Μοναστήρι Τόλγκσκι: Με αγάπη προς τους ανθρώπους. Μέρος Α.

Η μοναχή Σπυριδωνία είναι ένοικος της Μονής Τόλγκσκι. Πολλοί επισκέπτες αυτής της παλαιάς μονής τη συναντούσαν καθώς εκτελούσε χρέη ξεναγού, πάντα μιλώντας για το μοναστήρι με μεγάλο ενδιαφέρον. Οι συμμετέχοντες σε μοναστικά συνέδρια ξέρουν ότι ασχολείται ιδιαιτέρως με την ιστορία της Μονής Τόλγκσκι, προσπαθώντας ν’ αποκαταστήσει τις «πνευματικές μορφές» όσων διήγαν τον μοναχικό βίο σ’ αυτό το μοναστήρι επί πολλούς αιώνες. Στο άρθρο, που παραθέτουμε προς ανάγνωση στους αναγνώστες μας, η αδελφή Σπυριδωνία παρουσιάζεται ως ένας άνθρωπος, που με όλη της την καρδιά αγαπά βαθιά το μοναστήρι -το σπίτι της. Στην ομιλία της, η κάθε λέξη είναι γεμάτη αγάπη για τους παλαιούς τοίχους της μονής, για τα διακονήματα που εκτελούν οι αδελφές και, κυρίως, γι’ αυτούς που, με την Πρόνοια του Θεού, προσέρχονται να προσκυνήσουν τα ιερά κειμήλια της Μονής Τόλγκσκι και να θεραπευτούν οι ψυχές τους.

Εδώ και 8 αιώνες υπάρχει η Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου στο Γιαροσλάβλ, η οποία υψώνεται πάνω στον ποταμό Τόλγκα σαν φρούριο. Από τη μία πλευρά του μοναστηριού περνούν μεγάλα πλοία και από την άλλη σύγχρονα αυτοκίνητα. Ο κόσμος, όπως και τα παλιά χρόνια, συνεχίζει να συρρέει στη Μονή Τόλγκσκι. Εδώ οι άνθρωποι αποκτούν το πνευματικό τους σπίτι, βρίσκουν τον εαυτό τους και ανακαλύπτουν την αληθινή ουσία του χριστιανισμού.

Το γυναικείο μοναστήρι Τόλγκσκι αποτελεί ένα από τα κυριότερα κέντρα της ορθόδοξης πνευματικής ζωής, καθώς κι ένα μνημείο της Ιστορίας και του Πολιτισμού. Οι συμπατριώτες μας και οι τουρίστες από διάφορες χώρες έρχονται εδώ για να προσεγγίσουν την πνευματική κληρονομιά και να αισθανθούν την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα ανάμεσα σ’ αυτούς τους παλαιούς τοίχους.

Τι περιμένει ο άνθρωπος από την Εκκλησία; Πάνω απ’ όλα τη σοφία, τις απαντήσεις στις ερωτήσεις, που δεν αφήνουν την ψυχή να ησυχάσει. Περιμένει από εμάς, όσους διακονούν στον Θεό, προσευχή και ανεκτικότητα, συμπόνια και κατανόηση. Τα τεραμπάιτ των πληροφοριών, η ματαιότητα της ζωής, η ανάγκη επιβίωσης μέσα στη φτώχεια ή, αντιστρόφως, το να διατηρήσει κάποιος τον εαυτό του μέσα στον πλούτο, όλα αυτά θολώνουν τα νοήματα μέσα στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος αναρωτιέται: Γιατί ζω; Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής; Υπάρχει δικαιοσύνη στη γη και αιώνια ζωή μετά τον θάνατο; Ποια είναι η αιτία των βασάνων εκατομμυρίων ανθρώπων; Από την υπερβολικά κοσμική πραγματικότητα μπορεί να βγάλει τον άνθρωπο κάποια αναπάντεχη δυστυχία ή η απώλεια αγαπημένων ανθρώπων ή το άγχος. Ή το θαύμα! Ο άνθρωπος, που βρέθηκε μόνος του και αδύναμος, αρχίζει να αισθάνεται ότι είναι τίποτα και ότι δεν τα καταφέρνει να βρει τη διέξοδο στο αδιέξοδο. Σε τέτοιες στιγμές ο Κύριος είναι κοντά περισσότερο από ποτέ. Ο Ίδιος, τότε, κατευθύνει τον άνθρωπο να πλησιάσει τα μοναστήρια και τις εκκλησίες, «στέλνει» εκπληκτικά γεγονότα και συναντήσεις με πνευματικούς ανθρώπους, που μπορούν να μας αλλάξουν.

