Ο Άγιος Σεραφείμ (Σόμπολεβ): «Η ζωή για τον Θεό, αυτός είναι ο προορισμός της ζωής μας στη γη»

Ο Άγιος Σεραφείμ (Σόμπολεβ) ήταν πνευματικός μαθητής του Οσίου Ανατολίου (Ποταπόβ) της Όπτινα, έλαβε την ευλογία από τον Άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης για να ξεκινήσει τη μοναστική πορεία του και στη συνέχεια διοικούσε τις ρωσικές εκκλησιαστικές κοινότητες στη Βουλγαρία την περίοδο 1921-1950. Ο Άγιος Σεραφείμ ήταν μια εξέχουσα μορφή του ρωσικού μεταναστευτικού κινήματος, ένας ασκητής ευσεβής και αγωνιστής για την καθαρότητα της Ορθοδοξίας, ένα παράδειγμα αρχιερέα που άφησε σημαντικό ίχνος στην ιστορία της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, πολλούς οπαδούς, πνευματικούς μαθητές (μεταξύ των οποίων και Βούλγαροι ποιμένες κι επίσκοποι) και εξαιρετικά σημαντικά θεολογικά έργα.

Την πιο διάσημη σκέψη του, δηλαδή ότι: «Η ορθόδοξη θεολογία είναι ακριβώς ανάλογη με την αγνότητα», την εφάρμοσε στη ζωή του. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του δεσπότη, παρ' όλη τη μόρφωσή του, ήταν, σύμφωνα με όσους τον γνώριζαν, η αγνότητα και η ολότητα της παιδικής του πίστεως, πράγμα το οποίο είναι σχεδόν ανήκουστο στην ορθολογική μας εποχή. Όσους αμάρτησαν κατά της Ορθοδοξίας τους αποκάλυπτε χωρίς προσωπική εχθρότητα, αλλά ταυτόχρονα δεν θυσίαζε την αλήθεια για χάρη μιας παρεξηγημένης αγάπης προς τον πλησίον. Στα κηρύγματά του και στα θεολογικά του έργα, ο Δεσπότης αποκάλυπτε την αληθινή διδασκαλία των Αγίων Πατέρων πάνω σε πολλά βασικά ζητήματα της Ορθόδοξης πίστης. Στις νουθεσίες του προς τα πνευματικά του τέκνα μετέφερε την αγία θεολογική σοφία με απλό και προσιτό τρόπο.

Δεν έχουν διασωθεί πολλές από τις καταγεγραμμένες πνευματικές νουθεσίες του Αγίου Σεραφείμ. Λόγω της αλλαγής της εξουσίας στη χώρα το 1944, ο Δεσπότης επιμελήθηκε της συλλογής κηρυγμάτων του που επρόκειτο να εκδοθεί, αφαιρώντας αντικομμουνιστικές δηλώσεις, και ζήτησε από τα πνευματικά του τέκνα να καταστρέψουν τις επιστολές του. Πολύ λίγοι αντέγραψαν κάποια αποσπάσματα από τις επιστολές πριν τις καταστρέψουν. Ο Άγιος τούς νουθετούσε στα Ρωσικά και οι Βούλγαροι μαθητές τους τα κατέγραφαν, μεταφράζοντάς τα στα Βουλγαρικά. Οι ακόλουθες νουθεσίες δόθηκαν από τον Δεσπότη Σεραφείμ σ’ έναν νεαρό, τον διάσημο Βούλγαρο ποδοσφαιριστή Νικολάι Μουτάφτσιεβ, τη δεκαετία του 1920. Σήμερα, όμως, μπορούν να είναι χρήσιμες σε όλους. Το κυριότερο πράγμα είναι όχι μόνο να τα διαβάζει κανείς, αλλά και να προσπαθεί να τηρεί τις συμβουλές του θεόπνευστου γέροντα, που κατατάχθηκε στους Αγίους και από τις δύο Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες -τη Ρωσική και τη Βουλγαρική.

