Πάσχα στην Ιαπωνία Μέρος Α.

Ο Ιερός Ναός της Ανάστασης του Χριστού στην πόλη Χακοντάτε. Πασχαλινή λιτανεία με εκφωνήσεις «Χριστός Ανέστη» στην ιαπωνική και ρωσική γλώσσα Το Μεγάλο Σάββατο του 1895, λίγο πριν την ιερή ακολουθία της Αναστάσεως στον Καθεδρικό Ιερό Ναό του Τόκιο, ο μετέπειτα πρύτανης της Εκκλησιαστικής Σχολής του Τόκιο, Ιωάννης Ιωακείμ Σενούμα απευθύνθηκε στους ορθόδοξους χριστιανούς της Ιαπωνίας με τα εξής λόγια: «Αδελφοί και αδελφές! Πώς να μη νυστάξει κανείς όταν η νύχτα πλησιάζει προς την αυγή;.. Στο σκοτάδι της νύχτας όλα γίνονται όλο και πιο ερημικά. Όλο και πιο δύσκολο είναι να βρούμε αραιά και που φωτάκια. Όμως, έρχεται μια συγκεκριμένη ώρα που στην κορυφή του λόφου Σουρουγκαντάϊ σιγά-σιγά αχνοφαίνεται ζωή. Σε λίγο, στον Ιερό Ναό, από το ύψος του οποίου φαίνεται όλη η πόλη, θα ανάψουν χιλιάδες λαμπάδες και τότε θα ξεχάσουμε τελείως ότι είναι νύχτα… Το Τόκιο και όλο το κράτος της Ιαπωνίας συνεχίζει να κοιμάται αστόχαστα στο σχεδόν πλήρες σκοτάδι, έχοντας χάσει το φως του Πνεύματος μέσα στην αλλαξοπιστία και την απιστία του σκότους. Και αυτό γίνεται τρόπος ζωής τους: όχι μαζί αλλά χώρια. Τώρα θυμόμαστε τα Πάθη και την Ταφή του Σωτήρος και ψέλνουμε το τροπάριο της Αναστάσεως, την οποία θα γιορτάσουμε πολύ σύντομα. Τι στιγμή εξαιρετικού συναισθηματικού ενθουσιασμού και αυτή! Είναι αδύνατον να περιγράψω με λίγα λόγια αυτό που συμβαίνει τώρα στις καρδιές μας.

Αποσύρονται όλα τα περιττά και μέσα μας στεριώνει κάτι το πιο αληθινό, το πιο πραγματικό… Θυμόμαστε την ιστορία των Παθών του Σωτήρος και χαιρετίζουμε την ώρα της Ανάστασής Του, και με αυτό απευθυνόμαστε στο λόφο Γολγοθά και στον Ναό του Παναγίου Τάφου, στα μακρινά από την Ιαπωνία Ιεροσόλυμα. Χάρη στα ελέη του Θεού, έχουμε την ανείπωτη ευτυχία να προσκυνάμε με θέρμη τούτες τις ζωντανές μαρτυρίες των Παθών και της Ανάστασης που φωτίζουν όλο το ανθρώπινο γένος» ^[1].  

Μετά από λίγα χρόνια, το 1905, οι ορθόδοξοι Ιάπωνες είχαν στείλει στους Ρώσους αδελφούς κατά την πίστη, που βρίσκονταν τότε όμηροι στη ξένη για αυτούς χώρα, τον ακόλουθο πασχαλινό χαιρετισμό: «Αγαπημένοι εν Χριστώ αδελφοί! Οι ορθόδοξοι χριστιανοί της νέας Εκκλησίας της Ιαπωνίας σας στέλνουμε ευχές για την Πάμφωτη Γιορτή της Ανάστασης του Χριστού. Μέσα στο φως αυτής της γιορτής απευθυνόμαστε σε σας. Σε αυτό το φως, που λάμπει άνωθεν, καταργείται η εθνότητα. Όσοι μπήκαν στον κύκλο αυτής της λάμψης, δεν είναι πλέον Ιουδαίοι ούτε Έλληνες, Ρώσοι ή Ιάπωνες. Όλοι είναι ένα εν Χριστώ, όλοι είναι μια οικογένεια του Ουράνιου Πατέρα» ^[2].  

Το χειρόγραφο τετράδιο με το κείμενο της ιερής ακολουθίας της Αναστάσεως (1903) Εκατό χρόνια αργότερα, το 2006, οι ορθόδοξοι πιστοί από την Ευρώπη, που είχαν επισκεφτεί, αυτή την Λαμπρή μέρα, μια από τις ενορίες της Ιαπωνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, έκπληκτοι έλεγαν: «Δεν καταλαβαίναμε τα λόγια των προσευχών και των ψαλμωδιών στα ιαπωνικά, όμως, έχοντας συμμετάσχει στην ιερή ακολουθία, νιώσαμε ότι υποδεχτήκαμε πραγματικό Πάσχα!»

Πώς, άραγε, ήταν η εορτή των εορτών στην Ιαπωνία, την εποχή της γέννησης της Ορθοδοξίας εκεί, και πώς γιορτάζουν το Πάσχα στις μέρες μας;

Για πρώτη φορά, η ιερή ακολουθία του Πάσχα στην Ιαπωνία είχε τελεστεί στον Προξενικό Ιερό Ναό της Ανάστασης του Χριστού, που είχε κτιστεί, το 1859, στην πόλη Χακοντάτε. Δύο χρόνια μετά, σε αυτόν τον ναό τοποθετήθηκε νέος ιερομόναχος, ο Νικόλαος (Κασάτκιν), που άλλαξε σε αυτό το πόστο τον ιερέα Βασίλειο Μάχοβ που είχε παραιτηθεί. «Η πόλη Χακοντάτε είναι η μητέρα των εκκλησιών μας» - έγραφε, το 1898, ο αρχιμανδρίτης Σέργιος (Στραγκορόντσκιϊ, ο μετέπειτα Πατριάρχης). «Τριάντα επτά χρόνια πριν, ο Σεβασμιώτατος Νικόλαος είχε πατήσει, για πρώτη φορά, εδώ την ιαπωνική γη. Εδώ βαπτίσθηκαν οι πρώτοι μας χριστιανοί που διέδωσαν το μήνυμα για τον Χριστό σε όλη την Ιαπωνία» ^[3].

Το 1871, στη Χακοντάτε, στην ιερή ακολουθία του Πάσχα συμμετείχαν όχι μόνο Ρώσοι αλλά και επτά Ιάπωνες. Την επόμενη χρονιά εδώ, για πρώτη φορά στην Ιαπωνία, ακούστηκε πασχαλινό χτύπημα καμπάνας κάτι που στάθηκε η αιτία για διωγμούς, ακόμα και φυλακίσεις και ανακρίσεις χριστιανών, ακόμα και παιδιών. Το 1873, στη Χακοντάτε, πανηγύρισαν την Αγία Ανάσταση του Χριστού ήδη 156 άτομα^[4]. Εκείνη την εποχή, οι ιερές ακολουθίες τελούνταν, ως επί το πλείστον, στα ρώσικα και μόνο ορισμένα τροπάρια και δεήσεις γίνονταν στα ιαπωνικά.  

Το 1871, στο Τόκιο αγοράστηκε ένα οικόπεδο για τη Ρωσική Ιεραποστολή. Οι ιερές ακολουθίες τον πρώτο καιρό τελούνταν στο εκκλησάκι μέσα στο κτίριο που προορίζονταν για τους κληρικούς.

Ο Σέργιος Σεόντζι, είχε επισκεφτεί το ναό για πρώτη φορά όταν ήταν ακόμα μικρό παιδί. Για την επίσκεψή του αυτή διηγούνταν το εξής: «Ξαφνικά, άκουσα ότι χτυπάει το κουδούνι, ο ήχος του οποίου έφτανε σε μένα από το διάδρομο του πέτρινου κτιρίου της Ιεραποστολής. “Αυτό το κουδούνι, σίγουρα, καλεί σε κάτι” – σκέφτηκα και βλέπω ότι όλοι οι ένοικοι του κτιρίου βγήκαν από τα δωμάτιά τους και πήγαιναν προς μια κατεύθυνση. Αυτό μου προξένησε το ενδιαφέρον και τους ακολούθησα μέχρι που μπήκα στο κτίριο της Ιεραποστολής. Πέρασα το διάδρομο και βρέθηκα στο χολ της κεντρικής εισόδου του κτιρίου της Ιεραποστολής. Από κει οι άνθρωποι, από μια μεγάλη σκάλα, ανέβαιναν στο δεύτερο όροφο… Η αριστερή πόρτα, η πιο μεγάλη, ήταν ανοιχτή διάπλατα. Όμως, μέσα από την πόρτα, αρχικά, έβλεπα μόνο άσπρο ταβάνι επειδή υπήρχε πολύς κόσμος. Όμως, χωρίς να το σκεφτώ πολύ, τολμηρός και σβέλτος, όπως ήμουν, πέρασα μέσα από το πλήθος και βρέθηκα στο επόμενο δωμάτιο. Βλέπω: ένα ευρύχωρο δωμάτιο και μέσα να κυριαρχεί απόλυτη ησυχία, παρόλο που πλήθος κόσμου κάθεται στο πάτωμα. Στα δεξιά, από τον ένα τοίχο στον άλλον, ήταν τοποθετημένα μια σειρά από πορτρέτα και πίνακες (όπως μου φάνηκαν τότε), και πιο πάνω ακόμα μια σειρά. Πίσω από τους πίνακες θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ακόμα ένα δωμάτιο, αφού οι πίνακες δεν έφταναν στο ταβάνι και το ταβάνι συνεχιζόταν και μετά τους πίνακες. Αυτή η διαρρύθμιση, με όλες τις λεπτομέρειές της, τις οποίες παρακολουθούσα με λαχτάρα, με εκθάμβωσε ως κάτι πρωτόγνωρο που είχε και την αινιγματική της μυστικότητα» ^[5].

