Η Ουκρανία ως πεδίο δοκιμών για μια νέα Ουνία: Απειλές και τρόποι αντιμετώπισης

Ομιλία στο συνέδριο «Η επιρροή του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στην πορεία της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία», που διοργάνωσε το Κέντρο Ρωσικών Μελετών της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου.

Μητροπολίτης Ζαπαρόζιε και Μελιτούπολης Λουκάς (Κοβαλένκο). Φωτό: logoslovo.ru

Τα γεγονότα γύρω από την αντικανονική παρέμβαση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου και της Συνόδου του στην ουκρανική εκκλησιαστική κρίση και την ίδρυση της «Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας» («ΟΕΟ») δικαίως θεωρούνται από πολλούς ορθόδοξους ιεράρχες και αναλυτές ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου, που αποσκοπεί στην ενοποίηση του χριστιανικού κόσμου υπό την αιγίδα του Βατικανό, με τη συμμετοχή του Φαναρίου. Οι προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου να προωθήσει την ιδέα του «πρώτου χωρίς ίσους», καθώς και ο ενεργός οικουμενικός διάλογος με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, έχουν οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στην παγκόσμια Ορθοδοξία. Στο πλαίσιο αυτό, το σχέδιο «Ο.Ε.Ο.» λειτουργεί ως πειραματική πλατφόρμα, για την επεξεργασία μεθόδων και πρακτικών καταστροφής της καθιερωμένης τάξης στις σχέσεις μεταξύ των Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών και διαστρέβλωσης του οικουμενικού διαλόγου. Η παρούσα έκθεση είναι αφιερωμένη στην ανάλυση αυτών των διαδικασιών, στην αξιολόγηση των συνεπειών και στην εξέταση τρόπων προστασίας της κανονικής τάξης στην τρέχουσα εκκλησιαστική κατάσταση.

Τα τελευταία χρόνια, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος προωθεί ενεργά την ιδέα του «πρώτου χωρίς ίσους», η οποία έχει εγείρει πολλά ερωτήματα και ανησυχίες μεταξύ άλλων Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών.

Η ιδέα αυτή προσδίδει στον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης ένα ιδιαίτερο κύρος στον ορθόδοξο κόσμο, το οποίο συνεπάγεται όχι απλώς το πρωτείο της τιμής, αλλά και το πρωτείο της εξουσίας. Ως αποτέλεσμα αυτής της στάσης, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος αναλαμβάνει εξουσίες που δεν προβλέπονται από τους κανόνες και την ιστορική πρακτική στην Ορθοδοξία.

Προωθώντας την ιδέα της πρωτοκαθεδρίας του στην Ορθόδοξη Ανατολή, το Φανάρι επιδιώκει την προσέγγιση με το Βατικανό

Προωθώντας την ιδέα της πρωτοκαθεδρίας του στην Ορθόδοξη Ανατολή, το Φανάρι επιδιώκει την προσέγγιση με το Βατικανό. Οι κοινές λειτουργίες και προσευχές μεταξύ εκπροσώπων του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έχουν γίνει συνήθης πρακτική. Αξιοσημείωτες είναι οι δηλώσεις του ίδιου του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, για την επιθυμία του να ενωθεί με τους Καθολικούς. Για παράδειγμα, το 2021, στον εορτασμό προς τιμήν του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα, μια αντιπροσωπεία του Βατικανού, με επικεφαλής τον καρδινάλιο Κουρτ Κοχ, ήταν παρούσα στην Κωνσταντινούπολη. Στο κήρυγμά του, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος τόνισε ότι οι συναντήσεις του με τον Πάπα Φραγκίσκο ενισχύουν την επιθυμία για ένα «κοινό ποτήρι της Ευχαριστίας». Αυτό παραπέμπει σε ενεργές προσπάθειες προσέγγισης μεταξύ του Φαναρίου και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Παρόμοιες δηλώσεις έχουν γίνει αρκετές φορές, ιδίως την παραμονή του εορτασμού της 1.700^ης επετείου της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου το 2025.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η Ουνία έχει επανειλημμένα καταδικαστεί από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ήδη το 2003, η παγκόσμια Ορθοδοξία, μέσω των Προκαθημένων όλων των Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, εξέφρασε μια αλληλέγγυα στάση σχετικά με την Ουνία και τις απόπειρες εγκαθίδρυσης ενός Ουνιτικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία. Η απάντηση αυτή δόθηκε με υπόμνημα του καρδινάλιου Βάλτερ Κάσπερ, ο οποίος απευθύνθηκε στον Αγιώτατο Πατριάρχη Μόσχας και Πάσης της Ρωσίας Αλέξιο Β΄, εκ μέρους του Βατικανό. Μετά το υπόμνημα που έστειλε ο Πατριάρχης Αλέξιος, οι επικεφαλής των τοπικών εκκλησιών έστειλαν τις απαντήσεις τους, συμπεριλαμβανομένου του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου, ο οποίος έστειλε ειδικό μήνυμα στον Πάπα. Στα μηνύματα αυτά, η Ουνία ονομάστηκε εκκλησιολογική αίρεση που δεν έχει δικαίωμα ύπαρξης στον χριστιανισμό και η δημιουργία του Ουκρανικού Ουνιτικού Πατριαρχείου χαρακτηρίστηκε ως εξαιρετικά εχθρικό γεγονός και μη φιλικό βήμα προς την Ορθοδοξία. Επιπλέον, στην Κοινή Διακήρυξη που υπέγραψαν ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος και ο Πάπας Φραγκίσκος κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους στην Αβάνα το 2016, οι μέθοδοι του Ουνιτισμού και του προσηλυτισμού αναγνωρίστηκαν ως απαράδεκτες.

