Οι Άγιοι Πέτρος και Φεβρωνία: οι προστάτες του γάμου και της οικογένειας

Το 1547, στη Σύνοδο της Μόσχας, έγινε η αγιοκατάταξη των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας. Πρόκειται για ένα ζεύγος Αγίων που έχουν ιδιαίτερη θέση στις καρδιές των πιστών στη Ρωσία. Μετά την αγιοκατάταξη, ο Μητροπολίτης Μόσχας Μακάριος ανέθεσε στον Ερμόλαο Πρεγκρέσνι (Παναμαρτωλό), γνωστό Ρώσο συγγραφέα του 16^ου αιώνα, να συντάξει τη γραπτή εκδοχή της μέχρι τότε προφορικής παράδοσης για τους Αγίους Πέτρο και Φεβρωνία. Ο Ερμόλαος ο Παναμαρτωλός, πιο πολύ γνωστός ως Ερμόλαος-Έρασμος, σύγχρονος του Ιωάννη του Τρομερού, έγραψε το «Αφήγημα για τον Πέτρο και τη Φεβρωνία» που συγκαταλέγεται στα μνημεία της αρχαίας ρωσικής αγιογραφικής λογοτεχνίας του 16^ου αιώνα. Το Αφήγημα έχει γραφεί στα σλαβονικά και έχουν γίνει αρκετές λογοτεχνικές μεταφράσεις. Όμως, όλο και περισσότεροι νέοι συγγραφείς, πεζογράφοι και ποιητές, εμπνέονται από αυτή την καταπληκτική ιστορία και δημιουργούν λογοτεχνικά έργα βασισμένα σε αυτήν. Αυτή την ιστορία θα προσπαθήσουμε να σας την διηγηθούμε πολύ συνοπτικά αν και η συνοπτική απόδοση μιας τόσο σημαντικής ιστορίας με πλούσια νοήματα και συμβολισμούς, ίσως, την αδικήσει…

Στη Ρωσία υπάρχει πόλη που λέγεται Μούρομ, στην οποία ηγεμόνας ήταν ο Πρίγκιπας Παύλος, γιος του ηγεμόνα του Μούρομ, του Γιούρι Βλαδιμήροβιτς. Η οικογένεια του πρίγκιπα Παύλου βρέθηκε, κάποια στιγμή, αντιμέτωπη με τη μανία του διαβόλου, ο οποίος, από μίσος προς το ανθρώπινο γένος, έστειλε στη γυναίκα του Παύλου φτερωτό δράκο με κακόβουλα σχέδια. Στη γυναίκα ο δράκος εμφανιζόταν με τη δική του πραγματική μορφή, αλλά στους υπόλοιπους φαινόταν ως ο σύζυγός της, ο Παύλος. Η γυναίκα δεν έκρυβε τίποτα από τον άνδρα της και του τα αποκάλυψε όλα. Από τότε, τον Παύλο τον βασάνιζε το πρόβλημα και ζήτησε από τη γυναίκα του, μήπως θα μπορούσε να μάθει, με ποιο θάνατο είναι γραμμένο να πεθάνει ο δράκος. Με κολακείες και με γλυκόλογα, η γυναίκα κατάφερε ώστε ο δράκος να της αποκαλύψει ότι ο θάνατός του θα προέλθει «από του Πέτρου τον ώμο (χέρι) και από του Άγκρικ το σπαθί».

