Πρόσωπα της Ιεράς Μονής των Σπηλαίων του Πσκωφ
Κατά τη διάρκεια των πιο σοβαρών σοβιετικών διωγμών του 20ού αιώνα, παρέμεινε το μοναδικό ανδρικό μοναστήρι της ΕΣΣΔ, που δεν έκλεισαν οι Μπολσεβίκοι.
Ιστορικά και κανονικά ερείσματα ενότητας της Ρωσικής Εκκλησίας
Тου Καθηγητή της Θεολογικής Ακαδημίας Μόσχας,Ιερέα Μηχαήλ Ζελτόφ.
Λιτανεία προς τιμήν του Αγίου Ειρηνάρχου του Εγκλείστου 2019
Οι προσκυνητές καλύπτουν περίπου 70 χιλομέτρα τις πρώτες τέσσερις μέρες και διανυκτερεύουν δίπλα σε ανακαινιζόμενες εκκλησίες
Μητροπολίτης Ονούφριος μιλά για την πορεία της κανονικής Ορθοδοξίας στην Ουκρανία
Το Τμήμα Πληροφοριών και Μορφώσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας δημοσίευσε τη συνέντευξη του Μακαριωτάτου Μητροπολίτου Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονουφρίου στο περιοδικό «Pastyr i pastva» («Ο Ποιμένας και το ποίμνιο»).

Η μεταστροφή μου από το Ισλάμ στην Ορθοδοξία

Η ιστορία που ακολουθεί έχει δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του ελληνικού ορθόδοξου Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, της πόλης Σαϊέν στην πολιτεία Ουαϊόμινγκ των ΗΠΑ.

Γεννήθηκα σε μουσουλμανική οικογένεια, αλλά το ενδιαφέρον μου για τη θρησκεία (το Ισλάμ) το υποστήριζε μόνο η μάνα μου. Ο πατέρας μου ήταν μουσουλμάνος, αλλά πήγαινε στο τζαμί για δημόσιες προσευχές μόνο δύο φορές το χρόνο. Σπάνια τον έβλεπα να διαβάζει το Κοράνι στα αραβικά. Ωστόσο, πάντα προσπαθούσε να τηρεί πιστά τη μουσουλμανική νηστεία σε όλη τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Η μάνα μου ήταν πιο θρήσκα, αλλά δεν μπορούσε να τηρεί όλα αυτά που προβλέπονται από το Ισλάμ, λόγω προβλημάτων υγείας. Συχνά, διάβαζε το Κοράνι στα αραβικά και επαναλάμβανε σιωπηρά τη Σαχάντα[1]. Η αδελφή μου, αν και ευτυχής που θεωρούσε τον εαυτό της μουσουλμάνα, δεν ομολογούσε ενεργά την πίστη της.

Το δικό μου ταξίδι πίστης με τον Ιησού και για τον Ιησού άρχισε, όταν ήμουν δέκα χρονών. Συνήθως, έμενα στο θείο του πατέρα μου, όταν τελείωνε το πρώτο εξάμηνο στο σχολείο. Είχε ένα γιο που είχε ταξιδέψει πολύ και είχε πάει σε κάμποσες ευρωπαϊκές χώρες. Είχε κάνει μια συλλογή δώρων που του έδιναν γνωστοί και φίλοι που έμεναν εκεί. Στη συλλογή του είχε κι ένα μικρό σταυρό που είχε τραβήξει την προσοχή μου. Όταν θέλησα να μάθω τι σημαίνει αυτός ο σταυρός, αυτός ο άνθρωπος μου διηγήθηκε εν συντομία την ιστορία του Προφήτη Ιησού.

Η μεταστροφή μου δε συντελέστηκε ξαφνικά, ούτε όλα κυλούσαν ομαλά. Είχε διάφορα βήματα και οδυνηρές φάσεις που οφείλονταν σε αδυναμίες μου και ήττες. Η εξέλιξή μου στη χριστιανική πίστη ήταν αργόσυρτη, επειδή ο Θεός με προετοίμαζε για την κατάλληλη στιγμή. Εκείνη την περίοδο, υπήρχαν και θαυμαστές συμπτώσεις. Ο Ιησούς μου μίλησε με διάφορους τρόπους και διάλεξε για μένα την καλύτερη στιγμή για τη μεταστροφή μου.

Παρόλο το ενδιαφέρον μου για τη θρησκεία, δεν είχα επισκεφτεί ποτέ ισλαμικές δημόσιες προσευχές τις Παρασκευές. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στο γεγονός ότι ήμουν εξαιρετικά ντροπαλός. Ωστόσο, συχνά διάβαζα το Κοράνι και τελούσα το καθημερινό ναμάζ για κάμποσα χρόνια. Τηρούσα, επίσης, τη μουσουλμανική νηστεία του Ραμαζανιού. Ακόμα και όταν ήμουν παιδί, η θρησκεία προσέλκυε ιδιαίτερα την προσοχή μου. Μου άρεσε να ακούω διηγήσεις για τους προφήτες και τους ευσεβείς ανθρώπους του Ισλάμ. Από όλες αυτές τις ιστορίες, πιο πολύ, μου άρεσαν οι ιστορίες για τον Ιησού. Το εξαιρετικό ενδιαφέρον μου για τις ιστορίες από τη ζωή του Ιησού, με οδήγησε στο να διαβάζω το 19ο κεφάλαιο του Κορανίου σχεδόν κάθε μέρα.

Αν και δεν είχα διανοηθεί ποτέ να μπω σε εκκλησία, μια φορά, τυχαία, είδα ένα μέρος της χριστιανικής ιερής ακολουθίας σε ένα ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι. Μολονότι δεν είχα καταλάβει ούτε λέξη, αυτή η εμπειρία με ενθουσίασε τόσο πολύ που άρχισα να μιμούμαι τις κινήσεις του ιερέα. Έφτιαξα το σχήμα του σταυρού με κομμάτια από τα παιχνίδια μου και προσπάθησα να ψάλλω με όλη τη δύναμη της φωνής μου.

