12 ερωτήσεις στον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ονούφριο, για την ομορφιά και την ελευθερία, τους πειρασμούς, το σχίσμα και τη σταθερότητα στην πίστη.

Πηγή: Τμήμα Ενημέρωσης και Μόρφωσης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας

Τι είναι η αληθινή ομορφιά και ελευθερία; Πώς να ξεπεράσουμε σύγχρονους πειρασμούς και να μείνουμε σταθεροί στην πίστη μας; Γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν το σχίσμα; Είναι, άραγε, καλοσύνη όλα αυτά, που κάνουμε στους πλησίους μας; Πώς να διδαχθούμε την ταπείνωση; Όλα αυτά τα θέματα συζητήθηκαν μεταξύ του Τμήματος Ενημέρωσης και Μόρφωσης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Μακαριωτάτου Μητροπολίτου Ονουφρίου.

– Μακαριώτατε, στα κηρύγματά Σας συχνά μιλάτε για την ομορφιά του ανθρώπου. Για ποια ομορφιά πρόκειται;

– Όλα αυτά που δημιουργεί ο Θεός, είναι μέρος της ομορφιάς Του. Έτσι ήταν όμορφος και ο πρώτος άνθρωπος, που πλάστηκε κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του Θεού. Μετά την πτώση, ο άνθρωπος έχασε την ομοίωση με τον Θεό, δηλαδή εκείνην την ομορφιά που έλαβε από Αυτόν. Για να γυρίσουμε πίσω σε αυτήν την πρωτογενή ομορφιά, ο άνθρωπος πρέπει να καθαρίσει την ψυχή και το σώμα του, ώστε να αξιωθεί να γίνει εκ νέου καθαρό πλάσμα, όμοιο με τον Θεό. Και ο Ιησούς, ο Σωτήρας μας, ήρθε στη Γη ακριβώς για να μας δώσει τη δυνατότητα να δούμε την ομορφιά της θεϊκής φύσεως και την ομορφιά και δύναμη της ανθρώπινης φύσεως. Αυτός κατέστρεψε το εμπόδιο, που υπήρχε μεταξύ του Θεού και των ανθρώπων, δηλαδή την αμαρτία. Ο Ιησούς έκανε τον άνθρωπο προσιτό για την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος του Παρακλήτου.

– Μακαριώτατε, γιατί ο άνθρωπος χρειάζεται τις δοκιμασίες και τους πειρασμούς;

– Κάθε δοκιμασία, ακόμη και η πιο μικρή, κατατείνει στο ερώτημα: «Είσαι πιστός στον Χριστό ή όχι, αγαπάς τον Χριστό ή κάτι άλλο;». Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο όλοι οι πειρασμοί είναι πολύ σημαντικοί για την ψυχή μας, επειδή τότε πρέπει να δώσουμε την απάντηση: «Ναι, είμαι πιστός στον Θεό, θέλω να Τον υπηρετώ και να ζω μαζί Του».

Περνώντας τις δοκιμασίες, ο άνθρωπος γνωρίζει τον αληθινό εαυτό του και τις ικανότητές του. Όταν κάποιος ζει μέσα στην ευημερία, μπορεί και να μην ξέρει τι έχει μέσα του, σαν να βρίσκεται σε νάρκη. Όμως, όταν ο άνθρωπος ξεπερνά άξια τις θλίψεις και τις αρρώστιες, τότε συχνά ο ίδιος εκπλήσσεται με τα σπουδαία ταλέντα και τις δυνάμεις, που ενεργούν μέσα του.