Το μοναστήρι είναι «προξενείο του Θεού» στη γη

Κανένας προσκυνητής δεν έρχεται στη μονή μας τυχαία. Πιστεύουμε στην Πρόνοια του Θεού για την ψυχή κάθε ανθρώπου. Κάθε ψυχή βρίσκει εδώ κάτι, που απηχεί στην καρδιά του καθενός. Κάποιος ανταποκρίνεται στην ομορφιά της φύσεως και της αρχιτεκτονικής, άλλος δακρύζει, όταν ακούει τις ψαλμωδίες της μοναστικής χορωδίας ή όταν κοιτάζει κάποια εικόνα. Και κάποιος τρίτος αλλάζει, μετά τη συνάντηση με τις μοναχές, τις «νύφες του Χριστού», τους «Αγγέλους επί της γης».

Κάθε χρόνο, τέλος Αυγούστου, χιλιάδες πιστοί μεταβαίνουν στο μοναστήρι, ώστε να προσκυνήσουν τη θαυματουργική εικόνα της Παναγίας «Τόλγκσκαγια», η οποία φανερώθηκε στον επίσκοπο Τρύφωνα την 21^η Αυγούστου του 1314 στο δάσος, στον τόπο όπου αργότερα ιδρύθηκε το μοναστήρι. Οι υπερήλικοι και οι νέοι, οι άνθρωποι της εκκλησίας και οι κοσμικοί, όλοι βρίσκουν χρόνο και δυνάμεις για ν’ αφιερώσουν αυτήν την ημέρα στην Παναγία. Οι άνθρωποι προσέρχονται στο μοναστήρι με μεγάλο πόθο για να προσκυνήσουν την Εικόνα, ν’ ανάψουν ένα κερί και να μιλήσουν στον Θεό για τα δικά τους προβλήματα, να μνημονεύσουν τους κεκοιμημένους συγγενείς τους, να παραστούν στις ακολουθίες. Από βραδύς, στο μοναστήρι τελείται λιτάνευση της εικόνας «Τόλγκσκαγια», μ’ ένα παλιό αντίγραφό της. Οι καμπάνες χτυπούν κι εκατοντάδες προσκυνητές περνούν από την Ιερά Πύλη της μονής. Οι ναοί μας δεν τους χωράνε όλους, γι’ αυτό η πανηγυρική ολονύκτια ακολουθία και η Θεία λειτουργία τελούνται στην ύπαιθρο. Κοιτάζοντας με προσοχή τα πρόσωπα των ανθρώπων, καταλαβαίνει κανείς ότι οι καρδιές τους είναι γεμάτες ελπίδα και πίστη και ότι ο λαός μας είναι ζωντανός ακόμα κι έχει δυνατό πνεύμα. Οι πατέρες φέρνουν τα παιδιά τους, τα εγγόνια συνοδεύουν τους αγαπημένους τους παππούδες. Κατά τη μακροχρόνια παράδοση, μετά την ακολουθία, όσοι επιθυμούν μπορούν να επισκεφτούν το παλιό δάσος των κέδρων. Ο άνθρωπος, που βρέθηκε στην «αγκαλιά» της φύσεως, είναι σαν ν’ αποβάλει τη μάσκα της ματαιότητας. Είναι μεγάλη χαρά για μας να βλέπουμε πώς λάμπουν τα μάτια των ανθρώπων, πως οι άνθρωποι απεκδύονται του βάρους της ηλικίας τους και των προβλημάτων τους.

