Ο Πέτρος και ο Παύλος, δύο απόστολοι που δεν μοιάζουν μεταξύ τους

Στις 29 Ιουνίου η Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Γιατί είναι πρωτοκορυφαίοι; Ο Πέτρος αρνήθηκε τρείς φορές τον Χριστό, αλλά ο Χριστός του εμπιστεύτηκε την Εκκλησία. Ο Παύλος ήταν διώκτης των χριστιανών, αλλά ο Χριστός τον έστειλε για κήρυγμα.

Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος. Διασωθέν τμήμα τοιχογραφίας της Μονής Βατοπαιδίου. Τέλη του 12ου αιώνα, Άγιο Όρος

Τη δυάδα των προτωκορυφαίων Αποστόλων ενώνει το εξής: και οι δύο γνώριζαν τι είναι αμαρτία και τι είναι μετάνοια και ότι η αγάπη του Χριστού νικά.

Ο Πέτρος ο ψαράς

Ως άνθρωποι, ο Πέτρος και ο Παύλος ήταν εντελώς διαφορετικοί. Η Εκκλησία που τους δοξάζει την ίδια μέρα, φαίνεται να θέλει να μας υπενθυμίσει ότι είναι ποικίλοι οι ανθρώπινοι χαρακτήρες και οι δρόμοι που οδηγούν προς τον Θεό. Και οι δύο απόστολοι αποκαλούνται πρωτοκορυφαίοι, αλλά η πρωτοκαθεδρία τους διαφέρει.

Ο Πέτρος ήταν ένας από τους πιο στενούς μαθητές του Χριστού κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής Του. Ο Παύλος δεν είχε καμία σχέση με τα ευαγγελικά γεγονότα. Άρχισε να κηρύττει πολύ αργότερα και δεν είχε καν «επίσημα επικυρωθεί» ως ένας από τους δώδεκα αποστόλους. Ωστόσο, μπορούμε σε γενικές γραμμές να συγκρίνουμε τις ζωές τους.

Ο Απόστολος Πέτρος. Τοιχογραφία 16οςυ αιώνα, Ρωσία

Ο Σίμων, που αργότερα ονομάστηκε Πέτρος, όπως και ο αδελφός του Ανδρέας, ήταν ένας απλός ψαράς από τη Γαλιλαία. Η Γαλιλαία ήταν η πιο απομακρυσμένη από την Ιερουσαλήμ περιοχή της Παλαιστίνης, όπου ζούσαν πολλοί εθνικοί.

Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας αντιμετώπιζαν αφ’ υψηλού τους Γαλιλαίους ως επαρχιώτες. Οι Γαλιλαίοι είχαν μάλιστα έντονη προφορά στην ομιλία τους, κάτι που το αντιλήφθηκαν στον Πέτρο οι υπηρέτες στην αυλή του αρχιερέα. Ο ψαράς ήταν το πιο απλό και ανεπιτήδευτο επάγγελμα. Το ψάρεμα στη λίμνη της Γαλιλαίας γινόταν ως επί το πλείστον τη νύχτα, με αποτέλεσμα ο ψαράς να μην προλαβαίνει πάντα να κοιμηθεί αρκετά. Εκτός αυτού, μύριζε ψαρίλα, το εισόδημά του ήταν απρόβλεπτο, καθώς όλα εξαρτιόνταν από την τύχη.

Σε γενικές γραμμές, η ζωή των ψαράδων της Γαλιλαίας δεν ήταν ιδιαίτερα αξιοζήλευτη, και ίσως αυτός ήταν ο λόγος που ο Σίμων και ο Ανδρέας, μόλις άκουσαν την πρόσκληση του πλανόδιου Ιεροκήρυκα «Ακολουθήστε με και θα σας κάνω ψαράδες ανθρώπων», Τον υπάκουσαν αμέσως, και μάλιστα εγκατέλειψαν τα δίχτυα τους, τα οποία μετά από κάθε αλίευση έπρεπε να καθαρίζονται και να επισκευάζονται. Και έτσι έγιναν οι πρώτοι κλητοί Απόστολοι.

