Για τους λογισμούς και τα λόγια

Πρωτοπρεσβύτερος Βαλεντίνος Αμφιτεάτροβ:

Ο χριστιανός είναι υποχρεωμένος να προσέχει τα λόγια του, γιατί ο πειρασμός που περνάει από το μυαλό μετατρέπεται σε λόγο. Ο Ηρώδης που του πέρασε η σκέψη να ικανοποιήσει την ξεδιάντροπη γυναίκα, επιβεβαίωσε τη σκέψη του με όρκο ενώπιον όλων πράγμα που τον δέσμευσε να αποκεφαλίσει τον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Ο Ιούδας ο προδότης σκέφτηκε τα αργύρια και πούλησε τον Δάσκαλό του στους εχθρούς του. Η αμαρτία των λογισμών είναι μεγάλη. Αλλά όσο δεν εκδηλώνεται με λόγο, μέχρι τότε την έχουμε στο χέρι μας: μπορούμε να την υποτάξουμε. Όμως, ο λόγος, όταν βγαίνει από το στόμα μας είναι ανεπανόρθωτος. Μπορεί να προσβάλει, να πληγώσει και να σκοτώσει αθώες ψυχές που είναι αδύναμες στην πίστη.

Ο Πρωτοπρεσβύτερος Βαλεντίνος Αμφιτεάτροβ

Ας θυμηθούμε πώς παρακαλούσε ο απόστολος Παύλος τους μαθητές του να μη βάζουν στο στόμα τους σάπια λόγια, να αποφεύγουν τις βωμολοχίες, τις κενολογίες και τα άθλια ειρωνικά αστεία. Αχ, αν θυμόμασταν τις συμβουλές του αποστόλου Παύλου που έγραψε προς την εκκλησία της Εφέσου! «Πᾶς λόγος σαπρὸς ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν μὴ ἐκπορευέσθω… Πᾶσα πικρία καὶ θυμὸς καὶ ὀργὴ καὶ κραυγὴ καὶ βλασφημία ἀρθήτω ἀφ' ὑμῶν σὺν πάσῃ κακίᾳ» (Εφες. 4, 29).

***

Ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος έχει εκφράσει τη θλίψη του για την ανθρώπινη αδυναμία με αυτά τα λόγια: «Οὐ γὰρ ὃ θέλω ποιῶ ἀγαθόν, ἀλλ᾿ ὃ οὐ θέλω κακὸν τοῦτο πράσσω» (Ρωμ. 7, 19). Κάθε κακή και ανήθικη σκέψη στην ψυχή μας, κάθε βρώμικη πρόθεση στο μυαλό μας, κάθε ντροπιαστική κίνηση στην καρδιά μας προέρχεται από τον πονηρό: αυτός είναι ο πατέρας του ψεύδους και δεν στέκεται στην αλήθεια. Ποτέ δεν αφήνει τον άνθρωπο ήσυχο. Με τις προτροπές του, σαν σκουλήκι, κατατρώει την καρδιά μας. Πώς, όμως, μπορούμε να είμαστε σε επαγρύπνηση για τις σκέψεις μας ώστε να αναγνωρίζουμε έναν τόσο πονηρό αντίπαλο; Το να είμαστε σε επαγρύπνηση σημαίνει να διαφυλάττουμε στην ψυχή μας ένα όπλο. Το όπλο αυτό είναι η χάρη. Με τη χαριτωμένη βοήθεια του Θεού να θυμόμαστε τις εντολές του Χριστού και με αυτές θα αποκρούουμε όλες τις επιθέσεις του εχθρού μας.

***

Αν μας έρθει, για παράδειγμα, σκέψη να εκδικηθούμε τον εχθρό μας, να την απορρίψουμε, γιατί είναι διαβολική. Ο Χριστός μας πρόσταξε να αγαπάμε αυτούς που μας μισούν.

***

Ο χριστιανός πρέπει να μένει σε διαρκή επαγρύπνηση για τις σκέψεις του. Επειδή η σκέψη προηγείται κάθε λόγου και πράξης, ο διάβολος επιτίθεται πρώτα απ΄ όλα στη σκέψη του ανθρώπου. Προσπαθεί να την αποσπάσει από τον Θεό και από τη συνείδηση για να την απασχολήσει με κάποιο πάθος. Επειδή «ἐκ νεότητός μου πολλὰ πολεμεῖ με πάθη» και σκέψεις για κακό, δεν είναι δύσκολο στον εχθρό να επιτίθεται κατά του ανθρώπου για να τον κάνει αιχμάλωτό του. Όμως, με τη χάρη του Ιησού Χριστού λυτρωθήκαμε από αυτή την αιχμαλωσία. Αλλιώς, μας περιμένει θλίψη, δεινά, καημός, αν δεν προστατευόμαστε με τη χάρη, όταν μας επιτίθεται ο διάβολος ή όταν απερίσκεπτα παρασυρόμαστε και υποτασσόμαστε σ΄ αυτόν.

