"Ο ιερέας είναι ιατρός, όχι μάγος"

Πριν από πέντε χρόνια, ο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος επισκέφθηκε τη Μονή Σρέτενσκυ και παρουσίασε το πρώτο του βιβλίο, «Η Ανοιχτή Καρδιά της Εκκλησίας». Στα πλαίσια τής παραμονής του στην Ρωσία, ο Βλαντύκα συναντήθηκε με τούς αδελφούς τής Μονής και τούς μαθητές του Θεολογικού Σεμιναρίου του Σρέτενσκυ. Η διαδικτυακή πύλη Pravoslavie.Ru προσφέρει στους αναγνώστες της μια επιλογή από τις απαντήσεις τού μητροπολίτη στις ερωτήσεις τών φοιτητών τού Σεμιναρίου σε θέματα που αφορούν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όλους μας. Ο Βλαντύκα μίλησε για το γιατί ένα άτομο χρειάζεται μια «μεγάλη νηστεία» πριν από την προσευχή, πόσο ελεύθεροι είμαστε στην υπακοή μας στον εξομολογητή, ποιος ο σκοπός και το νόημα τού γάμου, τι πρέπει, κυρίως, να αφήσει πίσω του ο μελλοντικός μοναχός, κάτω από ποιες συνθήκες η σιωπή είναι κάτι το κακό και υπό ποιές συνθήκες το να μιλάμε κι όχι να σιωπούμε είναι κάτι το καλό.

Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος. Φωτογραφία: B. Χοντακόφ / Pravoslavie.Ru

«Κήρυγμα Μετανοίας»
Περί σύγχρονης Ποιμαντικής

– Πώς να μεταφέρει κανείς τον Λόγο του Θεού στον σύγχρονο κόσμο; Ποια τα κύρια χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου ποιμένα;

Οι άνθρωποι δεν χρειάζονται μεγάλα και όμορφα λόγια.

– Η εμπειρία μου σε θέματα επικοινωνίας και υπηρεσίας των ανθρώπων είναι μικρή, γιατί μέχρι τα 40 μου χρόνια ζούσα σε ένα μοναστήρι, και στην ελληνική παράδοση, όσοι ζουν σε ένα μοναστήρι δεν έχουν καμία ευκαιρία να κηρύξουν ή να συνομιλήσουν. Μόνο όταν εξελέγην Μητροπολίτης, μόνον τότε άρχισα να συνομιλώ με τούς λαϊκούς. Με βάση αυτήν, λοιπόν, την μικρή εμπειρία, έφτασα να πιστεύω το εξής: στις μέρες μας, οι άνθρωποι δεν χρειάζονται μεγάλα και όμορφα λόγια. Φυσικά, μιλώ έχοντας στο μυαλό μου την χώρα μου - δεν ξέρω πώς είναι τα πράματα στην Ρωσία.

Οι άνθρωποι χρειάζονται απλά, αυθεντικά, πραγματικά λόγια. Λόγια συνέπειας, που να γίνονται κατανοητά. Αυτά δεν πρέπει να είναι λόγια όπως αυτά τού Κορανίου, «που έχουν πέσει από τον ουρανό».

Είμαστε ιδιαίτερα ευλογημένοι ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Κι αυτό, γιατί το Ευαγγέλιο και οι διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων έχουν μια λογική συνέπεια, επειδή ο Λόγος τού Θεού θεραπεύει, όπως η ιατρική επιστήμη. Ο Λόγος του Θεού δεν έχει καμία σχέση ούτε με φιλοσοφία, ούτε με λογοτεχνία, ούτε με μαθηματικά. Είναι σαν μια τέχνη που έχει ορισμένα χαρακτηριστικά και μπορεί να οδηγήσει σε ορισμένα αποτελέσματα και καρπούς. Όταν ο Χριστός λέει: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται», αυτή είναι κι η πραγματικότητα. Η πραγματικότητα που μάς δείχνει η Εκκλησία. Η Εκκλησία μάς δείχνει τον τρόπο και την μέθοδο για να το επιτύχουμε αυτό.

Στα 19 μου, επισκέφτηκα έναν υπέροχο σύγχρονο άγιο στο νησί τής Πάρου – τον Γέροντα Φιλόθεο (Ζερβάκο) . Πρόκειται για έναν από τούς σύγχρονους αγίους τού ελληνικού κόσμου. Πήγα να τού πω ότι αποφάσισα να μείνω στον Άθω (μετά, δε, πήγα στο Άγιο Όρος και δεν έφυγα ποτέ από εκεί).