– Στον σύγχρονο κόσμο ο χριστιανός παντού συναντάει διάφορους πειρασμούς. Πώς να παραμείνει σταθερός στην πίστη στον Θεό;

– Η ουσία των δοκιμασιών, που αντιμετωπίζουν οι χριστιανοί σ’ αυτόν τον σύγχρονο κόσμο, συνίσταται στην προσπάθεια να απορρίψουν την καθαρότητα της Ορθόδοξης πίστεως, να χάσουν τον ορθό πνευματικό δρόμο, που οδηγεί στον Θεό. Ο σύγχρονος κόσμος επιδιώκει να διαμορφώσει μια καινούργια κατάσταση, εντός της οποίας δεν υπάρχει μέρος για τους ορθόδοξους χριστιανούς. Κι εμείς, οι ορθόδοξοι χριστιανοί, παλεύουμε για να βρούμε τη θέση μας στην καινούργια μορφή του κόσμου. Όμως δεν μπορούμε να «πληρώνουμε» για τη θέση αυτή με την καθαρότητα της πίστεως μας, γιατί αυτό δεν είναι σωστό και σωτήριο. Εάν ο άνθρωπος προδώσει την πίστη του στον Χριστό, μπορεί να αποκτήσει πολλά αγαθά σε αυτόν τον κόσμο, όμως θα χάσει το κύριο στοιχείο, που είναι η αιώνια σωτηρία. Δεν μπορούμε να μπούμε στην Ουράνια Βασιλεία με βρόμικα ενδύματα, γιατί το ψέμα είναι βρομιά. Ο άνθρωπος μπορεί να μην καταλαμβάνει υψηλά αξιώματα, να μην είναι κάποιος επιστήμονας, αλλά να είναι απλός αγρότης ή εργάτης, και να έχει τα πνευματικά του ενδύματα σεμνά και καθαρά, δηλαδή χωρίς να είναι λερωμένα από ψέμα. Αυτά τα καθαρά ενδύματα για την ψυχή του ο χριστιανός τα βρίσκει μέσα από τη ζωή, σύμφωνα με τους κανόνες της καθαρής Ορθόδοξης πίστεως.

– Σήμερα μιλάμε πολύ για την έννοια της ελευθερίας. Τι σημαίνει η ελευθερία για τον χριστιανό;

– Ελεύθερος άνθρωπος είναι όποιος δεν αμαρτάνει. Εάν έχω τάση προς την αμαρτία και το κακό, παρ’ όλο που θεωρώ τον εαυτό μου ελεύθερο, στην πραγματικότητα είμαι δούλος της αμαρτίας. Πρέπει ευσεβώς να διατηρούμε την καθαρότητα της Ορθόδοξης πίστεως και να μην την αλλάζουμε υπό οιαδήποτε συνθήκη, ούτε στον πλούτο ούτε στην ελευθερία, που μας υποσχέθηκαν. Μόνο η Ορθόδοξη πίστη μας μάς οδηγεί στην αληθινή ελευθερία.

– Πολλοί λένε για το φιλανθρωπικό έργο, για τη βοήθεια σε όσους έχουν ανάγκη. Πώς να κάνουμε αγαθοεργίες με σωστό τρόπο;

– Τα καλά έργα πρέπει να τα κάνουμε όπως μας λέει ο Κύριός μας, ο Ιησούς Χριστός: «Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Μτθ. 6, 3), δηλαδή να μη γνωρίζει το αριστερό σου χέρι τι κάνει το δεξί. Σήμερα, όμως, συνηθίζουν να συμπεριφέρονται με τον εξής τρόπο: Πριν ακόμα προλάβουν να κάνουν κάτι, έχουν ήδη ενημερώσει γι’ αυτό τους πάντες.

Τα καλά έργα δεν πρέπει να διατυμπανίζονται σε άλλους. Κάθε χριστιανός, κάθε ιερέας, κάθε μοναχός πρέπει να δίνει κρυφό αγώνα, γιατί μέσα από αυτόν τον αγώνα ο άνθρωπος γίνεται εκείνο το πλάσμα, το οποίο θέλει ο Θεός.

Πρέπει να κάνουμε καλά έργα ακόμη και σε όσους μας μισούν και μας προσβάλλουν. Πρέπει να αγαπάμε τους εχθρούς μας, τότε θα είμαστε τέκνα του Θεού και η Χάρις του Θεού θα είναι μέσα μας και θα μας ενισχύει.