***

Στην τράπεζα να κάθεστε με φόβο και να αποφεύγετε να μιλάτε. Δε χρειάζεται να ακούτε καμιά συζήτηση, εκτός από τις συζητήσεις για τον Θεό, για το μέλλον και για τη σωτηρία της ψυχής.

Αρχιμανδρίτης Κύριλλος (Πάβλοβ):

Σε όλους αρέσει να κενολογούν, αν και το χάρισμα του λόγου μας δόθηκε για να δοξάζουμε τον Θεό με το στόμα μας και δια του λόγου να επικοινωνούμε ο ένας με τον άλλον, προς την αμοιβαία διδασκαλία. Υπάρχει μια σοφή λαϊκή παροιμία που λέει ότι ο λόγος είναι ασήμι, αλλά η σιωπή είναι χρυσός. Και αυτήν την αλήθεια την τήρησαν πολλοί άγιοι, οι οποίοι έκλειναν το στόμα τους, αν και θα έπρεπε – για λόγους διδαχής – να μιλάνε.

Ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος (Πάβλοβ)

Με την πολυλογία ο άνθρωπος αδειάζει την ψυχή του, την χαλαρώνει και την κάνει αφηρημένη. Ας κοιτάξουμε τον Σωτήρα, πόσο σύντομος ήταν στις διδασκαλίες και τις νουθεσίες Του! Η Κυριακή προσευχή δόθηκε μόλις σε επτά δεήσεις και οι εντολές των μακαρισμών σε εννέα στίχους. Οι Άγγελοι υμνούν τον Θεό εν συντομία: «Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος Κύριος Σαβαώθ!"

***

Όπως ένα δοχείο που το ανοίγουν συχνά δε διατηρεί τη δύναμη και το άρωμα και της πιο αρωματικής ουσίας που περιέχει, έτσι και η ψυχή του πολυλογά δε διατηρεί για πολύ καιρό τις καλές σκέψεις και τα καλά συναισθήματα, αλλά ξερνάει ποτάμια καταδίκης, κακολογίας, συκοφαντίας, κολακείας κ.λπ. Γι΄ αυτό, η Εκκλησία προσεύχεται: «Θοῦ, Κύριε, φυλακὴν τῷ στόματί μου καὶ θύραν περιοχῆς περὶ τὰ χείλη μου. Μὴ ἐκκλίνῃς τὴν καρδίαν μου εἰς λόγους πονηρίας» (Ψαλ. 140:3-4). Όπως τα ζιζάνια αχρηστεύουν το χώμα και εμποδίζουν τους καλούς σπόρους να αναπτυχθούν σε αυτό, έτσι και τα κενά και τα σάπια λόγια σκοτώνουν την ψυχή και δεν επιτρέπουν στις καλές σκέψεις και τα συναισθήματα να ευδοκιμήσουν.

Ιερομόναχος Βασίλειος (Ροσλιακόβ):

Ο λόγος είναι η κληρονομιά του ανθρώπου και η φανέρωση της θεϊκής του ουσίας. Ο λόγος είναι σπαθί, φέρει μέσα του κατεύθυνση, διάνυσμα δράσης, μας αναγκάζει να αποφασίσουμε και επομένως γεννά σχέσεις και συναισθήματα, αφού αυτά υπάρχουν μόνο σε σχέση με κάτι, με κάποιον. Ο λόγος νοηματοδοτεί και αξιολογεί τα πάντα και, ως εκ τούτου, προτρέπει να δρούμε: να βελτιώνουμε ή να αλλάζουμε, και όχι απλώς να απολαμβάνουμε την ομορφιά και την αρμονία (όπως στη μουσική και τη ζωγραφική). Νοηματοδοτούμε σημαίνει συγκρίνουμε. Με τι; Με τον Λόγο του Θεού, Αυτός είναι το κριτήριο της αληθινότητας των πάντων.

Ο Ιερομόναχος Βασίλειος (Ροσλιακόβ)

Στους γέροντες αποκαλύπτονται οι σκέψεις των ανθρώπων και αυτοί απαντούν σε αυτές. Εσύ μόλις που το σκέφτηκες και εκείνος ήδη απαντάει. Νομίζω πως αυτό είναι ενέργεια της προσευχής του Ιησού. Πρέπει να το μαθαίνουμε εμπειρικά, αλλά μπορούμε να το σκεφτούμε και λογικά. Η προσευχή του Ιησού είναι καθαρότητα των σκέψεων και αγνότητα της καρδιάς. Είναι να κατευθυνόμαστε προς τον Θεό και στερεωνόμαστε στον Θεό. Επομένως, οποιοσδήποτε λογισμός, που έρχεται από έξω, φαίνεται σε αυτή την καθαρότητα. Έτσι, ένας κόκκος σκόνης γίνεται ορατός σε μια φωτεινή ακτίνα ηλίου.

