Μας διδάσκει να είμαστε ορθόδοξοι μέχρι τέλους

Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1982, εκδήμησε εις Κύριον ο Ιερομόναχος Σεραφείμ (Ρόουζ), ασκητής, ιδρυτής της Μονής του Οσίου Γερμανού της Αλάσκας στην Πλατίνα, συγγραφέας πολλών πνευματικών βιβλίων με μεγάλη επιρροή στην Ορθόδοξη ζωή στην Αμερική. Ζητήσαμε από τον δημοσιογράφο Τζέσσι Ντόμινικ, ορθόδοξο Αμερικανό, συνεργάτη της αγγλικής έκδοσης της πύλης Pravoslavie.Ru, να μας μιλήσει για τον ρόλο που έπαιξαν στη ζωή του τα γραπτά και τα μαθήματα του πατέρα Σεραφείμ.

Ο π.Σεραφείμ Ρόουζ στην Ιερά Μονή του Οσίου Γερμανού. 1979. Φωτογραφία: Γκάρι Τόντοροβ

Ο πρώτος Αμερικανός άγιος

Για τους Ορθόδοξους Αμερικανούς ο πατήρ Σεραφείμ Ρόουζ είναι ο πρώτος πραγματικός Αμερικανός άγιος. Ακριβώς άγιος. Φυσικά, κάποιος μπορεί και να μην συμφωνεί με αυτόν τον ισχυρισμό και να επισημάνει λάθη και αστοχίες του. Αλλά αυτό δεν είναι το σημαντικό. Το σημαντικό είναι ότι άνοιξε την πόρτα προς τον Θεό για τους Αμερικανούς, έδειξε ότι μπορούμε να βρούμε τον δρόμο προς τον Θεό μέσα στην Ορθόδοξη πίστη, παρόλο που δεν είμαστε ορθόδοξη χώρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι πολύ πιο δύσκολο για τους Αμερικανούς να ζήσουν με τον ορθόδοξο τρόπο ζωής συγκριτικά με όσους πίστεψαν ζώντας σε μια παραδοσιακά ορθόδοξη χώρα. Διότι οι Αμερικανοί είναι πολύ κοσμικοί άνθρωποι και η Αμερική είναι μια εκκοσμικευμένη χώρα.

Στο δρόμο προς την Εκκλησία

Ναι, υπάρχουν πολλοί πιστοί στην Αμερική, αλλά είναι κυρίως προτεστάντες. Και εγώ ο ίδιος μεγάλωσα σε μια τέτοια παραδοσιακά προτεσταντική οικογένεια. Πολλές γενιές των προγόνων μου ήταν ένθερμοι πιστοί. Ακολουθούσαμε τον Χριστό, προσπαθούσαμε να μείνουμε μακριά από την αμαρτία... Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά... Δεν είχαμε ιερείς, ούτε τα ιερά Μυστήρια. Είχαμε το βάπτισμα και τη θεία κοινωνία, αλλά ως σύμβολα, όχι ως Μυστήρια.

Γνώρισα την Ορθοδοξία όταν ήμουν φοιτητής στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Κοντά στο πανεπιστήμιο, στο δρόμο κήρυττε ένας ορθόδοξος ιεροκήρυκας. Έμαθα ότι ήταν και αυτός προτεστάντης και ότι σε ηλικία 50 ετών έγινε ορθόδοξος και κήρυττε στο δρόμο. Τώρα είναι αρκετά διάσημος. Τον ρώτησα τότε γιατί άφησε τον προτεσταντισμό και ασπάστηκε την Ορθοδοξία. Μου εξήγησε την ουσία του Βαπτίσματος και της Θείας Κοινωνίας και ένιωσα σαν να είχε ανάψει μια λάμπα και τα πάντα να φωτίστηκαν: όλα έγιναν τόσο καθαρά και κατανοητά, τα πάντα απέκτησαν νόημα. Και βέβαια, η Θεία Κοινωνία δεν είναι απλώς ένα σύμβολο του Μυστικού Δείπνου. Το Βάπτισμα δεν είναι απλώς μια συμβολική πράξη. Και βέβαια, πρέπει να τιμούμε τους αγίους και τα ιερά.

Ένα χρόνο αργότερα, ασπάστηκα την Ορθοδοξία. Ευτυχώς, υπήρχε μια πολύ καλή ορθόδοξη ενορία κοντά στο πανεπιστήμιο. Πολλοί φοιτητές πήγαιναν εκεί. Όλοι γίναμε φίλοι. Δεν είχε κάθε μέρα ακολουθίες, αλλά συχνά, και δεν έχανα ούτε μία.....

