Ο «αναστημένος» ναός του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι

Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι πρόκειται για τον ίδιο ναό. Μόλις είκοσι χρόνια πριν όλα ήταν διαφορετικά εδώ: Χαμηλή οροφή, μικρό τέμπλο από κοντραπλακέ, δάπεδο από σανίδα, βρόμικοι λευκοί τοίχοι... Και τώρα ο ναός έχει «αναστηθεί» και μοιάζει μ’ ένα μυθικό ανάκτορο! Ο Κύριος δημιούργησε αυτό το θαύμα, έχοντας κάνει 5.000 ανθρώπους να εργαστούν για την αναβίωση του ναού: Αρχιτέκτονες, οικοδόμοι, εικονογράφοι, χαράκτες, επιχρυσωτές... Θέλω να γυρίσω πίσω και να θυμηθώ πώς συνέβη αυτό το θαύμα. Μία φωτογραφική ιστορία για την αναβίωση του κυρίου ναού του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι, του γυναικείου μοναστηριού Νόβο-Τιχβίν στη Αικατερινούπολη.

Αυτός ο ναός ήταν ανέκαθεν ορόσημο για τη Αικατερινούπολη. Μεγαλοπρεπής, ψηλός σαν φρούριο, ήταν ορατός από αρκετά χιλιόμετρα.

Τον ναό τον έκτισαν, κυριολεκτικά, άνθρωποι απ’ όλη τη χώρα: Οι αδελφές έφτιαξαν τούβλα ειδικά γι’ αυτό τον ναό με τα χέρια τους και τα έφεραν οι ίδιες, το σχέδιο του ναού εκπόνησε ο διάσημος στα Ουράλια αρχιτέκτονας Μιχαήλ Μαλάχοφ, οι αρχιτέκτονες της πρωτεύουσας Σαρλεμάν και Βισκόντι συμμετείχαν, επίσης, στη δημιουργία του έργου. Δωρεές στον ναό στάλθηκαν απ’ όλα τα Ουράλια, από ιδιοκτήτες εργοστασίων, διευθυντές εργοστασίων και απλούς χωρικούς. Ο καθεδρικός ναός ολοκληρώθηκε το 1854. Έτσι τον συνέλαβε ο διάσημος φωτογράφος Προκούντιν-Γκόρσκι.

Ο ναός κατάφερε να επιβιώσει στην Επανάσταση: Το κτήριο παρέμεινε ανέπαφο. Όμως οι σταυροί και οι καμπάνες είχαν αφαιρεθεί και τοποθετήθηκαν εσωτερικά ταβάνια από οπλισμένο σκυρόδεμα, χωρίζοντας τον ναό σε 5 ορόφους.

Στην αυλή του ναού εγκαταστάθηκε ένα μουσείο στρατιωτικού εξοπλισμού. Ένα τανκς τοποθετήθηκε απέναντι από την κύρια είσοδο, με το στόμιο να βλέπει στον ναό. Από τη δεκαετία του 1960, μέσα στον ναό βρισκόταν ένα μουσείο τοπικής ιστορίας. Πολλά ιερά κειμήλια φυλάχτηκαν στο κλειστό τμήμα του μουσείου, μεταξύ των οποίων ένα από τα σημαντικότερα κειμήλια των Ουραλίων και της Σιβηρίας -τα λείψανα του ιερού δίκαιου Συμεών του Βερχότορσκι. Κανείς στα Ουράλια δεν ήξερε γι’ αυτό, εκτός από μερικούς υπαλλήλους του μουσείου.

Το 1991, μετά από μια τριανταήμερη απεργία πείνας των πιστών, που διοργάνωσε η δούλη του Θεού Όλγα (αργότερα μοναχή Όλγα), ο καθεδρικός ναός προς τιμήν του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι επέστρεψε στην Εκκλησία. Ο σταυρός εμφανίστηκε ξανά στον ναό.

Μέσα τοποθέτησαν ένα τέμπλο από κοντραπλακέ, ανάρτησαν εικόνες.

Μέσα τοποθέτησαν ένα τέμπλο από κοντραπλακέ, ανάρτησαν εικόνες.

Παρ’ όλο που το εσωτερικό του καθεδρικού ναού δεν έμοιαζε με ναό, αλλά μάλλον με κατακόμβη, οι κάτοικοι της Αικατερινούπολης έδειξαν αμέσως την αγάπη τους γι’ αυτόν.