***

Ο Άγιος Σεραφείμ (Σόμπολεβ)

Ο αγώνας με την αμαρτία

«Να κατευθύνεις πάντα τη βούλησή σου στην καταπολέμηση της αμαρτίας και να υψώνεις τον εαυτό σου πάνω στην αμαρτία, και όχι πάνω στους ανθρώπους. Όπως είπε ο Πούσκιν: “Δέξου τον έπαινο και τη συκοφαντία με αδιαφορία και μη διαμφισβητείς έναν ανόητο”. Είτε σε επαινούν είτε σε ψέγουν, να συνεχίσεις να σιωπείς. Ποτέ μη μιλάς με δική σου πρωτοβουλία».

«Ο δαίμονας της ακολασίας χαλιναγωγείται από την αποφυγή αφορμών γι’ αυτή, δηλαδή από τη συγκράτηση στον κορεσμό, την πολυλογία και ιδιαίτερα την κατάκριση».

«Αν πιάσεις τον εαυτό σου να κάνεις άσεμνες και αμαρτωλές σκέψεις, να τις απομακρύνεις αμέσως με την προσευχή και μην τις αφήσεις να πλησιάσουν στα συναισθήματα, στα λόγια και στις πράξεις σου. Δεν μπορείς να σταματήσεις τους ανέμους που φυσούν, αλλά μπορείς να οχυρωθείς έναντι αυτών».

«Για να παλέψεις το κακό με επιτυχία, πρέπει να τακτοποιήσεις τις σκέψεις σου. Αυτό επιτυγχάνεται με περισσότερη σιωπή, απομόνωση και προσευχή».

«Και ο Ιουδάς κατάλαβε τι έκανε, αλλά δεν μετανόησε. Γι’ αυτό απαιτείται να έχουμε βούληση και αποφασιστηκότητα στον αγώνα».

«Μετά την εξομολόγηση και την κοινωνία, να παρακαλάς τον Θεό να σε φυλάει από την επιστροφή στις παλιές αμαρτίες. Εάν θελήσεις να κάνεις κάτι, το οποίο δεν πρέπει να το κάνεις, να θυμηθείς ότι θα πρέπει να το εξομολογηθείς στη συνέχεια και ο Θεός μπορεί να μην το συγχωρέσει, ακριβώς επειδή επιμένεις, πράττοντας αυτό που ξέρεις ότι είναι κακό».

«Πρέπει να πολεμάμε το Κακό με το Καλό. Και όχι με μισή καλοσύνη, αλλά με πλήρες και αναντίρρητο Καλό. Μόνο τότε υπάρχει ευκαιρία να νικήσεις το Κακό».

«Η αυτοδικαιολόγηση είναι μεγάλη αμαρτία. Εάν αμαρτάνεις συνέχεια, τότε πρέπει και να εξομολογείσαι συνέχεια. Τότε, στο τέλος, αν ο θάνατος σε βρει εξομολογούμενο, θα σωθείς. Εσύ εξομολογείσαι; Να διορθώνεις τότε τη ζωή σου με την ελεημοσύνη και να καθαρίζεις τις αμαρτίες σου».

Η αντιμετώπιση των εχθρών

«Εναντίον των εχθρών σου, να οπλιστείς με καλοσύνη. Ποτέ μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να τους κατακρίνεις».

«Τους εχθρούς σου να τους νικάς με την προσευχή γι’ αυτούς. Μέσω των εχθρών μας, ο Διάβολος μας προτρέπει στον θυμό και στο κακό, αλλά, όταν κάνεις το αντίθετο από το θέλημά του, στρέφεται εναντίον αυτών των εχθρών και τους σταματά».

«Μη συμμετέχεις σε καμία συκοφαντία, καταγγελία ή κακολογία. Να καλύπτεις τον εχθρό σου, μόνο τότε ο Θεός θα καλύψει κι εσένα. Να θυμάσαι το κυριότερο: Δεν θα πετύχεις κανένα καλό, αν δεν σταματήσεις να κατακρίνεις και να προσβάλλεις τους άλλους. Να ξέρεις με βεβαιότητα ότι η μόνη απάντηση σε κάθε προσβολή και συκοφαντία, σε κάθε κακό που προέρχεται από άλλους ανθρώπους, είναι η πράα και χριστιανική συμπεριφορά. Τότε η διαταραχή και η ζημιά σου για σένα και τ’ αγαπημένα σου πρόσωπα θα είναι το λιγότερο. Να θυμάσαι, αυτό είναι σημαντικό και σωτήριο!».