Για τον πατέρα Σεραφείμ έμαθα λίγο αργότερα. Μια καλή μου φίλη, η Ξένια, που είναι μισή Ρωσίδα και, φυσικά, ορθόδοξη, είχε τον βίο του. Κάποια μέρα ενδιαφέρθηκα γι' αυτόν, τον διάβασα και κατάλαβα ότι πρόκειται για έναν σπουδαίο άνθρωπο!

Να σταυρώσουμε το νου στο σταυρό

Μεγάλη Σαρακοστή του 1971. Ο π.Σεραφείμ δουλεύει στην τράπεζα της Μονής, η κατασκευή της οποίας δεν είχε ολοκληρωθεί τότε

Ποια είναι η σημασία των βιβλίων του π. Σεραφείμ Ρόουζ; Μας δείχνει τι στάση πρέπει να έχουμε αναφορικά με τον Θεό, την Εκκλησία, τους αγίους. Έλεγε: «Όταν έγινα χριστιανός, σταύρωσα το νου μου στο σταυρό». Ήταν, όμως, ένας πολύ μορφωμένος και ευφυής άνθρωπος. Είχε την δυνατότητα να κάνει μια καλή ακαδημαϊκή καριέρα, αλλά συνειδητοποίησε ότι υπήρχε κάτι καλύτερο: να είναι ταπεινός. Και έτσι παρέδωσε το νου του στον Θεό.

Αν μας φαίνεται ότι η σοφία του κόσμου έρχεται σε αντίθεση με την πίστη, θα πρέπει απλώς να δεχτούμε αυτό που λέει η Εκκλησία

Και αυτό είναι παράδειγμα για εμάς. Αν δεν καταλαβαίνουμε κάτι, αν μας φαίνεται ότι η σοφία του κόσμου έρχεται σε αντίθεση με την πίστη, θα πρέπει απλώς να δεχτούμε αυτό που λέει η Εκκλησία. Και η δική μου πρόσληψη της Ορθοδοξίας πηγάζει από τον πατέρα Σεραφείμ. Τουλάχιστον προσπαθώ να τον ακολουθώ. Αυτός διδάσκει να είμαστε Ορθόδοξοι μέχρι τέλους. Ειδικά στην Αμερική είναι δύσκολο να είσαι Ορθόδοξος μέχρι τέλους. Έχουμε διαφορετική νοοτροπία. Μπορεί να μου αρέσει το θυμίαμα και οι εικόνες, αλλά αν μου φαίνεται ότι οι άγιοι μερικές φορές μιλούσαν σωστά και έξυπνα και μερικές φορές όχι, μπορώ εύκολα να απορρίψω τη διδασκαλία τους. Όταν δεν μου αρέσει κάτι, θα πω: αυτή είναι η άποψή τους. Για παράδειγμα, τα τελώνια. Μοιάζει τρομακτικό, οπότε λέω ότι είναι απλώς η άποψη των αγίων. Εμάς τους Αμερικανούς μας χαρακτηρίζει αυτή η τόσο επιλεκτική στάση. Αλλά ο πατέρας Σεραφείμ ήταν εντελώς διαφορετικός. Ο μαθητής του, ο μεγαλόσχημος αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος, μου είπε κάποτε ότι ο πατήρ Σεραφείμ απλώς αποδέχτηκε ταπεινά όλα όσα λέει η Εκκλησία: χωρίς αμφισβητήσεις, χωρίς απορίες. Επίσης, δεν αμφισβήτησε ούτε ένα από τα θαύματα στους βίους των αγίων.

Αποδέχτηκα εύκολα την Ορθοδοξία, αλλά το γεγονός ότι η Θεοτόκος είναι η Υπεραγία, η Πάναγνη, η Πανάμωμος όχι ότι με τάραζε... Αλλά ήμουν προτεστάντης και πίστευα ότι μόνο ο Χριστός είναι εκτός αμαρτίας, οπότε δεν μπορούσα να καταλάβω ότι και η Μητέρα του Θεού είναι αναμάρτητη. Δεν ήταν αμφιβολία, όχι. Μου ήταν απλώς ακατανόητο. Και μια μέρα είπα στον εαυτό μου: η Εκκλησία έχει πάντα δίκιο. Το αποδέχτηκα με πίστη. Και τώρα ακόμα, όταν δεν καταλαβαίνω κάτι, εμπιστεύομαι την Εκκλησία. Όπως ο πατήρ Σεραφείμ Ρόουζ: ποτέ δεν αμφέβαλλε.

