Πιστεύω ότι υπάρχει ζωή μετά θάνατον και αυτή η ζωή θα είναι πληρέστερη και ωραιότερη από την επίγεια

Ο Μητροπολίτης Κάλλιστος (Γουέαρ) μιλάει για την ευθανασία, την αλλαγή φύλου και άλλα φλέγοντα ηθικά ζητήματα της εποχής μας

Αναστασία Πρόστσενκο (κείμενο και φωτογραφίες)

Ο Μητροπολίτης Διοκλείας Κάλλιστος (Γουέαρ). Φωτογραφία: Αναστασία Πρότστενκο. Ιούλιος του 2016.

Τη νύχτα της 24^ης Αυγούστου, στο 88^ο έτος της ζωής του, απεβίωσε ο Μητροπολίτης Διοκλείας Κάλλιστος (κατά κόσμον Τίμοτι Γουέαρ), επιφανής ορθόδοξος θεολόγος, πατρολόγος, μεταφραστής της «Φιλοκαλίας» και των λειτουργικών κειμένων στην αγγλική, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Ο Σεβασμιώτατος Κάλλιστος είχε έρθει στη Μόσχα, το 2016, και έδωσε συνέντευξη στη δημοσιογράφο της ιστοσελίδας miloserdie.ru για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και σημαντικότερα θέματα: για τα φλέγοντα ηθικά ζητήματα της εποχής μας. Παραθέτουμε το κείμενο της συνέντευξης.

«Με ενδιαφέρει πολύ τι συμβαίνει με τον άνθρωπο μετά το θάνατο»

– Υπάρχουν στη ζωή για σας ανοιχτά ζητήματα, στα οποία δεν γνωρίζετε την απάντηση;

– Εννοείται, έχω πολλά τέτοια ερωτήματα. Για παράδειγμα, με ενδιαφέρει πολύ τι συμβαίνει με τον άνθρωπο μετά το θάνατο. Είμαι 81 ετών και είμαι περίεργος να μάθω τι θα γίνει μετά, αφού ο θάνατός μου, μάλλον, δε θα αργήσει.

Όντας χριστιανός, πιστεύω όχι μόνο στην ανάσταση της ψυχής, αλλά και στην ανάσταση του σώματος. Όμως, με ποιο τρόπο θα γίνει αυτό; Με ποιο τρόπο η ψυχή θα συνεχίσει να υπάρχει μετά το θάνατο χωρίς το σώμα; Θα υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στο δικό μας αναστημένο σώμα και στο σώμα που έχουμε τώρα;

Υπάρχουν πολλά τέτοια ερωτήματα, την απάντηση στα οποία δεν γνωρίζουμε τώρα. Όμως, προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχει ζωή μετά θάνατον και αυτή η ζωή θα είναι πληρέστερη και ωραιότερη από την επίγεια.

«Όταν ακούω τους ανθρώπους στο μυστήριο της εξομολόγησης και συμπονώ στις θλίψεις, στον πόνο τους, στερεώνομαι στην πίστη»

– Να πω την αλήθεια, μερικές φορές αμφιταλαντεύομαι στην πίστη, έχω αμφιβολίες. Υπάρχουν άνθρωποι – γνώριζα τέτοιους ανθρώπους – οι οποίοι διέσωζαν την παιδική τους πίστη στη διάρκεια της όλης ζωής τους και δεν είχαν ποτέ αμφιβολίες. Όμως, για πολλούς από μας, δυστυχώς, αυτό δεν είναι κατορθωτό. Ιδιαίτερα αυτό δεν είναι κατορθωτό για εκείνους, και για μένα, που είχαμε μελετήσει την σύγχρονη φιλοσοφία.

Οι αμφιβολίες μου σχετίζονταν όχι τόσο με ορισμένες πτυχές της διδασκαλίας της πίστης, αλλά με πιο γενικές έννοιες, όπως: τι γίνεται, αν στη ζωή δεν υπάρχει κανένα νόημα; Τι γίνεται, αν ούτε ο Θεός υπάρχει; Ναι, έβαζα στον εαυτό μου αυτά τα ερωτήματα. Τι απαντήσεις βρήκα;

Την πάλη μου με τις αμφιβολίες την συνόδευε πάντα η πίστη μου. Ξέρω ότι, παρά τις αμφιβολίες μου, έχω καθήκοντα επισκόπου: να εκκλησιάζομαι, να τελώ τη Θεία Λειτουργία, να εξομολογώ και να κοινωνώ τους πιστούς… Σε κάτι τέτοιες στιγμές βάζω πίσω όλες τις αμφιβολίες μου και απλώς προσεύχομαι. Όταν ακούω τους ανθρώπους στη διάρκεια της εξομολόγησης, όταν συμπονώ στις θλίψεις τους και στον πόνο τους, όταν τους βοηθάω ως ποιμένας, στερεώνομαι και εγώ ο ίδιος στην πίστη.

