Ένα νησάκι ρώσικης ζωής στην Κωνσταντινούπολη

Εδώ και σχεδόν 25 χρόνια στην αρχαία Κωνσταντινούπολη ζει και διακονεί ως πρωτοψάλτρια, η απόφοιτη του εξ αποστάσεως τμήματος της Θεολογικής Σχολής του Μινσκ, Έλενα Ταράσοβα. Ο ναός όπου τελεί την εκκλησιαστική της υπακοή είναι το Μετόχι του Ρωσικού Μοναστηριού Αγίου Παντελεήμονα του Άθω.

Εκτός από αυτό το Μετόχι, στα τέλη του 19^ου αιώνα χτίστηκαν άλλα δύο, προς τιμήν του αποστόλου Ανδρέα του Πρωτοκλήτου και του αγίου Προφήτη Ηλία, που αντιπροσωπεύουν τα ομώνυμα μοναστήρια στο Άγιο Όρος.

Η Έλενα είναι συντάκτρια του ογκώδους, πλούσιου εικονογραφημένου «Οδηγού στην Κωνσταντινούπολη», το οποίο εκδόθηκε ειδικά για τους Ορθόδοξους προσκυνητές. Στην Κωνσταντινούπολη δεν είναι εύκολο να βρεις έναν οδηγό που να δείχνει τις χριστιανικές ιερές πόλεις, αλλά αυτό το βιβλίο το αντικαθιστά εντελώς. Αρκετά αντίγραφα του «Οδηγού…» υπάρχουν στη βιβλιοθήκη της Θεολογικής Σχολής του Μίνσκ.

Εμείς συνομιλήσαμε με την Έλενα για τη δουλειά της πρωτοψάτριας και για αναμνήσεις από την εκπαίδευσή της στη Θεολογική Σχολή του Μινσκ.

Από το Μινσκ στην Κωνσταντινούπολη

– Έλενα, τι δουλειά κάνατε πριν μετακομίσετε στην Κωνσταντινούπολη; Με τι ασχολιόσασταν στο Μινσκ;

– Αποφοίτησα από το Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο του Μινσκ με ειδικότητα «δασκάλας δημοτικού σχολείου και καθηγήτριας μουσικής». Για ένα διάστημα εργάστηκα στο Μινσκ. Το 1999 έκανα τα πρώτα «αναγνωριστικά» μου ταξίδια στην Τουρκία, για να δω αν το κλίμα θα ταιριάξει στο βρογχικό μου άσθμα.

Την πρώτη φορά ήρθα στην Κωνσταντινούπολη λίγο πριν το Πάσχα και με ενδιέφερε να βρω μια ρωσική εκκλησία για να γιορτάσω τη λαμπρή Ανάσταση του Χριστού.

Μου τράβηξε την προσοχή ένα περιοδικό με κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, όπου σε μια από τις σελίδες υπήρχε μια φωτογραφία του ναού που τραβήχτηκε από πανοραμική θέα – ένα εξαώροφο κτίριο με μια μικρή πράσινη κορυφή. Και η συνέντευξη του Ιεροδιακόνου Κορνήλιου (Γκρεμιάκιν). Μιλούσε για τον ναό που ήταν 150 ετών, αλλά τώρα δε λειτουργεί…

Στην αρχή βρήκα τον ναό του αποστόλου Ανδρέα του Πρωτόκλητου που λειτουργούσε. Εκεί διακονούσε ένας Βούλγαρος ιερέας, οι Λειτουργίες γίνονταν στη εκκλησιαστική – σλαβονική γλώσσα. Και αποδείχτηκε ότι δίπλα βρίσκεται η ίδια η εκκλησία του Μεγαλομάρτυρα Παντελεήμονα! Γνώρισα τον πατέρα Κορνήλιο. Είπε ότι δεν υπάρχουν ιερείς, Λειτουργίες δε γίνονται, οι άνθρωποι έρχονται μόνο μερικές φορές. Αυτός ο ιεροδιάκονος διορίστηκε για να ασχοληθεί με τις οικονομικές υποθέσεις για την αποκατάσταση του Μετοχίου. Μου πρότεινε, αν ήθελα να έρθω να βοηθήσω σε αυτό. Έτσι άρχισα να πηγαίνω…

Λειτουργία του Πάσχα, 2000

Με τις δικές μας δυνάμεις

Τον Αύγουστο του 1999, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος χοροστάτησε και λειτούργησε στον εορτασμό του ναού. Τότε, στο Μετόχι μας διορίστηκε ένας μόνιμος ιερέας. Στην αρχή ήταν ο πατήρ Βιτάλιος και ένα χρόνο αργότερα ο πατήρ Τιμόθεος (Μίσιν), ο οποίος υπήρξε προϊστάμενος του Μετοχίου για 20 χρόνια. Από τότε μέχρι σήμερα, οι Λειτουργίες δε σταμάτησαν ποτέ, δόξα τω Θεώ.