Έχοντας επιβιώσει από τα σοβιετικά χρόνια, ο ναός του Αλεξάνδρου Νιέφσκι θύμιζε στρατιώτη, που μόλις επέστρεψε από τρομερή μάχη, γεμάτος πληγές, από τα πόδια ώς το κεφάλι.

Έχοντας επιβιώσει από τα σοβιετικά χρόνια, ο ναός του Αλεξάνδρου Νιέφσκι θύμιζε στρατιώτη, που μόλις επέστρεψε από τρομερή μάχη, γεμάτος πληγές, από τα πόδια ώς το κεφάλι.

Σιγά-σιγά άρχισε η αναστήλωση του ναού. Στους τρούλλους ανακαίνισαν τη στέγη, τοποθέτησαν επιχρυσωμένους σταυρούς. Ένας σταυρός τεσσάρων μέτρων στον κύριο θόλο κατασκευάστηκε όμοιος με αυτόν του καθεδρικού ναού της Γεννήσεως στην πόλη του Βλαντιμίρ, όπου φυλάσσονταν τα οστά του Αγίου ευλογημένου δούκα Αλεξάνδρου, πριν μεταφερθούν στη Λαύρα του.

Εγκατέστησαν σκαλωσιές, προετοίμασαν την πρόσοψη για την αποκατάσταση του γύψινου επιχρίσματος.

Οι θόλοι έλαμψαν με χρυσάφι.

Όμως η πιο σκληρή δουλειά επρόκειτο να γίνει μέσα στον ναό. Πρώτ’ απ’ όλα έπρεπε ν’ αφαιρέσουν τα ταβάνια από το οπλισμένο σκυρόδεμα, που χώριζε τον ναό σε ορόφους. Πώς να γίνει αυτό εφικτό, χωρίς να προκληθεί ζημιά στους τοίχους; Η δόνηση από τα κρουστά εργαλεία μεταδίδεται στους τοίχους και αυτό μπορεί να εξασθενίσει τη στατικότητα. Αυτό σημαίνει ότι τα δάπεδα πρέπει ν’ αφαιρεθούν, χρησιμοποιώντας ειδικά κοφτερά εργαλεία.

Ειδικά γι’ αυτές τις ανάγκες, επινοήθηκε ένας ειδικός γερανός, που τον συναρμολόγησαν μέσα στον ναό. Αυτός ο γερανός συγκρατούσε τα ταβάνια από οπλισμένο σκυρόδεμα, ενώ μια ειδική συσκευή με αδαμάντινες αιχμές απέκοπτε τις στέγες από τους τοίχους εκατοστό με εκατοστό. Αυτές οι εργασίες πραγματοποιούνταν κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών.

Σταδιακά αφαιρούνταν τα ταβάνια από τον ναό…

...και επιτέλους ο ναός ανοίχτηκε σε όλη του την έκταση. Φάνηκαν ίχνη από τα ταβάνια του δεύτερου και τρίτου ορόφου, σημάδια πληγής από τη σοβιετική εποχή. Οι αδελφές άρχισαν πλέον να σχεδιάζουν τα πρώτα σκίτσα των τοιχογραφιών.

Οι αδελφές δούλευαν αρκετά χρόνια για να ολοκληρώσουν το εξωτερικό και το εσωτερικό του ναού, σχεδιάζοντας προσεκτικά την κάθε λεπτομέρεια, αλλά και το σύνολο της δομής του.

Κατασκευάστηκε μια μακέτα του ναού, ύψους 1,5 μέτρου, έγιναν γραμμικά σκίτσα των μελλοντικών τοιχογραφιών.

Ύστερα κατασκεύασαν ένα έγχρωμο σκίτσο. Το εσωτερικό του ναού το διαμόρφωσαν μαζί με τις αδελφές οι αρχιτέκτονες από την Αικατερινούπολη, Μιχαήλ Γκολομπορόντσκι, Βλαντίμιρ Ρούντνεφ και Ίνα Ιλμουράτοβα. Για τη διαμόρφωση του εσωτερικού οι αδελφές και οι αρχιτέκτονες είχαν ως πρότυπα διακεκριμένα δείγματα βυζαντινών ναών, όπως η Αγία Σοφία και η μονή Χώρα στην Κωνσταντινούπολη.