«Πίστη είναι η συνειδητοποιημένη απόφαση του ανθρώπου να είναι πιστός»

– Η ιδιαίτερη δυσκολία παρόμοιων υπαρξιακών ζητημάτων έγκειται στο ότι δεν μπορούμε να τα αποδείξουμε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως ένα θεώρημα στη γεωμετρία.

Η αλήθεια της πίστης μας αποδεικνύεται με άλλον τρόπο: εμείς επιλέγουμε τι θα πιστεύουμε.

Δηλαδή, η πίστη δεν είναι απλώς να συναινέσει ο άνθρωπος στο να δεχτεί τα θρησκευτικά δόγματα. Η πίστη είναι η συνειδητοποιημένη απόφαση του ανθρώπου να είναι πιστός και να διατηρεί την πιστότητά του στις απαντήσεις, τις οποίες δίνει η Εκκλησία στα υπαρξιακά ζητήματα.

Παρά τις αμφιβολίες μου, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου κάπου αλλού, εκτός από τον χριστιανισμό και την Ορθοδοξία. Η πίστη φωτίζει όλες τις πτυχές της ζωής μου.

Κάθε άνθρωπος, αργά ή γρήγορα, πρέπει να κάνει αυτό το συνειδητοποιημένο «άλμα πίστης» στην πιο βαθιά κατανόηση των πιο σύνθετων και των πιο σημαντικών ζητημάτων της ύπαρξής μας.

– Μετά τον θάνατο η ψυχή του ανθρώπου υπάρχει χωρίς το σώμα, ώσπου να αναστηθεί για την αιώνια ζωή. Σε αυτήν την περίπτωση, πώς να βλέπουμε τους ανθρώπους που άλλαξαν το φύλο τους; Ως τι θα αναστηθεί ένας τέτοιος άνθρωπος; Ως αυτός που ήταν ή αυτός που έγινε; Η ψυχή έχει φύλο;

– Τι είναι ο άνθρωπος; Είναι ενότητα σώματος και ψυχής. Και τα σώματα και τις ψυχές μάς τις δίνει ο Θεός και ο Θεός τα επιλέγει για μας. Δεν είμαστε παντοδύναμοι: υπάρχουν πράγματα στα οποία δεν είμαστε εμείς που θα δώσουμε λύσεις. Για παράδειγμα, αν είναι να ζήσουμε ή να πεθάνουμε, να υποφέρουμε ή όχι, να είμαστε γυναίκα ή άντρας. Ο Θεός μας δίνει το φύλο στη γέννηση μαζί με τη ζωή, μαζί με το σώμα και την ψυχή. Η ψυχή δεν έχει φύλο. Όμως, το σώμα έχει. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο το σώμα του, γι΄αυτό, δεν έχουμε το δικαίωμα να αποφασίζουμε τι φύλο θα έχει αυτό το σώμα και πότε αυτό το σώμα είναι να πεθάνει.

Θα συμβούλευα να βλέπουμε χριστιανικά αυτούς που ήδη έχουν αλλάξει το φύλο τους, να μην τους βλέπουμε ως άντρα ή γυναίκα, αλλά να τους βλέπουμε ως άνθρωπο, με αγάπη.

– Αν ο άνθρωπος βασανίζεται μαρτυρικά και θέλει να σταματήσει τα βάσανά του – να κάνει ευθανασία – είναι έγκλημα; Αυτός ο άνθρωπος θα είναι αυτόχειρας; Θα πάει στην κόλαση;

– Δεν πρέπει να δίνουμε τέλος στη ζωή μας. Η ζωή είναι δώρο του Θεού και δεν έχουμε δικαίωμα να στερούμε τον εαυτό μας αυτό το δώρο, παρά τα όποια βάσανα. Υπάρχουν ορισμένες αποφάσεις, τις οποίες δεν έχουμε δικαίωμα να τις παίρνουμε.

Από την άλλη, δεν πρέπει να επιβάλλουμε στον άνθρωπο να υπάρχει τεχνητά. Δεν πρέπει να σκοτώνουμε ανθρώπους, αλλά μερικές φορές μπορούμε να επιτρέπουμε στον άνθρωπο να πεθάνει, δηλαδή να μην τον αναγκάζουμε να υπάρχει με τη βοήθεια τεχνικών μέσων και της ιατρικής, αν το σώμα του και ο ίδιος είναι έτοιμος για το θάνατο. Όμως, και να επισπεύδουμε το θάνατο του ανθρώπου δεν έχουμε δικαίωμα.   