Παρ' όλα αυτά, παρά τη διαμαρτυρία αλληλεγγύης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος συνεχίζει να προωθεί την εκκλησιολογική του αντίληψη του «πρώτου χωρίς ίσους» και να προετοιμάζει το έδαφος για μια παγκόσμια ένωση. Είναι ήδη προφανές ότι αυτή η επιθυμία για ενοποίηση θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε βαθιές αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ορθόδοξης ζωής, συμπεριλαμβανομένων των θεμελιωδών αρχών του δόγματος, της λειτουργικής πρακτικής και της κανονικής τάξεως. Ιδιαίτερα αν λάβουμε υπ’ όψιν τα πρόσφατα λόγια του Πάπα Φραγκίσκου, στις 13 Σεπτεμβρίου 2024 στη Σιγκαπούρη, σε μια συνάντηση με νέους ανθρώπους, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι πέντε διαφορετικών θρησκειών, που δήλωσε ότι «όλες οι θρησκείες είναι ο δρόμος προς τον Θεό».

Στο παράδειγμα της Ουκρανίας, το Φανάρι εφαρμόζει μια στρατηγική ενοποίησης, που μπορεί αργότερα να εφαρμοστεί σε ευρύτερο επίπεδο. Ο αρχικός της στόχος είναι να σχηματίσει μια νέα Ουνία, στη βάση της «ΟΕΟ» και της Ουκρανικής Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας. Εάν αυτό το έργο επιτευχθεί, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και το Βατικανό θα χρησιμοποιήσουν το «ουκρανικό γεγονός» ως απόδειξη ότι η επανένωση Ορθοδόξων και Καθολικών -χωρίς ν’ αλλάξουν τα δόγματά τους- είναι εφικτή και πραγματική.

Η ίδρυση της «ΟΕΟ» το 2018 και η παραχώρηση του Τόμου της αυτοκεφαλίας σε αυτήν αποτέλεσε την αφετηρία για την έναρξη ενός αντίστοιχου πειράματος. Αυτό αποδεικνύεται από τα περαιτέρω γεγονότα στην Ουκρανία, που ακολούθησαν αυτό το καταστροφικό βήμα του Οικουμενικού Πατριάρχη.

Ένα από τα κύρια στοιχεία αυτού του έργου ήταν η συνεργασία της «ΟΕΟ» με την Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία («ΟΕΕ»).

Μετά το «Ευρω-Μαϊντάν» και τα γεγονότα του 2014, οι κοινές προσευχές και δράσεις των εκπροσώπων της δομής του Ντουμένκο και των Ουνιτών έχουν γίνει ένα συνηθισμένο φαινόμενο στην Ουκρανία. Αυτές οι κοινές δράσεις έχουν ως στόχο να δείξουν μαζικότητα και να καταδείξουν την πιθανή ενοποίηση των δύο θρησκειών. Ωστόσο, είναι σαφές ότι τέτοιες πρωτοβουλίες δεν υπαγορεύονται από την πνευματική ανάγκη, αλλά από την πολιτική συγκυρία και την επιθυμία να δοθεί η εντύπωση της ενότητας.

Ο επικεφαλής της «ΟΕΟ» Επιφάνιος Ντουμένκο έχει επανειλημμένα δηλώσει την επιθυμία του να εμβαθύνει τις σχέσεις με την «ΟΕΕ», τονίζοντας ότι μια πιθανή ενοποίηση θα εξαρτηθεί από έναν παγκόσμιο ορθόδοξο-καθολικό διάλογο:

«Αυτό το κλειδί (το κλειδί για την ενότητα των δύο ουκρανικών θρησκευτικών οργανώσεων -υποσημείωση του Μητροπολίτη Λουκά) δεν βρίσκεται στην Ουκρανία, αλλά στη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη, διότι εκεί διεξάγονται οι οικουμενικές επικοινωνίες. Στο μέλλον, οι σχέσεις μας εδώ στην Ουκρανία θα εξαρτηθούν από αυτό. Αλλά αυτές οι σχέσεις είναι καλές και πιστεύω ότι στο μέλλον μόνο θα βελτιώνονται», -δήλωσε ο επικεφαλής της “ΟΕΟ” στις 12 Σεπτεμβρίου 2019, κατά τη διάρκεια συνάντησης, που πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Πανεπιστήμιο “Πολυτεχνείο Λβοφ”».

Η παρουσία των Καθολικών στις λειτουργίες των «ιεραρχών» και των «κληρικών» της «ΟΕΟ» καταδεικνύει άμεσα την κίνηση προς την Ουνία.

Η παρουσία των Καθολικών στις λειτουργίες των «ιεραρχών» και των «κληρικών» της «ΟΕΟ» καταδεικνύει άμεσα την κίνηση προς την Ουνία.

Επίσης, σημαντική κατεύθυνση για τη διεύρυνση του «παραθύρου του Overton» προς όφελος της Ουνιτικής Εκκλησίας ήταν η ανάπτυξη της επιχείρησης για την «απορρόφηση» και τη «συγχώνευση» της Ουκρανικής Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας από ένα τμήμα που αποσχίστηκε από την «Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία» (πρώην επισκοπή Χάρκοβο-Πολτάβα της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας). Η διαδικασία αυτή εγκρίθηκε από το Βατικανό, που δημιούργησε εκ των πραγμάτων το πρώτο στην ιστορία της σύγχρονης Ουκρανίας γεγονός μεταστροφής στην Ουνία, μιας θρησκευτικής δομής που αυτοπροσδιοριζόταν ως ορθόδοξη. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, η πρωτοβουλία αυτή θα πρέπει να θεωρηθεί ένα είδος τελικής δοκιμής των τεχνολογιών για την ενσωμάτωση της ουκρανικής Ορθοδοξίας στις δομές της Καθολοκής Εκκλησίας. Στο πλαίσιο αυτό, παρεμπιπτόντως, αξίζει να δοθεί προσοχή στο γεγονός ότι η διαδικασία συγχώνευσης της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας με την Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία δεν σταμάτησε ακόμη και μετά τη δημιουργία της «ΟΕΟ», ως σημείο συγκέντρωσης διαφόρων οργανώσεων που εγκατέλειψαν την Ορθοδοξία λόγω σχίσματος. Αυτό δείχνει γι’ άλλη μια φορά ότι οι Ουνίτες δεν αντιλαμβάνονται τη δομή που διαμορφώθηκε από το Φανάρι ως μακροχρόνιο, ανεξάρτητο και ισότιμο παίκτη στη θρησκευτικό πεδίο της Ουκρανίας. Επιπλέον, προετοιμάζουν έναν κάπως διαφορετικό, πολύ λιγότερο σημαντικό, ρόλο για την «ΟΕΟ».

Τα χαρακτηριστικά αυτού του ρόλου μπορούν να κριθούν από τη συνέντευξη του επικεφαλής της Ουκρανικής Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας, Σβιατοσλάβ Σεβτσιούκ, στη διαδικτυακή πύλη Obozrevatel, η οποία φέρει ημερομηνία 18 Μαρτίου 2019. Εκεί, ο επικεφαλής των Ουκρανών Ουνιτών:

Πρώτον, σημείωσε ότι έλαβε τη συγκατάθεση του επικεφαλής της «ΟΕΟ» Ντουμένκο για την πραγματοποίηση τακτικών συναντήσεων, κατά τις οποίες θα συζητούνται οι προοπτικές και οι παράμετροι προσέγγισης μεταξύ των δύο δομών.