Γέροντας Φιλόθεος (Ζερβάκος)

Ο Γέροντας μού λέει: "Θα σου δώσω την ευλογία". Βέβαια "ευλογία" καλούμε επίσης ένα "δώρο". Και άρχισε να ψάχνει στα πράγματα του, να ψάχνει στα ράφια, στα συρτάρια, για να βρει ένα δώρο για μένα. Όταν είδα ότι είχε ήδη κουραστεί να ψάχνει, είπα: «Δεν πειράζει, δεν είναι σημαντικό, Γέροντα. Μπορείτε να μού δώσετε ο,τιδήποτε. Ένα μαντήλι, για παράδειγμα». Κι αυτός μού απαντά: "Όχι, όχι, θέλω να σού δώσω μια επιστήθια εικονίτσα". Ήμουν 19 χρονών τότε. Γέλασα μέσα μου. Αλλά δεν τού είπα τίποτα. Και να που βρήκε μια τέτοια στρογγυλή εικονίτσα. Πολύ φθηνή. Ήταν μια εικόνα τού Αγίου Νίκωνος τού «Μετανοείτε» (ΣτΜ: μοναχός γεννημένος περί το 920μ.Χ., τού οποίου η μνήμη τιμάται στις 26 Νοεμβρίου. H προσωνυμία οφείλεται στο ότι, παντού όπου πήγαινε, επαναλάμβανε συχνά το «μετανοείτε»). Και είπε: «Πάρε αυτή την εικονίτσα και κήρυξε την μετάνοια». Τού λέω: «Γέροντα, πού θα κηρύξω μετάνοια – στους βράχους τού Άθω;». Ερημικό, βλέπετε, μέρος ο Άθως, εκεί που θα πήγαινα δηλαδή. Και ο Γέροντας μού λέει: "Μετά τα τριάντα". Πήρα αυτήν την εικονίτσα, φίλησα το χέρι του και έφυγα. Και δεν ξανασκέφτηκα ποτέ πιά όλο αυτό.

Όταν έγινα 35, κατέληξα στην Κύπρο και έγινα ηγούμενος τής Μονής τού Μαχαιρά. Και όταν κουβάλησα τα πράγματα μου από την Μονή τού Μαχαιρά στην Μητρόπολη Λεμεσό, βρήκα μια εικόνα του Αγίου Νίκωνα, και υπήρχε μια σημείωση στο πίσω μέρος: "Κήρυξε την μετάνοια". Και αυτό προσπαθώ να κάνω τώρα - φυσικά, πρώτα απ 'όλα, στον εαυτό μου.

Αλλά ο Λόγος του Θεού είναι τόσο για τους μαθητές όσο και για ολόκληρο τον κόσμο. Και ο Λόγος αυτός συνίσταται στο κάλεσμα: "Μετανοήστε". Δεν ξέρω πώς το ερμηνεύει κανείς στα ρωσικά. Στα ελληνικά, πάντως, σημαίνει "αλλάξτε τον νου σας" - τον τρόπο που σκέφτεστε. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει απλώς να στεναχωριόμαστε για τις αμαρτίες μας. Σημαίνει μια αλλαγή στο νου μας. Το Ευαγγέλιο είναι ένας νέος τρόπος ζωής, ένας νέος τρόπος σκέψης. Το ζητούμενο είναι ότι πρέπει να ξεφύγουμε από τον κοσμικό τρόπο σκέψης και να κάνουμε κτήμα μας τον ευαγγελικό τρόπο σκέψης. Αυτό διδάσκει η Εκκλησία. Πρέπει να προσπαθήσουμε να το κάνουμε αυτό, και πρέπει πρώτα απ 'όλα να το κάνουμε γιά τον εαυτό μας, αλλά και να διδάξουμε και στους αδελφούς μας, για τούς οποίους είμαστε υπεύθυνοι ενώπιον του Χριστού.

"Νόμιζα ότι αυτός ο άνθρωπος δεν θα πεθάνει ποτέ"
Σχετικά με την επικοινωνία με τον Παΐσιο τον Αγιορείτη και άλλους αγίους

– Στο Άγιο Όρος, συναντήσατε πολλούς, πλέον πολύ σεβαστούς και γνωστούς, Γέροντες. Μοιραστείτε με μάς την εμπειρία σας από την επικοινωνία μαζί τους.