Ο Παύλος ο γραμματέας

Ο Απόστολος Παύλος γράφει την Επιστολή προς Κορινθίους. Μεσαιωνική μικρογραφία βιβλίου, Ρωσία

Ο Παύλος ή ακριβέστερα ο Σαούλ (όπως λεγόταν πριν τη μεταστροφή του στον Χριστό), απεναντίας, ανήκε στην ελίτ της εποχής του. Γεννήθηκε στην ελληνιστική πόλη Ταρσό, πρωτεύουσα της επαρχίας της Κιλικίας, και ανήκε στη φυλή του Βενιαμίν, όπως και ο βασιλιάς Σαούλ, του οποίου πήρε και το όνομα.

Ταυτόχρονα, ήταν εκ γενετής Ρωμαίος πολίτης – σπάνιο προνόμιο για τους επαρχιώτες, κάτι που του παρείχε πολλά ειδικά δικαιώματα (για παράδειγμα, να ζητάει από τον αυτοκράτορα να δικαστεί αυτοπροσώπως, κάτι που το εκμεταλλεύτηκε αργότερα προκειμένου να μεταβεί στη Ρώμη με δημόσια έξοδα). Το όνομα Παύλος, που σημαίνει «μικρός», είναι ρωμαϊκό όνομα. Πιθανότατα το είχε από την αρχή, αλλά άρχισε να το χρησιμοποιεί αντί του Σαούλ μόνο μετά τη μεταστροφή του στον χριστιανισμό.

Ο Απόστολος Παύλος κηρύττει παρουσία του βασιλιά Αγρίππα, της αδελφής του Βερνίκης και του έπαρχου Φήστου. Β.Σούρικοφ, 1875

Μαθήτευσε στην Ιερουσαλήμ στον Γαμαλιήλ, τον πιο έγκυρο θεολόγο εκείνης της εποχής. Ο Σαούλ ανήκε στους Φαρισαίους, τους ζηλωτές του Νόμου, οι οποίοι προσπαθούσαν να εκπληρώσουν επακριβώς όλες τις απαιτήσεις του και τις «παραδόσεις των πρεσβυτέρων». Αν και ο Χριστός επέπληττε τους Φαρισαίους (για τον σνομπισμό και την τυφλή εφαρμογή του Νόμου), γνωρίζουμε αρκετά παραδείγματα Φαρισαίων που έγιναν αφοσιωμένοι μαθητές Του, οπότε ο Σαούλ-Παύλος δεν ήταν ο μόνος.

Φλογερές ψυχές

Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος, εικόνα 17ου αιώνα

Όμως, στους χαρακτήρες του Σίμωνα και του Σαούλ υπήρχαν και πολλά κοινά. Ο Παύλος, έχοντας μαθητεύσει δίπλα στον Γαμαλιήλ, δεν περιοριζόταν απλώς στην ερμηνεία του Μωσαϊκού Νόμου, όχι, έπρεπε να τον εφαρμόζει και μάλιστα να τον επιβάλλει στην πράξη. Ο καταλληλότερος τομέας εφαρμογής του είχε φανεί να είναι ο αγώνας ενάντια σε μια πρόσφατη «αίρεση», οι υποστηρικτές της οποίας μιλούσαν για έναν αναστημένο Ιησού και ότι η πίστη σε Αυτόν είναι πολύ πιο σημαντική από τα έργα του Νόμου. Ο Σαούλ δεν μπορούσε να ανεχτεί κάτι τέτοιο.

Όταν για ένα παρόμοιο κήρυγμα λιθοβολούσαν τον διάκονο Στέφανο, ο Παύλος απλώς φύλαγε τα ρούχα αυτών που τον λιθοβολούσαν, αν και σύντομα ο ίδιος ο ζηλωτής νεαρός ξεκίνησε για τη Δαμασκό με σκοπό να τιμωρήσει τους απίστους. Σε αυτό ακριβώς το ταξίδι θα γινόταν η συνάντηση που άλλαξε τη ζωή του δια παντός.