Σε τέτοιες μεγάλες εορτές, όπως αυτή η «Ημέρα της Τόλγκας», νιώθει κανείς πως ο Θεός αγαπάει και φυλάει τη μητέρα μας, τη Ρωσία, και πόση ανάγκη έχουν οι άνθρωποι ν’ ακούσουν τον λόγο του Θεού. Την 21^η Αυγούστου του 2020, κατά τον Χερουβικό Ύμνο, οι πιστοί είδαν την Υπεραγία Θεοτόκο πάνω από το μοναστήρι, η οποία κρατούσε την Αγία Σκέπη. Κάθε χρόνο μπροστά στην εικόνα της Παναγίας πραγματοποιούνται τόσα πολλά θαύματα! Οι προσκυνητές στέκονται στην ουρά για πολλή ώρα και, περιμένοντας αυτήν τη συνάντηση με την εικόνα, σκέφτονται και αναλύουν τη ζωή τους. Βυθιζόμενοι στο βάθος της καρδιά τους, καταλαβαίνουν ότι πρέπει να παρακαλούν για τη βοήθεια και την προστασία της Παναγίας μόνο για κάτι σημαντικό. Πριν από μερικά χρόνια, τον Μάρτιο του 2018, ένα πεντάχρονο κοριτσάκι, που καθόταν απέναντι από τη θαυματουργική εικόνα της Παναγίας «Τόλγκσκαγια», είδε τη Θεοτόκο, η οποία κατέβηκε από την εικόνα. Η Βασίλισσα των Ουρανών έκανε γύρω μέσα στον ναό: Κάποιον παρηγορούσε, σε κάποιον έδινε κάτι. Αλλά, όπως ομολόγησε το κοριτσάκι, «οι κύριοι και οι κυρίες δεν πρόσεξαν τίποτα».

Μια φορά, οι αδελφές είδαν μία ασυνήθιστη ομάδα προσκυνητών, οι οποίοι με δάκρυα προσεύχονταν όλοι μπροστά στην εικόνα. Οι αδελφές τόλμησαν να τους πλησιάσουν και να ρωτήσουν, ποιος είναι ο λόγος που τους οδήγησε στην εικόνα και τότε άκουσαν μια καταπληκτική ιστορία. Αυτή η ομάδα προσκυνητών πήγαινε από τη Μόσχα στην Κοστρομά. Τόσο ο οδηγός όσο και ο ξεναγός, οδηγούσαν για πρώτη φορά στον αυτοκινητόδρομο του Γιαροσλάβλ. Οι συσκευές GPS τότε δεν ήταν διαδεδομένες (αρχές των ’00) και κοιτούσαν τον χάρτη, όμως μπερδεύτηκαν και αντί να πάνε στην εικόνα της Παναγίας «Φιόντοροβσκαγια» στην Κοστρομά, πήραν λάθος δρόμο. Ξαφνικά, όλοι οι επιβάτες του λεωφορείου είδαν στ’ αριστερά μία Γυναίκα, που στεκόταν πάνω στα σύννεφα. Αυτή σήκωσε τα χέρια της και προσευχόταν θερμά για κάτι. Οι έκπληκτοι αυτόπτες της εμφάνισης της Βασίλισσας των Ουρανών αποφάσισαν να πάνε προς εκείνη την κατεύθυνση, όπου είδαν το σύννεφο με την Παναγία. Και, τελικά, βρέθηκαν μπροστά στη Μονή Τόλγκσκι.