Ο Επιτάφιος στον Ιερό Ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην πόλη Σαππόρο. Στα ιαπωνικά γράφει το τροπάριο «Ο ευσχήμων Ιωσήφ…» Από το 1884, και σε διάστημα επτά χρόνων, στην Ιεραποστολή ανεγείρεται ο επιβλητικός Ιερός Ναός της Ανάστασης του Χριστού που χωράει χιλιάδες πιστούς. Το Πάσχα του 1891, όλοι οι κάτοικοι του Τόκιο μπορούσαν να ακούσουν τον πανηγυρικό ήχο της καμπάνας του νέου ορθόδοξου ναού.

Στην Ανάσταση του Κυρίου έχουν αφιερωθεί ακόμα δύο εκκλησίες στην Ιαπωνία: στην πόλη Οτάρου (νησί Χοκάιντο) και την πόλη Κεσενούμα (βορειοανατολική πλευρά του νησιού Χονσού).

Η ιερή ακολουθία του Πάσχα στο Τόκιο τελούνταν στην ιαπωνική γλώσσα. Ωστόσο, η ολοκλήρωση της επιμέλειας και της τελειοποίησης της μετάφρασης του Πεντηκοσταρίου άρχισε μόλις το 1902, από τον Άγιο Νικόλαο και το βοηθό του, τον ορθόδοξο μεταφραστή Παύλο Νακάη. Εκείνη την εποχή είχαν ολοκληρώσει τη μετάφραση του Ευαγγελίου (1901), τις ιερές ακολουθίες της πρώτης εβδομάδας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και αποσπάσματα από τις ακολουθίες για κάθε μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας. «Όταν θα αντιγραφούν όλα, θα τα διαβάσουμε εκ νέου για να τα δώσουμε για εκτύπωση! Απόψε αρχίσαμε τη μετάφραση του Πεντηκοσταρίου. Ευλόγησον, Κύριε!» - θα γράψει στο ημερολόγιό του ο επίσκοπος Νικόλαος, στις 25 Απριλίου/8 Μαΐου του 1902. Μετά από ένα χρόνο, ο αρχιποιμένας με ικανοποίηση αναφέρονταν στην καθημερινή πολύωρη δουλειά: «Από το βιβλιοδετείο έφεραν διακόσια αντίτυπα του Πεντηκοσταρίου και πενήντα αντίτυπα της ιερής ακολουθίας του Πάσχα για την όσο το δυνατόν ταχύτερη αποστολή στις εκκλησίες. Για το Πάσχα, βεβαίως, θα φτάσει σε όλες τις εκκλησίες» (17/30 Μαρτίου του 1903). Το Πεντηκοστάριο, που είχε εκδοθεί το 1903, σε αποσπάσματα, είχε 568 σελίδες με μεγάλη γραμματοσειρά.

Ο αρχιεπίσκοπος Νικόλαος για το Πάσχα του 1908 στο Ιερό Ναό του Τόκιο γράφει: «Τη νύχτα πριν την ιερή ακολουθία του Πάσχα, το κτίριο της Ιεραποστολής, όπως είθισται, είναι γεμάτο ανθρώπους, το θόρυβό τους και τις κινήσεις τους. Στην εκκλησία της Ιεραποστολής, οι ενορίες συναγωνίζονται στη διακόσμηση… των τσουρεκιών και των αυγών. Στον Ιερό Ναό, πριν τον Επιτάφιο, διαβάζουν σιγανά τις «Πράξεις»…   

Ένα τέταρτο πριν από τις 12, αρχίζουν να συμμαζεύουν τον Επιτάφιο, και στις 12 ακριβώς αρχίζει η ιερή ακολουθία. Τελείται μόνο η αρχή του Απόδειπνου. Μετά ανοίγουν οι Ωραίες Πύλες, ψέλνουν «Την Ανάστασή Σου Χριστέ Σωτήρ» και γίνεται η λιτανεία γύρω από το Ναό. Όταν, μετά τη λιτή, μπαίνουν στον Ναό, αυτός είναι γεμάτος φως από τους πολυελαίους, και αρχίζει η τέλεση του θαυμάσιου Όρθρου του Πάσχα. Στον ουρανό, βεβαίως, την ίδια στιγμή γιορτάζουν την Ανάσταση του Χριστού ακόμα πιο χαρούμενα. Αλλά και στη γη, καλά θα ήταν, να δινόταν στους ανθρώπους πιο συχνά αυτή η χαρά που έχουν νιώσει σήμερα. Μια χαρά που πάντα τη νιώθουν αυτή την ημέρα και σε αυτό τον όρθρο και στη Θεία Λειτουργία που ακολουθεί… Όλη η ακολουθία τελείωσε στις τρεις και μισή». Όπως είθισται, μετά τη Θεία Λειτουργία, ο αρχιποιμένας χάρισε στον κάθε ενορίτη από ένα πασχαλινό αυγό (ανάλογα με τη χρονιά δίνονταν από 600 μέχρι 1000 αυγά). Μετά, γίνονταν πανηγυρική τράπεζα και ακολουθούσαν οι ευχές προς τους σπουδαστές και τους καθηγητές των σχολείων της Ιεραποστολής. Στη συνέχεια, οργανώνονταν επισκέψεις στα μέλη της Πρεσβείας και στους Ρώσους κατοίκους του Τόκιο και το απόγευμα τελούνταν ο Εσπερινός της Αγάπης.  

Κατά το 1911, ο Άγιος Νικόλαος και ο Παύλος Νακάη είχαν ετοιμάσει το πλήρες κείμενο του Τριωδίου και είχαν ξεκινήσει τις διορθώσεις και την τελειοποίηση του Πεντηκοσταρίου. Ο Άγιος Νικόλαος στα ημερολόγιά του μας δίνει ένα χρονικό της μεταφραστικής δουλειάς: «Συνεχίζεται η διόρθωση του Πεντηκοσταρίου» (8/21 Οκτωβρίου του 1911)· «Μεταφράζαμε τα κεφάλαια του Μάρκου στο τέλος του Πεντηκοσταρίου, τα οποία δεν είχαμε τελειώσει» (1/14 Δεκεμβρίου του 1911)· «Το Πεντηκοστάριον είναι έτοιμο για εκτύπωση, εκτός από τρία αδιάβαστα τετράδια που αργήσαμε να τα αντιγράψουμε» (12/25 Δεκεμβρίου του 1911). Ωστόσο, η βαριά αρρώστια τον εμπόδισε να τελειώσει το σχεδόν ολοκληρωμένο έργο. Το ημερολόγιο σταματάει στις 9 Ιανουαρίου του 1912. Διαβάζοντας τα απομνημονεύματα του επισκόπου Σεργίου (Τιχομίροβ), για τις τελευταίες ημέρες του αρχιεπισκόπου Νικολάου, δεν μπορούμε να μην εκπλησσόμαστε με τις αντοχές του ισαπόστολου Νικολάου και με την επιθυμία του να συνεχίσει τη μεταφραστική δουλειά.

Σε ένα από τα βράδια, ο επίσκοπος Σέργιος (Τιχομίροβ) πήγε στο νοσοκομείο για να επισκεφτεί τον καθοδηγητή του: «Μπροστά στο παράθυρο του δωματίου ένα μικρό τραπεζάκι… πάνω στο τραπεζάκι ιαπωνικά χειρόγραφα, μελανοδοχείο, πένες, μπροστά στον Σεβασμιώτατο το σλαβονικό Τριώδιο… Ο Νακάη διαβάζει την ιαπωνική μετάφραση… Ο Σεβασμιώτατος παρακολουθεί στο άλλο τετράδιο αυτά που διαβάζουν… Ώρες-ώρες σταματάνε, βάζουν και κανένα κόμμα… Ο Σεβασμιώτατος φοράει χρυσά γυαλιά, ακάθεκτος... Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι αυτός είναι ένας καταδικασμένος σε θάνατο γέροντας;» ^[6]

Μετά από λίγες μέρες, στις 16 Φεβρουαρίου του 1912, ο Αρχιεπίσκοπος Νικόλαος (Κασάτκιν) εκδήμησε εις Κύριον. Μετά την εκδημία του Αγίου Νικολάου, τα τελευταία τετράδια με τη μεταφραστική δουλεία του Πεντηκοσταρίου έχουν χαθεί και τώρα η Ιαπωνική Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιεί μόνο μεταφραστικά αποσπάσματα από το 1903.

Συνεχίζεται…