Και ο Σίμων, που ήταν μαθητής του Χριστού από την αρχή; Είναι εξίσου φλογερός και ανυπόμονος. Ο Χριστός προστάζει αυτόν, έναν ψαρά, όχι απόστολο, να ξαναρίξει το δίχτυ του μετά από μια ανεπιτυχή νύχτα ψαρέματος, και αυτός υπακούει, και όταν το δίχτυ φέρνει μια εξαιρετική ψαριά, λέει στον Δάσκαλό του: «Βγες από το καΐκι μου, Κύριε, γιατί είμαι άνθρωπος αμαρτωλός» (Λκ. 5:8). Τόσο έντονα ένιωθε την αναξιότητά του και την ακαθαρσία του... Αργότερα όμως, βλέποντας τον Σωτήρα να περπατάει πάνω στα νερά, αμέσως Του ζητάει: «...Δώσε μου εντολή να έρθω κοντά σου περπατώντας στα νερά» (Μτ. 14:28).

Βέβαια, στη συνέχεια αμφέβαλε και άρχισε να πνίγεται, όμως οι άλλοι απόστολοι δεν το τόλμησαν καν! Όταν δίπλα στον Σίμωνα συμβαίνει ένα θαύμα, αυτός πρέπει να αντιδράσει άμεσα, τα πάντα για αυτόν συμβαίνουν εδώ και τώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι εκείνος που χωρίς να διστάσει απήγγειλε την ομολογία της πίστης του, πολύ πριν από την Ανάσταση του Χριστού: «Εσύ είσαι ο Μεσσίας, ο Υιός του αληθινού Θεού» (Μτ. 16:16).

Ακόμα και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε στείλει τους μαθητές του στον Χριστό να Τον ρωτήσουν αν είναι πράγματι ο Χριστός... Ο Πέτρος δεν αμφιβάλλει, και ως απάντηση στην ομολογία του ο Χριστός τον αποκαλεί πέτρα πάνω στην οποία θα οικοδομήσει την Εκκλησία Του. Η αραμαϊκή και η ελληνική λέξη για την πέτρα, αντίστοιχα Κηφάς και Πέτρος, αποτελούν τα νέα ονόματα του Σίμωνα.

Η κλήση των Αποστόλων Πέτρου και Ανδρέα. Ζωγράφος: Λορέντσο Βενετσιάνο, 16ος αιώνας

Ο καθένας τους είχε ένα σημείο καμπής στη ζωή του που τους έκανε αυτό που έγιναν. Ο Αναστημένος Χριστός εμφανίστηκε στον Σαούλ στο δρόμο προς τη Δαμασκό και τον ρώτησε: «Σαούλ, Σαούλ, γιατί με καταδιώκεις;» (Πράξ. 9:4). Από εκείνη τη στιγμή τα πάντα στη ζωή του άλλαξαν, ή μάλλον, η ζωή του δεν ήταν πλέον δική του, καθώς αφιερώθηκε στο κήρυγμα Εκείνου τον Οποίον προηγουμένως καταδίωκε.

Για τον Πέτρο, αντίθετα, το σημείο καμπής ήταν η στιγμή της άρνησης. Την παραμονή της σταύρωσης υποσχέθηκε στον Χριστό ότι δεν θα Τον εγκατέλειπε ακόμα και κάτω από τον φόβο του θανάτου, αλλά ο Χριστός του απάντησε: «...Σε βεβαιώνω πως αυτή τη νύχτα, προτού λαλήσει ο πετεινός, θα με απαρνηθείς τρεις φορές» (Μτ. 26:34). Ίσως, αν οι δήμιοι τον είχαν συλλάβει αμέσως, θα πήγαινε με θάρρος στην εκτέλεση, αλλά είχε μπροστά του μια μακρά νύχτα, γεμάτη φόβους και αβεβαιότητα... Και ο Πέτρος κάπως ανεπαίσθητα αρνήθηκε τον Χριστό, χωρίς να το καταλάβει ο ίδιος, μέχρι που λάλησε ο πετεινός.

Ο πρώτος των αποστόλων, με βάση το δικό του παράδειγμα, κατάλαβε πόσο εύκολο μπορεί να γίνει κάποιος από πρώτος τελευταίος.