Δεύτερον, ανέφερε ότι η διαδικασία αυτή θα λάβει χώρα στο πλαίσιο ενός σχεδίου, που θα συμφωνηθεί από τα μέρη (ο Σεβτσιούκ τόνισε ότι η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία έχει ήδη ένα τέτοιο σχέδιο, το οποίο μπορεί να τροποποιηθεί, σύμφωνα με τη γνώμη της «ΟΕΟ». Εκ των πραγμάτων, αυτό σημαίνει ότι οι Ουνίτες θα χρησιμοποιήσουν τη δική τους θεωρία ως βάση για την αντίστοιχη συγχώνευση).

Τρίτον, είναι σαφές από τη συνέντευξη του Σεβτσιούκ ότι η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία θα προσανατολιστεί σε μια ήπια και προσεκτική «απορρόφηση» της «ΟΕΟ». Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζεται να απέχει προς το παρόν από τη διαμόρφωση μιας κοινής δομής και να δώσει την κύρια έμφαση στην αποκατάσταση της «ευχαριστιακής κοινωνίας» με την οργάνωση υπό την ηγεσία του Επιφανίου, «τη δυνατότητα να τελούν τη Θεία Λειτουργία στην ίδια Αγία τράπεζα».

Τέταρτον, ο επικεφαλής των Ουνιτών κατέστησε σαφές ποιον βλέπει ως ανώτερο και ποιον ως κατώτερο εταίρο στο μελλοντικό tandem. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία –σε αντίθεση με την «ΟΕΟ»- δεν είναι μια «τοπική εκκλησία», της οποίας οι ενορίες βρίσκονται αποκλειστικά στην Ουκρανία. Και αυτό δίνει στους Ουνίτες το δικαίωμα όχι μόνο να επιδιώξουν ν’ αποκτήσουν καθεστώς Πατριαρχείου, αλλά και ν’ αναδειχθούν σε «παγκόσμια εκκλησία, με εκ των πραγμάτων δημιουργημένες δομές πατριαρχικής διακυβέρνησης», για να συγκεντρώσουν όλη την ουκρανική διασπορά.

Πέμπτον, είναι εντυπωσιακή η επιδεικτική αποφυγή του Σεβτσιούκ ν’ απαντήσει στο ερώτημα αν η πιθανή ένωση της Ουκρανικής Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας και της «ΟΕΟ» θα είναι μια ένωση «ίσων».

Η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία θα επιδιώκει μια «μαλακή» και προσεκτική κατάληψη της «ΟΕΟ»

Στην πραγματικότητα, η κατάληψη της «ΟΕΟ» από την Ουνιτική Εκκλησία θα λάβει χώρα με μια πολύ λεπτή και απαρατήρητη για ευρύ κοινό διαδικασία. Όπως είπε ο Σεβτσιούκ, οι Ουνίτες δεν επιδιώκουν να δημιουργήσουν σε αρχικό στάδιο κοινές μεγάλες δομές με την «ΟΕΟ».

Πρόκειται για την εγκατάσταση της «ευχαριστιακής κοινωνίας και της κοινής τέλεσης της Θείας Λειτουργίας», γεγονός το οποίο θα είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα για τους Καθολικούς. Επειδή, αν οι Ουνίτες πείσουν τους εκπροσώπους της «ΟΕΟ» να συλλειτουργήσουν μαζί και, ας πούμε, «να κοινωνήσουν από το ίδιο ποτήρι», αυτό θα είναι μια σαφής αναγνώριση της πνευματικής εξουσίας του Πάπα πάνω στο θρησκευτικό ίδρυμα του Ντουμένκο. Μετά από αυτό, οι σχισματικοί θα είναι πολύ κοντά στην πραγματική είσοδο της «ΟΕΟ» στην Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία.