– Δεν είναι εύκολο να περιγράψεις ένα ιερό πρόσωπο. Ίσως να μπορείς να περιγράψεις ένα «μη-άγιο άγιο», αλλά αυτοί ήταν μεγάλοι άγιοι - δύσκολο να τούς περιγράψει κανείς. Ταυτόχρονα, ήταν, όπως ήταν, πολύ ήσυχοι, επειδή ήταν πολύ ταπεινοί, απλοί άνθρωποι. Ένιωθες μεγάλη χαρά δίπλα τους. Δεν σε τύφλωναν με το φως τής αγιότητάς τους, απλώς σε ζέσταιναν με την αγάπη τους.

Δεν πήγα να αποχαιρετήσω τον πάτερ Παΐσιο πριν από το θάνατό του, γιατί δεν πίστευα ότι θα πεθάνει - νόμιζα ότι αυτός ο άνθρωπος δεν θα πεθάνει ποτέ.

Πώς να μιλήσει κανείς για την εμπειρία τής επικοινωνίας με τούς Γέροντες; Αν κάποιος μού έλεγε για όλα όσα είδα, και αν δεν τα είχα δει με τα μάτια μου, δεν θα τα πίστευα ποτέ. Ακόμα και τώρα αναρωτιέμαι: "Όντως είδα τέτοια πράγματα με τα ίδια μου τα μάτια;" Και θαυμάζω εκείνους τους ανθρώπους που τα πιστεύουν, γιατί τέτοια τόσο καταπληκτικά πράγματα, μόνο ο Θεός μπορεί να κάνει.

Ο Γέροντας Παΐσιος και ο νεαρός πάτερ Αθανάσιος – Οι ιστορίες περί τού Γέροντος Παΐσιου, και περί των λοιπών Γερόντων τού Αγίου Όρους με τούς οποίους συναναστραφήκατε - αυτό, ίσως, να είναι ένα από τα πιο ισχυρά κηρύγματα στους σύγχρονους ανθρώπους, και αυτό είναι που περιμένουν περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο.

– Πρώτα απ 'όλα, θα ήθελα να πω ότι ο Γέροντας Παΐσιος αγαπούσε πάρα πολύ τους Ρώσους, γιατί ο Γέροντας του ήταν Ρώσος: ήταν ο πάτερ Τύχων, ο οποίος ζούσε στην Καψάλα. Έτσι ήξερε πολύ καλά τη ρωσική θεοσέβεια. Αλλά ήξερε επίσης και τις αδυναμίες τού ρωσικού λαού.

Στον Άθω, είχαμε την ευλογία Κυρίου να ζήσουμε μαζί με πολλούς Ρώσους μοναχούς, με τούς οποίους διατηρούσαμε πολύ καλές σχέσεις. Ανάμεσά τους, μεγάλοι ασκητές και σύγχρονοι άγιοι, όπως ο Μοναχός Σιλουανός ο Αθωνίτης, ο Γέροντας Σωφρόνιος τού Έσσεξ.

Ο Γέροντας Παΐσιος ήταν ο ίδιος ένας μεγάλος ασκητής. Νομίζω ότι είναι αδύνατο να ζήσεις όπως ζούσε αυτός. Δεν είχε απολύτως κανένα έλεος, κανέναν οίκτο για τον εαυτό του. Δεν κοιμόταν σχεδόν κάθε βράδυ. Έθεσε γιά τον εαυτό του τέτοια υπακοή: να προσεύχεται από το σούρουπο έως την αυγή μόνος στο κελλί του. Ξεκουράζονταν μόνο μία ή δύο ώρες μετά την ανατολή τού ηλίου. Τα τελευταία χρόνια, ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων τον επισκέφθηκε και ασχολούνταν και μιλούσε με τούς ανθρώπους όλη την ημέρα και δεν κοιμόταν όλη την νύχτα, καθότι προσεύχονταν.