***

Και για τους δικούς σου λογισμούς και για τους λογισμούς του πλησίον, για τις συμβουλές του, να συμβουλεύεσαι το Ευαγγέλιο.

***

Λέμε καμιά φορά: «Πόσο δυνατή σκέψη!» ή «Στεναχωριέται δυνατά». Οι σκέψεις και τα συναισθήματα έχουν δύναμη. Έχουν τη δύναμη να νικούν, να υποτάσσουν το σώμα μας. Ό, τι έχει δύναμη πρέπει να υπάρχει στην πραγματικότητα. Αν κατά κάποιον τρόπο συνδέσουμε, ενώσουμε σε ένα τις σκέψεις και τα συναισθήματα, θα προκύψει μια κάποια πνευματική ενότητα. Το πώς σκέφτομαι, πώς αισθάνομαι, αυτή είναι κιόλας η εικόνα της ψυχής μας. Μάλλον, η ψυχή μπορεί να δέχεται αυτόν ή τον άλλον τρόπο σκέψεων, ανάλογα με τη δύναμή της. Κάτι μπορεί να το δέχεται ή να το απορρίπτει. Με ποια μορφή, με ποιο ένδυμα θα παρουσιαστεί η ψυχή στον Θεό; Χρειάζεται το ένδυμα της μετάνοιας. Αν δε ζούμε δίκαιη ζωή, τότε πρέπει να έχουμε τουλάχιστον την επιθυμία για δίκαιη ζωή.

Μεγαλόσχημος Αρχιμανδρίτης Ιωάννης (Μάσλοβ):

Το ζήτημα της σωτηρίας πρέπει πάντα να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής του χριστιανού. Πρέπει πάντα και παντού να σκέφτεται την αιωνιότητα. Και τότε η σκέψη του, σαν αναμμένο κερί, θα του δείχνει τι πρέπει να αποφεύγει και τι να επιδιώκει.

Ο Μεγαλόσχημος Αρχιμανδρίτης Ιωάννης (Μάσλοβ)

Η αμαρτία μπορεί να μη συνίσταται στις πράξεις μόνο, αλλά και στις κακές σκέψεις και επιθυμίες, οι οποίες μπορούν να μολύνουν την καρδιά του ανθρώπου και να διαγράψουν από αυτήν όλα όσα είναι αγαθά και ιερά. Η νοητική ηδονή της αμαρτίας μολύνει την καρδιά, την κάνει ψυχρή και αναίσθητη στο Θείο κάλεσμα.

***

Ο λόγος που διαθέτει ο άνθρωπος είναι ένα ιδιαίτερο, ανεκτίμητο δώρο του Θεού, μέσω του οποίου εκφράζουμε τις σκέψεις μας για τον Θεό, τον άνθρωπο, τον ορατό και τον αόρατο κόσμο. Ο λόγος μας διακρίνει από όλα τα άλλα γήινα πλάσματα. Οι Άγιοι του Θεού, με τη βοήθεια της χάρης του Θεού, δεν έκαναν θαύματα με τον λόγο; Με τον λόγο δε διέταζαν τη φύση, δε δάμαζαν καταιγίδες, δε θεράπευαν ασθένειες, δεν ανέσταιναν νεκρούς; Ο αργός λόγος, όταν βγαίνει από το στόμα του ανθρώπου, δεν επιστρέφει πλέον στον ίδιον. Περνάει από τα μυαλά και τα στόματα πολλών ανθρώπων και παράγει αμέτρητες κακές σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις.

***

Η ανάγνωση του λόγου του Θεού, το σημείο του σταυρού και η συχνή επίκληση του ονόματος του Ιησού Χριστού: «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλό» διώχνουν όλες τις κακές σκέψεις. Έτσι, πρέπει πάντα να επαναστατούμε κατά των λογισμών, ώστε αυτοί να μην γεννούν κακές επιθυμίες και αμαρτωλές πράξεις.

***

Στη Φοβερή Κρίση ο άνθρωπος δε θα καταδικαστεί μόνο για τις εξωτερικές, αλλά και για τις εσωτερικές αμαρτίες. Οι κακοί λογισμοί είναι η ρίζα και η αρχή των κακών πράξεων. Πρέπει με κάθε δυνατό τρόπο να αντιστεκόμαστε στους λογισμούς. Να καθαρίζουμε την καρδιά μας από τους λογισμούς, γιατί μολύνουν την ψυχή μας.

