«Ο ευτυχισμένος πάσχων» Ιερομάρτυς Βενιαμίν (Καζάνσκι), Μητροπολίτης Πετρουπόλεως

Εικόνα του Ιερομάρτυρος Βενιαμίν, Μητροπολίτη Πετρουπόλεως. Έχει φιλοτεχνηθεί για την 100η επέτειο της δίκης της Πετρούπολης το 1922. Φωτογραφία από την ιστοσελίδα της Μητρόπολης Αγίας Πετρούπολης     

Ο Ιερομάρτυρας Βενιαμίν γεννήθηκε το 1873 στον οικισμό Νιμένσκιϊ πογκόστ, στην περιοχή Κάργκοπολ, Περιφέρεια Ολονέτς, σε οικογένεια ιερέα. Κατά το Βάπτισμα έλαβε το όνομα Βασίλειος. Το 1883, ξεκίνησε να φοιτά σε Θεολογικά εκπαιδευτήρια στην πόλη Κάργκοπολ. Μετά την αποφοίτησή του, συνέχισε τις σπουδές του στην Ιερατική Σχολή της πόλης Ολονέτς. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, ως ένας από τους καλύτερους φοιτητές, πήγε να σπουδάσει με κρατική υποτροφία στη Θεολογική Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης. Το 1895, ο Βασίλειος εκάρη μοναχός με το όνομα Βενιαμίν και χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος και το επόμενο έτος ιερομόναχος.

Το 1897, ο ιερομόναχος Βενιαμίν αποφοίτησε από τη Θεολογική Ακαδημία και διορίστηκε καθηγητής της Αγίας Γραφής στην Ιερατική Σχολή της Ρίγας, και το επόμενο έτος διορίστηκε επιθεωρητής της Ιερατικής Σχολής του Χολμσκ. Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, διορίστηκε επιθεωρητής της Ιερατικής Σχολής της Αγίας Πετρούπολης. Το 1902 τοποθετήθηκε πρύτανης του Ιερατικής Σχολής της Σαμάρας και το 1905 πρύτανης της Ιερατικής Σχολής της Αγίας Πετρούπολης. Το 1910, ο Αρχιμανδρίτης Βενιαμίν χειροτονήθηκε Επίσκοπος Γδοβ και Βικάριος της Εκκλησιαστικής Επαρχίας της Αγίας Πετρούπολης.

Το 1917, στη Σύναξη της Εκκλησιαστικής Επαρχίας, εξελέγη επικεφαλής της Επαρχίας της Πετρουπόλεως με απόλυτη πλειοψηφία. Άνθρωπος με ακηλίδωτο βίο, ήρεμος και ειρηνικός, ο Επίσκοπος Βενιαμίν ήταν ο πρώτος από τους αρχιερείς της Πετρούπολης που ταξίδεψε σε όλη την Επισκοπή, πότε με μεταφορικά μέσα και πότε με τα πόδια, και επισκέφτηκε έτσι και τις πιο απομακρυσμένες και ξεχασμένες ενορίες της. Οι άνθρωποι της Επισκοπής τον έβλεπαν ως δικό τους άνθρωπο, και ως εκ τούτου οι ψηφοφόροι πατέρες από τα χωριά προσήλθαν στις εκλογές με έτοιμη την απόφαση να ψηφίσουν τον Επίσκοπο Βενιαμίν για Μητροπολίτη. Ο λαός ήθελε να έχει για αρχιερέα του έναν ταπεινό άνθρωπο της προσευχής, έναν εργάτη, έναν άνθρωπο του λαού, που να κρατάει αποστάσεις από την πολιτική και να βασίζεται αυστηρά στους ιερούς κανόνες. Ο λαός και ο κλήρος που ψήφιζαν τον ποιμένα τους ήταν βέβαιοι ότι ο λόγος και τα έργα του ταπεινού εκλεκτού τους θα ήταν πάντα σταθερός και ανυποχώρητος στις εκκλησιαστικές υποθέσεις.

Στις 13 Αυγούστου του 1917, ο Αρχιεπίσκοπος Βενιαμίν ανυψώθηκε σε Μητροπολίτη.

Στις 23 Φεβρουαρίου του 1922, η Πανρωσική Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή εξέδωσε διάταγμα για την κατάσχεση εκκλησιαστικών τιμαλφών με σκοπό να βοηθήσουν αυτούς που υπέφεραν από την πείνα. Στις 5 Μαρτίου ο Μητροπολίτης Βενιαμίν υπέβαλε σχετικό αίτημα στις αρχές και στις 6 Μαρτίου κλήθηκε στο Σμόλνι για διαπραγματεύσεις. Εκεί δήλωσε ότι δεν ήταν αντίθετος στο να παραδώσει τα τιμαλφή, αλλά επιθυμούσε να μην προσβληθούν τα θρησκευτικά αισθήματα των πιστών, δηλαδή, το εγχείρημα να έχει χαρακτήρα θυσίας και όχι κατάσχεσης.

