Από το Θαβώρειο όρος δεν είναι μόνο ο Κύριος που κατεβαίνει με δύναμη αλλά είναι και οι μαθητές που ανεβαίνουν

Γιατί η Εκκλησιαστική Παράδοση συνδέει την Μεταμόρφωση του Κυρίου συγκεκριμένα με το Όρος Θαβώρ, παρόλο που οι Ευαγγελιστές δεν αναφέρουν στα κείμενά τους αυτό το συγκεκριμένο βουνό;

Το Όρος Θαβώρ σε φωτογραφία στα τέλη του 19ου αιώνα. Πηγή: ιστοσελίδα wikimedia.org

Το Θαβώρ και η Δεββώρα

Το Όρος Θαβώρ βρίσκεται στην Γαλιλαία, 11 χιλιόμετρα νοτιο-δυτικά της θάλασσας της Γαλιλαίας και 9 χιλιόμετρα από τη Ναζαρέτ. Είναι ένα απομονωμένο βουνό που βρίσκεται στην κοιλάδα Ισραέλ και έχει ύψος 588 μέτρα.

Το Όρος Θαβώρ θεωρούνταν ιερό μέρος από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης. Όταν ήθελαν να παρουσιάσουν κάτι υψηλό και μεγαλειώδες, χρησιμοποιούσαν ως μέτρο σύγκρισης το Όρος Θαβώρ.

Εδώ ακριβώς έγινε η μάχη που ένωσε ορισμένες ισραηλίτικες φυλές, επικεφαλής της οποίας ήταν η προφήτιδα και μαχήτρια Δεββώρα. (Δεν είναι μοναδική περίπτωση στην ιστορία των Ισραηλιτών που οι γυναίκες γίνονταν μαχητές και αρχηγοί του λαού τους).

«Ο Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ, δίνει αυτήν την προσταγή: “πάρε μαζί σου δέκα χιλιάδες άντρες από τις φυλές Νεφθαλί και Ζαβουλών και πήγαινε στο όρος Θαβώρ. Κι εγώ θα ξεσηκώσω το Σίσερα, αρχιστράτηγο του Ιαβίν, να ’ρθεί να σου επιτεθεί με τις άμαξές του και το πεζικό του στο χείμαρρο Κισών· και θα τον παραδώσω στην εξουσία σου”», - αυτά έλεγε η Δεββώρα στον αρχηγό των μαχητών Βαράκ (Κρι.4:6-7)

Ψηλό βουνό

Προσκυνητές στο Όρος Θαβώρ. Ζωγραφιά από τα μέσα του 19ου αιώνα. Πηγή: ιστοσελίδα wikimedia.org

Είναι ενδιαφέρον ότι στο ίδιο το κείμενο του Ευαγγελίου δε γίνεται αναφορά στο Όρος Θαβώρ ως το μέρος όπου έγινε η Μεταμόρφωση του Κυρίου. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος και ο Μάρκος μιλάνε μόνο για το γεγονός, αναφέροντας το «ψηλό βουνό».

«Ύστερα από έξι μέρες, παίρνει ο Ιησούς μαζί του τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, τον αδερφό του, και τους ανεβάζει σ’ ένα ψηλό βουνό. Εκεί μεταμορφώθηκε μπροστά τους· έλαμψε το πρόσωπό του σαν τον ήλιο και τα ενδύματά του έγιναν άσπρα σαν το φως». (Ματθ.17:1-2).

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς μιλάει απλώς για «βουνό».

Την παράδοση να θεωρούν το όρος Θαβώρ ως το μέρος της Μεταμόρφωσης του Κυρίου την συνδέουν με την Αγία βασίλισσα Ελένη (4^ος αιώνας). Είχε κτίσει στο πιο ψηλό σημείο του Θαβώρ βασιλική της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και λίγο πιο κάτω τον Ιερό Ναό, όπου βρίσκονταν, κατά τη διάρκεια της Μεταμόρφωσης, οι Απόστολοι Πέτρος, Ιακώβ και Ιωάννης, τους οποίους κάλεσε μαζί Του ο Κύριος.

Στην Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο (6^ος αιώνας) είχε αποφασιστεί να συσταθεί εδώ Επισκοπή. Έκτισαν μεγάλο μοναστήρι, περικυκλωμένο από τείχη, και ξενώνα. Οι μοναχοί μαζί και ο Επίσκοπος δεν έφευγαν από το Θαβώρ ακόμα και κατά τη διάρκεια των επιδρομών των Σαρακηνών.

