Για το ντύσιμο και τη σωφροσύνη

Ένας από τους βασικότερους κανόνες στην πνευματική ζωή είναι να θυμάσαι ότι και το καλό και το κακό ξεκινούν από κάτι μικρό. Στο Βιβλίο του Ιώβ συναντάμε μια αινιγματική λέξη «μυρμηκολέων»^[1], ως ονομασία κάποιου εξωτικού όντος. Πρόκειται για το αμαρτωλό πάθος, το οποίο, όταν εμφανίζεται, είναι μικρό σαν το μυρμήγκι, ίσα που το διακρίνεις με τα μάτια. Όμως, αν χάσεις χρόνο και δεν το ξεριζώσεις από την καρδιά, γίνεται λιοντάρι, που πιάνει το θήραμά του και του μπήγει τα δόντια του. Τότε είναι δύσκολο να παλεύεις την αμαρτία που έχει κάνει κατάληψη στην ψυχή. Είναι σαν να παλεύει ένας άνθρωπος με το άγριο θηρίο. Η αγιοπατερική εμπειρία διδάσκει να μην υποχωρούμε στην αμαρτία στα μικρά και τίποτα να μην θεωρούμε ασήμαντο στην πνευματική ζωή. Η αμαρτία που δε γίνεται αντιληπτή και δεν ξεριζώνεται από την ψυχή μοιάζει με σπίθα που δεν σβήστηκε έγκαιρα και μπορεί να γίνει φλόγα που κατακαίει τα πάντα. Συχνά, από μια μικρή φωτιά στο δάσος που δεν είχε σβηστεί, έχουν καεί ολόκληρα δάση, και από ένα καρβουνάκι που βγήκε από το τζάκι, καίγεται ολόκληρο χωριό. Πρέπει να θυμόμαστε ότι η αμαρτία είναι εκρηκτικό υλικό, το οποίο είναι κρυμμένο στην ψυχή του ανθρώπου, και οι εξωτερικές εντυπώσεις είναι ο πυροκροτητής που βρίσκεται κοντά του.

Ο Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνοβ – μεγάλος δάσκαλος της ασκητικής – υπογραμμίζει ότι το περιεχόμενο και η μορφή είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Το περιεχόμενο βρίσκει την κατάλληλη μορφή και η μορφή φυλάσσει το περιεχόμενο. Αν μια κανάτα με νερό ραγίσει, το νερό σταδιακά θα χυθεί από αυτήν. Ο Άγιος Ιγνάτιος συμβούλευε τους μοναχούς να μην περιφρονούν τα εξωτερικά, αν και τόνιζε ότι το κέντρο της μοναχικής ζωής είναι η απόκτηση της εσωτερικής προσευχής. Ο Άγιος Ιγνάτιος αρχίζει το βιβλίο του «Προσφορά στο σύγχρονο μοναχισμό» με την περιγραφή της εξωτερικής συμπεριφοράς, λες και μεταβαίνει από το πιο εύκολο στο πιο δύσκολο. Συμβουλεύει πρώτα να μάθει κανείς να κρατάει τον εαυτό του με ευπρέπεια, να κυβερνάει το σώμα του, μετά να ελέγχει τα ψυχικά συναισθήματα και τότε μόνο να μεταβαίνει στην καρδιακή προσευχή, λες και κινείται από την περιφέρεια προς το κέντρο.

Η καρδιά μας είναι η ακρόπολη, στην οποία κατοικούν η χάρη του βαπτίσματος και η αμαρτία. Για να κατακτήσουμε αυτό το κάστρο, πρέπει, όπως στον πόλεμο, να αρχίσουμε σωστά την πολιορκία: πρώτα με φόβο Θεού να απέχουμε από τραχείς σωματικές αμαρτίες, στη συνέχεια να απέχουμε από τις νοητικές. Όποιος νομίζει ότι με τη δύναμη της θέλησης, χωρίς αρκετή προετοιμασία, μπορεί να ενώσει βρώμικο, από διάφορες εντυπώσεις και φαντασιώσεις, νου με παθητική καρδιά, αυτός ξεγελιέται από το δαίμονα. Στο Γεροντικό υπάρχει μια ιστορία όπου ένας ηλικιωμένος μοναχός, που πήγε από την έρημο στην πόλη, είδε έναν νεαρό μοναχό να βγαίνει από τα δημόσια λουτρά. Ο γέροντας τον οδήγησε στην άκρη και άρχισε να τον νουθετεί ότι μια τόσο ασύστολη ελευθερία μπορεί να τελειώσει με βαριά πτώση. Ο νεαρός μοναχός απάντησε με θράσος: «Για όσους απέκτησαν αγνότητα καρδιάς, όλα είναι καθαρά». Ο γέροντας αναστέναξε και παραμίλησε: «Εγώ για πάρα πολλά χρόνια βρίσκομαι στην έρημο και δεν μπόρεσα να αποκτήσω αγνότητα καρδιάς. Και ο νεαρός αυτός, που περιφέρεται στα λουτρά και τις αγορές, νομίζει ότι έφτασε σε απάθεια». Μετά από ένα διάστημα, ο φόβος του γέροντα επαληθεύτηκε: ο νεαρός μοναχός πιάστηκε για μοιχεία με τη γυναίκα του δημάρχου και υπέστη σοβαρή τιμωρία, και εξαιτίας του στιγματίστηκαν οι ερημίτες.

Μερικοί χριστιανοί, όταν αφήνονται σε μη σώφρονες διασκεδάσεις, βεβαιώνουν ότι δε νιώθουν κανέναν πάθος. Τέτοιες διαβεβαιώσεις είναι ή ψέμα ή αυταπάτη

Μερικοί χριστιανοί, όταν αφήνονται σε μη σώφρονες διασκεδάσεις, βεβαιώνουν ότι δε νιώθουν κανέναν πάθος. Τέτοιες διαβεβαιώσεις είναι ή ψέμα ή αυταπάτη. Ο Όσιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει ότι μερικές φορές ο διάβολος αποχωρεί για ένα διάστημα από τον άνθρωπο, ώστε αυτός να χάσει τον έλεγχο, νομίζοντας ότι έχει ήδη νικήσει την αμαρτία. Έτσι η αλεπού κάνει τη νεκρή, ώστε το πουλί να καθίσει στο κεφάλι της, νομίζοντας ότι είναι πτώμα που μπορεί να το τσιμπήσει, και μετά, ξαφνικά, πετιέται και αρπάζει το θήραμά της.

Λέγαμε ότι το περιεχόμενο και η μορφή είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους: η αλλαγή του περιεχομένου αλλάζει τη μορφή, και η αλλαγή της μορφής αλλάζει το περιεχόμενο. Ως προς αυτό, τα ρούχα είναι απαραίτητο στοιχείο της ανθρώπινης ηθικότητας. Η Βίβλος αναφέρει ότι μετά από την πτώση, η γύμνια των προπατόρων προκάλεσε σε αυτούς αίσθημα πάθους, και γι΄αυτό, ο Θεός τους έδωσε το πρώτο ένδυμα από δέρμα ζώων. Να κάνουμε μια παρένθεση, επειδή πρέπει να διευκρινίσουμε ότι ο Αδάμ και η Εύα, πριν από την πτώση, δεν ήταν γυμνοί όπως το αντιλαμβανόμαστε εμείς. Τους περιτύλιγε η χάρη του Θεού ως εκτυφλωτικό φως. Φορούσαν ένδυμα που λες και ήταν ραμμένο από αυτό το υπέρλαμπρο και ιριδίζων φως. Από όλα τα όντα που κατοικούσαν στην Εδέμ, από όλα τα λουλούδια που άνθιζαν εκεί, ο πιο ωραίος ήταν ο άνθρωπος μες΄στη χάρη του Θεού. Όπως επίσης στην ανάσταση νεκρών οι άνθρωποι δε θα αναστηθούν γυμνοί: οι δίκαιοι θα λάμπουν σαν τον ήλιο, περικυκλωμένοι από φωτοστέφανο από ακτίνες, και οι αμαρτωλοί θα αναστηθούν με σκούρα ενδύματα, όπως οι αμαρτίες τους, θα αναστηθούν με αιώνιο πένθος.   

Η επανάσταση στον τομέα της ηθικής προκάλεσε και την επανάσταση στο ντύσιμο. Εμφανίστηκαν νέες μόδες. Αν για τους χριστιανούς ένας από τους σκοπούς των ρούχων είναι να προφυλάξει τον εαυτό τους και τους άλλους από τους σκανδαλισμούς, οι νέες μόδες, ως επί το πλείστον, έχουν αντίθετο σκοπό: να τραβήξει την προσοχή στο σώμα του ανθρώπου και να προκαλέσει αίσθημα λαγνείας. Εκείνοι που κυκλοφορούν μισόγυμνοι και βεβαιώνουν ότι δε νιώθουν πάθος, λένε ψέματα στον εαυτό τους. Είναι σαν τον μεθυσμένο που βεβαιώνει ότι είναι νηφάλιος και ότι απλά είναι η γη που κουνιέται κάτω από τα πόδια του. Όταν στομώνει η ντροπή, φεύγει η χάρη, το πάθος γίνεται συνεχής κατάσταση του ανθρώπου και δεν το βλέπει πλέον, σαν το ψάρι που δε βλέπει το νερό, μέσα στο οποίο κολυμπάει.

Στις εικόνες οι Άγγελοι παριστάνονται με μακριά άσπρα ρούχα και ο δαίμονας γυμνός, μαύρος, σαν κάρβουνο, που σημαίνει πλήρη απώλεια της χάριτος. Ιδιαίτερα απαράδεκτο είναι να στέκεται κανείς μισόγυμνος στο Ναό, ενώπιον του Προσώπου του Θεού. Στη Βίβλο αναφέρεται ότι ο ιερέας πρέπει να φοράει μακριά ενδύματα, που κρύβουν το σώμα του ούτως ώστε, όταν ανεβαίνει τα σκαλοπάτια του θυσιαστηρίου για ιεροτελεστία, να μην τυχόν αποκαλυφθεί η γύμνια του και προσβάλει με αυτό τον Θεό. Ο Απόστολος Παύλος δίνει εντολή στις γυναίκες να φοράνε κάλυμμα στο κεφάλι: για την ανύπαντρη αυτό είναι ένδειξη της παρθενίας της και για την παντρεμένη είναι ένδειξη της πιστότητας και της υπακοής της στο σύζυγο. Σύμφωνα με τους νόμους εκείνης της εποχής, οι δούλες και οι πόρνες έπρεπε να κυκλοφορούν με ακάλυπτο το κεφάλι. Ο Απόστολος γράφει ότι η γυναίκα πρέπει να φοράει μαντήλι για χάρη του Αγγέλου. Ο φύλακας Άγγελος πλησιάζει τις σώφρονες και ενώνει την προσευχή του με τη δική τους. Και στον άνθρωπο που σκανδαλίζει τους άλλους, ο Άγγελος δεν μπορεί να πλησιάσει, όπως το περιστέρι δεν πλησιάζει στον καπνό της φωτιάς.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος επιπλήττει τις γυναίκες, οι οποίες, όταν πάνε στην εκκλησία, ντύνονται με ακριβά ενδύματα, σγουραίνουν τα μαλλιά και βάφουν το πρόσωπο. Μια τέτοια γυναίκα δε σκέφτεται τη μετάνοια για τις αμαρτίες της, αλλά το πώς να προκαλεί το θαυμασμό των ανδρών και τη ζήλια των γυναικών, ακόμα και στο Ναό. Επίσης, ο Άγιος Ιωάννης επιπλήττει και εκείνους που επίτηδες φοράνε φθαρμένα φτωχικά ρούχα από κενοδοξία, για να τον θεωρούν ασκητή και αγωνιστή. Ο Άγιος επαινεί την πνευματική του κόρη, την Ολυμπιάδα, επειδή ντυνόταν απλά και ταπεινά για να μην ξεχωρίζει από τον κόσμο.

Ιδιαίτερη αγανάκτηση προκαλεί η γυναίκα που φιλάει τις εικόνες με βαμμένα χείλη, αφήνοντας πάνω τους κόκκινους λεκέδες

Ιδιαίτερη αγανάκτηση προκαλεί η γυναίκα που φιλάει τις εικόνες με βαμμένα χείλη, αφήνοντας πάνω τους κόκκινους λεκέδες, ή που πλησιάζει την Θεία Κοινωνία και το κραγιόν της να πέφτει στη λαβίδα και να αναμειγνύεται με το Αίμα του Χριστού. Τα ρούχα πρέπει να ανταποκρίνονται στο φύλο, στην ηλικία και στον τόπο, και το σημαντικότερο, στην χριστιανική αυτοεπίγνωση.

Τελευταία, οι γυναίκες έχουν παράδοση να φοράνε αντρικά ρούχα, τα οποία εφαρμόζουν σφιχτά στο κορμί. Αυτές το βρίσκουν όμορφο, άνετο και μοδάτο. Όμως, εδώ υπάρχει κάτι άλλο: η επιθυμία να δείξει το περίγραμμα του κορμιού της, σαν γραφική απεικόνιση του σώματός της. Όταν αντί για γυναικεία ρούχα φοράνε τα αντρικά, και όταν οι άντρες σγουραίνουν τα μαλλιά τους και βάφουν τα χείλη τους, έχουμε απώλεια της αίσθησης του φύλου, ψυχική διαταραχή, και συχνά και ένδειξη διεστραμμένης φύσης. Ένας ηλικιωμένος άνθρωπος μού έχει διηγηθεί ότι στην παιδική του ηλικία είχαν οργανώσει ένα πάρτι μασκέ. Οι γονείς είχαν ετοιμάσει για τα παιδιά τους ασυνήθιστα ρούχα. Τον έναν τον έντυσαν ινδιάνο, για τον άλλον έκαναν μάσκα αρκούδας, και τον ίδιο τον έντυσαν με μακρύ γυναικείο φόρεμα, του έβαψαν τα χείλη, τις βλεφαρίδες και έτσι τον ετοίμασαν για το μασκέ πάρτι. Θυμόταν ότι ξαφνικά είχε νιώσει τον εαυτό του γυναίκα και ότι στην ψυχή του ξύπνησαν κάποια ασυνήθιστα αισθήματα λαγνείας. Ποτέ, ούτε πριν, ούτε μετά, δεν του είχε συμβεί κάτι ανάλογο. Επρόκειτο για μια ζωντανή αίσθηση αλλαγής φύλου.

Τώρα, παράλληλα με την αλλαγή ρούχων, όλο και διαδίδονται διεστραμμένες σεξουαλικές σχέσεις, οι οποίες σαν τσουνάμι έχουν κατακλύσει τη γη. Τώρα, πείθουν τους ανθρώπους ότι οι διαστροφές είναι φυσικές, επειδή εξαρτώνται από το ορμονικό σύστημα. Όμως, η Νεκρά Θάλασσα, που έγινε τάφος για τους σοδομίτες μαζί με το ορμονικό τους σύστημα, είναι αιώνιο μνημείο για το πόσο βδελυρή αμαρτία είναι ενώπιον του Θεού. Τα Σόδομα είχαν αποτεφρωθεί από τη φωτιά που κατέβηκε από τον ουρανό. Τα ερείπιά της τα κάλυψε η θάλασσα, και η πεδιάδα γύρω της έγινε αλατούχο έδαφος, όπου στη διάρκεια τριών χιλιάδων χρόνων δεν φύτρωναν δέντρα, δεν κτίζονταν πόλεις και χωριά, οι βεδουίνοι δεν έβοσκαν τα πρόβατα, ακόμα και τα ψάρια δεν μπορούσαν να ζουν στα νερά της Νεκράς Θάλασσας.

Στη Βίβλο υπάρχει μια τρομερή προειδοποίηση, κάτι σαν κατάρα, για τους άντρες που φορούν γυναικεία ρούχα και τις γυναίκες που φορούν αντρικά.

Η σωφροσύνη είναι καθολική εντολή. Πρέπει να είναι εσωτερική κατάσταση του ανθρώπου και να φανερώνεται εξωτερικά. Ο χριστιανός πρέπει να είναι σώφρων και μπροστά σε άλλους ανθρώπους και όταν είναι μόνος. Χωρίς σωφροσύνη δεν είναι δυνατή η απόκτηση της χάριτος, και χωρίς τη χάρη δεν είναι δυνατή η χαρά στη γη και η αιώνια σωτηρία στον ουρανό.