Όσον αφορά το ερώτημα εάν είναι αυτοκτονία ή όχι και το εάν αυτός ο άνθρωπος θα πάει στην κόλαση, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Αυτό, πάλι, είναι θέμα του Θεού, και όχι δικό μας. Θα έλεγα κιόλας ότι ο Θεός δε στέλνει κανέναν στην κόλαση. Εμείς οι ίδιοι στέλνουμε τους εαυτούς μας εκεί.

– Τώρα πολλοί κατηγορούν την Εκκλησία ότι «δεν είναι αυτή που πρέπει να είναι», ότι ιερείς αποσχηματίζονται και άλλα. Πώς να εξηγήσουμε το ζήτημα: η Εκκλησία και οι άνθρωποι μέσα σε αυτήν;

– Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η Εκκλησία είναι θεανθρώπινος οργανισμός και η Ορθοδοξία είναι για όλους. Από τη μια, η Εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού και μέσα σε αυτήν δεν υπάρχει κανένα κακό και καμία αμαρτία. Από την άλλη, η Εκκλησία αποτελείται από ανθρώπους, όπως εγώ ή εσείς, και δεν είμαστε τέλειοι, κάνουμε λάθη. Οπότε, όντας άνθρωποι, πέφτουμε και σηκωνόμαστε, ξανά πέφτουμε και ξανά σηκωνόμαστε και έτσι προχωράμε μέχρι το τέλος. Η ζωή μας στην Εκκλησία είναι γεμάτη από τα πάνω και τα κάτω της. Αν αμφιβάλλετε για την αλήθεια της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μην κοιτάζετε εμένα, μην κρίνετε την Εκκλησία από μένα. Να μάθετε να κοιτάτε πιο βαθιά και να βλέπετε στην Εκκλησία τη ζωή του Αγίου Πνεύματος. Να κοιτάτε όχι αυτό που είναι ορατό, αλλά αυτό που είναι αόρατο. Ως Εκκλησία στη γη, δεν είμαστε καλές μαρτυρίες της πίστης του Χριστού.

Ο Μελλοντικός Μητροπολίτης Κάλλιστος (11 Σεπτεμβρίου 1934 – 24 Αυγούστου 2022) γεννήθηκε από πιστούς γονείς. Έλαβε μόρφωση στη Σχολή Ουεστμίνστερ και στο Κολέγιο Μάγκνταλεν του Πανεπιστήμιου της Οξφόρδης. Αγγλικανός εκ γενετής, το 1958, ο Γουέαρ ασπάστηκε την Ορθοδοξία. Πέρασε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στην Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στο νησί της Πάτμου. Συχνά επισκέπτονταν τα Ιεροσόλυμα και το Άγιος Όρος Άθω.

Το 1966, έλαβε την ιεροσύνη και εκάρη μοναχός με το όνομα Κάλλιστος. Από τότε και μέχρι την συνταξιοδότησή του, το 2001, δίδασκε Ορθόδοξες Σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το 1982, χειροτονήθηκε επίσκοπος Διοκλείας, βικάριος του Αρχιεπισκόπου Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας (Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης). Μετά την επισκοπική χειροτονία, έμεινε στην Οξφόρδη, όπου συνέχισε να έχει καθήκοντα εφημέριου στην ελληνική ορθόδοξη ενορία και να κάνει διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο.

Μετά την συνταξιοδότηση, το 2001, συνέχισε ενεργά να δημοσιεύει τα έργα του και να κάνει διαλέξεις με θέμα την Ορθοδοξία. Στις 30 Μαρτίου του 2007, αναδείχθηκε Μητροπολίτης. Το πιο γνωστό βιβλίο του Μητροπολίτη Κάλλιστου είναι το The Orthodox Church («Η Ορθόδοξη Εκκλησία») που είχε δημοσιευτεί το 1963, πριν ακόμα γίνει ιερέας και μοναχός. Αργότερα, το βιβλίο έχει αναδημοσιευτεί πολλές φορές, και στα ρωσικά.

Πέραν των άλλων, ο Σεβασμιώτατος Κάλλιστος μετέφρασε στα αγγλικά ένα σημαντικό σώμα λειτουργικών και θεολογικών κειμένων. Σε συνεργασία με τη μοναχή Μαρία, ετοίμασε την αγγλική μετάφραση του Τριωδίου και των Μηναίων. Μαζί με τον Πάλμερ και τον Σέρραρντ έχει μεταφράσει τους τέσσερις από τους πέντε τόμους της «Φιλοκαλίας». Τον τελευταίο, πέμπτο τόμο της έκδοσης, τον επιμελούνταν μέχρι τις τελευταίες ημέρες της ζωής του. Τώρα, ο τόμος αυτός ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει.