αγιασμού και επιστήθιοι, βημόθυρα των αρχών του 17 ου αι. φιλοτεχνημένα από Λινοτοπίτες ζωγράφους, αμφιπρόσωπη εικόνα του 16ου αιώνα με δίπτυχα μνημόνευσης, αντιμήνσια του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, πατριαρχικά σιγίλλια και άλλα έγγραφα.
Ακόμη στη Μονή Προφητών και Προφητίδων, εκτός της εικόνας της Παναγίας της Προστασίας είναι αποθυσαυρισμένες και άλλες εικόνες της Παναγίας, που φυλάσσονται στο κειμηλιοφυλάκιο της Μητρόποιλης, όπως της Παναγίας της γνέθουσας, της Παναγίας της Βριαζιότησας, της Πανάγιας το ασίγητον στόμα των Αποστόλων, αντίγραφα της Παναγίας της Πορταΐτισσας, Παναγία του Καζάν.
***
Να σημειωθεί ότι ανήμερα της 20ης Ιουλίου, εορτάστηκε η σύναξη των Προφητών στην ομώνυμη Μονή Διστράτου Κόνιτσας.
Προς το τέλος της θείας λειτουργίας έγινε η λιτανεία περιμετρικά του καθολικού εικόνων των Προφητών, καθώς και της Παναγίας της Προστασίας, ενώ τελέστηκε και αγιασμός για τους πιστούς.
Συμμετείχαν με ευλάβεια προσκυνητές από την ευρύτερη περιοχή, κυρίως νεαρά άτομα, εκφράζοντας προσευχητικά την ευσέβειά τους στους Προφήτες.
Το σπουδαίο ρόλο των Προφητών στη ζωή της Εκκλησίας, παρότι έζησαν πριν την ενανθρώπηση του Ιησού, τόνισε ο π. Αρσένιος στο κήρυγμά του, επισημαίνοντας ότι προετοίμασαν την έλευση του Σωτήρα και προτύπωσαν τον ερχομό Του.
***
Η Μονή των Προφητών, που μετά από αιώνες νέκρωσης, ξαναποκτά ζωή, θυμίζει ότι τα φωτισμένα πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκες μπορεί να κατατρέχονταν από τους άρχοντες την εποχή τους, γιατί τους ήλεγχαν, στα μάτια του Θεού, όμως ήταν αρεστοί.
Οι Προφήτες ήταν μεγάλα αμαστήματα με κριτήρια και μέτρα όχι ανθρώπινα, αλλά αυτά, που καθορίζει ο Θεός.
Ήταν μεγάλοι, που το μεγαλείο τους δεν εκτείνονταν στα περιορισμένα γήινα πλαίσια, αλλά επεκτείνονταν αιώνια
Είναι κρίμα πολλοί Χριστιανοί να επιδιώκουμε την ευμενή κρίση των ανθρώπων και να μη προσβλέπουμε στη δίκαιη κρίση του Θεού., όπως οι Προφήτες και οι Προφήτιδες.
Ζούμε και ενεργούμε, επιθυμώντας τον ψεύτικο έπαινο και θαυμασμό των ανθρώπων, γινόμενοι ανθρωπάρεσκοι και όχι θεοάρεσκοι.
Επιζητούμε να αρέσουμε στους ανθρώπους και όχι στο Θεό και απομακρυνόμαστε από τη γνήσια ζωή.