Κιονόκρανα αποκαθίστανται.

Αποκατέστησαν πλήρως και με απόλυτη ακρίβεια, όσον αφορά στο μέγεθος και στη μορφή, τα διακοσμητικά στοιχεία που στόλιζαν τις κολόνες μέχρι την Επανάσταση και τα οποία είχαν μερικώς καταστραφεί κατά τη σοβιετική εποχή.

Αποκατέστησαν πλήρως και με απόλυτη ακρίβεια, όσον αφορά στο μέγεθος και στη μορφή, τα διακοσμητικά στοιχεία που στόλιζαν τις κολόνες μέχρι την Επανάσταση και τα οποία είχαν μερικώς καταστραφεί κατά τη σοβιετική εποχή.

Τον ναό τον περιέζωσαν επιγραφές με τα λόγια του προφήτη Δαβίδ: «Κύριε, ηγάπησα ευπρέπειαν οίκου σου και τόπον σκηνώματος δόξης σου», «Μίαν ητησάμην παρά Κυρίου, ταύτην ζητήσω· του κατοικείν με εν οίκω Κυρίου, πάσας τας ημέρας της ζωής μου, του θεωρείν με την τερπνότητα Κυρίου και επισκέπτεσθαι τον ναόν τον άγιον αυτού».

Τον ναό τον περιέζωσαν επιγραφές με τα λόγια του προφήτη Δαβίδ: «Κύριε, ηγάπησα ευπρέπειαν οίκου σου και τόπον σκηνώματος δόξης σου», «Μίαν ητησάμην παρά Κυρίου, ταύτην ζητήσω· του κατοικείν με εν οίκω Κυρίου, πάσας τας ημέρας της ζωής μου, του θεωρείν με την τερπνότητα Κυρίου και επισκέπτεσθαι τον ναόν τον άγιον αυτού».

Όλο το κωδωνοστάσιο ήταν καλυμμένο με σκαλωσιές: Πρέπει ν’ αποκατασταθούν τα σημεία της πλινθοδομής, που είχαν καταστραφεί, καθώς και ο κωνικός θόλος.

Κατασκευάζεται ο κωνικός θόλος στο κωδωνοστάσιο.

Το ύψος του κωδωνοστασίου, μαζί με τον καινούργιο κώνο, φτάνει τα 62 μέτρα.

Ο εσωτερικός ευπρεπισμός του ναού άρχισε από το πάτωμα.

Ο εσωτερικός ευπρεπισμός του ναού άρχισε από το πάτωμα.

Με πολλή ευλάβεια άρχισαν οι αδελφές την πιο σημαντική δουλειά -τις τοιχογραφίες.

Με πολλή ευλάβεια άρχισαν οι αδελφές την πιο σημαντική δουλειά -τις τοιχογραφίες.

Στην αρχή σχεδίασαν μια εικόνα του Σωτήρος στον κεντρικό θόλο, δοκιμαστικά, για να δουν πώς θα φαίνεται η εικόνα από κάτω.

Στην αρχή σχεδίασαν μια εικόνα του Σωτήρος στον κεντρικό θόλο, δοκιμαστικά, για να δουν πώς θα φαίνεται η εικόνα από κάτω.

Μετά κάλυψαν το σχέδιο με άσπρο, έθεσαν χρυσό και οι αδελφές άρχισαν να ζωγραφίζουν τις εικόνες με χρώματα.

Μια αδελφή ζωγραφίζει την εικόνα του Κυρίου Παντοκράτορος στον τρούλλο. Η δουλειά σε αυτήν την εικόνα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, λόγω του μεγέθους της: Έτσι, η διάμετρος του φωτοστέφανου έφτανε τα 4 μέτρα.

Η εικόνα της Παναγίας στην κόγχη του κεντρικού βωμού.

Όλοι οι τοίχοι του ναού είναι γεμάτοι τοιχογραφίες. Μερικοί από τους σπουδαιότερους αγιογράφους της Ρωσίας και της Λευκορωσίας εργάστηκαν μαζί με τις αδελφές: Ο Αλεξέι Βρόνσκι με μαθητές του, αγιογράφοι από το Βλαντιμίρ, τη Λάβρα του αγίου Σεργίου και τη μόνη Αγίας Ελισάβετ του Μινσκ. Συνολικά απεικονίζονται στον ναό περίπου 150 εικόνες Αγίων και περισσότερες από 50 σκηνές της Αγίας Γραφής .