Η χορωδία άδειασε. Τότε ο πατήρ Κορνήλιος μου πρότεινε: δοκίμασε!

Στη διάρκεια της επίσημης Λειτουργίας το 1999, εγώ απλώς παρακολουθούσα πώς έψελναν οι άλλοι ψάλτες, που είχαν προσκληθεί για τη Λειτουργία. Όταν αυτοί έφυγαν, η χορωδία άδειασε πάλι. Τότε, λοιπόν, ο πατήρ Κορνήλιος μου πρότεινε: δοκίμασε! Επειδή είχα την απαραίτητη μόρφωση (αν και επιπέδου μουσικής σχολής) συν το παιδαγωγικό ινστιτούτο με ειδίκευση στη μουσική. Μού έδωσε τις νότες. Εγώ δεν μπορούσα αμέσως να καταλάβω γιατί ήταν τόσο υψηλές τεσιτούρες. Αποδείχθηκε ότι αυτές ήταν για ανδρική χορωδία. Αλλά κανένα πρόβλημα. Με τη βοήθεια του Θεού σιγά σιγά, λίγο λίγο άρχισα να καταλαβαίνω και να ακούω τις ηχογραφήσεις.

Με βοηθούσαν πολύ σε όλα, ο πατήρ Κορνήλιος και ο πατήρ Τιμόθεος με φρόντιζαν, με δίδασκαν, μού εξηγούσαν, διόρθωναν υπομονετικά τα λάθη μου. Τους είμαι πολύ ευγνώμων για τον κόπο και την αγάπη τους!

Θεία Λειτουργία, 2000

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 είχαμε πολλούς προσκυνητές, ανάμεσά τους ήταν μερικές φορές και χοράρχες. Τους ρωτούσα, ενδιαφερόμουν πώς έμαθαν τις φωνές, ποιος ήταν ο τάδε κανόνας και σε τι χρειαζόταν.

Μια φορά είχα την τιμή να πάω στη σκήτη του Αγίου Νικολαόυ στη Μονή Σεραφείμ-Ντιβέεβσκι. Εκεί ήταν η μοναχή – πρωτοψάλτρια, η οποία μετά τις υπακοές της ημέρας, το βράδυ, όσο μπορούσε, μου έλεγε για τον Οκτώηχο, για το πώς να δίνω τον τόνο στους στίχους και στα τροπάρια. Σε ένα αρχικό στάδιο ήταν δυσνόητο. Έμαθα ό,τι μπορούσα.

Ακάθιστος στον ναό των Βλαχερνών

Γενικά, μελετούσα μόνη μου από το 1999. Στις Λειτουργίες έπρεπε να ψέλνω και να διαβάζω μόνη μου. Λειτουργίες εκτελούνταν τότε τα Σάββατα, τις Κυριακές και στις γιορτές. Επιπλέον, βοηθούσαμε στον ναό του αγίου Ανδρέα του Πρωτοκλήτου, που βρίσκεται δίπλα μας, επειδή δεν υπήρχε πρωτοψάλτης εκεί μέχρι το 2023 και προσκαλούσαν τη χορωδία μας στη πανηγυρική γιορτή του ναού και το Πάσχα. Γι’ αυτό, για πολλά χρόνια, εμείς με τους ψάλτες μας ψέλναμε σε δύο Λειτουργίες: νυχτερινή στο Μετόχι μας και το πρωί στους γείτονες. Μία ακόμα παράδοση συνδέεται με τη γιορτή της Σκέπης, όταν οι ενορίτες από τα δύο μετόχια μας συγκεντρώνονται στην εκκλησία των Βλαχερνών και ψέλνουν τον Ακάθιστο στην Υπεραγία Θεοτόκο.

Βέβαια, ήθελα πολύ να με διδάξει ένας επαγγελματίας και να μου δείξει πώς να ψέλνω σωστά. Αλλά δεν υπήρχε. Έτσι, για πολύ καιρό απλώς ονειρευόμουν ότι θα διδαχθώ από κάποιον.

Στον ναό των Βλαχερνών τη μέρα της Αγίας Σκέπης της Θεοτόκου

Στη Θεολογική Σχολή του Μίνσκ

– Έλενα, γιατί αποφασίσατε να αναζητήσετε τη δυνατότητα να σπουδάσετε στην πατρίδα σας και όχι κάπου, ας πούμε, κοντά στην Κωνσταντινούπολη;

– Είναι πιο βολικό στο σπίτι: υπάρχει πάντα η δυνατότητα να μείνεις στη μαμά, όταν έρχεσαι για τις εξετάσεις, και να την βλέπεις. Αν και εξέτασα διάφορες επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, όπου υπάρχουν καλά μαθήματα για πρωτοψάλτες και αντίστοιχες σχολές.