Οι αρχές με τον τρόπο που αντέδρασαν δημιούργησαν την εντύπωση ότι είχαν αποδεχθεί την πρόταση του Μητροπολίτη, αλλά την επόμενη φορά, στις 14 Μαρτίου, όταν ήρθαν εκπρόσωποι του Μητροπολίτη, τους ανακοίνωσαν ότι οι αρχές δεν αποδέχονται τις εθελοντικές δωρεές, αλλά ότι ενδιαφέρονται μόνο για κατάσχεση.

Στις 19 Μαρτίου του 1922, ο Λένιν απευθυνόμενος προς τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου υπαγόρευσε επιστολή, στην οποία αποτυπώνονταν με σαφή τρόπο η στάση του απέναντι στην Εκκλησία. Έγραφε συγκεκριμένα: «Για μας... η παρούσα στιγμή δεν είναι μόνο εξαιρετικά ευνοϊκή, αλλά γενικά η μόνη στιγμή που μπορούμε... να εξασφαλίσουμε για μας τις θέσεις μας για πολλές δεκαετίες... Πρέπει τώρα ακριβώς να δώσουμε την πιο αποφασιστική και ανελέητη μάχη κατά των κληρικών και να συντρίψουμε την αντίστασή τους με τέτοια βιαιότητα που να την θυμούνται για πολλές δεκαετίες... Όσο περισσότερους εκπροσώπους των επαναστατών κληρικών και αντιστασιακών αστών καταφέρουμε να εκτελέσουμε με αυτήν την αφορμή, τόσο καλύτερα…».

Την 1η Ιουνίου, ο Μενζίνσκι, μέλος του Κολλεγίου της Κρατικής Πολιτικής Διεύθυνσης και επικεφαλής του Ειδικού Τμήματός της, και ο Σαμσόνοβ, επικεφαλής του Μυστικού Τμήματος της Μυστικής Επιχειρησιακής Διεύθυνσης, έστειλαν το ακόλουθο τηλεγράφημα στο Περιφερειακό Τμήμα της Κρατικής Πολιτικής Διεύθυνσης της Πετρούπολης: «Να συλλάβετε τον Μητροπολίτη Βενιαμίν και να τον δικάσετε, έχοντας συγκροτήσει κατηγορητήριο εναντίον του...». Την ίδια μέρα το βράδυ, ο Μητροπολίτης Βενιαμίν συνελήφθη και φυλακίστηκε.

Ο Μητροπολίτης Βενιαμίν και ο Επίσκοπος Κρονστάνδης Βενέδικτος (Πλότνικοβ) έξω από το αυτοκίνητο το οποίο τους μετέφερε από τα κρατητήρια στο δικαστήριο     

Στις 10 Ιουνίου, άρχισε η δίκη εις βάρος του Μητροπολίτη Βενιαμίν στην αίθουσα της Φιλαρμονικής της Πετρούπολης, με κατηγορουμένους ογδόντα επτά άτομα. Ο Μητροπολίτης ήταν ο πρώτος που ανακρίθηκε.

«Πείτε μας, κατηγορούμενε Καζάνσκι», τον ρώτησε ο εισαγγελέας, «ποια είναι η στάση σας απέναντι στη σοβιετική εξουσία»; – «Η στάση μου απέναντι στη σοβιετική εξουσία ήταν πάντα μια στάση νομιμότητας. Εκπλήρωνα όλες τις διαταγές της σοβιετικής εξουσίας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όπως τις αντιλαμβανόμουν...». – «Πείτε στο Δικαστήριο την ιστορία της πρώτης επιστολής προς την Επιτροπή βοήθειας προς λιμοκτονούντες... Γράψατε αυτή την επιστολή από προσωπική παρόρμηση ή σας πρότεινε κάποιος να την γράψετε;» – «Αυτήν την επιστολή την έγραψα με προσωπική μου παρότρυνση...» – «Μιλήσατε με κάποιον προηγουμένως για την επιστολή αυτή ή συμβουλευτήκατε κάποιον;» – «Την έγραψα μόνος μου...» – «Πείτε μας, είχατε κάποια συζήτηση με άλλους για αυτήν την επιστολή;» – «Όχι, για αυτόν τον λόγο είναι επιστολή Μητροπολίτη».

Ο Μητροπολίτης Βενιαμίν στην αίθουσα του δικαστηρίου     

Ο δικηγόρος του Μητροπολίτη, ο οποίος μίλησε στο τέλος των αγορεύσεων, ισχυρίστηκε πειστικά με την αγόρευσή του ότι το δικαστήριο δεν απέδειξε τις κατηγορίες, και κάλεσε τέλος τους δικαστές: «Πολίτες δικαστές... μην δημιουργείτε αγίους μάρτυρες...».