Προσκυνητές επισκέπτονταν το Όρος Θαβώρ ήδη από τον 4^ο αιώνα. Κατά τον 9^ο αιώνα έκτισαν σκάλα με 4340 σκαλοπάτια.

«Χορείο Λατίνων μοναχών και οι Ναζωραίοι μας»

Καθολικό μοναστήρι στην κορυφή του Όρους Θαβώρ. Φωτογραφία από την ιστοσελίδα wikipedia.org

Τον 12^ο αιώνα, στους Αγίους Τόπους ήρθαν σταυροφόροι και έκτισαν εκεί νέους ναούς. Εκείνο τον καιρό η Χριστιανική Εκκλησία ήταν ήδη διασπασμένη σε Ορθόδοξη και Καθολική, αλλά αυτή η διάσπαση δεν είχε επηρεάσει ακόμα τη ζωή των πιστών.

Οι Λατίνοι μοναχοί, κατά τη διάρκεια επιδρομών των Αράβων, συχνά έκρυβαν τους ορθόδοξους μοναχούς στα μοναστήρια τους: οι τοίχοι τους ήταν πιο ψηλοί και τα μοναστήρια έμοιαζαν με κάστρα

Το 1177 ένας Έλληνας προσκυνητής, ο Ιωάννης Φωκάς, αφήνει ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες (γραμμένες με πραγματικά βυζαντινό τρόπο) για τα κτίσματα στο Όρος Θαβώρ, περιγράφοντας το λατινικό και το ορθόδοξο ελληνικό μοναστήρι στην κορυφή του βουνού, υπογραμμίζοντας ότι το ίδιο το μέρος της Μεταμόρφωσης βρίσκεται στα χέρια των «Λατίνων».

«Το Όρος Θαβώρ, ο επίγειος ουρανός, η παραμυθία της ψυχής και ο γλυκασμός των ματιών ορθόδοξων ανθρώπων. Αυτό το όρος έχει μια κάποια θεία χάρη που την σκεπάζει. Αυτή είναι η αιτία που εγείρει πνευματική χαρά. Είναι στρογγυλός και μέτρια ανυψωμένος λόφος. Στην κορυφή του βρίσκονται δύο μοναστήρια, στα οποία οι χριστιανοί αναχωρητές εξιλεώνουν την Θεότητα με πολύγλωσσους ύμνους. Στο μέρος, όπου τελέστηκε η σωτήρια Μεταμόρφωση του Χριστού, βρίσκεται χορείο Λατίνων μοναχών, και στη δεξιά πλευρά οι δικοί μας Ναζωραίοι ηγιασμένοι αγιάζουν το αγιασμένο αυτό μέρος.    

Η σωτήρια Μεταμόρφωση του Χριστού τελέστηκε στην κορυφή του λόφου εκείνου, στο οποίο βρίσκεται το Λατινικό μοναστήρι. Στο ιερό του ναού βρίσκεται και το ίδιο το μέρος, όπου μεταμορφώθηκε ο Κύριος ανάμεσα στον Ηλία, τον Μωυσή και τους τρείς εκλεκτούς μαθητές Του, τον Πέτρου, τον Ιωάννη και τον Ιακώβ. Το μέρος αυτό προστατεύεται με μεταλλική περίφραξη.

Στο σημείο, όπου ακουμπούσαν τα πόδια του Κυρίου, φαίνεται ο κάτασπρος μαρμάρινος κύκλος, στη μέση του οποίου απεικονίζεται σταυρός. Η ανείπωτη ευωδία που ξεχειλίζει από κει, ευφραίνει την όσφρηση των επισκεπτών.

Έξω από το μοναστήρι, σε απόσταση περίπου πετροβολής, βρίσκεται μικρό σπήλαιο, στο οποίο ο Χριστός, όταν μπήκε μετά από την φοβερή Του Μεταμόρφωση, έδωσε εντολή στους μαθητές να μην πουν σε κανέναν τα όσα είχαν δει, ώσπου να αναστηθεί από τους νεκρούς».

Ο ξυλοδαρμός των χριστιανών στο Θαβώρ

Το Όρος Θαβώρ. Ζωγραφιά από τα μέσα του 19ου αιώνα. Πηγή: wikimedia.org

Τον 12^ο αιώνα, ο αρχηγός των Αράβων Σαλάχ-αντ-Ντιν είχε επιτεθεί στο ελληνικό ορθόδοξο μοναστήρι στο Όρος Θαβώρ. Λατίνοι αδέλφια είχαν κρύψει τους ορθόδοξους μοναχούς στο μοναστήρι τους.

Αυτό το μοναστήρι κρατήθηκε μέχρι την ήττα των σταυροφόρων στη μάχη με τους μουσουλμάνους, το 1187. Τα στρατεύματα του Σαλάχ-αντ-Ντιν ξυλοκόπησαν τους χριστιανούς που ζούσαν στο Θαβώρ και έδιωξαν από κει όλους τους μοναχούς. Το 1212 στην κορυφή του Όρους του Θαβώρ μουσουλμάνοι έκτισαν ένα ισχυρό κάστρο για να αποκρούσουν τις επιθέσεις των σταυροφόρων.

Το 1263, μουσουλμάνοι εγκαταστάθηκαν στους Αγίους Τόπους και όλες οι οχυρώσεις, όλα τα κτίσματα στο Όρος του Θαβώρ είχαν καταστραφεί. Από τότε και για αρκετούς αιώνες το Όρος Θαβώρ έμεινε ακατοίκητο. Μόνο στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Κυρίου ανέβαιναν εδώ ορθόδοξοι και καθολικοί για να τελέσουν ιερές ακολουθίες.

Διαμάχες για τον ιερό τόπο

Το Όρος Θαβώρ. Χαλκογραφία του τέλους 17ου αιώνα. Πηγή: ιστοσελίδα wikimedia.org

Τον 14^ο αιώνα ο αληθινός τόπος της Μεταμόρφωσης του Κυρίου ήδη προκαλούσε διαμάχες. Οι Ορθόδοξοι θεωρούσαν ότι ο πραγματικός τόπος βρίσκονταν στο μοναστήρι τους, ενώ οι καθολικοί στο δικό τους. Ο Αρχιμανδρίτης Πορφύριος (Ουσπένσκιϊ), αρχηγός της Ρωσικής Πνευματικής Ιεραποστολής στα Ιεροσόλυμα, έγραφε για αυτό το θέμα:

«Η κάθε ομολογία θεωρεί ως τόπο Μεταμόρφωσης του Σωτήρα το δικό του μοναστήρι. Δεν βεβαιώνω ούτε αρνούμαι και τη μία και την άλλη παράδοση. Για τον χριστιανό είναι αρκετό να πιστεύει ότι ο Κύριος μεταμορφώθηκε στην κορυφή του Θαβώρ, να Τον ικετεύει για τη φώτιση της ψυχής και για την αιώνια σωτηρία.  

Το γεγονός δε διαδραματιζόταν σε ένα μέτρο της γης, αλλά σε όλο το βουνό. Το φως φαινόταν από μακριά. Η φωνή ακούγονταν από μακριά. Το σύννεφο κάλυπτε όλο το βουνό. Η φωνή από τον ουρανό ακουγόταν σε όλο το βουνό. Οπότε, όλη η κορυφή του βουνού είναι ιερή».

«Μόνο ένας σεβάσμιος αναχωρητής στέκεται τώρα ως φύλακας του ιερού»

Το Όρος Θαβώρ. Ζωγραφιά από τα μέσα του 19ου αιώνα. Πηγή: ιστοσελίδα wikimedia.org

Από τα μέσα του 19^ου αιώνα στο Θαβώρ αρχίζουν ξανά να έρχονται μοναχοί. Η αναγέννηση του ορθόδοξου μοναστηριού στο Θαβώρ άρχισε από τον Μολδαβό Αρχιμανδρίτη Ειρήναρχο, μαθητή του γνωστού Παϊσίου Βελιτσκόβσκιϊ, που μαζί με τον φίλο του, τον ιεροδιάκονο Νέστωρα, εγκαταστάθηκε εδώ σε σπήλαιο, στα ερείπια παλαιού ναού.

Ο Ειρήναρχος και ο Νέστωρας βρήκαν ανάμεσα στις πέτρες απομεινάρια ενός αρχαίου ναού με μισοστρόγγυλες κόγχες. Οι γέροντες έστησαν εκεί ιερό και άρχισαν να τελούν δεήσεις για τους προσερχόμενους εδώ προσκυνητές.

Οι προσκυνητές, ο αριθμός των οποίων άρχισε να αυξάνεται μέρα με την μέρα, έδιναν χρήματα για την ανέγερση του ναού. Σε αυτό βοήθησε και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Κύριλλος Β΄ που έστειλε για την ανέγερση 5000 πιάστρα και έδωσε εντολή στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων να βοηθάνε τον γέροντα σε όσα χρειάζεται.