***

Ο αγώνας της εκκοπής των λογισμών αφορά όλους ανεξαιρέτως τους χριστιανούς. Όταν κάποιος παλεύει με τους λογισμούς πάθους και δε συγκατατίθεται σε αυτούς, τότε σιγά-σιγά απελευθερώνεται από αυτούς. Όταν αντιστεκόμαστε στους λογισμούς, νικάμε τον εχθρό. Όλοι οι λογισμοί, όσο καλοί και αναμάρτητοι κι αν φαίνονται, πρέπει να κόβονται μόλις εμφανιστούν, αλλιώς θα ερημώσουν την ψυχή μας σαν το φλεγόμενο άνεμο. Και αν δε συνηθίσουμε να τους καταστρέφουμε, θα πολλαπλασιαστούν τόσο που θα κάνουν την ψυχή μας ανίκανη όχι μόνο για προσευχή του Ιησού, αλλά και για κάθε καλή πράξη. Να προσέχουμε τον εαυτό μας.

***

Άνθρωπος, που επιτρέπει κακούς λογισμούς να μπαίνουν στην καρδιά του, παραβιάζει τη στενή ένωση με την Πηγή της ζωής: τον Θεό, επειδή ο Θεός μένει μόνο σε άμωμες καρδιές. Η μάχη με τους αμαρτωλούς λογισμούς δεν είναι εύκολη υπόθεση, διότι εκείνος που κόβει τους αμαρτωλούς λογισμούς μάχεται απευθείας κατά του ίδιου του διαβόλου. Ωστόσο, η διαρκής ετοιμότητα του ανθρώπου να κόβει αποφασιστικά τις αμαρτωλές σκέψεις στο ξεκίνημά τους μπορεί να οδηγήσει σε ολοκληρωτική νίκη επί του διαβόλου.

Επίσκοπος Βενιαμίν (Μίλοβ):

Θεέ μου! Και τι δεν κάνουν οι δαίμονες για να στερήσουν από τον άνθρωπο την αίσθηση του Θεού! Και ποιους λογισμούς δε φέρνουν! Ξέρετε τι λείπει στην προσωπική μας πνευματική ζωή; Δεν έχουμε συνεχή ένταση στο να φέρουμε μέσα μας το λογισμό της προσευχής του Ιησού, δεν προσέχουμε στη χρήση του λόγου.

Ο Επίσκοπος Βενιαμίν (Μίλοβ)

Πρώτα απ΄ όλα, κοιτάξτε το νου μας. Συχνά δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις σκέψεις, μας ελκύουν, φρικτές, λάγνες, αχαλίνωτες, έτσι που συχνά να μην έχουμε τη δύναμη να αντισταθούμε σε αυτές. Όταν θελήσουμε να προσευχηθούμε, το μυαλό μας δε συγκεντρώνεται. Φανταζόμαστε εικόνες αμαρτίας και πολυπραγμοσύνης και ονειροπολούμε, οπότε δεν είναι περίεργο αν φεύγουμε από την εκκλησία χωρίς να παρηγορηθούμε. Βλέπετε, ο νους μας είναι άρρωστος από την πολλή σκέψη, την πολλή μέριμνα, διασπάται με τα όνειρα και δεν μπορεί να το ξεπεράσει, αν και υποφέρει πολύ. Άρα, χρειαζόμαστε τον Σωτήρα, μας είναι αναγκαίος.

***

Ο αμαρτωλός διαφέρει από τον άγιο μόνο στο ότι ο πρώτος αμαρταίνει περισσότερο και ο άλλος λιγότερο. Οι άγιοι μπορούν να αμαρταίνουν μέχρι και επτά φορές την ημέρα με νοητική αμαρτία, αλλά εμείς μετατρέπουμε τις σκέψεις μας σε πράξεις. Άλλωστε, δεν είναι κανείς αναμάρτητος. Γι΄ αυτό, οι άγιοι ήταν τόσο πολύ αυστηροί με τον εαυτό τους.

***

Ούτε μία λέξη δεν πρέπει να εκφέρεται επιτηδευμένα. Και δεν πρέπει να την διαχωρίζουμε από την πράξη που εκφράζει. Η ψυχή ακολουθεί το λόγο όπως η σκιά ακολουθεί το σώμα.

***

Όσοι αμαρταίνουν με λόγια, σκέψεις και πράξεις από άγνοια, ας πενθούν καθημερινά για τις αμαρτίες τους και ας μετανοούν για αυτές, και ο Κύριος θα συγχωρέσει.