– Γιατί οι άνθρωποι ελκύονται από πειρασμούς και επιλέγουν το σχίσμα;

– Οι κύριες αιτίες, για το γεγονός ότι οι άνθρωποι επιλέγουν το σχίσμα, είναι τα πάθη, οι φιλοδοξίες και, πάνω απ’ όλα, η υπερηφάνεια, η οποία γιατρεύεται μόνο με ταπείνωση.

– Μερικοί επιλέγουν το σχίσμα με βάση πολιτικά κίνητρα ή λόγω εθνικιστικών πεποιθήσεων... Πού εστιάζεται η αιτία της ανακολουθίας αυτών των χριστιανών;

– Η αιτία είναι η αδυναμία της πίστεώς τους. Ο άνθρωπος, που δεν είναι σταθερός στην πίστη του, δεν ξέρει ποιο δρόμο να πάρει. Συχνά αφήνει τον στενό δρόμο της σωτηρίας και μπαίνει στο ευρύ δρόμο της αμαρτίας, που οδηγεί στην καταστροφή.

Ο Θεός μας θέλει να είμαστε στέρεοι στην πίστη. Όχι όπως οι πολιτικοί, πού σήμερα είναι σε ένα κόμμα, αύριο σε άλλο, μεθαύριο στο τρίτο και ύστερα σε κανένα. Εμείς, όμως, έχουμε ένα «κόμμα», που είναι η Εκκλησία του Χριστού –η Αγία Ορθόδοξη Εκκλησία. Και πρέπει να είμαστε στέρεοι και να φυλάσσουμε την καθαρότητα της πίστεως, την οποία λάβαμε από τον Κύριο, μέσω των Αγίων Αποστόλων, των Αγίων Πατέρων και των μακαρίων προγόνων μας.

– Τι είναι η ταπείνωση; Και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ταπεινού ανθρώπου;

Για την ταπείνωση έχουν ειπωθεί πολλά. Ταπείνωση είναι όταν ο άνθρωπος έχει πάντα στο μυαλό του ότι είναι πλάσμα του Θεού και ο Θεός είναι δημιουργός του, ότι ο Κύριος τον έπλασε από χώμα και συγκεκριμένα από το τίποτα (επειδη το χώμα δημιουργήθηκε από το τίποτα).

Ο ταπεινός άνθρωπος βλέπει τον εαυτό του ως μεγάλο αμαρτωλό και αυτή η σκέψη δεν είναι επινοημένη ή αφύσικη. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδική προσωπικότητα. Παρ’ όλο που έχουμε αρκετα κοινά ο ένας με τον άλλον, στην ουσία ο καθένας μας έχει κάτι που δεν έχει ο άλλος. Και αμαρτάνουμε ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Ως εκ τούτου, είμαστε και μοναδικοί αμαρτωλοί. «Τέτοιος αμαρτωλός άνθρωπος, όπως εγώ, δεν υπάρχει», λέει ένας ταπεινός άνθρωπος. Και, πράγματι, θεωρεί τον εαυτό του τον πιο αμαρτωλό.

Ο ταπεινός άνθρωπος, μη εμπιστευόμενος στη βούληση και στις επιθυμίες του, που έχουν πολλές διαστρεβλώσεις και σφάλματα, προσπαθεί να υποτάσσει ολόκληρο τον εαυτό του στη βούληση του Θεού. Στη βούληση του Θεού δεν υπάρχουν σφάλματα και διαστρεβλώσεις, επειδή είναι η βούληση του Τέλειου Θεού.