Όλοι οι τοίχοι του ναού είναι γεμάτοι τοιχογραφίες. Μερικοί από τους σπουδαιότερους αγιογράφους της Ρωσίας και της Λευκορωσίας εργάστηκαν μαζί με τις αδελφές: Ο Αλεξέι Βρόνσκι με μαθητές του, αγιογράφοι από το Βλαντιμίρ, τη Λάβρα του αγίου Σεργίου και τη μόνη Αγίας Ελισάβετ του Μινσκ. Συνολικά απεικονίζονται στον ναό περίπου 150 εικόνες Αγίων και περισσότερες από 50 σκηνές της Αγίας Γραφής .

Όλοι οι τοίχοι του ναού είναι γεμάτοι τοιχογραφίες. Μερικοί από τους σπουδαιότερους αγιογράφους της Ρωσίας και της Λευκορωσίας εργάστηκαν μαζί με τις αδελφές: Ο Αλεξέι Βρόνσκι με μαθητές του, αγιογράφοι από το Βλαντιμίρ, τη Λάβρα του αγίου Σεργίου και τη μόνη Αγίας Ελισάβετ του Μινσκ. Συνολικά απεικονίζονται στον ναό περίπου 150 εικόνες Αγίων και περισσότερες από 50 σκηνές της Αγίας Γραφής .

Ακόμα και οι παραμικρές λεπτομέρειες και τα διακοσμητικά στοιχεία έχουν ζωγραφιστεί.

Ακόμα και οι παραμικρές λεπτομέρειες και τα διακοσμητικά στοιχεία έχουν ζωγραφιστεί.

Ενώ πραγματοποιείτο η αναστήλωση του ναού, πάνω στις σκαλωσιές τελούσαν συχνά αγιασμούς, επικαλούμενοι τη βοήθεια του Θεού, για να γίνει οίκος του μεγαλοπρεπής σαν παράδεισος.

Τελικά, ήρθε η ώρα ν’ αφαιρεθούν οι σκαλωσιές.

Ο ναός έλαμψε σε όλη την ωραιότητά του.

Ο ναός έλαμψε σε όλη την ωραιότητά του.

Ο ναός έλαμψε σε όλη την ωραιότητά του.

Ο ναός έλαμψε σε όλη την ωραιότητά του.

Над его убранством – сенями, лампадами, резными украшениями, мозаикой – трудились мастера из Москвы, Сербии, Беларуси.

Για τη διακόσμησή του -δηλαδή σε κατώφλια, καντήλια, σκαλιστά διακοσμητικά, ψηφιδώτα- κοπίασαν τεχνήτες από τη Ρωσία, τη Σερβία, τη Λευκορωσία.

Για τη διακόσμησή του -δηλαδή σε κατώφλια, καντήλια, σκαλιστά διακοσμητικά, ψηφιδώτα- κοπίασαν τεχνήτες από τη Ρωσία, τη Σερβία, τη Λευκορωσία.

Για τη διακόσμησή του -δηλαδή σε κατώφλια, καντήλια, σκαλιστά διακοσμητικά, ψηφιδώτα- κοπίασαν τεχνήτες από τη Ρωσία, τη Σερβία, τη Λευκορωσία.

Επιτέλους, ήρθε η μέρα των εγκαινίων του Ι. Ναού, τα οποία τέλεσε ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος. 19 Μαΐου 2013, την Κυριακή των Μυροφόρων.

Όλα είναι έτοιμα για την τελετή.

Ο καθαγιασμός του Ναού γίνεται σύμφωνα με μια ειδική εθιμοτυπία, κάθε ενέργια της οποίας είναι βαθιά συμβολική. Οι Αρχιερείς εκχέουν στην οπή της Αγίας Τραπέζης ζεστό νερό, συμβολίζοντας με αυτό μία πνευματική κάθαρση, κατόπιν ιερείς σπογγίζουν την Αγία Τράπεζα.

Ραντίζεται σταυροειδώς ροδόσταμο, αναμειγμένο με κρασί. Το ροδόσταμο συμβολίζει το άγιο μύρο των Μυροφόρων για την ταφή του Χριστού και το κρασί το αίμα του Χριστού, που χύθηκε στον Γολγοθά.