Σε πρακτικό επίπεδο, ένας από τους σημαντικότερους μηχανισμούς για την προώθηση αυτής της διαδικασίας θα είναι η κατάλληλη ιδεολογική εργασία με το «ιερατικό» προσωπικό της «ΟΕΟ», καθώς και η διαμόρφωση μιας κοινής «θεολογικής» βάσης, που θα δικαιολογεί τη νέα Ουνία. Υπέρ αυτού του συμπεράσματος συνηγορούν, ειδικότερα, τα λόγια του Ντουμένκο, τα οποία είπε στον αέρα του καναλιού ICTV, λίγο μετά την εκλογή του ως επικεφαλής της νέας θρησκευτικής δομής.

«Έχουμε σχεδιάσει μια συγκεκριμένη πορεία της μελλοντικής μας συνεργασίας (με την Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία) και στο μέλλον θ’ αναζητάμε εκείνα τα σημεία επαφής που να μας ενώνουν. Αυτό συμβαίνει στον τομέα της πνευματικής εκπαίδευσης, καθώς και σε άλλους τομείς της ύπαρξής μας», δήλωσε τότε ο επικεφαλής της ΟΕΟ.

Αξίζει επίσης να εστιάσουμε την προσοχή μας στην πρόσφατα ανακοινωθείσα απόφαση για τον κοινό εορτασμό του Πάσχα το 2025, που ανακοινώθηκε στη Σύναξη Ιεραρχών Οικουμενικού Πατριαρχείου. Σύμφωνα με τη διαδικτυακή πύλη «Romfea», τον Μάιο του 2025 στη Νίκαια (Βιθυνία) θα πραγματοποιηθεί ο επίσημος εορτασμός της 1700^ης επετείου της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, με τη συμμετοχή του Πάπα Φραγκίσκου. Η υπηρεσία Τύπου του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ανέφερε ότι εκφράζεται η επιθυμία να γιορτάσουν μαζί το Πάσχα ο ανατολικός και ο δυτικός χριστιανισμός. Αυτό θα πρέπει ν’ αποτελέσει την αρχή για την καθιέρωση μιας κοινής ημερομηνίας για τον εορτασμό του κάθε χρόνο. Μια τέτοια κίνηση υπογραμμίζει την πρόθεση του Φαναρίου να κινηθεί προς την ένωση με τη Ρώμη.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε σε τι συνίσταται το συμφέρον του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στην περίπτωση της ένωσης με τη Ρώμη.

Σύμφωνα με τον Κυριάκο Κυριαζόπουλο, καθηγητή εκκλησιαστικού δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο στόχος του Βατικανό στον οικουμενικό διάλογο με το Φανάρι είναι να μετατρέψει τις Αυτοκέφαλες Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες σε Ουνιτικές εκκλησίες. Ο Παπισμός θέλει ο «Κώδικας Κανόνων των Ανατολικών Εκκλησιών», που εκδόθηκε το 1990 από τον Πολωνό Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄, να εφαρμοστεί σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Εξάλλου, το έγγραφο αυτό περιλαμβάνει δογματικούς κανόνες που επιβάλλουν τον Ποντίφικα ως ηγέτη με πρωτείο εξουσίας.

Ο στόχος του Βατικανό στον οικουμενικό διάλογο με το Φανάρι είναι να μετατρέψει τις Αυτοκέφαλες Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες σε Ουνιτικές εκκλησίες

Η εφαρμογή ενός τέτοιου σχεδίου είναι δυνατή μόνο εάν ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος μετατραπεί σ’ έναν de facto «ανατολικό πάπα», ο οποίος θα μπορεί να κυβερνά μόνος του ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο και να επιβάλλει αποφάσεις ευνοϊκές για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Αυτήν την τεράστια εξουσία, αναγνωρισμένη από το Βατικανό, επιδιώκει ο επικεφαλής του Φαναρίου, καταστρέφοντας την εκκλησιαστική καθολικότητα στον δρόμο προς αυτό, νομιμοποιώντας σχισματικές δομές και αποδυναμώνοντας τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, που θ’ αντισταθούν στην ευρεία μετατροπή των Ορθοδόξων σε Ουνίτες.