Το βλέμμα της Υπεραγίας Θεοτόκου πάνω στην εικόνα μας, η οποία φανερώθηκε κατά την περίοδο εισβολής των Τατάρων και των Μογγόλων, είναι πολύ λυπημένο. Εδώ κι αιώνες, ο λαός προσέρχεται στην εικόνα με τις θλίψεις του και κανένας δεν έμεινε χωρίς παρηγοριά. Και σήμερα οι άνθρωποι έρχονται και λένε στις μοναχές για τα θαύματα ίασης και τη βοήθεια στις ανάγκες τους. Τα άτεκνα ζευγάρια γεννούν τα παιδιά, οι ασθενείς με παθήσεις του δέρματος, των οστών ή με καρκίνο θεραπεύονται. Μια γνωστή μου, σε μια στιγμή απαλλάχθηκε από το μακροχρόνιο πάθος του καπνίσματος. Το παιδί άλλων γνωστών μου θεραπεύτηκε από γενετικές ανωμαλίες. Στις αρχές του 2021, στο μοναστήρι μας ήρθε ένας μεσήλικας άνδρας. Ήρθε μαζί με τη σύζυγο και τους φίλους του και είπε ότι θέλει να παραγγείλει ευχαριστήρια παράκληση στον Κύριο και την Παναγία, για το γεγονός της σωτηρίας του από αναπάντεχο θάνατο. Τον Δεκέμβριο του 2020, αυτός ο κύριος έπρεπε να πάει σ’ ένα επαγγελματικό ταξίδι, από τη Βόλογκντα στο Τβερ, μέσω του Γιαροσλάβλ. Χωρίς να είναι ιδιαίτερα άνθρωπος της εκκλησίας, αποφάσισε να περάσει από το μοναστήρι και ν’ ανάψει ένα κερί μπροστά στη θαυματουργική εικόνα «Τόλγκσκαγια», για την οποία είχε ακούσει τόσα πολλά, ώστε να είναι επιτυχής η έκβαση της προκείμενής υπόθεσης. Προσκυνώντας την εικόνα, αυτός ο κύριος δεν πρόσεξε και ακούμπησε με το κεφάλι του το καντηλάκι, που κρεμόταν ψηλά μπροστά στην εικόνα, και το λάδι από το καντήλι χύθηκε πάνω του. Τα μόνα ρούχα που είχε ήταν λερωμένα από το λάδι, αλλά, έτσι κι αλλιώς, έπρεπε να συνεχίσει τον δρόμο του. Και την ίδια μέρα, μερικά χιλιόμετρα πριν το Τβερ, μπλέχτηκε σε τροχαίο ατύχημα. Όλοι οι συνεπιβάτες του και ο οδηγός του άλλου αυτοκινήτου, σκοτώθηκαν επί τόπου. Αυτός ο γνωστός κύριός μας υπέστη μόνο εγκεφαλική διάσειση. Είναι βέβαιος ότι η Παναγία δεν του επέτρεψε να σκοτωθεί εκείνην την τρομερή μέρα, σημειώνοντάς τον με το σημάδι ή τη σφραγίδα της. Με την πρώτη ευκαιρία, αυτός ο άνθρωπος ήρθε ξανά στο μοναστήρι.

Στον ναό, αριστερά από την εικόνα «Τόλγκσκαγια», βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Πλατυτέρας, αγιογραφημένη τον 19^ο αιώνα, από τις μοναχές της Ιεράς Μονής του Αγίου Σεραφείμ του Σαρόβ, στο χωριό Πονετάεβκα. Μπροστά στα μάτια των προσκυνητών, εδώ και είκοσι χρόνια, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας αναβλύζει μύρο. Όταν οι επισκέπτες μας, οι οποίοι δεν εκκλησιάζονται τακτικά, βλέπουν αυτό το σημάδι της παρουσίας της Θεοτόκου, κάτι αλλάζει μέσα στις ψυχές τους.

Οι προσκυνητές προσέρχονται, επίσης, για να προσκυνήσουν τα λείψανα του Αγίου Ιγνατίου (Μπριαντσανίνοβ), διάσημου πνευματικού συγγραφέα και ασκητή του 20^ου αιώνα. Ήταν αληθινός ποιμένας των ψυχών και με την πατρική του αγάπη νουθετούσε κάθε άτομο, σε θέματα πνευματικής ζωής. Χάρη στο γεγονός ότι στο μοναστήρι βρίσκονται τα λείψανά του, το επισκέπτονται πολλές προσωπικότητες της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως μοναχοί και μοναχές, θεολόγοι και φοιτητές Ιερατικών Σχολών. Τα έργα του επισκόπου Ιγνατίου είναι μεταφρασμένα σε πολλές ξένες γλώσσες. Μας επισκέπτονται θαυμαστές του από τη Σερβία, την Αμερική, την Αυστραλία και τη Ρουμανία. Ο Άγιος Ιγνάτιος είναι πνευματικός πατέρας και διδάσκαλος όλων των μοναχών κι εμείς, ανάξιοι συνεχιστές του έργου του, είμαστε ευτυχισμένες να φυλάττουμε τα λείψανά του.

