Το ιερό. Γιατί απαγορεύεται η είσοδος στις γυναίκες;

Γιατί στην ορθοδοξία υπάρχει απαγορευτικό στο να μπαίνουν οι γυναίκες στο ιερό; Τη συγκεκριμένη ερώτηση απευθύνουν πολύ συχνά στους ιερείς. Ορισμένοι απαντούν άμεσα με την Α΄ Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους: «Αἱ γυναῖκες ὑμῶν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις σιγάτωσαν· οὐ γὰρ ἐπιτέτραπται αὐταῖς λαλεῖν» (Α΄ Κορ.14: 34) ή με παρόμοια αποσπάσματα. Και συμπληρώνουν ότι έτσι επικράτησε από τις πρώτες μέρες, καθώς η Εύα ήταν εκείνη που αποπλανήθηκε πρώτη και άρα φταίει πιο πολύ από τον Αδάμ.

Όμως, ο Χριστός άλλαξε την επικρατούσα αντίληψη για τις γυναίκες. Συνομιλούσε μαζί τους, όπως και με τους άντρες, δεχόταν τις υπηρεσίες τους ως κανονικότητα (ας θυμηθούμε το παράδειγμα της Μάρθας και της Μαρίας, των αδελφών του Λαζάρου του Τετραημέρου). Η Υπεραγία Παρθένος Μαρία μέχρι το τέλος της ζωής Της ήταν Δασκάλα των Αποστόλων. Στις χριστιανικές συνάξεις οι γυναίκες συχνά εργάζονταν, ακόμα και κήρυτταν (στους αποστολικούς χρόνους για τη λέξη «κήρυτταν» χρησιμοποιούσαν τη λέξη «προφήτευαν»).   

Αν εξετάσουμε προσεκτικά το παραπάνω απόσπασμα της Επιστολής προς Κορινθίους στα συμφραζόμενα, μπορούμε να καταλάβουμε ότι υπήρχαν διχόνοιες και έριδες που οφείλονταν σε ορισμένες γυναίκες της κοινότητας. Μάλιστα, στο συγκεκριμένο απόσπασμα δεν αναφέρεται ότι απαγορεύεται γενικώς σε όλες τις γυναίκες να κηρύττουν. Αλλά γίνεται συγκεκριμένη προτροπή ώστε να σωπάσουν ακριβώς αυτές που προκαλούν έριδες και σύγχυση στην κοινότητα: «αἱ γυναῖκες ὑμῶν σιγάτωσαν». Σαν να έλεγε ότι αν δεν μπορείτε να υπηρετείτε με ηρεμία στην κοινότητα, τότε μην την υπηρετείτε καθόλου και σωπαίνετε.

Ο Χριστός άλλαξε την επικρατούσα αντίληψη για τις γυναίκες

Σε άλλα αποσπάσματα των αποστολικών επιστολών όχι σπάνια αναφέρονται γυναίκες που διδάσκουν (προφητεύουν), κάτι που είναι απολύτως κανονικό και σύνηθες για την Εκκλησία. Στην Επιστολή προς Ρωμαίους, στο 16^ο Κεφάλαιο, ο Απόστολος αναφέρεται πολύ θετικά στη διακόνισσα Φοίβη. Να υπενθυμίσω ότι οι διάκονοι ήταν κάτι σαν συντονιστές των συνάξεων κατά την πρώιμη περίοδο της Εκκλησίας. Στο Β΄ κεφάλαιο των Πράξεων των Αποστόλων γίνεται λόγος για τέσσερις προφήτισσες. Στην Α΄ Επιστολή πάλι προς τους Κορινθίους, στο 11^ο κεφάλαιο, ο Απόστολος Παύλος δίνει εντολή ώστε οι γυναίκες να προσεύχονται και να προφητεύουν με καλυμμένο το κεφάλι. Αλλά δεν το απαγορεύει.

Και στην Επιστολή προς Γαλάτας ο Απόστολος λέει: «οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος οὐδὲ ῞Ελλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (Γαλ.3: 28). Στον χριστιανισμό δεν πρέπει να υπάρχει φυλετική διάκριση. Δυστυχώς, αυτό δεν το καταλαβαίνουν όλοι.

Ο μόνος λόγος που οι γυναίκες δεν γίνονταν απόστολοι ήταν οι κυρίαρχες παλαιές πεποιθήσεις ότι οι γυναίκες ήταν δεύτερης κατηγορίας άνθρωποι. Δε θα άκουγε κανένας τις γυναίκες, ούτε οι Ρωμαίοι ούτε οι Ιουδαίοι ούτε και άλλοι πολλοί. Για αυτό το λόγο, δίδασκαν μόνο στους χριστιανούς. Αν και η Μαρία η Μαγδαληνή, με κίνδυνο τη ζωή της, μετέφερε την είδηση για τον Αναστημένο Χριστό στον ίδιον τον αυτοκράτορα της Ρώμης…

Τμήμα τοιχογραφίας «Η Μαρία Μαγδαληνή και ο αυτοκράτορας Τιβέριος»

Λοιπόν, για να επιστρέψουμε στο ερώτημα γιατί η γυναίκα απαγορεύεται να μπαίνει στο ιερό; Η απάντηση είναι απλή: κανένας δεν μπορεί να μπαίνει στο ιερό. Είναι ο Ιερός χώρος, όπου ο Κύριος τακτικά τελεί το θαύμα της μετουσίωσης του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Του. Δεν έχει κανένας το δικαίωμα να εισέρχεται εκεί στα καλά καθούμενα. Ακόμα και Πατριάρχης.