Τότε, θέλοντας να μάθω για τον χριστιανισμό, άρχισα να τους ρωτάω όλους για αυτό το θέμα. Ωστόσο, δεν μπόρεσα να λάβω ικανοποιητικές απαντήσεις στις ερωτήσεις μου, επειδή κάποιοι άνθρωποι (για παράδειγμα, ο πατέρας μου) μου μίλαγαν για τις πράξεις που κάνουν οι χριστιανοί και όχι για αυτά που διδάσκει ο χριστιανισμός. Άλλοι (ηλικιωμένοι και σεβαστοί συγγενείς) ισχυρίστηκαν ότι στον χριστιανισμό δεν υπάρχει τίποτα που να αξίζει να μελετήσεις, επειδή η μοναδική αλήθεια βρίσκεται στο Κοράνι.

Όσο πιο συχνά διάβαζα το Κοράνι, τόσο περισσότερες ερωτήσεις εμφανίζονταν στο κεφάλι μου και με ενοχλούσαν

Όσο πιο συχνά διάβαζα το Κοράνι, τόσο περισσότερες ερωτήσεις εμφανίζονταν στο κεφάλι μου και με ενοχλούσαν. Δύο εκτενή κεφάλαια του Κορανίου διηγούνταν την ιστορία της θαυμαστής γέννησης του Ιησού, όμως, σχεδόν κανένας στίχος δεν εξηγούσε γιατί και πώς ο σταυρός έγινε σημαντική και αδιαφιλονίκητη συνιστώσα του χριστιανισμού. Ορισμένες από τις ταινίες που είχα δει παρουσίαζαν τον Ιησού ως σταυρωμένο άνθρωπο, όμως, το Κοράνι το αρνείται με ένα στίχο, εγείροντας περισσότερες αμφιβολίες για το γεγονός.

Ο μουσουλμάνος δάσκαλος του σχολείου στον οποίον απευθύνθηκα για διευκρινήσεις, μου είπε ότι το Κοράνι κάνει εκτενή και λεπτομερή αναφορά στη θαυμαστή γέννηση του Προφήτη Ιησού, επειδή οι χριστιανοί ερμήνευσαν λανθασμένα αυτό το θαύμα ως σημάδι της Θείας Του φύσης. Όμως, το ίδιο το Κοράνι δεν αναφέρει τίποτα για τη σημασία του Σταυρού στη ζωή του Ιησού, αν και ο Σταυρός είναι το κύριο σύμβολο του Σωτήρος στο χριστιανισμό. Ήταν παράξενο. Εκείνη την περίοδο, δεν ήξερα ότι οι χριστιανοί γιορτάζουν την Ανάσταση του Χριστού.

Στο γυμνάσιο, όταν ήμουν ήδη 13 ετών, είχα τη δυνατότητα να μαθαίνω περισσότερα για τον χριστιανισμό στα μαθήματα των θρησκευτικών. Η συγκριτική ανάλυση διάφορων θρησκειών είχε ως σκοπό να μας πείσει ότι το Ισλάμ είναι η πρώτη και μοναδική θρησκεία δοσμένη άνωθεν. Όλοι οι απεσταλμένοι και οι προφήτες είχε σταλεί για να κηρύξουν το Ισλάμ και ο τελευταίος απεσταλμένος – ο Μωάμεθ – καθιέρωσε το Ισλάμ στη γη για πάντα, χωρίς δυνατότητες απόκλισης.

Όταν είπα στο δάσκαλό μου ότι διάβασα το Κοράνι και θα ήθελα να διαβάσω και άλλα θεόπνευστα βιβλία, μου απάντησε ότι είναι αδύνατον επειδή οι Εβραίοι ραβίνοι και οι χριστιανοί ηγέτες είχαν διαστρεβλώσει τις αποκαλύψεις που είχαν γίνει πριν το Ισλάμ. Αυτό το επιχείρημα εξαρχής δε μου φάνηκε αληθοφανές, αλλά οι μετέπειτα ισχυρισμοί του δασκάλου μου προκάλεσαν ακόμα μεγαλύτερη περιέργεια και αμφιβολίες.

Ισχυρίστηκε ότι από τη στιγμή που ο Αλλάχ πήρε τον Προφήτη Ιησού ψηλά στον Ουρανό, οι χριστιανοί έχασαν την αλήθεια που τους είχε διδάξει Εκείνος και πολλοί έγραψαν ψευδείς εκδοχές του βιβλίου που Του είχε αποκαλύψει ο Αλλάχ. Όταν οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να ξεκαθαρίσουν ποιο από αυτά είναι το αληθινό Ιντζίλ (Το Ευαγγέλιο στα αραβικά), λόγω των πολλών αντικρουόμενων εκδοχών, οι χριστιανοί ιερείς κάλεσαν σύνοδο στην οποία επέλεξαν από πληθώρα διάφορων εκδοχών, τα τέσσερα σημερινά Ευαγγέλια. Αυτή η ιστορία μου φάνηκε αστεία, καθώς καταλάβαινα ότι ήταν αδύνατο για ένα χριστιανό να μην ξέρει για αυτή τη σύνοδο και παρόλα αυτά να παραμένει χριστιανός!

Το ενδιαφέρον μου για τον χριστιανισμό μεγάλωνε μέρα με τη μέρα και ο δάσκαλος των θρησκευτικών θεώρησε απαραίτητο να με συμβουλέψει να μην εμπιστεύομαι το χριστιανισμό και τις γραφές του και προσπάθησε να μου επισημάνει ορισμένες αντιφάσεις στα Ευαγγέλια. Μια φορά, σε ώρα διαλείμματος, βρήκε την ευκαιρία να μιλήσει για τον χριστιανισμό και να κάνει κριτική στις «αντιφάσεις» των Ευαγγελίων. Ισχυρίστηκε ότι οι χριστιανοί πιστεύουν ότι ο Προφήτης Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού, όμως, το πρώτο τους κανονικό Ευαγγέλιο, ήδη στο πρώτο κεφάλαιο, αρνείται αυτή τη διδασκαλία και αναφέρει τον Ιησού ως υιό του Ιωσήφ. Κάποιοι από τους φίλους μου που ήταν παρόντες στη συζήτηση, κουνούσαν με νόημα τα κεφάλια τους και χαμογελούσαν, θέλοντας να δείξουν ότι συμφωνούν με τους ισχυρισμούς του δασκάλου. Τότε, η αντίδρασή μου σε αυτά που λέγονταν τους εξέπληξε όλους. Είπα: «Πρέπει να ρωτήσουμε τους χριστιανούς και να πάρουμε απάντηση από τους ίδιους. Είναι βέβαιο ότι έχουν μια καλή εξήγηση».   