Στο μοναστήρι μας διατηρείται το τμήμα του Αγίου Χιτώνος του Κυρίου, τ’ αποτμήματα των λειψάνων του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Σπυρίδωνα, προς τους οποίους ο λαός μας τρέφει ιδιαίτερα αισθήματα αγάπης, τ’ αποτμήματα των μοναχών της Μονής των Σπηλαίων του Κιέβου, των πρώτων χριστιανών μαρτύρων και πολλών μεγάλων Ρώσων Αγίων. Λένε πως αν σ’ έναν ναό υπάρχει το απότμημα λειψάνων τουλάχιστον ενός Αγίου, τότε και ο ίδιος ο Άγιος προσεύχεται γι’ αυτόν τον τόπο και για όλους τους επισκέπτες του. Άραγε πόσοι Άγιοι πρεσβεύουν για το μοναστήρι μας και τους προσκυνητές! Όπως λένε κάποιοι επισκέπτες μας: «Αδελφές, δεν έχετε ανάγκη να πάτε πουθενά. Εδώ έχετε και τα Ιεροσόλυμα και την Ελλάδα και τη Ρώμη». Πραγματικά, το μοναστήρι είναι μια γωνίτσα του Παραδείσου στη γη, το «προξενείο του Θεού», πράγμα το οποίο μπορεί να διαπιστώσει κάθε επισκέπτης.

Το μοναστήρι, επίσης, αποτελεί αντικείμενο μεγάλου ενδιαφέροντος για τους ιστορικούς και τους ιστορικούς της τέχνης. Στο κοιμητήριο της μονής βρίσκονται οι τάφοι των πριγκίπων των Ουρούσοβ και των Γκολίτσιν. Κάτω από τον ναό του Σωτήρος βρέθηκε ο τάφος του Ρώσου στρατηγού Νικολάι Τουτσκόβ, ο οποίος υπήρξε το πρότυπο για τον ήρωα Αντρέι Μπολκόνσκι, στο μυθιστόρημα του Λέοντα Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη». Επίσης στη μονή βρίσκεται ο τάφος του πρώτου Γενικού Διοικητή του Γιαροσλάβλ, του Αλεξέι Πετρόβιτς Μελγκουνόβ (1722-1788), διακεκριμένου πολιτικού της εποχής της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄.

Πριν την Επανάσταση, πάνω στον τάφο του πρίγκιπα Τουτσκόβ υπήρχε ασημένιο στέφανο. Με την παράκληση της αδελφής του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Α΄, της Αικατερίνης Ολντενμπούργκσκαγια, πάνω του χαράχτηκε η επιγραφή: «Όλος ο κόσμος ήταν η φιλόστοργη καρδιά του». Πολλοί, που μαθαίνουν γι’ αυτό το γεγονός, αναρωτιούνται: «Ποια επιγραφή θα μπορούσε να χαραχτεί πάνω στο δικό μου επιτάφιο;» Μια φορά, παρακολουθούσα την εξής εκόνα: Έπεφταν τα φθινοπωρινά φύλλα από σφεντάμια κι ένας νεαρός, βγάζοντας τ’ ακουστικά από τ’ αυτιά του, στεκόταν ακουμπισμένος πάνω σ’ ένα παλιό δέντρο και κοιτούσε τους παλιούς τάφους. Το βλέμμα του ήταν στοχαστικό και ήρεμο.

Συνεχίζεται...

Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο της Μονής Τόλγκσκι