Όταν ο μικρότερος αδελφός του πρίγκιπα Παύλου, ο Πέτρος, έμαθε τα όσα είχαν συμβεί και ότι ο δράκος τον ανέφερε ως άνθρωπο που θα τον θανατώσει, αμέσως προθυμοποιήθηκε να το κάνει, πιστεύοντας στη βοήθεια του Θεού. Κάποια φορά, εκεί που προσευχόταν στην εκκλησία Υψώσεως του Τιμίου Ζωοποιού Σταυρού, ένας νεαρός του αποκάλυψε το μέρος όπου φυλάσσεται το σπαθί του Άγκρικ. Το πήρε, ενημέρωσε αμέσως τον αδελφό του και άρχισε να ψάχνει ευκαιρία για να σκοτώσει το δράκο. Μια μέρα, ο Πέτρος, μετά από συζήτηση που είχε με τον αδελφό του, πήγε αμέσως στη γυναικεία πλευρά του σπιτιού για να χαιρετήσει τη νύφη του. Εκεί είδε τη νύφη του να κάθεται μαζί με τον αδελφό του! Παραξενεύτηκε, γιατί πώς ήταν δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Πήγε ξανά στην ανδρική πλευρά και βλέπει τον αδελφό του στη θέση του. Ο πρίγκιπας Παύλος του εξήγησε ότι δεν είχε μετακινηθεί καθόλου όλη αυτήν την ώρα. Οπότε, κατάλαβαν ότι δίπλα στη νύφη ήταν ο δράκος. Έτσι, όντας σίγουρος ότι δίπλα στη νύφη κάθεται ο δράκος και όχι ο αδελφός του, με το σπαθί του Άγκρικ τον κατακεραύνωσε. Ο δράκος, πεθαίνοντας, έβρεξε με το αίμα του τον Πέτρο και το σώμα του γέμισε λέπια και βαθιές πληγές. Ο πρίγκιπας Πέτρος, μετά από αυτό, αρρώστησε βαριά και κανένας δεν μπόρεσε να τον γιατρέψει.

Είχε ακούσει εν τω μεταξύ ότι στην Περιφέρεια Ριαζάν υπάρχουν καλοί ιατροί και διέταξε να τον πάνε εκεί, μια και ο ίδιος δεν μπορούσε να ανεβεί σε άλογο, λόγω της ασθένειάς του. Όταν έφτασε εκεί, έστειλε τους ανθρώπους του να ψάξουν παντού μέχρι να βρουν ιατρό. Ένας νεαρός από τους ανθρώπους του πήγε στο χωριό Λάσκοβο, πλησίασε σε ένα σπίτι, δε συνάντησε κανέναν στην αυλή, μπήκε κατευθείαν μέσα στο σπίτι και είδε ένα εκπληκτικό θέαμα: μια κοπέλα στον αργαλειό να υφαίνει και δίπλα της ένας λαγός να κάνει πηδηματάκια. Μετά από πολλές αμοιβαίες ερωτήσεις και αποκρίσεις, ο νεαρός κατάλαβε ότι η κοπέλα έχει μια εκπληκτική σοφία. Έχοντας εξηγήσει το σκοπό της επίσκεψής του, τη ρώτησε: «Πώς είναι το όνομά σου;». «Φεβρωνία» - αποκρίθηκε εκείνη. Τη ρώτησε, αν ξέρει κάποιον που να μπορεί να θεραπεύσει τον πρίγκιπα. Η Φεβρωνία είπε ότι ο πρίγκιπας θα γίνει καλά, αν έχει καθαρή καρδιά και αν είναι ταπεινός, και ζήτησε να της φέρουν τον πρίγκιπα. Έφεραν, πράγματι, τον πρίγκιπα, που πλέον δεν μπορούσε ούτε να περπατήσει. Όταν πλησίαζαν, ο πρίγκιπας έστειλε να ρωτήσει ποιος θα ήθελε να τον θεραπεύσει, υποσχόμενος πολλά και πλούσια δώρα για τη θεραπεία.

Η Φεβρωνία απάντησε: "Εγώ θέλω να τον θεραπεύσω, αλλά δε απαιτώ κανένα έπαθλο. Ιδού και ο λόγος μου: αν δε γίνω σύζυγός του, τότε δεν είναι πρέπον να τον θεραπεύσω".