Και μόνο μετά το κλάμα μετανοίας ο Πέτρος άκουσε τα λόγια του Σωτήρα: «…Βόσκε τα πρόβατά Μου» (Ιω. 21:17). Πρώτα όμως του έκανε μια πολύ απλή ερώτηση: «Με αγαπάς;». Τρεις φορές τον ρώτησε, με αποτέλεσμα ο Πέτρος να στεναχωρηθεί κιόλας. Όμως, μετά το περιστατικό με τον κόκορα, αυτό δεν ήταν περιττό: αυτός που Τον αρνήθηκε τρεις φορές ομολόγησε τρείς φορές την αγάπη του.

Τόσο ο Πέτρος όσο και ο Παύλος γνώριζαν πολύ καλά ότι για αυτή την αγάπη θα έπρεπε να στερηθούν την ηρεμία και την άνεσή τους. Αμέσως μετά την ομολογία της αγάπης του Πέτρου, ο Ιησούς προφητεύει τον θάνατό του: «Θα απλώσεις τα χέρια σου, και κάποιος άλλος θα σε ζώσει και θα σε πάει εκεί που δεν θέλεις» (Ιω. 21:18) Το μαρτύριο ήταν μια προϋπόθεση για την αποστολικότητα. Πώς ήταν δυνατό να μην το καταλαβαίνουν ο Πέτρος, που είχε δει τη σταύρωση του Διδασκάλου του, και ο Παύλος, που είχε κατά το παρελθόν βασανίσει χριστιανούς! Και οι δύο μαρτύρησαν στη Ρώμη, τη δεκαετία του 60 μ.Χ., πριν ακόμη ολοκληρωθεί το τελευταίο βιβλίο της Καινής Διαθήκης.

Άγγελος παρηγορεί τον Απόστολο Πέτρο στη φυλακή. Τοιχογραφία 18ου αιώνα, Βαλκάνια

Για το κήρυγμά τους μιλάει το βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων. Από την αρχή, η καλή αγγελία απευθυνόταν κυρίως «στα απολωλότα πρόβατα του οίκου Ισραήλ» και χρειάστηκε θαυματουργικό όραμα για να διαπιστώσει ο Πέτρος ότι ο Θεός καλεί τους εθνικούς στην πίστη, όπως και τους Ιουδαίους. Παρ’ όλα αυτά, κήρυττε κυρίως στους ομοπίστους του. Αλλά ήταν δύσκολο κιόλας για έναν απλό ψαρά από τη Γαλιλαία να απευθύνεται σε ξενόγλωσσο και αλλόδοξο ακροατήριο. Αυτό, όμως, το κατάφερνε πολύ καλά ο μορφωμένος Παύλος, ο οποίος είχε πει: «...ο Θεός μου έχει αναθέσει το κήρυγμα του ευαγγελίου στους εθνικούς, όπως στον Πέτρο στους περιτμημένους» (Γαλ. 2:7).

Γενικώς, υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στους δύο. Για παράδειγμα, ο Πέτρος ήταν παντρεμένος πριν γνωρίσει τον Χριστό, ενώ ο Παύλος επέλεξε να παραμείνει πάντα ανύπαντρος, ώστε τα οικογενειακά να μην επηρεάζουν την κύρια αποστολή του. Ωστόσο, ο ίδιος ο Παύλος είχε πει για τον Πέτρο ότι η γυναίκα του τον ακολουθούσε στα ταξίδια του (πρβλ. Α΄ Κορ. 9:5), επομένως, η οικογενειακή ζωή δεν αποτελεί οπωσδήποτε εμπόδιο για το ιεραποστολικό έργο.

Θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε εκτενώς και με κάθε λεπτομέρεια τους δύο αποστόλους, οι οποίοι αργότερα ονομάστηκαν πρωτοκορυφαίοι, και να επισημαίνουμε τα κοινά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στη ζωή τους. Αλλά είναι καλύτερο να τους αφήσουμε οι ίδιοι να μας πουν τι σημαίνει να είναι πρώτοι μεταξύ των Αποστόλων.