Εγώ, ως μουσουλμάνος, παρακινήθηκα να ασχοληθώ με το χριστιανισμό από το γεγονός ότι το Κοράνι εκτιμά και ανυψώνει τον Ιησού που Τον θεωρεί έναν από τους προφήτες. Σύμφωνα με το Κοράνι, ο Ιησούς αναφέρεται ως Λόγος του Αλλάχ, ως Πνεύμα που εκπορεύεται από τον Αλλάχ, και ως ο μοναδικός Μεσσίας. Όλη η ζωή Του ήταν βασισμένη στα θαύματα που τον διέκριναν από τους άλλους προφήτες. Στο Κοράνι αναφέρεται ότι ο Αλλάχ επέτρεψε στον Ιησού ακόμα και από τον πηλό να φτιάχνει πουλιά.

Παρόλα αυτά τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά, ο Ιησούς είχε ανακηρυχτεί προφήτης, η αποστολή του οποίου περιοριζόταν στο Ισραήλ. Εκτός από αυτό, το Κοράνι κατηγορεί τους χριστιανούς ότι αποθεώνουν τον προφήτη τους, χωρίς να αναφέρουν την φανερή αιτία της αποθέωσης. Μουσουλμάνοι συγγραφείς, άρθρα των οποίων είχα διαβάσει, υποστήριζαν ότι κάποιοι χριστιανοί έφτασαν σε ακρότητες για να τιμήσουν τον Ιησού και Τον έκαναν ημίθεο. Έτσι, η αποθέωση του Ιησού ήταν αποτέλεσμα του «υπερβολικού σεβασμού» που Του είχαν οι ακόλουθοί Του.   

Όταν έκανα κάποια έρευνα για το θέμα της Θείας φύσης του Ιησού από χριστιανική άποψη, είχα συγκλονιστεί και ένιωσα απογοήτευση για τη δική μου πίστη, το Ισλάμ. Πρώτον, ο χριστιανισμός δεν είχε διδασκαλία που να επιβεβαίωνε την ισλαμική υπόθεση περί μετατροπής του Ιησού σε ημίθεο. Οι χριστιανοί εξαρχής θεωρούσαν τον Ιησού αληθινό Θεό και όχι ημίθεο. Δεύτερον, η χριστιανική θεολογία εξηγεί τέλεια γιατί αξίζει να προσκυνάμε τον Ιησού τον Οποίον ονόμαζαν επίσης Προφήτη.

Δεν έκαναν τον άνθρωπο Θεό «από υπερβολικό σεβασμό». Ο Θεός ενανθρωπίστηκε από αγάπη προς τους ανθρώπους για τη σωτηρία τους!

Σε αντίθεση με τον ισχυρισμό του Κορανίου ότι οι χριστιανοί έκαναν τον άνθρωπο ίσο με τον Θεό από σεβασμό, ο χριστιανισμός διδάσκει ότι ο Θεός ενανθρωπίστηκε από αγάπη προς τους ανθρώπους για τη σωτηρία τους. Τέλος, κάποιοι ασαφείς προσδιορισμοί για τον Ιησού στο Κοράνι (για παράδειγμα, «Λόγος του Θεού») απροσδόκητα απέκτησαν σημασία στη θεμελιώδη χριστιανική διδασκαλία για τη Θεία φύση του Ιησού. Η χριστιανική θεολογία διδάσκει ότι ο Ιησούς είναι ίσος με τον Θεό επειδή είναι η άκτιστη και η προ αιώνων Σοφία και Λόγος του Θεού, δι’ ού τα πάντα εγένετο.

Ο άλλος αντίλογος του Ισλάμ ενάντια στη Θεότητα του Ιησού ουσιαστικά μου επέτρεψε να απαντήσω στη ζωτικής σημασίας ερώτηση: γιατί το Κοράνι δεν καλύπτεται με τη χριστιανική ιδέα της ισότητας του Ιησού με τον Θεό. Το Κοράνι αποκρούει τη Θεία φύση του Ιησού και τις πράξεις Του τις υποβαθμίζει σε απλή αποστολή ενός προφήτη τοπικής σημασίας, καθώς το Κοράνι προβάλλει ένα μονότονο και επαναλαμβανόμενο κύκλο προφητών. Ο ισχυρισμός ήταν ότι το Ισλάμ είναι το όνομα της μοναδικής αληθινής θρησκείας που είχε αποσταλεί από τον μοναδικό αληθινό Θεό.

Όλοι οι προφήτες που αναφέρονται στο Κοράνι, κήρυτταν το Ισλάμ στο λαό τους και προσπαθούσαν να το καθιερώσουν ως το αληθινό σύστημα πίστης. Ωστόσο, οι συνεχείς αποκλίσεις από την μοναδική αλήθεια, που γίνονταν αμέσως μετά το θάνατο του κάθε προφήτη, καθιστούσαν αδύνατη τη σταθερή καθιέρωση του Ισλάμ στον κόσμο μέχρι τον ερχομό του Μωάμεθ. Η σκέψη ότι ο Μωάμεθ μπόρεσε και έκανε αυτό που δεν μπόρεσαν όλοι οι άλλοι προφήτες (την πρώτη επιτυχή καθιέρωση και διάδοση του Ισλάμ), με προβλημάτιζε πολύ, επειδή αυτό έμμεσα υποδήλωνε ότι όλοι οι απεσταλμένοι, εκτός από τον Μωάμεθ, ήταν ανίκανοι και άθλιοι θρησκευτικοί λειτουργοί.

Εκτός από αυτό, ο ισχυρισμός του Ισλάμ, ότι οι προηγούμενες θρησκείες (ιουδαϊσμός και χριστιανισμός) ήταν αναληθείς, βασιζόταν στην υπόθεση ότι ο Θεός, κατά έναν παράδοξο τρόπο, αποφάσιζε να ξεχνάει το μήνυμά Του μετά το θάνατο του κάθε ενός από τους απεσταλμένους Του. Αντί να διασώζει την αλήθεια που είχε αποκαλύψει, συνέχιζε να τη στέλνει ξανά και ξανά, επειδή κάποιοι κακοί άνθρωποι την παραποιούσαν. Ωστόσο, στη χριστιανική θεολογία, ο Θεός διέσωζε το λόγο Του και δεν επέτρεπε αντιφάσεις ανάμεσα στην πρώτη αποστολή (την Παλαιά Διαθήκη) και την επόμενη αποστολή, την οποία κήρυξε δια του Ιησού (Ευαγγέλιο). Με αυτόν τον τρόπο, το Ισλάμ ισχυρίζεται ότι υπήρξε αναπόφευκτη διακοπή στη διάδοση της Θείας αλήθειας έως ότου να δοθεί η τελική αποκάλυψη στον Μωάμεθ. Ο χριστιανισμός, όμως, ισχυρίζεται ότι η διάδοση της αλήθειας ήταν αδιάκοπη και εξελισσόμενη και έφτασε στην τελειότητα στον Ιησού, Ο Οποίος είναι η ενανθρώπιση του Θεού.

Εκείνο τον καιρό η απλή, αλλά γεμάτη ζήλο μελέτη μου του χριστιανισμού περιοριζόταν στο διάβασμα διάφορων εγκυκλοπαιδειών που περιείχαν την αντικειμενική παρουσίαση του χριστιανισμού, όπως επίσης, και κάποιων βιβλίων που επέτρεπαν στον αναγνώστη να κάνει τη σύγκριση των τριών αβρααμικών θρησκειών. Ωστόσο, οι γνώσεις μου στη χριστιανική θεολογία ήταν ελλιπείς, επειδή δεν είχα δυνατότητα πρόσβασης στις χριστιανικές γραφές μέχρι που ένα από τα ξαδέλφια μου μού ζήτησε να τον βοηθήσω με ένα σχολικό του πρότζεκτ. Συναντηθήκαμε και πήγαμε σε ένα μικρό κατάστημα, όπου πωλούνταν βιβλία από δεύτερο χέρι. Εκεί, σε ένα ράφι έπιασε το μάτι μου ένα πολύ λεπτό βιβλίο. Όταν το πήρα στα χέρια μου, είδα ότι είναι το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο! Ένιωθα, όπως νιώθουν οι άνθρωποι που είναι ενθουσιασμένοι και ευτυχισμένοι επειδή γνωρίζουν ότι μόλις στρίψουν τη γωνία θα συναντήσουν τους δικούς τους που έχουν να τους δουν έναν ολόκληρο αιώνα. Νόμιζα ότι τα πόδια μου τώρα θα αποσπαστούν από τη γη γιατί η ανυπομονησία μου ήταν αβάσταχτη. Ήθελα να πάω πετώντας σπίτι και να διαβάσω το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο που ήταν το «δεύτερο Ευαγγέλιο που είχε επιλεγεί στη Σύνοδο της Νίκαιας», όπως νόμιζε ο δάσκαλός μου και κάποιοι άλλοι μουσουλμάνοι.

Την ημέρα εκείνη διάβασα το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο πάνω από τρείς φορές.

Την ημέρα εκείνη διάβασα το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο πάνω από τρείς φορές

Η αλήθεια είναι ότι δεν κατάλαβα ορισμένα πράγματα διαβάζοντάς το, αν και είναι εξαιρετικά πιο μικρό συγκριτικά με το Κοράνι. Ήμουν διατεθειμένος να διαβάζω και να αποδέχομαι σχεδόν απολύτως το περιεχόμενό του, δίνοντας προτεραιότητα στο διάβασμα και όχι στην κατανόηση. Όταν διάβασα την πρώτη πρόταση στην αδελφή μου, αυτή έφερε αμέσως αντιρρήσεις και υποστήριξε ότι ο Ιησούς δεν μπορεί να είναι ο Υιός του Θεού, καθώς ο Θεός δεν μπορεί να διαιρεθεί. Εκείνη την εποχή, πράγματι δεν ήξερα γιατί το Ευαγγέλιο τον Ιησού Τον ονομάζει Υιό του Θεού. Σε υποσημείωση διευκρίνιζε μόνο ότι ο όρος «Υιός του Θεού» σημαίνει πνευματική συγγένεια ανάμεσα στον Θεό και τον Ιησού και όχι φυσική. Αυτό ήταν αρκετό για να αναγκαστεί να σωπάσει η αδελφή μου, λέγοντας ότι ούτως ή άλλως δε θέλει να διαβάζει και να ακούει το Ευαγγέλιο, επειδή δεν είναι αξιόπιστο, όπως το Κοράνι.  

Μελέτησα το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, εστιάζοντας στις διαφορές του, ως προς το στιλ διήγησης, από την Αγία Γραφή του Ισλάμ. Το Ευαγγέλιο μιλάει μόνο για τον Ιησού, με κάποιες αναφορές σε άλλους προφήτες και απεσταλμένους. Το Κοράνι, αντιθέτως, περιέχει εκτενείς διηγήσεις για τους προφήτες μέχρι το Μωάμεθ. Η δεύτερη διαφορά είναι ότι ενώ το Ευαγγέλιο δεν αρνείται τα ιουδαϊκά δόγματα, το Κοράνι σημειώνει τα λάθη και τις αποκλίσεις των προηγούμενων θρησκευτικών κοινοτήτων και αρνείται ότι τα βασικά χριστιανικά δόγματα είναι αληθή. Πρέπει να ομολογήσω ότι, στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, πιο πολύ από όλα με εξέπληξε η απουσία της διήγησης για τη θαυμαστή γέννηση του Ιησού! Αν και πολλές φορές τον Ιησού Τον ονομάζει Υιό του Θεού, δε γίνεται άμεση σύνδεση ανάμεσα σε αυτόν τον τίτλο και τη γέννηση του Ιησού από την Παρθένο. Ωστόσο, εξηγεί πολύ ωραία τι σημαίνει σταυρός στη ζωή του Ιησού και πώς ο σταυρός έγινε σύμβολο του χριστιανισμού.   