Εξαίρεση αποτελεί το διακόνημα. Στο ιερό μπαίνουν μόνο εκείνοι που ετοιμάζουν την ακολουθία, λειτουργούν, καθαρίζουν ή επισκευάζουν. Τελειώνουν τη δουλειά τους και βγαίνουν, χωρίς να έχουν το δικαίωμα να ξαναμπαίνουν μέχρι το επόμενο διακόνημα. Ακριβώς για αυτό το λόγο, παρεμπιπτόντως, όταν ψάλλεται το κοινωνικό, οι νεωκόροι βγαίνουν από το ιερό. Όχι επειδή εκεί κοινωνάνε οι κληρικοί (δεν υπάρχει κάτι ιδιαίτερο σε αυτό), αλλά επειδή τα συγκεκριμένα πρόσωπα, τη συγκεκριμένη στιγμή, δεν έχουν κάτι να κάνουν εκεί. Ακόμα και όταν ο αυτοκράτορας της Ρωσίας ήθελε να κοινωνήσει (το έκανε στο ιερό, μαζί με τους λειτουργούντες), έμπαινε μέσα μόνο για τη Θεία Κοινωνία και αμέσως έβγαινε. Οπότε, κανένας δεν μπορεί να μπαίνει στο ιερό «έτσι απλά να καθίσει και να προσευχηθεί» ή «για επίσκεψη», επειδή ο χώρος είναι ιερός. Μπορεί να μπαίνει κανείς μόνο για την ιερή ακολουθία, για την προετοιμασία της ή για επισκευή και καθαριότητα.   

Αν κάποιος από τους λαϊκούς (οποιουδήποτε φύλου) από άγνοια εισέλθει στο ιερό, τότε αυτός πρέπει να απομακρυνθεί και να οδηγηθεί στο ναό, με ευγένεια και αγάπη, ώστε να μην τρομάξει και να μην ταραχθεί. Η πρόσβαση σε αυτόν τον ιερό χώρο είναι ανοιχτή μόνο για να κάνει κανείς το διακόνημά του.

Εκτός από αυτό, σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπονται αιματοχυσίες στο ιερό. Το μόνο αίμα που μπορεί να υπάρχει εκεί είναι το Αίμα του Χριστού. Αν χυθεί εκεί έστω μια σταγόνα ανθρώπινου αίματος, σε αυτόν το ναό δεν μπορεί να τελεστεί η Αναίμακτη Θυσία (ιερή ακολουθία), ώσπου να καθαγιαστεί ο ναός ξανά.

Για αυτό το λόγο, έχει γίνει αποδεκτό: αν ο κληρικός έχει πληγή που αιμορραγεί, ακόμα και αν αυτή είναι δεμένη με ασφάλεια, δεν μπορεί να μπαίνει στο ιερό, ώσπου να σταματήσει το αίμα. Και στα κειμήλια δεν υπάρχει λόγος να προσκυνάει κανείς, όταν δεν υπάρχει ιδιαίτερη ανάγκη, ώστε να αποκλείονται τα απρόβλεπτα. Τα άμφια και τα σκεύη, στα οποία υπάρχει ανθρώπινο αίμα, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ώσπου να πλυθούν ή να καθαριστούν. Στις ενορίες όπου υπάρχουν πολλοί κληρικοί, αν ο ιερέας που λειτουργεί πληγωθεί, επειγόντως αντικαθίσταται από άλλον. Και αυτός που πληγώθηκε βγαίνει από το ιερό, ώσπου να σταματήσει το αίμα.

Και εγώ προσωπικά είχα ένα επεισόδιο, όταν πριν από μια εσπερινή ακολουθία είχα πληγωθεί με μαχαίρι στο σπίτι (τυχαία, εννοείται). Εγώ, όμως, ήμουν μοναδικός, καθώς δεν υπάρχει κάποιος που να μπορεί να με αντικαταστήσει. Όταν έφτασα στο ναό, ζήτησα από τα παιδιά να μου φέρουν από το ιερό τα άμφια και το θυμιατό. Τέλεσα τον εσπερινό με τους Χαιρετισμούς χωρίς να μπω στο ιερό. Και ύστερα στο σπίτι φρόντισα για την πληγή.

Και σε ό,τι αφορά στις γυναίκες; Είναι πολύ απλό: οι γυναίκες έχουν φυσιολογική απώλεια αίματος κάθε μήνα, κάτι που αυτόματα τις καθιστά «επαγγελματικά ακατάλληλες». Οι γυναίκες έχουν διακονήματα στο αναλόγιο, διαβάζουν τις Ώρες, έχουν διοικητικές υποχρεώσεις και τα λοιπά, αλλά δεν μπαίνουν στο ιερό.

Όμως, είναι γνωστό ότι σε μοναστήρια και σε μικρές ενορίες, επειδή υπάρχει έλλειψη προσωπικού, επιτρέπεται να διακονούν στο ιερό γερόντισσες, οι οποίες δεν έχουν πλέον τη φυσιολογική απώλεια αίματος. Στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου αυτό ήταν ο κανόνας, επειδή σχεδόν όλοι οι άντρες ήταν στο μέτωπο, οπότε, οι γιαγιάδες ήταν και ψάλτες και αναγνώστες και νεωκόροι. Από τους αποστολικούς χρόνους, όπως έχουμε ήδη πει, υπήρχε ο θεσμός των διακονισσών, αν και τώρα αυτός συναντάται πολύ σπάνια.