Ο Πέτρος με υπεροψία υποδέχτηκε τα λόγια της. Σκέφτηκε: «Πώς είναι δυνατόν να παντρευτώ γυναίκα που είναι κόρη ενός μελισσοκόμου άγριου μελιού!». Παρόλα αυτά, έστειλε να της μηνύσουν πως αν τον θεραπεύσει, θα την παντρευτεί. Η Φεβρωνία πήρε προζύμι για ψωμί, το φύσηξε και το έδωσε για να αλείψει ο πρίγκιπας όλες τις πληγές του, εκτός από μια. Ο πρίγκιπας μπήκε στη μπάνια*, ακλούθησε τις οδηγίες και όταν βγήκε από την μπάνια, ένιωθε καλύτερα. Το πρωί, μάλιστα, το σώμα του είχε καθαρίσει πλήρως. Μόνο μια πληγή είχε μείνει στο σώμα του, όπως είχε υποδείξει η Φεβρωνία. Είχε μείνει έκπληκτος με την τόσο γρήγορη ανάρρωσή του, αλλά δεν παντρεύτηκε τη Φεβρωνία, λόγω της ταπεινής της καταγωγής. Της έστειλε πλούσια δώρα, αλλά η Φεβρωνία δεν τα δέχτηκε. Ο πρίγκιπας Πέτρος αναχώρησε για την πόλη του, το Μούρομ, όντας υγιής. Σύντομα, όμως, από την πληγή που είχε μείνει, το σώμα του πάλι γέμισε με λέπια και πληγές. Οπότε, ο Πέτρος αναγκάστηκε να επιστρέψει στο χωριό όπου ζούσε η Φεβρωνία.

Όταν έφτασε στο σπίτι της, πολύ ταπεινά της ζήτησε να τον θεραπεύσει ξανά, με την υπόσχεση ότι αυτή τη φορά θα κρατήσει το λόγο του. Η Φεβρωνία, χωρίς να έχει αντιρρήσεις, θεράπευσε ξανά τον πρίγκιπα που την παντρεύτηκε αυτή τη φορά. Έφτασαν στο Μούρομ και άρχισαν να ζουν με ευλάβεια, χωρίς να παραβιάζουν στο παραμικρό τις εντολές του Θεού.

Μετά το θάνατο του αδελφού του, Παύλου, ο Πέτρος έγινε ηγεμόνας του Μούρομ. Οι αυλικοί σέβονταν πολύ τον πρίγκιπά τους, αλλά οι υπερήφανες σύζυγοί τους δεν έβλεπαν με καλό μάτι τη Φεβρωνία, επειδή έγινε πριγκίπισσα χωρίς να έχει την ανάλογη κοινωνική θέση. Προσπαθούσαν να την διαβάλλουν και κάποια στιγμή ζήτησαν από τους άντρες τους να κάνουν κάτι για να την διώξουν. Τότε, οι αυλικοί παρουσιάστηκαν στον πρίγκιπα Πέτρο και του ανακοίνωσαν ότι τον σέβονται πολύ τον ίδιο και επιθυμούν να είναι ο ηγεμόνας τους, όμως οι γυναίκες τους δε δέχονται τη Φεβρωνία ως πριγκίπισσά τους. Οργάνωσαν, μάλιστα, ένα φαγοπότι και στα μέσα της διασκέδασης, της ζήτησαν χωρίς ντροπή: «Πριγκίπισσα Φεβρωνία, δώσε μας αυτόν που θα σου ζητήσουμε». Η Φεβρωνία συμφώνησε. Της είπαν: «Εμείς θέλουμε ο πρίγκιπας Πέτρος να είναι ο ηγεμόνας στην πόλη μας, αλλά οι γυναίκες μας δε θέλουν να έχεις εξουσία πάνω τους. Πάρε όσο πλούτο θέλεις και πήγαινε όπου θέλεις». Και τότε η Φεβρωνία τους αποκρίθηκε: «Εγώ σας υποσχέθηκα ότι θα πάρετε όποιον ζητήσετε. Τώρα και εγώ θέλω να μου υποσχεθείτε ότι θα μου δώσετε όποιον ζητήσω». Οι αυλικοί συμφώνησαν, οπότε η Φεβρωνία τους λέει: «Κανέναν άλλον και τίποτα άλλο δε θέλω, εκτός από το σύζυγό μου, τον Πέτρο». Χάρηκαν οι αυλικοί, επειδή ο καθένας τους είχε κατά νου ότι έτσι θα μπορούσε να γίνει ο ηγεμόνας. Ο πρίγκιπας Πέτρος, μη θέλοντας να παραβιάσει τη Θεία εντολή περί ιερότητας του γάμου, αρνήθηκε το θρόνο και μαζί με τη σύζυγό του εγκατέλειψε το Μούρομ.

Οι σύζυγοι ξεκίνησαν με δύο βάρκες, πλέοντας στον ποταμό Οκά. Ένας άντρας, που βρισκόταν στη βάρκα μαζί με την οικογένειά του, άρχισε να κοιτάει τη Φεβρωνία με πονηρή επιθυμία. Η Αγία γυναίκα αμέσως κατάλαβε το λογισμό του και του ζήτησε να δοκιμάσει νερό από τη μια πλευρά της βάρκας και ύστερα και από την άλλη. Τον ρώτησε μετά, αν το ένα νερό ήταν πιο γλυκό από το άλλο. «Το ίδιο είναι», - απάντησε εκείνος. «Έτσι και η γυναικεία φύση ίδια είναι. Γιατί, όμως, εσύ, έχοντας ξεχάσει τη γυναίκα σου, σκέφτεσαι μια άλλη;» - σχολίασε η Φεβρωνία. Ο άντρας κατάλαβε αμέσως ότι η Φεβρωνία έχει το χάρισμα της προορατικότητας και δεν τόλμησε να συνεχίζει τις κακές του σκέψεις.

Το βράδυ άραξαν σε μια όχθη και άρχισαν να ετοιμάζονται για να διανυκτερεύσουν. Ο Πέτρος σκεφτόταν με θλίψη «Τι θα γίνει τώρα που έχω αρνηθεί με τη θέλησή μου την ηγεμονία;». Η θαυμαστή Φεβρωνία, όμως, τον παρηγορούσε τρυφερά: «Μη θλίβεσαι, πρίγκιπα, ο ελεήμων Θεός, ο Δημιουργός και Υπερασπιστής όλων, δε θα μας εγκαταλείψει!». Εκείνη την ώρα, ο μάγειρας, για να βάλει καζάνι στη φωτιά και να ετοιμάσει δείπνο, έμπηξε στη χώμα δύο όρθια μικρά ξύλα για να κρεμάσει το καζάνι. Όταν τελείωσε το δείπνο, η πριγκίπισσα ευλόγησε αυτά τα δύο ξύλα, λέγοντας: «Ας γίνουν το πρωί μεγάλα δέντρα, με κλαδιά και φύλλα». Έτσι και έγινε. Με αυτό το θαύμα ήθελε να στηρίξει το σύζυγο, καθώς ήξερε, λόγω του προορατικού της χαρίσματος, τι τους περιμένει.

Και να που, το άλλο πρωί, απεσταλμένοι από το Μούρομ κατέφθασαν για να παρακαλέσουν τον Πέτρο να επιστρέψει και να συνεχίσει να κυβερνά την πόλη τους, μετά τα όσα δυσάρεστα είχαν εν τω μεταξύ συμβεί. Πολλοί αυλικοί είχαν σκοτωθεί στη μεταξύ τους διαμάχη, επειδή όλοι ήθελαν να είναι ηγεμόνες. Οι απεσταλμένοι τον ενημέρωσαν ότι όσοι έχουν διασωθεί και όλος ο λαός τον ικετεύουν να επιστρέψει μαζί με τη σύζυγό του τη Φεβρωνία στο Μούρομ. Έτσι, ο μακάριος πρίγκιπας Πέτρος και η μακαρία πριγκίπισσα Φεβρωνία επέστρεψαν στην πόλη τους. Κυβερνούσαν την πόλη, τηρώντας πιστά και απαρέγκλιτα όλες τις εντολές του Κυρίου, με προσευχή και ελεημοσύνη. Και ήταν για τους κατοίκους της πόλης οι φιλότεκνοι πατέρας και μητέρα.   

Όταν γέρασαν, οι δυο σύζυγοι εντάχτηκαν στο μοναχισμό με τα ονόματα Δαβίδ και Ευφροσύνη. Προσεύχονταν στον Θεό και παρακαλούσαν να πεθάνουν την ίδια μέρα. Είχαν ετοιμάσει, μάλιστα, και ένα διθέσιο φέρετρο με ένα λεπτό χώρισμα στη μέση. Οι προσευχές τους εισακούστηκαν και πέθαναν την ίδια μέρα και ώρα, ο καθένας στο κελλί του, στις 25 Ιουνίου του 1228 με το παλαιό ημερολόγιο (8 Ιουλίου με το τωρινό). Όμως, οι άνθρωποι θεώρησαν ασέβεια να τους κηδέψουν μαζί λόγω του μοναχικού τους σχήματος. Έτσι, τους κήδεψαν ξεχωριστά. Όμως, το επόμενο πρωί τα σώματά τους ανεξήγητα βρέθηκαν πάλι μαζί. Τους έβαλαν ξανά σε ξεχωριστά φέρετρα και πάλι τους βρήκαν το άλλο πρωί μαζί. Μετά από αυτό το θαύμα, οι ιερείς κήδεψαν τον Πέτρο και τη Φεβρωνία μαζί, δίπλα στην εκκλησία Γενεσίου της Υπεραγίας Θεοτόκου.   

Για πολλούς αιώνες, μέχρι το 1921, ο τάφος με τα λείψανα των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας ήταν το σημαντικότερο κειμήλιο του Ιερού Καθεδρικού Ναού Γενεσίου της Υπεραγίας Θεοτόκου, στην πόλη Μούρομ. Αυτός ο ναός ήταν τελικά ο αδιάψευστος μάρτυρας πολλών δραματικών γεγονότων στην ιστορία του αρχαίου Μούρομ. Στη διάρκεια, μάλιστα, του 13^ου και του 14^ου αιώνα, μαζί με την πόλη, δέχτηκε πολλές ταταρικές επιθέσεις και εισβολές.

Το 1921, όμως, τα λείψανα των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, πριγκίπων Μούρομ παραβιάστηκαν βεβηλώθηκαν. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε μουσείο, όπου με ασεβή σχόλια εκτέθηκαν σε κοινή θέα. Ο Ναός, όπου φυλάσσονταν τα λείψανα, έκλεισε το 1924, και, πριν από το Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, καταστράφηκε. Ο τάφος των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, μαζί με τους τάφους άλλων Αγίων του Μούρομ, εκτέθηκαν στο αντιθρησκευτικό τμήμα του μουσείου, και το 1970, μεταφέρθηκαν σε αποθηκες, όπου παρέμειναν μέχρι τις αρχές του 1989. Το χειμώνα του 1989, μετά από έκκληση της Επαρχίας Βλαδιμίρ-Σούζνταλ, οι τάφοι με τα λείψανα των Αγίων του Μούρομ επιστράφηκαν στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι τάφοι των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, βρίσκονταν στον Ιερό Ναό Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, για πάνω από τρία χρόνια.

Στις 19 Σεπτεμβρίου του 1992, μια ηλιόλουστη φθινοπωρινή μέρα, με τιμές και με καμπανοκρουσίες και με λιτανεία που κινούνταν στους δρόμους της πόλης, τα λείψανα των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, με την ευλογία του Αρχιεπισκόπου Βλαδιμίρ-Σούζνταλ κ.Ευλόγιου, μεταφέρθηκαν από τον Ιερό Ναό της Ιεράς ανδρώας Μονής Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Ιερά γυναικεία Μονή της Αγίας Τριάδας, με συνοδεία πλήθους κόσμου. Ήταν η πρώτη λιτανεία που γινόταν στην πόλη μετά από εβδομήντα χρόνια. Αυτό σηματοδότησε την αρχή της αναγέννησης της εκκλησιαστικής ζωής στην αρχαία πόλη Μούρομ. Με αυτόν τον τρόπο τερματίστηκαν οι μεγάλες περιπλανήσεις των Αγίων που συνεχίζονταν στη διάρκεια του 20^ου αιώνα.