«Σε καμία περίπτωση μην καταγγέλλεις, μη συκοφαντείς και μην κατακρίνεις ακόμη και τους πιο μεγάλους εχθρούς σου. Μην κάνεις συμμαχίες με εξουσιαστές και πλούσιους. Απόφευγε να παρεμβαίνεις, ιδιαίτερα στα θέματα διαζυγίων».

«Όταν είσαι εχθρός με κάποιον, προσβάλλεις τον Θεό και κάνεις τον Διάβολο να χαίρεται, ο οποίος είναι ο δημιουργός της εχθρότητας».

«Μην καταριέσαι και μην κατακρίνεις ακόμη και τον Διάβολο, γιατί θα πέσεις κάτω από τα χτυπήματα των δικών σου καταρών και κατακρίσεων, γιατί εσύ ο ίδιος έχεις πολλά διαβολικά χαρακτηριστικά μέσα σου».

Οι θλίψεις

«Για όσο βρισκόμαστε στη γη, δεν μπορούμε ν’ αποφύγουμε τις θλίψεις».

«Είσαι ευτυχισμένος άνθρωπος, αν θεωρείς ότι κάθε κακοτυχία, που σου συμβαίνει, είναι το θέλημα του Θεού, που έχει σκοπό το δικό σου καλό και το καλό των αγαπημένων σου ανθρώπων. Ακόμη κι αν βρεθείς στην Κόλαση, να πιαστείς εκεί από τον Θεό. Υπάρχουν τρία στάδια σωτηρίας: Να μην αμαρτάνεις. Αν αμάρτησες, να μετανοήσεις. Αν δεν μετανόησες, να κάνεις υπομονή στις επερχόμενες κακοτυχίες».

«Η μη τήρηση των συμβουλών των σοφών οδηγεί στην ατυχία».

«Στην εκκλησία να μη μιλάς. Από αυτήν τη συνήθεια έρχονται οι θλίψεις».

Η ταπείνωση και η εμπιστοσύνη στον Θεό

«Η ταπείνωση συνίσταται στο να μέμφεσαι εαυτόν, αλλά από μέσα σου και όχι μπροστά στους ανθρώπους, οι οποίοι θα σε περάσουν για αδύναμο και θα σε καταστρέψουν. Να είσαι σιωπηλός και να μην κατακρίνεις κανέναν για τίποτα».

«Το ξύλο στο μάτι σου, όταν κρίνεις τους άλλους, είναι η υπερηφάνεια. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να το βγάλεις από τον εαυτό σου. Ο Θεός θεραπεύει τους υπερήφανους με εσωτερικές θλίψεις, αλλά ο ταπεινός υπομένει όλα όσα προέρχονται από τους ανθρώπους, λέγοντας ότι είναι άξιος να τα πάθει. Να σέβεστε τους πάντες, αλλά να μην τους κολακεύετε. Κάνε μια υπόκλιση και φύγε γρήγορα. Να κοιτάζεις κάτω τη γη, γιατί σε αυτή θα καταλήξεις. Η ταπείνωση απαιτεί να υποχωρείς στους άλλους, να υποτάσσεσαι και σ’ εκείνους που είναι νεότεροι, θεωρώντας τον εαυτό σου κατώτερο. Αυτός που υποχωρεί, κερδίζει περισσότερα. Να ταπεινωθείς και όλες οι δουλειές σου θ’ απογειωθούν».

«Να είσαι ταπεινός με όλους. Αν είσαι πιο κοντά στη γη, τότε δεν θα χτυπήσεις το κεφάλι σου, όταν σε σπρώξουν. Αν κρατήσεις τη μύτη σου χαμηλά, τότε δεν θα σε χτυπήσει μια θανατηφόρα σφαίρα. Η ζωή στη γη είναι ένα πεδίο μάχης».