Υπάρχει ακόμα ένα ωραίο χαρακτηριστικό του ταπεινού ανθρώπου, που συνίσταται στο ότι αυτός συνειδοτοποιεί τον εαυτό του ως μέρος του σύμπαντος, μικρό κομματάκι του μεγάλου σύμπαντος, που δημιούργησε ο Κύριος. Το σύμπαν επηρεάζει τον άνθρωπο και ο άνθρωπος επηρεάζει το σύμπαν και όλα τα πλάσματα του Θεού. Όλοι εμείς είμαστε διασυνδεδεμένοι. Γι’ αυτό ο άνθρωπος θεωρεί τον εαυτό του ένοχο για τις δυστυχίες του. Ποτέ δε θα πει: «Γιατί, Κύριε, μου το έστειλες;» ή «Είμαι άξιος καλύτερης μοίρας». Θεωρεί τον εαυτό του ένοχο σε κάποιον βαθμό, ακόμα και για τις δυστυχίες που συμβαίνουν σε άλλους ανθρώπους, σε διάφορα μέρη του κόσμου.

– Πώς να καλλιεργήσουμε μέσα μας το πνεύμα της ταπείνωσης;

– Πρέπει να κοπιάσουμε. Το πνεύμα της ταπείνωσης δεν έρχεται από μόνο του. Ο Θεός μας έδωσε τον νου, την ελεύθερη βούληση, τη δύναμη της βουλήσεως, έδωσε και τις ικανότητες και τις δυνάμεις του σώματος, ώστε με τη βοήθεια όλων αυτών να αποκτάμε και να καλλιεργούμε μέσα μας το πνεύμα της ταπείνωσης. Πρέπει να ξεκινάμε αυτήν την πορεία από αυτοκατηγορία και όχι από αυτοδικαιολόγηση. «Ο γείτονας μου είπε αυτό, εγώ επηρεάστηκα και γι’ αυτό συμπεριφέρθηκα έτσι», δεν είναι σωστό κάτι τέτοιο. Πάντοτε πρέπει να μεμφόμαστε και να κατηγορούμε τον εαυτό μας. Στην αρχή μπορεί να μη μας αρέσει και θα διαμαρτυρόμαστε, αλλά πρέπει να πούμε: «Κύριέ μου, εγώ φταίω. Δεν έχω δικαιολογίες».

Κατά καιρούς πρέπει να μεμφόμαστε τον εαυτό μας: «Κύριε, είμαι αμαρτωλός, έχω τόσο πολλές ατέλειες, δεν μπορώ να κάνω κανένα καλό, μονό Εσύ κάνεις τα καλά!». Αυτός είναι ο δρόμος προς την ταπείνωση.

– Όμως καμιά φορά οι άνθρωποι φοβούνται να είναι ταπεινοί, γιατί οι άλλοι θα τους εκμεταλλεύονται... Φοβούνται την ταπείνωση, γιατί όταν σκέφτονται για τις αμαρτίες τους, για την αναξιότητά τους, μπορούν να πέσουν σε ακηδία. Πώς να νικήσουν αυτούς τους φόβους ή να προφυλαχτούν από αυτούς;

– Δεν πρέπει να φοβόμαστε να κοιτάξουμε μέσα μας, ακόμη και όταν η ψύχη είναι όλη γεμάτη από αμαρτίες. Ο μόνος τρόπος απαλλαγής από τις αμαρτίες είναι η μετάνοια. Η μετάνοια είναι εφικτή μόνο στην περίπτωση που ο άνθρωπος δει τις αμαρτίες του και ταπεινά τις εξομολογηθεί μπροστά στον Θεό και με τη βοήθεια του Θεού θ’αλλάξει τη ζωή του. Καμιά φορά φοβόμαστε ότι αυτό θα είναι δύσκολο για μας. Σκεφτόμασταν ότι είμαστε καλύτεροι απ’ όλους και όταν σκεφθήκαμε ότι είμαστε χειρότεροι από άλλους, τότε καταληφθήκαμε από ακηδία, από απόγνωση... Όχι, όταν ο άνθρωπος αξιολογεί σωστά τον εαυτό του, τότε ο Θεός αγαπά αυτόν τον άνθρωπο και του δίνει παρηγοριά. Ο άνθρωπος που θεωρεί τον εαυτό του αδύναμο, ενισχύεται από θεϊκή δύναμη, η οποία τον κάνει (συχνά αόρατα για τον ίδιο) πιο δυνατό απ’ όσους θεωρούν τους εαυτούς τους δυνατούς, έξυπνους και γερούς. Γι’ αυτό δεν πρέπει να φοβόμαστε την ταπείνωση, πρέπει να τη μάθουμε. Ο Κύριος είπε: «Μάθετε απ’ εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία» (Μτθ. 11, 29). Ο Κύριος ήταν πράος και ταπεινός τη καρδία, όμως πόσο δυνατός ήταν! Ανέσταινε τους νεκρούς, βάδιζε επί των υδάτων, έτρεφε χιλιάδες ανθρώπους με λίγα ψωμιά, τους γιάτρευε από διάφορες αρρώστιες. Μια τέτοια δύναμη παραμένει εκεί μόνο, όπου υπάρχει η ταπείνωση.