Προς τον Θεό ή προς τον διάβολο;

Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του πατέρα Σεραφείμ είναι το «Η Ορθοδοξία και η Θρησκεία του Μέλλοντος». Ο πατήρ Δαμασκηνός Χρίστενσεν έγραψε στο βιβλίο του για τον πατέρα Σεραφείμ: το πιο σημαντικό ερώτημα για τον πατέρα Σεραφείμ ήταν από πού και προς τα πού πηγαίνει η ανθρωπότητα. Διότι η κατανόηση του ερωτήματος από πού ήρθαμε και προς τα πού πηγαίνουμε καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο ζούμε εδώ. Γι' αυτό έγραφε συχνά για το τέλος του κόσμου, μιλούσε για τα σημάδια του τέλους του κόσμου. Ήταν νηφάλιος, ισορροπημένος, δεν ήταν πλανεμένος. Και έλεγε: πρέπει να πιστεύουμε στον Θεό, γιατί ο σατανάς προετοιμάζει τον κόσμο ώστε να πιστέψει σε αυτόν, τον διάβολο.

Στη διάρκεια της επίγειας ζωής του πατέρα Σεραφείμ, πολύ δημοφιλή ήταν τα ούφο και η γιόγκα. Υπήρχε ακόμη και η λεγόμενη «χριστιανική γιόγκα». Και ο πατέρας Σεραφείμ πρόβλεψε τα αποτελέσματα που μπορούν να επιφέρουν όλα αυτά τα χόμπι. Συνειδητοποίησε ότι πρόκειται για αποπροσανατολισμό των ανθρώπων από τον αληθινό δρόμο. Μελέτησε τα ούφο και κατάλαβε τι σήμαιναν οι μαρτυρίες των ανθρώπων που τα συνάντησαν: παράξενοι ήχοι, φως, κάποια παράξενα όντα, ανεξήγητος φόβος που ξαφνικά εμφανίζεται στους ανθρώπους..... Αλλά το ίδιο συνέβη και όταν ο σατανάς πείραζε τους πατέρες της ερήμου. Τα ίδια φαινόμενα! Διαβάζουμε γι' αυτά στους βίους των αγίων. Και ο πατήρ Σεραφείμ κατάλαβε και μας έδειξε πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε παρόμοια φαινόμενα.

Όσο για τη γιόγκα, πολύ περισσότερο για τη «χριστιανική γιόγκα»... Έλεγε ότι είναι λάθος να την αντιμετωπίζουμε απλώς ως χρήσιμες πρακτικές ασκήσεις. Υπάρχει μεγάλος πνευματικός κίνδυνος. Ακριβώς όπως υπάρχει και στον οικουμενισμό. Ο οικουμενισμός δεν σημαίνει απλώς ότι αγαπάμε τους καθολικούς. Είναι ένα πνευματικό δέλεαρ, και είναι δυνατόν, ακολουθώντας τον, να χάσουμε την ψυχή μας.

Ο πατήρ Σεραφείμ ήταν ποιμένας και ήθελε να μας βοηθήσει, γι' αυτό προειδοποιούσε γι' αυτούς τους κινδύνους. Αλλά ήταν πολύ αυστηρός με τους ανθρώπους, και γι' αυτό, νομίζω, κάποιοι δεν τον συμπαθούσαν, τον θεωρούσαν φανατικό. Αλλά ήταν απλώς πολύ αφοσιωμένος στην Ορθοδοξία.

«Ο Σεβασμιώτατος Ιωάννης θα βοηθάει πάντα τη Μονή στην Πλατίνα»

Ο π.Σεραφείμ Ρόουζ τελεί Θεία Λειτουργία τη Δευτέρα της Διακαινησίμου (14/27 Απριλίου) του 1981 στο έξω παρεκκλήσι, όπου έχει ταφεί Ο ίδιος ο πατήρ Σεραφείμ είχε επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τον Άγιο Ιωάννη (Μαξίμοβιτς). Δεν μπορούμε καν να φανταστούμε τον πνευματικό δεσμό που υπήρχε μεταξύ τους. Στο βίο του πατέρα Σεραφείμ ο πατήρ Δαμασκηνός γράφει ότι ο Άγιος Ιωάννης, μετά το θάνατό του, είχε επισκεφτεί πολλές φορές τον πατέρα Σεραφείμ. Και μάλιστα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του πατέρα Δαμασκηνού, ο πατήρ Σεραφείμ περίμενε – και το έλεγε – ότι ο Σεβασμιώτατος Ιωάννης θα βοηθάει το μοναστήρι στην Πλατίνα ακόμη και μετά το θάνατό του.