Μόλις ανακοινώθηκε στους δικούς μου ότι αγόρασα το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, η μητέρα μου εξοργίστηκε. Ήταν συντηρητική μουσουλμάνα, συχνά διάβαζε το Κοράνι, αν και λόγω προβλημάτων υγείας δεν μπορούσε να τηρεί όλα όσα προβλέπονται από το Ισλάμ. Ο πατέρας ήταν ο τελευταίος στην οικογένεια που έμαθε ότι μελετώ το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο. Προς έκπληξη όλων, στην αρχή πιο πολύ έδειχνε περιέργεια παρά αγανάκτηση ή αδιαφορία. Εξέφρασε, μάλιστα, την επιθυμία να διαβάσει το Ευαγγέλιο. Αφού το διάβασε μέσα σε ένα σαββατοκύριακο, μου είπε ότι αυτό το βιβλίο δεν εντυπωσιάζει καθώς σε αυτό ο Ιησούς παρουσιάζεται μόνο ως θαυματουργός που μοιάζει με κοινό μάγο. Συμπλήρωσε, επίσης, ότι δε βρήκε μια πειστική κοσμοθεωρία στο βιβλίο.

Επειδή αφελώς θεωρούσα ότι το διάβασμα του Ευαγγελίου θα με κάνει χριστιανό, αποφάσισα να δώσω στα ψαράκια του ενιδρύου χριστιανικά ονόματα, θεωρώντας αυτό μέρος της νέας μου θρησκείας. Οργάνωσα και χριστιανικό νεκροταφείο για πεθαμένα ψαράκια. Επειδή αυτές οι πράξεις φαίνονταν στους γονείς μου αστείες, δεν έβλεπαν μέσα τους τίποτα το επικίνδυνο ή το σοβαρό. Ωστόσο, τα μυστικά μου σχέδια να γιορτάσω τα πρώτα μου Χριστούγεννα, εν τέλει, ανάγκασαν τους γονείς μου να πάρουν κάποια προληπτικά μέτρα για να αποτρέψουν την πιθανότητα της μεταστροφής μου.

Συνέπεσε ώστε τα Χριστούγεννα η οικογένειά μου να βρεθούν μαζί με τις οικογένειες των ξαδελφών μου. Τότε πρότεινα στα δύο ξαδέλφια μου να μου κάνουν παρέα και να γιορτάσουμε τα πρώτα μου Χριστούγεννα. Τους άρεσε η ιδέα, όχι όμως, επειδή ενδιαφέρονταν για τον χριστιανισμό. Απλώς τους άρεσε που θα έκαναν κάτι κρυφά και που θα βίωναν κάποια περιπέτεια. Το κρυφό μας χριστουγεννιάτικο πάρτι είχε οργανωθεί τέλεια και όλα πήγαν καλά, μέχρι που ανακαλύψαμε ότι η Παραμονή στην πραγματικότητα ήταν την προηγούμενη νύχτα! Λανθασμένα θεωρούσα ότι τα Χριστούγεννα γιορτάζονται στις 26 Δεκεμβρίου. Παρόλη την απογοήτευση και τα ειρωνικά σχόλια των ξαδέλφων, συνέχισα να γιορτάζω την πρώτη αυτή γιορτή με την ίδια χαρά και ενθουσιασμό. Έβαλα και ένα στοιχείο της ιερής ακολουθίας στο κοσμικό πάρτι, όταν έβαλα ένα κομμάτι ψωμί σε ποτήρι με κόκκινο κρασί και το κατάπια, προφέροντας στην αραμαϊκή γλώσσα μερικές φράσεις, τις οποίες έμαθα από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο.

Την επόμενη μέρα τόλμησα και ομολόγησα στους γονείς μου ότι γιόρτασα τα πρώτα μου Χριστούγεννα και για μια ακόμη φορά επιβεβαίωσα την προσήλωσή μου στον χριστιανισμό. Αυτή η ομολογία, δυστυχώς, προκάλεσε πολλές δυσκολίες, οι οποίες, μετά από ένα μήνα, με ανάγκασαν να αρνηθώ την πίστη. Οι γονείς μου κάλεσαν κοντινό τους φίλο και οργάνωσαν μια συζήτηση κριτικής του χριστιανισμού. Ο καλεσμένος μας ισχυρίστηκε ότι ήξερε πολλά για όλες τις θρησκείες και μίλησε για τη δική του πολύπλευρη μελέτη του χριστιανισμού. Ισχυρίστηκε ότι ο χριστιανισμός δεν είναι θρησκεία που είχε δοθεί άνωθεν, επειδή ο Θεός ήθελε η κτήση Του να έχει μια μοναδική αληθινή θρησκεία, δηλαδή το Ισλάμ.

Απαντώντας στις ερωτήσεις μου για την καταγωγή του χριστιανισμού, κατηγόρησε κάποιον άνθρωπο με το όνομα Παύλο ότι δημιούργησε μια νέα θρησκεία και κατέστρεψε την αληθινή θρησκεία που είχε κηρύξει ο προφήτης Ιησούς. Τον αντέκρουσα, θυμίζοντάς του ότι στο Κοράνι δεν υπάρχουν στίχοι που να επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό του. Αυτό τον ανάγκασε όχι μόνο να μιλάει πιο δυνατά και πιο οργισμένα αλλά και να αλλάξει στρατηγική. Άρχισε να περιγράφει τις συνθήκες ζωής στα Μεσαιωνικά χρόνια και ισχυρίστηκε ότι οι Ευρωπαίοι δεν ήταν εξοικειωμένοι με την έννοια της καθαριότητας. Ευγενικά του ζήτησα να μην συγχέει πολιτισμικές ιδιαιτερότητες με θρησκευτικά δόγματα.

Ως τελευταίο επιχείρημα, έβαλε το Κοράνι δίπλα στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο στο τραπεζάκι του σαλονιού και έβγαλε το συμπέρασμα ότι το Κοράνι είναι καλύτερο επειδή είναι πολύ πιο ογκώδες από το Ευαγγέλιο. Εκείνη τη στιγμή έκανα δύο μοιραία λάθη: πρώτον, είπα ότι το συμπέρασμά του δεν είναι λογικό, και δεύτερον, ότι το Κοράνι, φυσικά είναι πιο ογκώδες επειδή σε αυτό επαναλαμβάνονται οι ίδιες ιστορίες ξανά και ξανά.