Στις 8 Ιουλίου, την ημέρα μνήμης των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, σύμφωνα με την παράδοση, η Θεια Λειτουργία τελείται στην ύπαιθρο, στην πλατεία της μονής. Η Θεία Λειτουργία τελειώνει με τη λιτανεία γύρω από το ναό. Προσκυνητές από όλη τη Ρωσία και από το εξωτερικό έρχονται να προσκυνήσουν το σημαντικότερο κειμήλιο της πόλης Μούρομ, τα λείψανα των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, οι οποίοι θεωρούνται στη Ρωσία προστάτες της οικογένειας και του γάμου. Είναι αμέτρητες οι περιπτώσεις θαυμαστής βοήθειας με τις πρεσβείες των Αγίων!

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η μέρα μνήμης των αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, από πολύ παλαιά, δεν ήταν αποκλειστικά εκκλησιαστική γιορτή. Στην προεπαναστατική Ρωσία, η οικογενειακή γιορτή προς τιμήν των Αγίων γιορταζόταν με κάθε μεγαλοπρέπεια. Στο Μούρομ, επίσης, γιορταζόταν και ως ημέρα της πόλης. Οι κάτοικοι του Μούρομ ήταν αυτοί που είχαν την ιδέα να αναβιώσουν την παλαιά αυτή παράδοση σε ολόκληρη τη χώρα.

Η πρωτοβουλία αυτή των κατοίκων του Μούρομ ώστε να καθιερωθεί γιορτή για όλη τη χώρα, στις 8 Ιουλίου, ημέρα μνήμης των Αγίων Πέτρου και Φεβρωνίας, είχε ομόφωνα ψηφιστεί στο Συμβούλιο της Ομοσπονδίας της Ρωσίας. Την ιδέα να γιορτάζεται η «Ημέρα της συζυγικής αγάπης, πιστότητας και οικογενειακής ευτυχίας» (αυτός είναι ο πλήρης τίτλος αυτής της γιορτής) την έχουν υποστηρίξει όλες οι παραδοσιακές θρησκείες της Ρωσίας.

Η νέα γιορτή, η «Πανρωσική Ημέρα της συζυγικής αγάπης, πιστότητας και οικογενειακής ευτυχίας» γιορτάστηκε για πρώτη φορά, στις 8 Ιουλίου του 2008, τη χρονιά που, με Απόφαση του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, είχε ανακηρυχτεί ως έτος της οικογένειας. Και έτσι απέκτησε επίσημο κυβερνητικό στάτους. Ο σημαντικότερος σκοπός της γιορτής είναι η διάδοση των αληθινών οικογενειακών αξιών: της αγάπης, της πιστότητας, της ευθύνης και της πολυτεκνίας, που είναι ο σημαντικότατος σκοπός της πολιτικής για την οικογένεια.

Η νέα γιορτή έχει και πολύ τρυφερό σύμβολο: τη μαργαρίτα. Ήδη, όλα αυτά τα χρόνια, σε πολίτες της Ρωσίας και του εξωτερικού, όπως και σε οργανώσεις προσφέρεται Παράσημο των Αγίων Πριγκίπων Πέτρου και Φεβρωνίας, που στην πρόσοψη έχει την παράσταση των Αγίων και από την άλλη τη μαργαρίτα. Αυτό το Παράσημο προσφέρεται ως αναγνώριση της όποιας σημαντικής συμβολής στην ενδυνάμωση του θεσμού της οικογένειας

Το 2008, στην πόλη Μούρομ, εγκαινιάστηκε το πρώτο μνημείο που είναι αφιερωμένο στους Αγίους Πέτρο και Φεβρωνία και φέρει την επιγραφή: «Η ένωση της αγάπης – ο σοφός γάμος». Από τότε, πολλά γλυπτά τους άρχισαν να εμφανίζονται σε πολλές πόλεις της Ρωσίας, στο πλαίσιο υποστήριξης της εθνικής στρατηγικής για την οικογένεια.