Η Aγία Μεγαλομάρτυς Φωτεινή η Σαμαρείτιδα

Έτσι τους θέλει ο Πατέρας αυτούς που Τον λατρεύουν (Ιω. 4, 23)

Όποιος μείνει σταθερός ως το τέλος, αυτός θα σωθεί. (Μτθ. 24,13)

H Αγία Μεγαλομάρτυς Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Φωτο: fotoload.ru Σύμφωνα με την εκκλησιαστική Παράδοση, η αγία Φωτεινή ήταν αυτή η Σαμαρείτιδα, για την οποία έγραφε ο απόστολος Ιωάννης ο Θεολόγος (Ιω. 4,5-42). Ο Ιησούς Χριστός συνομιλούσε μαζί της κοντά στην πόλη Συχάρ ή Συχέμ, στο πηγάδι που έσκαψε κάποτε ο Πατριάρχης Ιακώβ. Κουρασμένος απ’ τον δρόμο, ο Κύριος κάθισε σε αυτό το πηγάδι, ενώ οι μαθητές Του πήγαν στην πόλη να αγοράσουν τροφή. Και τότε, ήρθε απ’ την πόλη για να πάρει νερό από το ιερό πηγάδι η Σαμαρείτιδα. Η εμφάνισή της εκεί ήταν εντελώς απρόσμενη. Συνήθως οι γυναίκες πήγαιναν για νερό το βράδυ και σε ολόκληρες παρέες. Όμως αυτή προτίμησε να αποθηκεύσει νερό τόσο νωρίς, ώστε να αποφύγει τη συνάντηση με άλλες γυναίκες, μεταξύ των οποίων εκείνη δεν είχε καλή φήμη.

Υποφέροντας απ’ τη ζέστη, ο Κύριος απευθύνθηκε σε εκείνη ζητώντας να Του δώσει να πιει, γεγονός που την αναστάτωσε πολύ. Πρώτον, στην Ανατολή δεν είναι πρέπον να μιλάς με γυναίκες στον δρόμο, δεύτερον εκείνη καταγόταν από έθνος περιφρονημένο απ’ τους Ιουδαίους, το οποίο δημιουργήθηκε από τη ανάμιξη Ιουδαίων του Βασιλείου του Ισραήλ με τους Ασσύριους, και οι θρησκευτικές απόψεις των Σαμαρειτών ήταν ένα μίγμα Ιουδαϊσμού και ειδωλολατρίας. Οι Ιουδαίοι περιφρονούσαν τους τους Σαμαρείτες, θεωρώντας τους σχισματικούς και φοβούνταν ακόμη και να τους πλησιάζουν. Και γι’ αυτό η γυναίκα Του είπε εντυπωσιασμένη: «Πώς εσύ, όντας Ιουδαίος, ζητάς να σου δώσω εγώ νερό, που είμαι Σαμαρείτιδα; Επειδή οι Ιουδαίοι αποφεύγουν κάθε επικοινωνία με τους Σαμαρείτες.» (Ιω. 4,9).

Ανυψώνοντας το νου της από το υλικό νερό, το οποίο σβήνει προσωρινά τη δίψα, ο Ιησούς της θύμισε την ύπαρξη ενός άλλου νερού, δώρου του Θεού, το οποίο σβήνει την πνευματική δίψα. «Αν ήξερες το δώρο του Θεού και ποιος είναι Αυτός που σου λέει ‘δωσ’ μου να πιω’, τότε εσύ θα Του ζητούσες και Εκείνος θα σου έδινε ζωντανό νερό» (Ιω. 4,10). Αυτή η δήλωση προκάλεσε την περιέργεια της Σαμαρείτιδας και Του ζήτησε αυτό το νερό. «Πήγαινε» της είπε «φώναξε τον άντρα σου και έλα εδώ» (Ιω. 4,16). Αυτά τα λόγια τάραξαν τρομερά τη συνείδηση της γυναίκας και απάντησε δειλά ότι δεν έχει άντρα. Τότε αποδείχθηκε ότι αυτή η γυναίκα ζούσε έναν αμαρτωλό, άδικο τρόπο ζωής: είχε πέντε συζύγους και τώρα έμενε με τον έκτο σε μια εξωσυζυγική σχέση. Και αυτή η γυναίκα άκουσε σοβαρές αποκαλύψεις και στο τέλος της συζήτησης της αποκάλυψε ότι ο Συνομιλητής της ήταν ο Μεσσίας.