«Ο Θεός δεν ευνοεί τίποτα τόσο πολύ όσο την απομάκρυνση της υπερηφάνειας, που προσκολλάται στην ψυχή. Όσο και αν αλλάζουν οι σχέσεις και οι περιστάσεις, η ψυχή σου πρέπει να παραμένει σε μια απλή και ενάρετη διάθεση και κατάσταση».

«Όταν βρεθείς σε μελαγχολική διάθεση, να μην ξεχάσεις να μεμφθείς τον εαυτό σου, έχοντας στη μνήμη σου πόσο ένοχος είσαι ενώπιον του Θεού. Συνειδητοποίησε ότι δεν είσαι άξιος για κάτι καλύτερο και θα απαλλαγείς αμέσως από τις μελαγχολικές και δυσάρεστες σκέψεις σου. Αν αισθανθείς ανησυχία, να επαναλαμβάνεις συχνά: "Ν’ αναζητάς την ειρήνη"».

«Σοφός είναι όποιος βλέπει το καλό σε όλους και στον εαυτό του το κακό. Ένας ανόητος βλέπει πάντα το κακό σε όλους και θεωρεί τον εαυτό του πρόσωπο αξίας».

«Θυμήσου τις αμαρτίες σου και θα διαπιστώσεις ότι είσαι πάντα άξιος τιμωρίας».

«Οι πειρασμοί, όπως και τα εμπόδια, στέλνονται για να τους ξεπεράσουμε, όχι για να πέσουμε εξαιτίας τους. Αλλά για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητο, μόλις εμφανιστεί ένας πειρασμός, ιδίως αν συνδέεται με θυμό ή ακολασία, ν’ αναγνωρίσετε την αδυναμία σας και να παρακαλείτε ένθερμα τη βοήθεια του Θεού, λέγοντας: “Κύριε, είμαι αδύναμος, γι’ αυτό δείξε μου τη δύναμή Σου, χωρίς τη στήριξή Σου δεν θα μπορέσω να σταθώ όρθιος”».

«Μην ξεχνάς ότι ο ληστής ήταν ληστής για τριάντα χρόνια, αλλά, όταν μετανόησε, βρέθηκε στον Παράδεισο, ενώ ο Ιουδάς, που ήταν όλη τη ζωή του κοντά στον Κύριο, στο τέλος Τον πρόδωσε».

Η σιωπή

«Η σιωπή είναι απλή και γι’ αυτό έχει τη δύναμη και νικά. Η δύναμη πάει μαζί με την ευθύνη. Καλύτερα να ενοχλούνται από τη σιωπή σου, παρά από τα λόγια σου. Και να επαναλαμβάνεις συχνά: “Παρακαλώ!”, “Συγγνώμη!”».

«Να θυμάσαι ότι με μία μόνο ακατάλληλη λέξη μπορείς ν’ απομακρύνεις τη χάρη από εσένα και μετά θα χρειαστούν πολλές προσευχές για να την ξαναβρείς. Μόλις νιώσεις ότι αρχίζεις να λες κάτι που δεν πρέπει, πες ότι έχασες τη σκέψη σου και σταμάτησε».

«Για ν’ αντισταθείς στην πτώση, στην ακολασία και στον θυμό, η σιωπή είναι πιο πολύτιμη από τη νηστεία και σημαίνει όχι να μη μιλάς καθόλου, αλλά να κρατάς τη γλώσσα σου από την κατάκριση και την κακολογία. Να θυμάσαι καλά ότι ο πιο θανάσιμος εχθρός και κακοηθής όγκος μας, από τον οποίο πρέπει ν’ απαλλαγούμε πάση θυσία, είναι η κακολογία, η κατάκριση και η πολυλογία, που μας διαβρώνουν και μας οδηγούν στην καταστροφή».

