1955 : Ο ηρωικός αγών των Ελλήνων της Κύπρου

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

Πριν πολλά χρόνια, θα ήταν κοντά στο έτος 1985, ένα κυριακάτικο πρωινό πηγαίνοντας εκκλησία με το αυτοκίνητό μου στον Άγιο Κασσιανό, μια εκκλησία που είναι δίπλα στο δικό μας φυλάκιο, και λίγα μέτρα από το φυλάκιο των Τούρκων, είδα μια μαυροφορεμένη γιαγιά με την παραδοσιακή μαντήλα, να αργοσέρνει τα βήματά της στην άκρη του δρόμου.

Τέτοια ώρα σκέφτηκα η γιαγιά θα πηγαίνει εκκλησία, σταμάτησα και τη ρώτησα αν θέλει να την πάρω εκκλησία. Με ευχαρίστησε και με ρώτησε αν την ξέρω. ‘’Με ξέρεις;’’, με ρώτησε. ‘’Όχι γιαγιά’’ της είπα, ‘’απλά σκέφτηκα ότι τέτοια ώρα Κυριακή μέρα, στην εκκλησία θα πηγαίνεις’’. ‘’Νόμισα’’, μου είπε πως με ξέρεις από τον γιο μου’’. Στην ερώτηση ‘’ποιος είναι ο γιος σου’’, έμαθα πως είναι η μητέρα του ήρωα του εθνικοαπελευθερωτικού και ενωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ Ιάκωβου Πατάτσου που απαγχονίσθηκε από τους Άγγλους.

Το μόνο κατόρθωμα που βρήκε να μου πει με μεγάλη απλότητα, ήταν η αγάπη του γιου της για την Εκκλησία. ‘’Αγαπούσε πολύ την Εκκλησία ο Ιάκωβος γιε μου. Κάθε Κυριακή πήγαινε στην εκκλησία. Κοινωνούσε κάθε Κυριακή’’. Δεν μου είπε τίποτα άλλο. Αυτός ήταν ο Ιάκωβος που δεν λυπήθηκε καθόλου να δώσει και τη ζωή του για την πατρίδα του. Ο Ιάκωβος Πατάτσος ήταν από τους πρώτους ήρωες που οδηγήθηκαν στην αγχόνη.

Η ερώτηση που έκανε η ήρωας αυτός στον ιερέα των φυλακών, μετά που εξομολογήθηκε και κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων, ήταν η εξής : ‘’Όταν μας παίρνουν (στην αγχόνη) τι να ψάλλομε;’’. Αυτή η ερώτηση δεν αφήνει περιθώρια άλλων εξηγήσεων. Οδηγούμενος στην αγχόνη έψαλλε τον εθνικό ύμνο, το ‘’Τη Υπερμάχω’’ και κατόπιν το ‘’Έκστηθι φρίττων ουρανέ’’ και το ‘’Ότε εκ του ξύλου σε νεκρόν’’.

Στη μητέρα του έγραφε μεταξύ άλλων τις τελευταίες του στιγμές από τις κεντρικές φυλακές τα εξής : ‘’Η χαρά μου είναι μεγάλη γιατί σύντομα αι δοκιμασίαι και αι θλίψεις θα σβήσουν και τότε θα μείνη ο «ο καρπός του Πνεύματος». Σε φίλο του έγραφε τα ακόλουθα πριν την εκτέλεση : ‘’Ο Θεός με κάνει να χαίρω. Η συναίσθησις ότι σύντομα η ψυχή μου θα φτερουγίζει γύρω από τον θρόνο Του, με κάνει να χαίρω. Ο Θεός με αγαπά γι’ αυτό θα με πάρει κοντά του. Σε ευχαριστώ για το θάρρος που μου δίδεις’’.

Παρόμοιες επιστολές έχουν γραφεί και από άλλους συναγωνιστές του. Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο, αν προσμετρήσει κανείς και το γεγονός ότι πολλοί νέοι της ΕΟΚΑ είχαν στρατολογηθεί από συλλόγους των διαφόρων χωριών, τους γνωστούς έως σήμερα Θ.Ο.Ι. (Θρησκευτικά Ορθόδοξα Ιδρύματα).

Δεν είναι εύκολο να θυσιαστεί κανείς για τον άλλο. Ο ήρωας Γρηγόρης Αυξεντίου για παράδειγμα, έδειχνε ότι ήταν άνθρωπος της θυσίας και της προσφοράς. Μια χρονιά που του έστειλε η μητέρα του παστά κρέατα στην Αμμόχωστο όπου έμενε, τα χάρισε όλα σε κάποιο τυφλό. Μια άλλη φορά που κυνήγησε στο βουνό που ήταν το κρυσφήγετό του μπεκάτσες, τις έψησε και τις έβαλε όλες να τις φάνε τα παλληκάρια του, χωρίς τίποτε να φάει αυτός.

Χαρακτηριστική ήταν και η περίπτωση του ήρωα Κυριάκου Μάτση, ο οποίος αντέταξε στον Άγγλο κυβερνήτη όταν του πρόσφερε εκατομμύρια για να προδώσει, εκείνο το ηρωικό ‘’ου περί χρημάτων των αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής’’.

Άλλος αγωνιστής της ΕΟΚΑ μια χρονιά που έτυχε να πάρει αρκετά έσοδα από τη γεωργική του παραγωγή, διέθεσε ένα μεγάλο μέρος αυτής και αγόρασε σε πολλούς από τους συγχωριανούς του την Καινή Διαθήκη και ναύλωνε τις Κυριακές λεωφορείο για να έρχονται στην εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης στη Λευκωσία για εξομολόγηση όσοι συγχωριανοί του ήθελαν να εξομολογηθούν.

Ο ήρωας Μάρκος Δράκος άφηνε τη ομάδα του στην οποία ήταν αρχηγός και πήγαινε όταν μπορούσε κάπως μακριά από το κρυσφήγετό του για να προσευχηθεί κάτω από ένα δένδρο και να διαβάσει την Αγία Γραφή. Αν διαβάσει κανείς επιστολές αγωνιστών που εκρατούντο στις κεντρικές φυλακές, θα διαπιστώσει τη βαθιά τους πίστη. Ο αγώνας αυτός ήταν αλλιώς.