Ακούσια προκύπτει το ερώτημα: γιατί αυτή η γυναίκα έλαβε τέτοια τιμή;

Ακούσια προκύπτει το ερώτημα: γιατί αυτή η γυναίκα έλαβε τέτοια τιμή; Ο Κύριος γνωρίζοντας της καρδιά του καθενός, κατάλαβε ότι μπροστά Του είχε μια απλοϊκή γυναίκα, η οποία υπέφερε από τη δίψα να γνωρίσει τον Θεό, και Εκείνος σβήνει αυτή τη δίψα, μιλώντας της για την Αλήθεια. Αφού κατάλαβε ότι μπροστά της είχε έναν προφήτη, ο οποίος γνωρίζει αυτά που δεν είναι φανερά, απευθύνθηκε σε Εκείνο ρωτώντας πού πρέπει να λατρεύεις τον Θεό, στην Ιερουσαλήμ, όπως πιστεύουν οι Εβραίοι ή στο όρος Γκαριζίμ, που προσεύχονταν οι Σαμαρείτες; Ο Κύριος της απαντά ότι ο τόπος λατρείας του Θεού δεν είναι τόσο σημαντικός. Σημαντικό είναι ο άνθρωπος να αγαπάει τον Θεό με το πνεύμα και την καρδιά του «γιατί έτσι τους θέλει ο Θεός αυτούς που Τον λατρεύουν» (Ιω. 4,23). Και η γυναίκα αποδείχθηκε ότι είναι ικανή να καταλάβει ότι το ζωντανό νερό, το οποίο της υπόσχεται ο συνομιλητής της, είναι δώρο του Θεού, το οποίο σβήνει την πνευματική δίψα και κάνει τον άνθρωπο κοινωνό της αιώνιας ζωής. Ότι το νόημα της ζωής του ανθρώπου είναι ο Μεσσίας, ο Ιησούς Χριστός. Και εκείνη αφού άφησε την κανάτα της, έτρεξε στους ανθρώπους να μοιραστεί τη χαρά της, βρήκε τον Μεσσία! Τα λόγια της ήταν τόσο πειστικά που την πίστεψαν. Έτσι η Σαμαρείτιδα έγινε η πρώτη χριστιανή μεταξύ των ημι-ειδωλολατρών.

Έγινε διάσημη για το κήρυγμα της χριστιανικής πίστης και για τον μαρτυρικό της θάνατο κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα

Η αγία Φωτεινή έγινε διάσημη όχι μόνο για τον διάλογο με τον Μεσσία, αλλά και για το κήρυγμα της χριστιανικής πίστης και για τον μαρτυρικό της θάνατο κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα (κυβέρνησε από το 54 έως το 68 μ.Χ). Μέχρι τις μέρες μας έφτασαν στοιχεία για τη ζωή της μετά τη συνάντηση με τον Σωτήρα και ακόμη και το όνομά της μας είναι γνωστό από την εκκλησιαστική παράδοση, Φωτεινή ή Φωτείνια. Μετά τη συνομιλία με τον Ιησού, άφησε την αμαρτωλή ζωή και μετέδωσε στους γιους της την ένθερμη πίστη της στον Σωτήρα. Στον βίο της αγίας υπενθυμίζεται ότι οι απόστολοι την έστειλαν να κηρύξει το Ευαγγέλιο στην Καρχηδόνα, σε μία από τις αφρικανικές πόλεις. Εκεί ζούσε με τον μικρότερο γιο της, τον Ιωσή και κήρυττε με τόλμη τον Χριστό, στρέφοντας πολλούς ειδωλολάτρες στην αληθινή πίστη. Ο μεγαλύτερος γιος της, ο Βίκτωρ πολέμησε γενναία στο πλευρό του ρωμαϊκού στρατού έναντι των βαρβάρων και για τις υπηρεσίες του διορίστηκε στρατιωτικός διοικητής στην Αττάλεια της Μικράς Ασίας. Εδώ, ο πολεμιστής που αγαπούσε τον Χριστό έστρεψε στον Χριστιανισμό τον πρώην διώκτη των χριστιανών και άρχοντα της πόλης, Σεβαστιανό. Ακολουθώντας το παράδειγμα του κυρίου τους, βαφτίστηκαν και όλοι οι υπηρέτες του αγίου Σεβαστιανού.