Η αυτοάμυνά μου εξόργισε τους γονείς και ιδιαίτερα τον πατέρα, ο οποίος αποπειράθηκε και να με δείρει ακόμα. Ήταν εξοργισμένος, επειδή συμπεριφέρθηκα με θρασύτητα και χωρίς σεβασμό προς τον ηλικιωμένο άντρα και επειδή έκανα κριτική στο Κοράνι, που είναι η μοναδική γραφή στην οποία πίστευε και την οποία τιμούσε. Μου ζήτησαν να διαλέξω ένα από τα δύο: είτε να ξεχάσω το χριστιανισμό και να γίνω ξανά μουσουλμάνος είτε να φύγω από το σπίτι. Βρέθηκα σε κατάσταση απόγνωσης και ήμουν φοβισμένος, καθώς ήμουν πολύ νέος ακόμα.

Ο πατέρας με έβαλε μπροστά στην επιλογή: ή να ξεχάσω το χριστιανισμό ή να φύγω από το σπίτι. Ήμουν σε κατάσταση απόγνωσης

Με δάκρυα στα μάτια, υποσχέθηκα να εγκαταλείψω το χριστιανισμό και να σταματήσω να καταφέρομαι κατά του Ισλάμ. Την επόμενη μέρα, ο πατέρας μου μού ζήτησε άδεια να κάψει το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, για να είναι σίγουρος ότι θα κρατήσω την υπόσχεσή μου. Η μητέρα μου επέμεινε να μην το κάψει, επειδή θα ήταν αμαρτία να καταστρέψουμε κείμενο στο οποίο γίνεται λόγος για τον Ιησού. Ο πατέρας απρόθυμα συμφώνησε και με διέταξε να επιστρέψω το βιβλίο στο κατάστημα από όπου το είχα αγοράσει. Για να πείσω τον πατέρα ότι εγκατέλειψα το χριστιανισμό αναγκάστηκα να πω ότι το Ευαγγέλιο είναι ένα βιβλίο γεμάτο ασυναρτησίες και ανέφερα τα τελευταία λόγια του Ιησού στο σταυρό από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο. Ο Ιησούς αναφώνησε: «Ὁ Θεός μου ὁ Θεός μου, εἰς τί με ἐγκατέλιπες;» (Μκ. 15:34), αν και πάντα στηριζόταν στον Θεό, Τον Οποίον θεωρούσε Πατέρα Του. Το παράδειγμα που χρησιμοποίησα έπιασε τόπο και ξεδιάλυνε όλες τις αμφιβολίες του αναφορικά με την ειλικρίνεια της επιστροφής μου στο Ισλάμ.

Στην πραγματικότητα, η επιστροφή μου δε σήμαινε αναβίωση των μουσουλμανικών μου πρακτικών. Ποτέ ξανά δε διάβασα το Κοράνι και δεν έκανα το καθημερινό ναμάζ. Επειδή δεν είχα επιστρέψει στο Ισλάμ, σε λίγο άρχισα να νιώθω πνευματική πείνα. Αυτό με έσπρωξε στη δική μου, «νέα θρησκεία»! Δεν ήμουν ούτε χριστιανός ούτε μουσουλμάνος, αλλά πρώτος «προφήτης» και ακόλουθος της νέας ανταγωνιζόμενης πίστης. Αποφάσισα να συλλογιστώ τις ιδιαιτερότητες της νέας μου φιλοσοφίας και συνδύασα διάφορες διδασκαλίες από διάφορες θρησκείες. Αρκετά γρήγορα, επινόησα θρησκευτικές γιορτές για τη δική μου νέα πίστη και νέα «Αγία Γραφή». Μια φορά, νύχτα, τα παράλογα όνειρά μου τελείωσαν, όταν ο πατέρας ανακάλυψε τις σελίδες της νέας μου «Αγίας Γραφής» και με απείλησε ότι θα με στείλει σε ψυχιατρική κλινική.

Μετά από λίγους μήνες, άρχισα να τηρώ ξανά τη μουσουλμανική νηστεία με τον πατέρα. Ωστόσο, δεν μπορούσα να κρατηθώ μακριά από το ενδιαφέρον μου για τον χριστιανισμό. Μερικές φορές, τις νύχτες έβλεπα σε όνειρα τον Ιησού που κατέβαινε από τους Ουρανούς την Ημέρα της Κρίσης. Την πρώτη χρονιά των σπουδών μου στο λύκειο, είχα διαλέξει το μάθημα των συγκριτικών θρησκευτικών και ανέλαβα να κάνω παρουσίαση με θέμα το χριστιανισμό. Ο καθηγητής είχε εκπλαγεί με τις επιδόσεις μου και με το ζήλο μου. Αυτή η παρουσίαση ενδυνάμωσε την περιέργειά μου προς τα χριστιανικά δόγματα. Άρχισα να διαβάζω για το χριστιανισμό από διάφορες εγκυκλοπαίδειες, ακόμα και στα σπίτια των συγγενών μου όταν τους επισκεπτόμουν. Επειδή κανένας δεν μπορούσε να αντιληφθεί ότι διαβάζω μόνο τις σελίδες για το χριστιανισμό, δεν είχα προβλήματα. Ωστόσο, δεν μπόρεσα να κρύψω την επιθυμία μου να γίνω ξανά χριστιανός, γεγονός που τους εξόργισε όλους στην οικογένειά μου.

Η μάνα μου με ικέτευε να παραμείνω μουσουλμάνος, λέγοντάς μου ότι μπορεί να είναι η τελευταία της επιθυμία κιόλας, επειδή ήταν πολύ άρρωστη και, ίσως, ήταν πολύ αργά να κάνει εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Αυτό το νέο με εξέπληξε και με «έπνιξε». Όμως, ήθελα, ούτως ή άλλως, να πάω και να παρακολουθήσω, ίσως, για πρώτη και τελευταία φορά, πώς οι χριστιανοί, στην πόλη μου, προσκυνούν το Χριστό τις Κυριακές. Έχοντας θυσιάσει τον ύπνο του Σαββατοκύριακου, πήγα στην πλησιέστερη εκκλησία κάτω από δυνατή βροχή και με χαρά αλλά και φόβο περίμενα πότε θα ανοίξουν οι κύριες πύλες. Δυστυχώς, οι πύλες δεν άνοιξαν, επειδή είχα πάει εκεί δύο ώρες πριν τη Θεία Λειτουργία.