Οι σχετικές διαδικασίες, που ξεκίνησε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, έχουν ήδη οδηγήσει στην καταστροφή της πανορθόδοξης ενότητας και σε βαθιές διαιρέσεις στον ορθόδοξο κόσμο. Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της διαμόρφωσης ενός νέου μοντέλου παγκόσμιας Ορθοδοξίας, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, με πρωτοφανείς εξουσίες και προνόμια. Αυτό αλλάζει την ίδια τη φύση της ορθόδοξης εκκλησιαστικής δομής κι έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της καθολικότητας, η οποία αποτελεί τη βάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Το κύριο χτύπημα στρέφεται κατά της Ρωσικής Εκκλησίας και των Εκκλησιών της περιοχής των Βαλκανίων, που είναι οι ισχυρότεροι αντίπαλοι της Ουνίας και των εξουσιαστικών φιλοδοξιών του Φαναρίου, οι οποίες φέρνουν «τον καπνώδη τύφον του κόσμου», όπως έγραψαν κάποτε οι Πατέρες της Καρθαγένης στον Πάπα Σελεστίνο. Ο στόχος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως είναι ν’ αποδυναμώσει αυτές τις Εκκλησίες, κατακερματίζοντας και απομονώνοντάς τες διεθνώς (συγκεκριμένα, ήδη παρακολουθούμε αυτήν τη διαδικασία στη Βαλτική).

Η Ουκρανία είναι το κύριο πιλοτικό έργο αυτής της στρατηγικής. Οι επόμενοι στόχοι μπορούν να είναι η Μολδαβία, η Λευκορωσία και η κανονική επικράτεια της «ΟΕΟ» («παρέλαση αυτοκεφαλίας»).

Στο πλαίσιο αυτό, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή στην υποστήριξη που παρέχεται από την Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία και το Φανάρι στον επικεφαλής της σχισματικής δομής του Μαυροβουνίου, Μπόρις Μπόγιοβιτς.

Έτσι, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία συνέβαλε στη νομιμοποίησή του, προσκαλώντας τον ηγέτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας Μαυροβουνίου στο συνέδριο «Μαζί μέσα από τις δύσκολες στιγμές του πολέμου: Η εμπειρία των μετα-γιουγκοσλαβικών χωρών και της Ουκρανίας» (Λβοβ, 17-18 Απριλίου 2024).

Στη συνέχεια, οι Ουνίτες παρείχαν στον Μπόγιοβιτς την πληροφοριακή πλατφόρμα τους, τη διαδικτυακή πύλη «Υπηρεσία Θρησκευτικών Πληροφοριών της Ουκρανίας». Σε συνέντευξή του σε αυτήν την πηγή πληροφοριών, ο «ιεράρχης» του Μαυροβουνίου δήλωσε ότι η δομή του ελπίζει να λάβει τον Τόμο της αυτοκεφαλίας από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Είπε, επίσης, ότι η δομή του διατηρεί στενή επαφή με το Φανάρι, το οποίο, σύμφωνα με τον ίδιο, έστειλε παρατηρητές, «για να μελετήσουν την εσωτερική οργάνωση» της λεγόμενης Ορθόδοξης Εκκλησίας του Μαυροβουνίου.

Το πρόβλημα συνίσταται στο ότι το 2019, σε συνέντευξή για τη σερβική έκδοση Kurir, ο επικεφαλής του Φαναρίου διαβεβαίωσε ότι δεν θα παραχωρήσει ποτέ την αυτοκεφαλία στην «ψευδή» (όπως είπε) λεγόμενη Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου. Επιπλέον, όταν ρωτήθηκε αν είναι δυνατή η αυτοκεφαλία αν η «ΟΕΜ» θα έχει επικεφαλής κάποιον άλλο (αντί του Μιχαήλ Ντεντέιτς), απάντησε κατηγορηματικά: «Όχι, όχι και όχι! Η Εκκλησία του Μαυροβουνίου είναι η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία και δεν θα υπάρξουν ποτέ αλλαγές εκεί».

Και τώρα, μετά από αρκετά χρόνια, έχουν προκύψει κάποιες «επαφές» με σχισματικούς του Μαυροβουνίου. Έτσι, το Φανάρι απέδειξε –γι’ άλλη μια φορά- ότι τα λόγια και οι δηλώσεις του δεν είναι αξιόπιστα.

Όπως στην περίπτωση της «ΟΕΟ», όταν ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ισχυρίστηκε επανειλημμένα ότι αναγνωρίζει τον Μητροπολίτη Ονούφριο ως τον μοναδικό κανονικό επικεφαλής της Ουκρανικής Ορθοδοξίας, αλλά στη συνέχεια εισέβαλε στην κανονική επικράτεια του Μητροπολίτη Ονουφρίου και παραχώρησε αυτοκεφαλία σε Ουκρανούς σχισματικούς.

Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα κάνει το ίδιο αργότερα και με τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία; Στο ουκρανικό σενάριο, οι εκπρόσωποι της «Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείοτ Κιέβου» διατηρούσαν επίσης σιωπηλές επαφές με το Φανάρι για πολλά χρόνια και τελικά πέτυχαν αυτό που ήθελαν, όταν άλλαξε η πολιτική κατάσταση. Και η αντίφαση μεταξύ των δημόσιων δηλώσεων του Βαρθολομαίου και των πράξεών του ξεπλένεται σ’ ένα ρεύμα σοφιστικών επιχειρημάτων.

Με βάση τα παραπάνω, η ετοιμότητα των Τοπικών Εκκλησιών να υπερασπιστούν την καθαρότητα της πίστης και την κανονική τάξη έχει ιδιαίτερη σημασία. Ο «ενωμένος νους» της Παγκόσμιας Εκκλησίας είναι υποχρεωμένος ν’ αξιολογήσει τις ενέργειες του Φαναρίου για την προώθηση της ιδέας του «πρώτου χωρίς ίσους» και την κίνησή του προς την ένωση με το Βατικανό. Οι ενέργειες αυτές υπερβαίνουν τα όρια συζητήσεων περί δικαιοδοσίας και απαιτούν βαθύ προβληματισμό και συζήτηση σε επίπεδο Παγκόσμιας Εκκλησίας.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την παρούσα κατάσταση, προτείνω προς συζήτηση ορισμένα μέτρα πανορθόδοξου χαρακτήρα, για την προστασία της ενότητας, της κανονικής τάξης και της δογματικής καθαρότητας της Ορθοδοξίας:

1. Η υποστήριξη διαλόγου με πρώτυπο τη συνάντηση στο Αμμάν: Η συνάντηση στο Αμμάν, με πρωτοβουλία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, ήταν ένα από τα πρώτα βήματα για τη συζήτηση της τρέχουσας κρίσης στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό το είδος επικοινωνίας μπορεί ν’ αναπτυχθεί ως μόνιμη πλατφόρμα διαλόγου και ανταλλαγής απόψεων μεταξύ των Τοπικών Εκκλησιών. Οι τακτικές συναντήσεις στο πλαίσιο αυτού του μοντέλου θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη μιας κοινής οπτικής γωνίας και μηχανισμών για την προστασία της κανονικής τάξης, καθώς και για την πρόληψη πιθανών μελλοντικών σχισμάτων.

Εάν σε αυτό το στάδιο φαίνεται δύσκολο να εξασφαλιστεί η κατάλληλη επικοινωνία μεταξύ των Προκαθημένων των Τοπικών Εκκλησιών, αξίζει να προσπαθήσουμε να δούμε άλλες επιλογές, για την εγκατάσταση και τη διατήρηση της συνεχούς επικοινωνίας. Για παράδειγμα, να δημιουργηθεί η δυνατότητα για συστηματικές συναντήσεις έμπιστων εκπροσώπων των Προκαθημένων, οι οποίοι να έχουν το δικαίωμα να μιλούν εκ μέρους των Προκαθημένων και να έχουν άλλες σοβαρές πληρεξουσιότητες.

2. Οι Θεολογικοί διάλογοι και τα συμβούλια: Η συζήτηση θεολογικών θεμάτων που σχετίζονται με τους κανόνες, την εκκλησιολογία, το πρωτείο και την καθολικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ενότητας. Η διοργάνωση θεολογικών επιτροπών, στις οποίες θα συμμετείχαν εκπρόσωποι διαφόρων Τοπικών Εκκλησιών (για παράδειγμα, όσοι συμμετείχαν στη «συνάντηση στο Αμμάν») και οι οποίοι θα προετοίμαζαν τις θέσεις περί των πιο ευαίσθητων ζητήματων για τις συναντήσεις των Προκαθημένων των Τοπικών Εκκλησιών, θα επέτρεπε τη βαθύτερη επεξεργασία των υφιστάμενων προβλημάτων και την εξεύρεση αιτιολογημένων απαντήσεων στις θεολογικές προκλήσεις. Ειδικότερα, ένας από τους τομείς μιας τέτοιας εργασίας θα μπορούσε να είναι η ανάλυση και η συζήτηση σε πανορθόδοξο επίπεδο του εγγράφου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας «Περί της διαστρέβλωσης της Ορθόδοξης διδασκαλίας για την Εκκλησία στις πράξεις των ιεραρχών του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και στις ομιλίες των εκπροσώπων της».