Πολλοί άγιοι έχουν δει τον Θεό και καταλαβαίνω τι σημαίνει αυτό. Αλλά παλαιότερα δεν καταλάβαινα τι σημαίνει όταν κάποιος βλέπει άγιο. Πώς γίνεται αυτό; Ρώτησα τον καθηγητή Χριστόφορο Βενιαμίν στην Ιερατική Σχολή μας: όταν ένας άνθρωπος βλέπει άγιο, τι βλέπει; Εκείνος μου είπε: «Είναι η Θεία ενέργεια που εκδηλώνεται μέσα από τον άγιο άνθρωπο». Επομένως, όταν ο πατήρ Σεραφείμ είδε τον Άγιο Ιωάννη, υπήρξε μάρτυρας εκδήλωσης της Θείας ενέργειας.

Η ορθόδοξη κοσμοθεωρία που ο πατήρ Σεραφείμ έδειξε στους Αμερικανούς είχε καλλιεργηθεί μέσα του από τον Άγιο Ιωάννη.

Ποια Εκκλησία είναι η αληθινή;

Ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετώπισα, και το οποίο λύθηκε χάρη στα γραπτά του πατέρα Σεραφείμ, ήταν το ζήτημα των σχισματικών. Είχα μείνει άναυδος, όταν έμαθα για τους σχισματικούς. Είχα αποδεχτεί την Ορθοδοξία, επειδή συνειδητοποίησα ότι αυτή είναι η αλήθεια. Και ξαφνικά κάποιος λέει ότι διαθέτει περισσότερη αλήθεια, ότι η πίστη του είναι καλύτερη. Εγώ, όμως, θέλω να βρίσκομαι στην αληθινή πίστη, στην αληθινή Εκκλησία! Τι να κάνω; Μήπως έπρεπε να πάω σε αυτούς τους οποίους ονόμαζαν σχισματικούς; Αλλά, δόξα τω Θεώ, έπεσα πάνω σε μια συλλογή επιστολών του πατέρα Σεραφείμ προς τον μαθητή του, τον πατέρα Αλέξιο (τώρα είναι μοναχός). Κάποτε υπήρχε ένα ελληνικό μοναστήρι στη Βοστώνη. Στην αρχή, ο πατήρ Σεραφείμ (ο ίδιος και οι ομοϊδεάτες του υπάγονταν στη Υπερόριο Ρωσική Εκκλησία) νόμιζε ότι ο ίδιος και η μοναστική αυτή κοινότητα είχαν ίδιο πνεύμα, αλλά με την πάροδο του χρόνου κατάλαβε ότι ήταν διαφορετικοί. Ήταν σαν φαρισαίοι, φανατικοί, τρελοί, και προειδοποιούσε αυστηρά τον μαθητή του: «Αν συνεχίσεις να ακολουθείς αυτό το δρόμο, θα βρεθείς έξω από την Εκκλησία, θα φύγεις από αυτήν». Τελικά, είχε δίκιο: τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του, οι αδελφοί αυτού του μοναστηριού της Βοστώνης είχαν προσχωρήσει σε σχίσμα. Είναι και τώρα σχισματικοί.

Από τις επιστολές του, από τις συμβουλές και τις προειδοποιήσεις του, κατάλαβα ότι ο ίδιος ο πατήρ Σεραφείμ δεν ήταν φανατικός. Κάποιοι λένε γι' αυτόν: «Ο πατήρ Σεραφείμ Ρόουζ είναι τρελός, είναι ζηλωτής». Αλλά οι επιστολές του είναι διαφορετικές. Και μας δείχνουν ότι ήταν πάντα ήρεμος, πνευματικά σταθερός. Και, διαβάζοντάς τες, κατάλαβα ότι οι σχισματικοί είναι ξένοι προς την αληθινή Ορθόδοξη Εκκλησία. Έτσι, χάρη στον πατέρα Σεραφείμ παρέμεινα Ορθόδοξος. Ωστόσο, για αρκετούς μήνες είχα έντονες αμφιβολίες και σκέψεις: «Μήπως πρέπει να πάω σε άλλη εκκλησία;». Αλλά, ο πατήρ Σεραφείμ με έσωσε από αυτόν τον πειρασμό.