Θα σας μιλήσω για όσα είδα με τα μάτια μου, εκείνη την εποχή ήμουν πορτιέρης σε ένα μοναστήρι. Ο Γέροντας πήγε στο μοναστήρι τού Σινά για τρεις μήνες. Και μια ομάδα Ελληνοαμερικανών μαθητών, κάπου 25 τον αριθμό, από Βοστώνη, ήρθαν στο μοναστήρι. Τούς ρωτώ από πού έρχονται. Μού απαντούνε: "Από τον Γέροντα Παΐσιο". Τούς λέω, "Μα δεν είναι εδώ". - "Όχι, όχι, είναι εδώ". "Μα έχει φύγει εδώ και 10-15 ημέρες για το Σινά!", λέω. "Όχι όχι. Ήμασταν μαζί του, μας άνοιξε την πόρτα, μας μίλησε. Ο καθένας από εμάς είχε μια προσωπική συνομιλία μαζί του. Μας έδωσε δώρα, μάς σερβίρισε λουκούμι και μάς έδειξε τον δρόμο εδώ. Μάς χαιρέτησε και φύγαμε". Σκέφτηκα, "Μήπως επέστρεψε και δεν τον έχουμε δει ακόμα;". Αδύνατο, αφού έπρεπε να πάει στο μοναστήρι. Τούς έκανα καφέ, τούς πρόσφερα κάποια λιχουδιά και έτρεξα στα καλύβι τού Γέροντα. Ο Γέροντας δεν ήταν εκεί. Όλα ήταν κλειστά. Επέστρεψε δύο μήνες αργότερα. Κι όμως αυτοί οι μαθητές τον συνάντησαν! Και δεν ήταν ένας!

Τέτοια πράγματα βλέπαμε σε καθημερινή βάση, και αφού συνέβαινε κάθε μέρα, το θεωρούσαμε σαν κάτι το κοινό. Αυτό δεν μάς ενδιαφέρει πλέον, γιατί ο Άγιος διακρίνεται όχι από τα θαύματα του, αλλά από την αγάπη του για τον Θεό και για τον άνθρωπο: αυτό είναι που κάνει τον Άγιο ξεχωριστό.

Φεύγοντας από τον Άθω

– Βλαντύκα, ασκηθήκατε στο Άγιο Όρος για περισσότερα από δέκα χρόνια, εκλεχτήκατε ακόμη και επικεφαλής τής εκτελεστικής εξουσίας τού Άθω, στην Επιστασία, και ακολούθως επιστρέψατε στην Κύπρο. Πώς κι επιστρέψατε;

– Όταν ήμουν στον Άθω, ο Χρυσόστομος 1^ος, Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ήρθε εκεί. Ως πρωτοεπιστάτης, έπρεπε να τον υποδεχτώ και να τον συνοδεύσω. Εκείνη την εποχή, στην Μονή Βατοπεδίου ήμασταν πολλοί Κύπριοι – γύρω στους 50 (τώρα είναι γύρω στους 80 Κυπρίους σε αυτήν την Μονή). Ένας μεγάλος αριθμός, για το μικρό νησί τής Κύπρου. Και ο Αρχιεπίσκοπος παραπονέθηκε στον Γέροντα Ιωσήφ (ο Γέροντας Ιωσήφ ήταν ο Γέροντας μου), λέγοντάς του: «Έχετε αποδυναμώσει την Κυπριακή Εκκλησία, αφού έχετε πάρει την νεολαία από την Κύπρο, και η Εκκλησία έμεινε χωρίς ανθρώπους». Ήμασταν όλοι άνθρωποι τής Εκκλησίας, οπότε έπρεπε να γίνουμε μοναχοί, ιερείς. Και ο Γέροντας Ιωσήφ απάντησε στον Αρχιεπίσκοπο: "Ναί, έχεις δίκιο". Ήταν, βλέπετε, κι ο Γέροντας Ιωσήφ από την Κύπρο. Και ένιωσε ότι έπρεπε να στείλει μια ομάδα μοναχών από τον Άθω στην Κύπρο. Δυστυχώς, ο κλήρος έπεσε σε μένα. Και μαζί με άλλους τρείς μοναχούς φύγαμε για Κύπρο, για να ιδρύσουμε Μοναστήρι με Αθωνίτικο Καταστατικό.

Δεν ήθελα να επιστρέψω στην Κύπρο. Και αντιστάθηκα πάρα πολύ στον Γέροντα. Για ενάμιση χρόνο, δεν μπορούσα να συμφιλιωθώ με την ιδέα τής επιστροφής στην Κύπρο. Ρώτησα όλους τούς Γέροντες που ήξερα, αυτούς που ζούσαν στον Άθω. Έλπιζα να βρω κάποιον που θα μού πει: "Δεν χρειάζεται να πας εκεί". Αλλά, δυστυχώς, δεν βρήκα κανέναν. Έπρεπε να πάω.

Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος

Περί κηρύγματος χωρίς μυθοπλασίες

– Καθώς επιστρέψατε στην Κύπρο με την ευλογία τού Γέροντα σας και με το θέλημα του Θεού, αρχίστε να συναντάτε συχνά ανθρώπους και, ειδικά, νέους. Αυτές οι συναντήσεις ήταν πολύ δημοφιλείς. Οι άνθρωποι άρχισαν να έρχονται στις εκκλησίες, μια πνοή ζωής για την χώρα. Πείτε μας, με ποια λόγια μπορεί κανείς να προσελκύσει ένα νεαρό άτομο στην Εκκλησία; Πώς να τον κάνει να ενδιαφερθεί;

Εάν κηρύξουμε τον αληθινό λόγο τού Θεού και είμαστε εμείς οι ίδιοι γνήσιοι, τότε αυτό και μόνο θα είναι αρκετό.

– Δεν έκανα τίποτε το ιδιαίτερο. Και δεν νομίζω ότι κάποιος χρειάζεται να «σκαρφιστεί» κάτι. Εάν κηρύττουμε τον αληθινό λόγο του Θεού και εάν εμείς οι ίδιοι είμαστε γνήσιοι, αληθινοί άνθρωποι, νομίζω ότι αυτό από μόνο του θα είναι αρκετό. Στην περίπτωσή μου, το αντίθετο συνέβη. Σημάδι των καιρών. Ρωτήσανε κάποτε τον Γέροντα Παΐσιο: "Ποιά είναι η πιο σημαντική ένδειξη ότι επίκειται το τέλος τού κόσμου;". "Για μένα, η πιο σημαντική ένδειξη ότι επήλθε το τέλος τού κόσμου είναι ότι ήρθατε σε μένα για να με ρωτήσετε. Αυτήν θεωρώ ως πιο σημαντική ένδειξη τής καταστροφής του κόσμου". Νομίζω ότι «πέρασα» κι εγώ από αυτό.

Οι κύριοι κίνδυνοι της εποχής μας

– Ποιά πιστεύετε ότι είναι τα κύρια προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει o σύγχρονος άνθρωπος που θέλει να φτάσει στο Θεό;

– Τα προβλήματα ήταν πάντα τα ίδια. Μόνο εξωτερικά διέφεραν. Το πρόβλημά μας είναι ο «παλαιὸς ἄνθρωπος» (ΣτΜ: βλ π.χ. προς Εφεσίους, κεφ. 4, εδ. 22) που έχει τα δικά του πάθη, τις δικές του επιθυμίες. Πώς να απαλλαγούμε από αυτόν τον παλαιό άνθρωπο μέσα μας και να ενδυθούμε σαν ένδυμα τής ψυχής μας τον Χριστό. Αυτό, στο πέρασμα των αιώνων, επιτεύχθηκε με διάφορους τρόπους.

Υπάρχουν πολλές δυσκολίες στην εποχή μας, αλλά και πολλά καλά πράγματα. Για παράδειγμα, στη Ρωσία, μια τέτοια συνάντηση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί πριν από 40 χρόνια. Οι Ρώσοι δεν μπορούσαν τότε να διαβάζουν θεολογική λογοτεχνία στο βαθμό που το κάνουν όσο σήμερα.

Φωτογραφία: Β. Χοντακόφ / Pravoslavie.Ru

Η σύγχρονη πληροφόρηση και η ποσότητα τής πληροφορίας είναι ένας από τούς κυριότερους κινδύνους για τούς ανθρώπους

Σήμερα μπορούμε να διαβάσουμε για οτιδήποτε και να βρίσκουμε πληροφορίες για οτιδήποτε. Αυτή είναι μια μεγάλη ευλογία. Μπορεί, όμως, επίσης να γίνει κατάρα εάν δεν είμαστε προσεκτικοί. Πιστεύω ότι η πληροφόρηση στις μέρες μας καθώς και η ποσότητα τής πληροφορίας που λαμβάνουμε είναι ένας από τούς κυριότερους κινδύνους για τούς ανθρώπους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό σκοπό, αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να σε καταστρέψει. Δεν είναι τόσο ότι βλέπουμε πολλά άσχημα πράγματα, αλλά ότι όλες αυτές οι εικόνες, όλες αυτές οι πληροφορίες οδηγούν στην απώλεια της καθαρότητας τού νου. Αυτή την αγνότητα νου που έστρεψε πολλούς από αυτούς που έζησαν πριν από μάς στην προσευχή, όταν ήθελαν να προσευχηθούν. Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να περάσει από τεράστια νηστεία για να προσευχηθεί. Νηστεία όχι με την έννοια του φαγητού, αλλά αυτήν τής προστασίας μας από διάφορα ηλεκτρονικά μέσα από τα οποία λαμβάνουμε πληροφορίες.