– Μακαριώτατε, πώς ν’ αποφύγουμε την αυτοεξύψωση, ειδικά όταν μας λένε «μπράβο» οι άλλοι;

– Στη ζωή μας συχνά μας αρέσουν τα επαινετικά λόγια. Εάν κάναμε κάποιο καλό έργο, τότε θέλουμε ν’ ακούσουμε: «Μπράβο, τι καλά που έκανες, είσαι τόσο καλός!». Ο Κύριος μας διδάσκει το ανάποδο. Εάν έκανες κάτι καλό, ύστερα πήγαινε και προσευχηθείς κρυφά και να ευχαριστήσεις τον Θεό, ο Οποίος σε ευλόγησε να είσαι εργαλείο στα χέρια Του, για να κάνεις καλά έργα.

Όταν κάποιος ζωγράφος δημιούργησε έναν πίνακα, κανένας από τους ψυχικά υγιείς ανθρώπους δεν θα πει «μπράβο» στο πινέλο, γιατί αυτό ζωγράφισε τόσο όμορφα τον πίνακα. Όλοι θα επαινέσουν τον ζωγράφο. Έτσι κι εμείς, κάνοντας κάποια αγαθοεργία, πρέπει να θυμηθούμε ότι είμαστε πινέλα στα χέρια του Μέγα Καλλιτέχνη –του Θεού.

Ό,τι έφτιαξε ή «ζωγράφισε» ο Θεός μέσω ημών, δεν είναι δική μας επιτυχία, αλλά δική Του. Κάνοντας κάτι καλό, πρέπει να το θυμόμαστε και να λέμε: «Κύριε, εγώ είμαι εργαλείο κι Εσύ είσαι Αυτός που κάνει το καλό!».

– Τι σημαίνει για τον άνθρωπο «καθαρή, ορθή πίστη»;

– Η ορθή πίστη είναι το σωστό ευαγγελικό διάνυσμα στη ζωή, το οποίο δείχνει στον άνθρωπο πού πρέπει να πάει. Όμως ο άνθρωπος, που δεν έχει την ορθή πίστη, περιπλανιέται γύρω από τον Θεό, αλλά δεν μπορεί να Τον πλησιάσει. Του φαίνεται ότι προχωρά προς στον Θεό, όμως δεν θα Τον φτάσει και δεν θα μπορέσει να γίνει γιος Του.

Η ορθή πίστη στον Θεό φέρνει τον άνθρωπο στον Θεό και όχι στις πολιτικές ή άλλες προτιμήσεις. Και ο άνθρωπος, γνωρίζοντας τον Θεό, πείθεται ότι ο Θεός πράγματι είναι Φωτεινή Ουσία, γεμάτη αγάπη και ελεημοσύνη, είναι η ζωή μας, η ομορφιά και το περιεχόμενό της.

Γι’ αυτό εμείς, οι ορθόδοξοι χριστιανοί, πρέπει να είμαστε πιστοί στον Θεό και στέρεοι στα ερωτήματα πίστεως και ν’ ακολουθούμε εκείνον τον δρόμο, που είναι γραμμένος στο Ευαγγέλιο.