Φήμες για αυτό το γεγονός έφτασαν στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα (54-68 μ.Χ), στη διάρκεια της κυβέρνησης του οποίου οι χριστιανοί υπέστησαν σκληρό διωγμό και αυτός διέταξε να φέρουν τους αγίους Βίκτωρα και Σεβαστιανό σε δίκη στη Ρώμη. Τότε ο Κύριος εμφανίστηκε στους ομολογητές και είπε: «Είμαι μαζί σας και ο Νέρων και οι συνεργοί του θα ηττηθούν». Στον Βίκτωρα, δε, είπε: «Από σήμερα το όνομά σου θα είναι ‘Φωτεινός’ καθώς πολλοί φωτισμένοι από σένα θα στραφούν σε Εμένα».

Η αγία Φωτεινή, έχοντας μάθει από τον Ίδιο τον Χριστό για την επικείμενη δίκη, μετέβη κι εκείνη από την Καρχηδόνα στη Ρώμη μαζί με τον γιο της Ιωσή και τις αδερφές της Ανατολή, Φωτώ, Φωτίδα, Παρασκευή και Κυριακή. Στη Ρώμη ενώθηκαν με τους άλλους ομολογητές, τους οποίους ανέκρινε προσωπικά ο Νέρων. Στη δίκη ομολογούσαν ότι είναι χριστιανοί και αρνήθηκαν να απαρνηθούν τον Σωτήρα. Τότε ο Νέρων υπέβαλε τους χριστιανούς σε φοβερά βασανιστήρια. Διέταξε να συνθλίψουν σε ένα αμόνι τα χέρια των αγίων Μαρτύρων, αλλά κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων οι χριστιανοί δεν αισθάνονταν πόνο. Τα χέρια, δε, της αγίας Φωτεινής ως εκ θαύματος έμειναν αβλαβή. Ο Νέρων διέταξε να τυφλώσουν τους αγίους Σεβαστιανό, Φωτεινό και Ιωσή και να τους κλείσουν στη φυλακή, ενώ την αγία Φωτεινή και τις πέντε αδερφές να τις στείλουν στην αυτοκρατορική αυλή, υπό την επίβλεψη της κόρης του, Δομνίνας. Αλλά η αγία Φωτεινή έστρεψε στον Χριστό όχι μόνο τη Δομνίνα, αλλά και τις εκατό σκλάβες της, οι οποίες έλαβαν το Άγιο Βάπτισμα. Με την επιρροή της έγινε χριστιανός και ο μάγος ο οποίος είχε φέρει δηλητηριασμένο ποτό για να σκοτώσει τις ομολογήτριες. Όταν ο μάγος είδε ότι το θανατηφόρο δηλητήριο δεν τους προκάλεσε καμία βλάβη, πέταξε στη φωτιά όλα τα δαιμονικά βιβλία του.

Ο Νέρων είχε ξεχάσει για τρία ολόκληρα χρόνια αυτή τη χριστιανική οικογένεια. Έπειτα έμαθε τυχαία ότι οι άγιοι Σεβαστιανός, Φωτεινός και Ιωσής είναι καλά και κηρύττουν στη φυλακή τον Λόγο Του Θεού, έχοντας πολλούς οπαδούς. Στην ανίσχυρη οργή του, ο ύπουλος τύραννος τους ετοίμασε νέα τρομερά βασανιστήρια. Διέταξε να τους σταυρώσουν ανάποδα και να τους χτυπούν με ζώνες για τρεις μέρες. Με τη βοήθεια του Θεού υπέμειναν τα μαρτύρια και Άγγελος Κυρίου και αυτή τη φορά τους θεράπευσε. Τότε, με διαταγή του Νέρωνα, τους έκοψαν τα γόνατα, στη συνέχεια του έγδαραν το δέρμα και τους αποκεφάλισαν. Την ίδια μοίρα είχαν και οι αδερφές της Φωτεινής.

Ο Νέρων διέταξε επίσης να γδάρουν το δέρμα της αγίας Φωτεινής και να πετάξουν τη μάρτυρα σε ξηρό πηγάδι. Πάλι η Θεία Χάρη την κράτησε αβλαβή και συνέχισε να δοξάζει τον Θεό. Τότε ανέσυραν την αγία Φωτεινή απ’ το πηγάδι και την έκλεισαν στη φυλακή για είκοσι μέρες, ύστερα από αυτό ο Νέρων την κάλεσε πάλι ζήτησε να του κάνει τώρα θυσία στα είδωλα. Η αγία Φωτεινή απάντησε: «Ασεβέστατε τυφλέ, χαμένε και τρελέ άνθρωπε! Πράγματι με θεωρείς τόσο παράλογη για να συμφωνήσω να απαρνηθώ τον Κύριό μου Ιησού Χριστό και να κάνω θυσία σε παρόμοια με σένα τυφλά είδωλα;» Με αυτά τα λόγια τον έφτυσε στο πρόσωπο. Ο Νέρων διέταξε και πάλι να πετάξουν αυτή την αδάμαστη μάρτυρα σε βαθύ πηγάδι, όπου παρέδωσε το πνεύμα της στον Κύριο. Αυτό συνέβη κοντά στα 66 μ.Χ