Ο ναός καθαγιάζεται, μυρώνοντας σταυροειδώς τους τοίχους.

Ο Πατριάρχης, συνοδευόμενος από ιερείς, πραγματοποιεί Ιερά λιτανεία γύρω τον ναό με λείψανα Αγίων.

Ο Πατριάρχης, συνοδευόμενος από ιερείς, πραγματοποιεί Ιερά λιτανεία γύρω τον ναό με λείψανα Αγίων.

Μπροστά στις κλειστές πόρτες του ναού, ο Πατριάρχης διαβάζει ευχές για τον ναό, ώστε να εγκαινιστεί ευλογημένα και να παραμένει πάντοτε κατοικία του Θεού, καταφύγιο και θεραπευτήριο των ανθρωπίνων ψυχών, εργαλείο των ευχών και μυστηρίων του Θεού εις τους αιώνας. Κατόπιν, ανοίγοντας τις πόρτες σαν είσοδο στον ουρανό, ο Πατριάρχης εισέρχεται στον ναό, φέροντας τα άγια λείψανα.

Τα λείψανα των μαρτύρων τοποθετούνται στο θυσιαστήριο και στα καθαγιασμένα Αντιμήνσια.

Αυτή η μέρα -η αρχή της νέας ζωής του ναού- ήταν αξέχαστη.

Την πρώτη θεία λειτουργία στον καθαγιασμένο ναό τελεί ο Πατριάρχης Κύριλλος, συνοδεία ιεραρχών και ιερέων.

Την πρώτη θεία λειτουργία στον καθαγιασμένο ναό τελεί ο Πατριάρχης Κύριλλος, συνοδεία ιεραρχών και ιερέων.

Την πρώτη θεία λειτουργία στον καθαγιασμένο ναό τελεί ο Πατριάρχης Κύριλλος, συνοδεία ιεραρχών και ιερέων.

Την πρώτη θεία λειτουργία στον καθαγιασμένο ναό τελεί ο Πατριάρχης Κύριλλος, συνοδεία ιεραρχών και ιερέων.

Την πρώτη θεία λειτουργία στον καθαγιασμένο ναό τελεί ο Πατριάρχης Κύριλλος, συνοδεία ιεραρχών και ιερέων.

Ο ναός έγινε ξανά ένας από τους αγαπημένους για τους ενορίτες. Κάθε μέρα εκατοντάδες ανθρώπων έρχονται να προσευχηθούν, να νιώσουν ανάπαυση ψυχής και να εγγίσουν στο κάλλος της ορθοδοξίας. Και στο πανηγύρι, όταν γιορτάζεται η εικόνα της Παναγίας Τίχβιν, συγκεντρώνονται εδώ αρκετές χιλιάδες ανθρώπων.

Ο ναός έγινε ξανά ένας από τους αγαπημένους για τους ενορίτες. Κάθε μέρα εκατοντάδες ανθρώπων έρχονται να προσευχηθούν, να νιώσουν ανάπαυση ψυχής και να εγγίσουν στο κάλλος της ορθοδοξίας. Και στο πανηγύρι, όταν γιορτάζεται η εικόνα της Παναγίας Τίχβιν, συγκεντρώνονται εδώ αρκετές χιλιάδες ανθρώπων.

Όπως λέει όσιος Ιουστίνος Σέρβος: «Κάθε ιερός ναός είναι ένα κομμάτι του ουρανού στη γη. Και όταν είσαι στον ναό, δες, είσαι ήδη στον Παράδεισο. Όταν η γη σε βασανίσει με τον Άδη, σπεύσε στον ναό, μπες σε αυτόν κι έχεις ήδη μπει στον Παράδεισο. Και αν συμβεί ολόκληρες λεγεώνες δαιμόνων να σου επιτεθούν, τρέξε προς τον ναό -στάσου ανάμεσα στους ιερούς αγγέλους, γιατί ο ναός είναι πάντα γεμάτος αγγέλους, και οι άγγελοι του Θεού θα σε προστατεύσουν απ’ όλους τους δαίμονες αυτού του κόσμου. Και τίποτα δεν θα μπορέσει να σε βλάψει. Μην ξεχνάτε, αδελφοί, εμείς οι Χριστιανοί είμαστε ισχυροί με τον Θεό. Ποιος τότε μπορεί να είναι ισχυρότερος από εμάς; Κανείς, κανείς!».