– Να βαδίσουμε, λοιπόν, στον στενό δρόμο του Ευαγγελίου;

– Αυτός ο δρόμος λέγεται στενός, αλλά είναι ευχάριστος και όχι «πικρός». Ο ευρύς δρόμος είναι δρόμος αμαρτίας. Εκεί μπορείς να τρέχεις από ‘δώ κι από ‘κεί, αλλά εκεί έχει πίκρα και κενότητα, θλίψη και απαρηγόρητη λύπη. Όμως στον στενό δρόμο των εντολών του Χριστού έχει μια εσωτερική χαρά και εσωτερική ειρήνη, πολύ βαθιά, αλλά όλα αυτά υπάρχουν εκεί.

– Μακαριώτατε, γύρω μας υπάρχουν πολλοί πειρασμοί και ο άνθρωπος, που βρέθηκε στα δίχτυα του Διαβόλου, δύσκολα μπορεί ν’απαλλαγεί από αυτά. Τι μπορείτε να συστήσετε στον άνθρωπο που βιώνει μια τέτοια κατάσταση;

Πρωτ’ απ’ όλα, πρέπει να θυμηθούμε ότι κάθε άνθρωπος μετά τον θάνατο θ’ αναστηθεί και θα κριθεί, ανάλογα με τις πράξεις του. Αν ο άνθρωπος έκανε καλά έργα, θ’ ανταμειφτεί ανάλογα, εάν έκανε κακό, θα κατηγορηθεί.

Ενθυμούμενοι αυτό, πρέπει να προσπαθούμε, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, ν’ αρνούμαστε το κακό και να κάνουμε το καλό.

Δεν είναι εύκολο αυτό. Πρέπει να υπερβαίνουμε τον εαυτό μας, γιατί το κακό είναι σαν τον βάλτο, που «καταπίνει» τον άνθρωπο. Εάν ο άνθρωπος έπεσε εκεί, τότε πρέπει να κοπιάσει πάρα πολύ, για να βγάλει τον εαυτό του από ‘κεί.

Πρέπει να βλέπει κανείς τη δολιότητα του Διαβόλου. Όταν ο άνθρωπος δεν έχει διαπράξει ακόμα την αμαρτία, τότε ο Διάβολος του εμφανίζει την αμαρτία ως ασήμαντη, σαν να του λέει: «Δεν πειράζει, κάν’ το, θα εξομολογηθείς μετά και όλα θα είναι καλά, ο Θεός πάντοτε δέχεται τη μετάνοια».

Όμως, όταν κάνει ο άνθρωπος αυτό το κακό, ο Διάβολος ξεκινά να λέει άλλο τραγούδι: «Πω πω, τι έκανες! Πώς θα το πεις στην εξομολόγηση, θα το μάθει ο παπάς, τι ντροπή!» κι έτσι αρχίζει να φοβίζει τον άνθρωπο, ώστε να μένει μακριά από την εξομολόγηση.

Γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να είναι αισχυντηλός όταν αμαρτάνει και «αδιάντροπος» όταν εξομολογείται. Δηλαδή, εάν πάει να αμαρτήσει, ας αισχύνεται και, αν έχει ήδη αμαρτήσει, ας μην ντρέπεται να τα ομολογήσει, ας προσέρχεται στον Θεό και ας μετανοεί.

Ο άνθρωπος, που έπεσε στα δίχτυα του Διαβόλου, πρέπει να εξομολογηθεί βαθιά και ειλικρινά στον Θεό, παλεύοντας τον εχθρό με τη νηστεία και την προσευχή. Η νηστεία με την προσευχή φέρνουν τον άνθρωπο σε μια τέτοια κατάσταση, που αυτός γίνεται απόρθητος για τον εχθρό του ανθρώπου. Μόνο με αυτήν την προϋπόθεση ο άνθρωπος μπορεί διατηρήσει τον εαυτό του στην πνευματική καθαρότητα. Και με την καθαρότητα στην ψυχή έρχεται και η ταπείνωση.