Έτσι μαζί με την αγία Φωτεινή υπέφεραν για τον Χριστό και οι δύο γιοι της, οι αδερφές της, η μάρτυρας Δομνίνα και ο μάρτυρας Σεβαστιανός. Όλοι αυτοί έγιναν συμμέτοχοι στην αιώνια, μακάρια ζωή του. Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους στις 20 Μαρτίου/ 2 Απριλίου.

Μέρος της κάρας της αγίας μάρτυρος Φωτεινής της Σαμαρείτιδας φυλάσσεται στη μονή Γρηγορίου στο Άγιο Όρος. Κάποια λείψανα της αγίας υπάρχουν στις εικόνες της, συμπεριλαμβανομένων και των εικόνων στη Ρωσία και την Ουκρανία. Σύμφωνα με την παράδοση, η πέτρα στην οποία καθόταν ο Κύριος την ώρα που μιλούσε με τη Σαμαρείτιδα, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (κυβέρνησε 527-565) την τοποθέτησε στη βεράντα του ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Εδώ πολλοί θεραπεύτηκαν απ’ τις ασθένειές τους. Σε αυτόν τον ναό, επίσης, βρισκόταν εκείνη την εποχή και το «στόμιο» του πηγαδιού, στο οποίο είχαν ρίξει τη Σαμαρείτιδα και στο οποίο πέθανε.

Σήμερα, υπάρχει ναός της Αγίας Φωτεινής βρίσκεται στο έδαφος του ελληνικού μοναστηριού ‘Το πηγάδι του Ιακώβ’

Ο πρώτος και πιο σημαντικός ναός προς τιμήν της Αγίας Φωτεινής χτίστηκε σε ένα αγαπητό μέρος για τους χριστιανούς, στο Πηγάδι του Ιακώβ, στη Ναμπλούς, την πρώην Συχέμ. Η εκκλησία βρισκόταν εδώ από τον ΙV έως τον VI αιώνα, και στη συνέχεια καταστράφηκε. Σήμερα, υπάρχει ναός της Αγίας Φωτεινής βρίσκεται στο έδαφος του ελληνικού μοναστηριού «Το πηγάδι του Ιακώβ» Αυτός ο ναός αφιερώθηκε το 2008. Στην κρύπτη του βρίσκεται το περίφημο πηγάδι του Ιακώβ και η κανάτα με την οποία η αγία Φωτεινή ήρθε να πάρει νερό, την αλησμόνητη μέρα της συνάντησής της με τον Κύριο. Σήμερα, στη Ρωσία δεν έχουν διατηρηθεί ναοί προς τιμήν της αγίας Φωτεινής.

Η αγία Φωτεινή βοηθάει όσους προστρέχουν σε εκείνη δίνοντας μάχη με τις δοκιμασίες τους, για ενδυνάμωση της πίστης, για θεραπεία από ασθένειες πνευματικές και σωματικές, για επίλυση οικογενειακών προβλημάτων. Σε πολλές πόλεις και χωριά της Ρωσίας, γίνονται δεήσεις προς εκείνη για όσους πάσχουν από πυρετό.

Το ελληνικό όνομα «Φωτεινή», μεταφράζεται στα ρωσικά Σβετλάνα. Για τους Ρως το όνομα Σβετλάνα έγινε διάσημο μόνο στις αρχές του XIX αιώνα και με την πάροδο του χρόνου έγινε ευρέως διαδεδομένο.

Ο μητροπολίτης Αντώνιος του Σουρόζ σε κήρυγμα την 4^η βδομάδα του Πάσχα είπε:

«Θα προσευχόμαστε στη Σαμαρείτιδα, ώστε να μας διδάξει, να μας πάρει απ’ το χέρι και να μας οδηγήσει στον Χριστό, όπως η ίδια ήρθε σε Εκείνον και να Τον υπηρετούμε όπως Τον υπηρέτησε, έχοντας γίνει η σωτηρία για όλους όσοι ήταν γύρω της.»

Η μνήμη της αγίας μάρτυρος Φωτεινής της Σαμαρείτιδας εορτάζεται στις 20 Μαρτίου (2 Απριλίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο) και την 4^η Κυριακή του Πάσχα.