– Όμως τότε δεν υπήρχαν ακόμα στη σχολή του Μινσκ μαθήματα εξ αποστάσεως στο τμήμα χοραρχών-ψαλτών. Πώς αρχίσατε να σπουδάζετε;

– Τώρα δε θυμάμαι ακριβώς, αλλά ίσως έκανα μια αίτηση ζητώντας να εξετάσουν τη δυνατότητα να ανοίξουν μαθήματα εξ αποστάσεως για όσους έχουν μεν πρακτική εμπειρία στην ψαλτική και τη χορωδία αλλά δεν έχουν θεωρητικές γνώσεις. Αυτό είναι το πρώτο. Και δεύτερον, ένας διπλωματούχος χοράρχης είναι ένα επίπεδο υψηλότερο. Και το πιο σημαντικό, ήθελα να λάβω την ευλογία του Επισκόπου για να ασχοληθώ με αυτό το έργο του Θεού.

– Όπως έλεγε ο Βιατσεσλάβ Ιζότοβ, ο οποίος ήταν εκείνη την εποχή διευθυντής της σχολής, η επιθυμία σας να σπουδάσετε εξ αποστάσεως, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία εκπαίδευσης εξ αποστάσεως!

– Η Θεολογική Σχολή ανταποκρίθηκε πολύ γρήγορα. Με προσκάλεσαν στις εισαγωγικές εξετάσεις. Αγόρασα εισιτήρια, πήρα άδεια απ’ τη δουλειά και πήγα στο Μινσκ με την προσδοκία ότι θα περνούσα τις εξετάσεις που χρειάζονταν γρήγορα και θα επέστρεφα αμέσως χωρίς να περιμένω τα αποτελέσματα.

Με τη βοήθεια του Θεού πέρασα τις εξετάσεις. Όπως θυμάμαι τώρα, έψαλα το Προκείμενον της Μεγάλης Παρασκευής «Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου», την οποία ο Α. Λβόβ συνέθεσε σε τέσσερις φωνές. Τα ετοίμασα και τα έψαλα όλα μόνη μου. Και η δεύτερη ψαλμωδία ήταν το «Χριστός ανέστη εκ νεκρών». Υπήρχαν επίσης προφορικές ερωτήσεις…

Γενικά, άρχισα να σπουδάζω, να λαμβάνω εργασίες και να στέλνω απαντήσεις. Πήγαινα στις εξετάσεις. Έκανα κυρίως τα πάντα με τη βοήθεια της μητέρας μου, η οποία ζει ακόμα στο Μινσκ και πάντα με βοηθάει σε όλα.

Παρεμπιπτόντως, η μητέρα μου έλαβε το δίπλωμά μου. Ήταν στην αποφοίτηση αντί για μένα, και κάθεται στη φωτογραφία των αποφοίτων.

– Δηλαδή η σχολή δημιούργησε όλες τις προϋποθέσεις, ώστε να ολοκληρώσετε τις σπουδές σας, συχνά χωρίς να πηγαίνετε στο Μινσκ;

– Είμαι πολύ ευγνώμων στη διοίκηση της Θεολογικής Σχολής του Μινσκ που έκανε παραχωρήσεις όλα αυτά τα χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη την κατάστασή μου. Όταν έφυγα, δεν υπήρχαν άνθρωποι στο Μετόχι, οι οποίοι θα μπορούσαν να μείνουν στη θέση μου. Υπάρχουν πολλοί ενορίτες, αλλά μόνο ένας ιερέας και ένας διάκονος λειτουργούσαν. Υπήρχαν χορωδοί στη χορωδία αλλά χωρίς να γνωρίζουν τους κανόνες, τις νότες και τις ψαλμωδίες. Μπορούσαν να ψάλουν και να διαβάζουν μόνο αν κάποιος τους βοηθούσε και τους έδειχνε τι και πώς. Γενικά, η ενορία δεν μπορούσε να σταθεί για πολύ. Εξάλλου, εγώ δούλευα πάντα κάπου αλλού, γιατί δούλευα στον ναό για τη δόξα του Θεού, χωρίς καμία αμοιβή.

Στη διάρκεια των σπουδών, όλο το διδακτικό προσωπικό με αντιμετώπισε με ζεστασιά και κατανόηση! Αφιέρωσαν πολύ χρόνο στις ερωτήσεις μου. Εξάλλου, όταν ήρθαμε στις εξετάσεις εμείς οι φοιτητές μερικής φοίτησης, ο σύντομος χρόνος που περάσαμε με τους καθηγητές δεν ήταν αρκετός. Σε αντίθεση με τους τυχερούς φοιτητές πλήρους φοίτησης, οι φοιτητές μερικής φοίτησης πρέπει να προετοιμαστούν μόνοι. Και εμάς μας ρωτούσαν περισσότερα. Και για μένα ήταν πολύ σημαντικό να κατανοήσω το σχήμα τις διεύθυνσης, πώς να διευθύνεις μια χορωδία. Και με βοήθησαν να συμμετέχω στη διεύθυνση. Και εγώ δεν είχα φωνή, αλλά οι δάσκαλοι πάντα με ενθάρρυναν, μου έδιναν ώθηση και με βοηθούσαν με αυτό.

Συνεχίζεται…