Στις 4 Ιουλίου, οι κατηγορούμενοι είχαν την ευκαιρία να πουν την τελευταία τους λέξη. Πρώτος μίλησε ο μητροπολίτης Βενιαμίν. Στην αρχή της απολογίας του υπενθύμισε ότι εξελέγη επικεφαλής της Μητρόπολης από τον λαό και, κυρίως, από τους εργάτες. Στη συνέχεια μίλησε αναλυτικά για τους άλλους κατηγορούμενους, αποδεικνύοντας την αθωότητά τους. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου ρώτησε: «Εσείς μιλήσατε όλο για τους άλλους. Το δικαστήριο επιθυμεί να μάθει τι έχετε να πείτε για τον εαυτό σας;» - «Για τον εαυτό μου; Τι μπορώ να σας πω για τον εαυτό μου; Μόνο ένα πράγμα... Δεν ξέρω τι θα μου αναγγείλετε στην απόφασή σας, τη ζωή ή το θάνατο. Αλλά, όποια και να είναι η απόφασή σας, εγώ με την ίδια ευλάβεια θα στρέψω τα μάτια μου προς τα άνω, θα κάνω το σταυρό μου και θα πω: «Δόξα σοι, Κύριε ο Θεός, πάντων ένεκεν!» Και ο Μητροπολίτης έκανε το σταυρό του.

Στις 5 Ιουλίου, το δικαστήριο καταδίκασε τον Μητροπολίτη Βενιαμίν και ορισμένους άλλους κατηγορούμενους σε θάνατο με εκτέλεση.

Η τελευταία φωτογραφία των κατηγορουμένων με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Βενιαμίν, πριν από την καταδίκη στις 5 Ιουλίου 1922.     

Για το πόσο πολύ η συμπεριφορά του Μητροπολίτη Βενιαμίν στη φυλακή επηρέαζε τους φύλακες φαίνεται από την αναφορά της διοίκησης των φυλακών, στην οποία περιγράφεται ότι ο Μητροπολίτης προσευχόταν δεκατέσσερις ώρες την ημέρα και οι φύλακες άρχισαν να αρνούνται να εκτελούν τα καθήκοντά τους.

Οι εσωτερικές ανησυχίες του Μητροπολίτη Βενιαμίν αποτυπώθηκαν σε μια επιστολή προς ιερέα, που είχε γράψει ο ίδιος λίγες ημέρες πριν από την εκτέλεση: «Στην παιδική και εφηβική μου ηλικία διάβαζα τους βίους των αγίων και θαύμαζα τον ηρωισμό τους, τον ιερό ενθουσιασμό τους. Λυπόταν η ψυχή μου που οι καιροί δεν είναι πλέον ίδιοι και που δε χρειάζεται να βιώνω αυτά που βίωναν εκείνοι.

Οι καιροί έχουν αλλάξει. Ανοίγει η δυνατότητα να υποφέρουμε εξαιτίας των δικών μας αλλά και των ξένων για χάρη του Χριστού.

Είναι δύσκολο, είναι πολύ βαρύ να υποφέρουμε, αλλά όσο αυξάνουν τα βάσανα, περισσεύει και η παρηγοριά του Θεού. Είναι δύσκολο να περάσουμε αυτόν τον Ρουβίκωνα, αυτό το όριο και να παραδοθούμε ολοκληρωτικά στο θέλημα του Θεού. Όταν, όμως, αυτό τελεσθεί, τότε ο άνθρωπος, με περίσσεια παρηγοριά, δεν αισθάνεται ακόμα και τα πιο σκληρά βάσανα. Γεμάτος χαρά και εσωτερική γαλήνη εν μέσω βασάνων, έλκει και άλλους στα βάσανα, για να τους μυήσει στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ευτυχισμένος πάσχων ...

Όσο τα βάσανα έφταναν στο απόγειό τους, άλλο τόσο αυξανόταν και η παρηγοριά. Είμαι χαρούμενος και ειρηνικός, όπως πάντα. Ο Χριστός είναι η ζωή, το φως και η ανάπαυσή μας. Είναι πάντα καλά μαζί Του... Τώρα είναι η ώρα της κρίσης. Οι άνθρωποι θυσιάζουν τα πάντα για χάρη των πολιτικών τους πεποιθήσεων... Άραγε, εμείς, οι χριστιανοί, και μάλιστα οι ιερείς, δεν πρέπει να διαθέτουμε το απαραίτητο θάρρος ακόμη και μέχρι θανάτου, αν υπάρχει έστω η ελάχιστη πίστη στον Χριστό και στη ζωή του μέλλοντα αιώνα;».

Το Σάββατο, στις 12 Αυγούστου, γύρω στις 11 το βράδυ, έβγαλαν από τα κελιά τους καταδικασμένους σε εκτέλεση. Ο Μητροπολίτης Βενιαμίν και μαζί του ο Αρχιμανδρίτης Σέργιος (Σέϊν), ο Γιούρι Νοβίτσκι και ο Ιωάννης Κοφσάροφ εκτελέστηκαν στις 13 Αυγούστου του 1922 στο πολύγωνο Ρζέφσκι στα περίχωρα της Πετρούπολης, στο δάσος δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή Ιρινόφσκαγια, και ενταφιάστηκαν σε άγνωστο ομαδικό τάφο.

Πηγή: Ηγούμενος Δαμασκηνός (Ορλόβσκι) «Επίλεκτοι βίοι νεομαρτύρων και ομολογητών της Ρωσίας. Εκδόσεις Ιεράς Σταυροπηγιακής ανδρώας Μονής Εισοδίων της Θεοτόκου «Όπτινα Πούστιν», 2017.