Όμως, τα χρήματα δεν ήταν αρκετά. Αναγκάστηκαν να απευθυνθούν για βοήθεια στον επίσκοπο Μελιτούπολης Κύριλλο, αρχηγό της Ρωσικής Πνευματικής Ιεραποστολής στα Ιεροσόλυμα που γνώριζε καλά τον 90χρονο Ειρήναρχο. Αυτός απευθύνθηκε στον Πρόεδρο της Ιεροσολυμίτικης Επιτροπής, Μέγα Δούκα Κωνσταντίνο Νικολάεβιτς με το σημείωμα:

«Το Άγιο Θαβώρ έχει σφραγιστεί από το μεγάλο ευαγγελικό γεγονός. Όμως έχει ξεχαστεί και έχει εγκαταλειφθεί παντελώς, πλέον, και οι ντόπιες ορθόδοξες Αρχές δε δίνουν καμία σημασία σε αυτό. Εν τω μεταξύ, οι Λατίνοι ψάχνουν στα πέριξ και θέλουν να το κάνουν δικό τους σαν κυνήγι.

Μόνο ένας σεβάσμιος αναχωρητής, ένας 90χρονος γέροντας προερχόμενος από Σλάβους, που είχε έρθει στο Θαβώρ μετά από όραμα, που είχε εγκατασταθεί εδώ και που με τα ίδια του τα χέρια ανοίγει τα ερείπια και αναστηλώνει την αρχαία εκκλησία, στέκεται ως φύλακας του ιερού.

Χωρίς τη συνδρομή των Ελλήνων, παρά την αντίδραση των Λατίνων, ανάμεσα στις σπείρες των βεδουίνων (βέβαια, αυτοί τρέφουν προς αυτόν θρησκευτική ευλάβεια ως θαυματουργό), αυτός ο θαυμάσιος γέροντας πρόλαβε ήδη να κάνει καλή αρχή, αξιοποιώντας τη βοήθεια μόνο από την δική μας πλευρά. Ο κτήτωρ ζητάει τώρα 30 000 χιλιάδες πιάστρα (περίπου 1.500 ασημένια ρούβλια), ώστε να τελειώσει το κτίριο που είχε αρχίσει».

Ο γέροντας Ειρήναρχος δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την ανέγερση του ναού και τον αγιασμό του. Πέθανε την ημέρα των Χριστουγέννων, 25 Δεκεμβρίου του 1859. Το ναό τον τελείωσε ο φίλος του, ο Νέστωρας.

Στις 6 Αυγούστου του 1862 (την ημέρα της Μεταμόρφωσης) ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Κύριλλος Β΄ έφτασε στο Θαβώρ και τέλεσε πανηγυρικά τα εγκαίνια του νέου ναού, προς τιμήν της Μεταμόρφωσης του Κυρίου.  

Η ιερή ακολουθία τη νύχτα 18^ης προς 19^η Αυγούστου

Φωτογραφία του Όρους Θαβώρ από αέρος. Φωτογραφία του 2013. Πηγή: ιστοσελίδα wikimedia.org

Σήμερα, στην κορυφή του Όρους Θαβώρ βρίσκονται δύο μοναστήρια που λειτουργούν: η ορθόδοξη ελληνική γυναικεία Μονή Μεταμόρφωσης του Κυρίου, βορεια-ανατολικά της κορυφής, και το καθολικό μοναστήρι φραγκισκανών.

Κάθε χρόνο, στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Κυρίου, τη νύχτα 18^ης προς 19^η Αυγούστου, με το νέο ημερολόγιο, στο Άγιο Όρος Θαβώρ φτάνουν ορθόδοξοι προσκυνητές από όλο τον κόσμο. Εδώ το Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων τελεί πανηγυρική γιορτινή ιερή ακολουθία. Όχι στον ίδιο το ναό, αλλά μπροστά στην είσοδο, σε ειδικά διαμορφωμένη εξέδρα με διαμορφωμένο ιερό, επειδή ο ναός δεν μπορεί να χωρέσει όλους όσοι επιθυμούν να συμμετέχουν.

Πολλοί πιστοί μιλάνε για θαυμάσια Θαβώρεια νεφέλη, που κατεβαίνει μετά τη Θεία Λειτουργία στο ορθόδοξο μοναστήρι. Χριστιανοί βλέπουν σε αυτό το γεγονός σημάδι της ιδιαίτερης χάριτος του Θεού.

Έχουν χρησιμοποιηθεί κείμενα της Αυτοκρατορικής Ορθόδοξης Παλαιστινιακής Εταιρείας.