3. Η ενίσχυση του ρόλου των Τοπικών Συνόδων: Οι Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες μπορούν να διεξάγουν τις δικές τους Συνόδους, για ν’ αναπτύξουν κοινές θέσεις σε βασικά θέματα κανονικής δομής και σχέσεων με άλλες Τοπικές Εκκλησίες. Οι συστάσεις και οι αποφάσεις αυτών των Συνόδων μπορούν στη συνέχεια να υποβληθούν γι’ από κοινού συζήτηση.

Οι Τοπικές Εκκλησίες πρέπει να μιλούν ενιαία κατά των κανονικών παραβιάσεων και των σχισματικών ενεργειών, καταδικάζοντάς τες δημόσια

4. Η κατάκριση σχισματικών ενεργειών απ’ όλη την Εκκλησία: Οι Τοπικές Εκκλησίες πρέπει να μιλούν ενιαία κατά των κανονικών παραβιάσεων και των σχισματικών ενεργειών, καταδικάζοντάς τες δημόσια. Αυτό θα συμβάλει στην πρόληψη της εξάπλωσης ψευδών διδασκαλιών και στη διατήρηση της εκκλησιαστικής τάξης.

5. Η αλληλεπίδραση με τους λαϊκούς και τους κληρικούς: Είναι απαραίτητο να ενισχυθούν οι δεσμοί εντός της Εκκλησίας, να συμμετέχουν τόσο οι κληρικοί όσο και οι λαϊκοί στη συζήτηση δύσκολων θεμάτων. Ο ενδοεκκλησιαστικός διάλογος θα συμβάλει στη δημιουργία κοινής θέσης σε επίκαιρα ζητήματα και θα ενισχύσει την εσωτερική ενότητα. Σημαντικό ρόλο εδώ διαδραματίζει το κήρυγμα στις εκκλησίες, η διαφώτιση και η επεξήγηση σημαντικών θεμάτων κανονικής δομής και εκκλησιολογίας στο ποίμνιο.

6. Η αντίσταση στις εξωτερικές πιέσεις: Οι Τοπικές Εκκλησίες πρέπει να ενωθούν, για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους έναντι των εξωτερικών παρεμβάσεων, είτε πρόκειται για πολιτικές πιέσεις είτε για ενέργειες ριζοσπαστικών ομάδων είτε για οικουμενικές πρωτοβουλίες που υπονομεύουν τη δογματική βάση και παραβιάζουν την κανονική τάξη. Η εκκλησιαστική διπλωματία σε διεθνές επίπεδο θα πρέπει, επίσης, να συμβάλλει στην υπεράσπιση των εκκλησιαστικών συμφερόντων και παραδόσεων.

7. Ο κοινός χώρος πληροφόρησης: Η δημιουργία ενός χώρου πληροφόρησης σε όλη την Εκκλησία, ο οποίος ν’ αναδεικνύει και ν’ αποσαφηνίζει τη θέση των Τοπικών Εκκλησιών σε αμφιλεγόμενα θέματα, αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης. Τα επίσημα εκκλησιαστικά μέσα ενημέρωσης και οι διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να βοηθήσουν στην ενημέρωση των πιστών σχετικά με τη θέση της Εκκλησίας και να ενισχύσουν το κύρος της. Επιπλέον, θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα δημιουργίας ενός κοινού πόρου πληροφόρησης που θα παρουσιάζει τις θέσεις των Τοπικών Εκκλησιών για τα σημαντικότερα θέματα της πανορθόδοξης ατζέντας, θα καλύπτει τα σημαντικότερα γεγονότα στη ζωή των Εκκλησιών, καθώς και τον άμεσο διάλογο μεταξύ των θεολογικών και ειδικών κύκλων των Τοπικών Εκκλησιών για όλα τα θέματα που τους ενδιαφέρουν (στο στυλ του διαλόγου στο Αμμάν).

Πιστεύω ότι η ανάπτυξη και η ακολούθηση αυτών προτάσεων θα επιτρέψει στην Ορθόδοξη Εκκλησία να διατηρήσει την ενότητα και την ταυτότητά της, καθώς και ν’ ανταποκριθεί επαρκώς στις προκλήσεις της εποχής μας.