Η προσευχή

«Για να εισακουστούν οι προσευχές σου, να προσευχηθείς πρώτα για τους εχθρούς σου και ο Θεός θα σε βοηθήσει, παρ’ όλο που οι αμαρτίες σου σ’ έχουν κάνει εχθρό Του. Δεύτερον, άπλωσε τα χέρια σ’ όποιους έχουν ανάγκη για να τους βοηθήσεις όσο μπορείς, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να φτάσεις στο ύψος του φιλεύσπλαχνου Θεού. Τρίτον, μην ξεχνάς να παρακαλάς τον Θεό να ενισχύσει την πίστη σου. Και μετά από αυτά, πρέπει να είσαι ταπεινός, ώστε τ’ αγαθά του Θεού να μπορέσουν να κατεβούν σε αυτό το κοίλωμα».

«Όταν προσεύχεσαι με ζήλο, να είσαι προσεχτικός, γιατί ύστερα ακολουθούν οι πειρασμοί».

«Η μέρα εξαρτάται από το βράδυ, δηλαδή από την προσευχή που κάνεις την παραμονή της ερχόμενης μέρας. Μετά πας για ύπνο νωρίς, κοιμάσαι ήρεμα και ξυπνάς νωρίς στην ώρα σου την επόμενη μέρα».

Η εκπλήρωση των εντολών

«Για να διατηρήσεις τον φόβο του Θεού, να εκπληρείς τις εντολές Του, παρακαλώντας Τον να σε βοηθήσει σ’ αυτό».

«Όταν ο Διάβολος δεν μπορεί να νικήσει στα θέματα της πίστεως, τότε σε σπρώχνει στην κατάκριση, την ακολασία, τον θυμό, για να σε κάνει να διαπράξεις ηθική αμαρτία».

«Να κάνεις το καλό μόνο για τον Θεό και να μη δίνεις σημασία στην αχαριστία των ανθρώπων. Η ανταμοιβή έρχεται μόνο από τον Θεό. Εάν περιμένεις την ευγνωμοσύνη εδώ, στη γη, τότε κοπιάζεις μάταια και άδικα υποφέρεις από στερήσεις. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του αχάριστος».

«Μην προσεύχεσαι και μη δίνεις ελεημοσύνη μπροστά στα μάτια των άλλων! Είναι η εντολή του Χριστού».

«Ο Θεός αρέσκεται στο να κοπιάζουμε».

Διάφορα

«Σχεδόν πάντα, σε περιόδους καλής σωματικής και πνευματικής κατάστασης, έχουμε κλονισμούς. Επειδή ξεχνάμε την προσοχή και την αυτοσυγκράτηση. Ο ευκολότερος τρόπος για να χάσουμε την επιτυχία μας είναι να τη χάσουμε τη στιγμή που την κερδίζουμε. Οι παλιοί ασκητές δίδασκαν να τηρούμε μια μέτρια και σταθερή διατροφή και συμπεριφορά. Να είσαι πολύ προσεκτικός όταν ακριβώς αισθάνεσαι καλύτερα εξ αιτίας κάποιας επιτυχίας σου. Οι καρποί πολλών προσπαθειών σου μπορούν να χαθούν σε μια στιγμή απροσεξίας».

«Όταν ξυπνήσεις, πες: “Δόξα Σοι, ο Θεός!” και να μην αναθυμιέσαι τα όνειρά σου».

«Εάν δεν θα πιστεύεις στους οιωνούς, στα όνειρα και τα λοιπά, τότε δεν θα γίνονται πραγματικότητα".

«Να είσαι προσεκτικός στις σχέσεις σου με τους βαπτισμένους, μην κάνεις πονηριές, διότι ο άγγελος-φύλακάς τους, τον οποίο έλαβαν κατά τη βάπτιση, θα μάθει από τον δικό σου άγγελο-φύλακα για την κακή σου πρόθεση και θα τους προειδοποιήσει».

«Η χαρά δεν είναι ένα αυθαίρετο συναίσθημα. Είναι ανάλογη με την επιθυμία σου για την επικοινωνία με τον Θεό και την αίσθηση των αγαθών Του. Η χαρά είναι ένα δώρο από τον Θεό».

«Η ζωή είναι για τον Θεό. Αυτή είναι η επίγεια κλίση μας».