Πήγα στην εκκλησία κάτω από δυνατή βροχή και περίμενα πότε θα ανοίξουν οι πύλες. Οι πύλες δεν άνοιξαν

Επειδή η βροχή δυνάμωνε, το μόνο που μπορούσα να κάνω είναι να επιστρέψω σπίτι. Δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα για την πρώτη μου επίσκεψη σε εκκλησία.

Μέχρι την ημέρα που η μάνα μου, επιτέλους, αποφάσισε να κάνει εγχείρηση, περνούσα δύσκολες ώρες και ήμουν στα όρια της κατάθλιψης. Μια φορά, τη μάνα μου την επισκέφτηκε μια μακρινή συγγενής της και μίλησε μαζί μου. Ήταν, κατά κάποιον τρόπο, σαν μάγισσα που είχε υπερφυσικές ικανότητες. Με τρόμαξε γιατί μου εξήγησε ότι έχω καταθλιπτική διάθεση, εξαιτίας της απόφασής μου να αλλάξω πίστη και υποστήριξε ότι με είχαν κυριεύσει τα «χριστιανικά τζίνι»! Η κατάθλιψη και ο φόβος με ανάγκασαν, για δεύτερη φορά, να προδώσω την πίστη μου και να υποχωρήσω μπροστά στην πίεση. Έκλαιγα με λυγμούς, ζητώντας από τον Θεό να μου δείξει τον αληθινό δρόμο.

Η μητέρα μου είχε υποβληθεί σε χειρουργείο την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου. Επειδή η αδελφή μου και ο πατέρας μου δούλευαν, έμεινα με την οικογένεια της θείας μου. Η εγχείρηση πήγε εξαιρετικά καλά και η υγεία της μητέρας μου αποκαταστάθηκε. Μετά από μια εβδομάδα, επέστρεψε σπίτι. Ένα από τα ξαδέλφια μου (εκείνος με τον οποίον γιόρτασα τα πρώτα μου Χριστούγεννα) οργάνωσε πάρτι, με την ευκαιρία των γενεθλίων του, στις 15 Μαρτίου. Πήγα κι εγώ μαζί με τον άλλον ξάδερφό μου (με τον οποίον είχα πάει στο βιβλιοπωλείο και αγόρασα το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο).

Στην επιστροφή, περάσαμε δίπλα από την εκκλησία και ο ξάδελφός μου παρατήρησε ότι οι πόρτες της είναι ανοιχτές επειδή έτυχε να τελείται μια ιερή ακολουθία. Μπήκαμε και οι δύο μέσα και παρατηρούσαμε το εσωτερικό της. Αυτό ήταν το πρώτο μου βήμα που σηματοδότησε την παντοτινή αφοσίωσή μου στον Ιησού, στη ζωή μου!

Ο σπόρος της ανώριμης πίστης μου στον Χριστό άρχισε να φυτρώνει, όταν συνάντησα σε αυτή την κοινότητα το εκπληκτικό και ακατανίκητο πνεύμα χαράς, ειρήνης και φωτός.

Αυτό το πνεύμα, σε στιγμή, με έπεισε ότι ο Ιησούς είναι παρών στην Εκκλησία και ότι δε χρειάζομαι άλλη θρησκεία για να ψάχνω Αυτόν ή την αλήθειά Του. Ήταν η κατάλληλη ώρα για την τελική μου μεταστροφή και δεν υπήρχε δρόμος επιστροφής. Ήδη, το επόμενο πρωί παρακολουθούσα προσεκτικά τη Θεία Λειτουργία και αντάλλαξα τον ασπασμό της ειρήνης με μια γιαγιά που μου έδωσε το όνομα «ο συμπαθών τον Χριστό».

Είναι ενδιαφέρον που η ένταξή μου στην Εκκλησία ήταν ένα από τα πολλά στάδια της πορείας της πίστης μου. Είναι εκπληκτικό, αλλά ο πατέρας υπέγραψε το χαρτί και μου επέτρεψε να πηγαίνω στην εκκλησία κάθε Κυριακή (παρά τις αντιδράσεις της μάνας), λέγοντας ότι είναι χαρούμενος που με βλέπει ευτυχισμένο. Ωστόσο, δεν ήμουν αρκετά ώριμος για να ενεργώ με σοφία και με ευχαρίστηση και άρχισα να κακομεταχειρίζομαι την καλή προαίρεση του πατέρα. Ως επί το πλείστον, δεν κατάφερνα να ελέγχω την τάση μου να κάνω κριτική στο Ισλάμ και τους μουσουλμάνους κάτι που κατέληγε σε καυγάδες και στη συνέχεια σε επιθετικότητα από την πλευρά του.

Η μητέρα συστηματικά πίεζε τον πατέρα μου να αντιστέκεται και να με τιμωρεί, αλλά όταν μια φορά ο πατέρας μου αποφάσισε να με διώξει από το σπίτι, αυτή αντέδρασε. Κάθε φορά που ο πατέρας μού έριχνε σκαμπίλια και με έπιανε από το λαιμό, πριν προλάβουν η μητέρα μου και αδελφή μου να με βοηθήσουν, άνοιγα την Καινή Διαθήκη και διάβαζα μερικούς στίχους για παρηγοριά. Χαιρόμουν ότι ο Θεός με θεώρησε άξιο, έστω και σε μικρή κλίμακα, να μοιράζομαι τα δεινά των αποστόλων που είχαν διωχτεί από τις θρησκευτικές αρχές εκείνης της εποχής, λόγω της πίστης τους στον Χριστό.

Χαιρόμουν ότι ο Θεός με θεώρησε άξιο, έστω και σε μικρή κλίμακα, να μοιράζομαι τα δεινά των αποστόλων

Όλα άρχισαν να αλλάζουν προς το καλύτερο, όταν έδωσα εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο και πήγα μακριά από την πόλη μου. Έλειψα στους γονείς μου και συνειδητοποίησαν πιο βαθιά την αγάπη τους για εμένα. Στο πρώτο έτος των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο, οι επιτυχίες μου τους χαροποίησαν πολύ και αναγκάστηκαν να κλείσουν τα μάτια τους στην υπόθεση της νέας μου θρησκείας. Ο πατέρας μου, στην πραγματικότητα, ήταν πιο ευτυχισμένος από τη μάνα, καθώς ήμουν ο μοναδικός άντρας στην οικογένεια που απέκτησε πτυχίο πανεπιστημίου. Αυτό το περίμεναν με συγκίνηση, αυτός και ο παππούς μου, για πολλά χρόνια.

Όντας νέος και νεοεισερχόμενος χριστιανός, αμέσως μετά τη Βάπτιση, άρχισα να αμφιβάλλω αν είμαι άξιος να ακολουθώ τον Ιησού. Πρώτα από όλα, αυτό έγινε λόγω των αδυναμιών μου και των απογοητεύσεων. Λανθασμένα θεωρούσα ότι η μεταστροφή θα με κάνει ιδανικό άνθρωπο, από μια στιγμή στην άλλη, σαν να με ακούμπησε μαγικό ραβδί. Το γεγονός ότι πολύ εύκολα υπέκυπτα σε πειρασμούς του πονηρού, με ανάγκαζε να νιώθω ηττημένος και υποτιμημένος μπροστά στον Κύριο. Αν και ήμουν σίγουρος ότι ποτέ ξανά δε θα κάνω το ίδιο λάθος, μια φορά αμάρτησα ξανά. Τότε βρέθηκα σε τέτοια απόγνωση και στεναχώρια που δεν ήθελα ούτε να προσευχηθώ. Άφησα την Βίβλο στο δωμάτιό μου και πήγα σε ένα άλλο για να ανοίξω τηλεόραση.   

Το πρώτο που άκουσα, όταν άνοιξα τηλεόραση, ήταν η φράση: «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς˙ οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι» (Λούκ. 23,34)»

Ήταν η σκηνή από ταινία για τον χριστιανισμό (τώρα δεν μπορώ να θυμηθώ τον τίτλο αλλά μέσα μιλούσαν για το μανδύα του Χριστού και για τη ζωή του μονομάχου) και κατάλαβα ότι αυτή η σύμπτωση είναι ένας από τους μυστικούς τρόπους με τον οποίον ο εύσπλαχνος Ιησούς αποφάσισε να επικοινωνεί μαζί μου.

Δεν ήταν η μοναδική περίπτωση που πείστηκα ότι ο Ιησούς συμμετέχει ενεργά στη ζωή μου. Μια φορά, ήμουν πολύ άρρωστος, όντας μακριά από το σπίτι. Την κατάστασή μου την χειροτέρεψαν και άλλα προβλήματα και τη νύχτα έπαθα νευρική κρίση. Δεν ήξερα πώς να αντιμετωπίσω τα προβλήματα στη ζωή και ρωτούσα τον Ιησού: γιατί με κάλεσε αφού είμαι τόσο αδύναμος και αχάριστος αμαρτωλός; Επαναλάμβανα, χωρίς τελειωμό, ο Ιησούς να με πάρει από αυτόν τον κόσμο και κουράστηκα πολύ από τα κλάματα και τις κραυγές. Όταν κοιμήθηκα, στο όνειρο είδα ότι η πόρτα του δωματίου μου άνοιξε και ένας Άντρας στα άσπρα πλησίασε το κρεβάτι μου και κάθισε στην άκρη από την πλευρά που ήταν τα πόδια μου. Άκουσα ότι μου ψιθύρισε την άγνωστη σε μένα φράση: «Ας έχουμε, λοιπόν, πάντα θάρρος κι ας ξέρουμε ότι όσο ζούμε σ’ αυτό το σώμα είμαστε μακριά από τον Κύριο…» (Β' Κορ. 5,6).

Στο όνειρο είδα ότι η πόρτα του δωματίου μου άνοιξε και ένας Άντρας στα άσπρα πλησίασε το κρεβάτι μου και κάθισε στην άκρη από την πλευρά που ήταν τα πόδια μου

Όταν πρόφερε αυτά τα λόγια, ο Άνθρωπος ακούμπησε τα πόδια μου και στη στιγμή ξύπνησα με ευσεβές δέος. Αργότερα, έμαθα ότι επρόκειτο για στίχο από την Αγία Γραφή και συμπέρανα ότι ο Κύριος ήταν εκεί, επειδή πάντα είναι μαζί μου για να με παρηγορεί και να με κατευθύνει.

Ο μακρύς δρόμος της πίστης μου θα συνεχίζεται μέχρις ότου ο Ιησούς αποφασίσει να με πάρει από αυτό το σώμα. Με μαθαίνει συνέχεια να συμπεριφέρομαι σωστά και να αντιμετωπίζω τη ζωή όσο και αν φαίνονται δύσκολες, ακόμα και απίθανες, οι περιστάσεις της ζωής. Τώρα είμαι αυτός που είμαι με τη χάρη του Ιησού. Η σκέψη ότι είναι παρών, με παρηγορεί και με εμψυχώνει. Είθε το όνομά Του ευλογημένο εις τους αιώνας. Ελπίζω ότι θα συνεχίζω να εμβαθύνω στην πίστη μου και ότι θα γίνω άξιος της κλήσης Του.

Μασούντ Μασιχίγιεν
Μετάφραση για την πύλη gr.pravoslavie.ru: Αναστασία Νταβίντοβα

Pravoslavie.ru

5/14/2021

[1] Η Σαχάντα είναι διατύπωση που περιέχει δύο βασικά δόγματα του Ισλάμ: «Δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός από τον Αλλάχ και ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του»

Σχόλια
Μπορείτε να αφήσετε το σχόλιό σας παρακάτω (μέχρι 700 σύμβολα). Όλα τα σχόλια θα διαβαστούν από τους συντάκτες του Ορθοδοξία. Συνδεθείτε μέσω (κοινωνικών δικτύων) ή πληκτρολογήστε τα στοιχεία σας.
Enter through FaceBook
Το όνομα σας:
Το e-mail σας:
Πληκτρολογήστε τον αριθμό στην εικόνα:

Characters remaining: 4000

×