Το μαρτύριο του Αποστόλου Πέτρου. Γαλβανοπλαστική. Βασιλική του Αγίου Παύλου, Ρώμη

Πέτρος: «Στους πρεσβυτέρους σας έχω να δώσω μερικές συμβουλές ως πρεσβύτερος κι εγώ, μάρτυρας των παθημάτων του Χριστού και μέτοχος στη δόξα του, που θ’αποκαλυφθεί μελλοντικά. Να ποιμαίνετε το ποίμνιο που σας εμπιστεύτηκε ο Θεός, όπως αυτός θέλει, δηλαδή με τη θέλησή σας, κι όχι κάνοντας αγγαρεία· με προθυμία κι όχι για τα χρήματα. Μην καταδυναστεύετε αυτούς που ποιμαίνετε, αλλά νε είστε υπόδειγμα στο ποίμνιό σας. Κι όταν έρθει ο Χριστός, ο αρχηγός όλων των ποιμένων, θα πάρετε το αμάραντο στεφάνι της δόξας» (Α΄ Πέτρ. 5: 1-4).

Παύλος: «...Περιτμήθηκα βρέφος οχτώ ημερών· γεννήθηκα Ισραηλίτης από τη φυλή Βενιαμίν· Εβραίος γέννημα θρέμμα· ως προς την εξήγηση του νόμου ανήκα στους Φαρισαίους· καταδίωκα με ζήλο την εκκλησία και ήμουν άμεμπτος σε ό, τι αφορά την τήρηση του νόμου. Αυτά όμως που άλλοτε για μένα ήταν πλεονεκτήματα, τώρα με την πίστη στο Χριστό τα βλέπω ως μειονεκτήματα. Πραγματικά, όλα εξακολουθώ να τα θεωρώ μειονεκτήματα σε σχέση με το ασύγκριτα ανώτερο αγαθό που κέρδισα γνωρίζοντας τον Ιησού Χριστό, τον Κύριό μου. Γι’ Αυτόν τα πέταξα όλα και τα θεώρησα σκουπίδια, προκειμένου να κερδίσω τον Χριστό... Δεν ισχυρίζομαι βέβαια ότι έφτασα ήδη στο τέρμα, ούτε ότι έγινα τέλειος. Συνεχίζω όμως τον αγώνα για να κερδίσω αυτό το βραβείο, για το οποίο ήδη με κέρδισε ο Ιησούς Χριστός» (Φιλ. 3: 5-8, 12)*.

Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος. Ψηφιδωτό. Τεργέστη, 12ος αιώνας

Ο Ιερός Ναός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στην περιοχή Κοζέβνικι της Μόσχας. 15ος αιώνας

Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος. Παράσταση στην θύρα του διακονικού. Ρουμανία, 19ος αιώνας

Ο Χριστός με παριστάμενους τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Λεπτομέρεια ψηφιδωτού στον τρούλο της Βασιλικής του Αγίου Αποστόλου Παύλου, Ρώμη

Η βασιλική του Αγίου Αποστόλου Παύλου, Ρώμη

Η μεταστροφή του Παύλου. Μιχαήλ Άγγελος, 1546 – 1550

Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος. Ελ Γκρέκο, 1592

Ο Απόστολος Παύλος στη φυλακή. Ρέμπραντ, 1627

Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος σε συζήτηση. Ρέμπραντ, 1628

Η θαυμαστή απελευθέρωση του Αποστόλου Πέτρου από τη φυλακή. Ραφαήλ. 1511 – 1514

Ψηφιδωτό στη Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη. Αρχές 14ου αιώνα

Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος. Ανάγλυφο πάνω σε πέτρα. 4ο – 5ο αιώνας. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ακυληίας, Ιταλία

Ο Χριστός στεφανώνει τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Πυθμένας σκεύους μνημοσύνων. Ρώμη, 4ος αιώνας. Μουσείο Μετροπόλιταν, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ

Ο Ιερός Ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στην πόλη Καζάν της Ρωσίας

Ο Ιερός Ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στο Γκόμελ της Λευκορωσίας

Ο Ιερός Ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας

Ο Ιερός Ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στην Αγία Πετρούπολη

Ο Ιερός Ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στο Πετεργκόφ της Ρωσίας