Πατέρας μιας τεράστιας οικογένειας

Αποστολικό αποβατικό άγημα του Γέροντος Εφραίμ της Αριζόνας

Γερόντισσα Νικολάγια (Ιλιινά)

Γερόντισσα Νικολάγια (Ιλιινά), Καθηγουμένη της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου στην πόλη Μαλογιαροσλάβετς:

– Μια φορά εμφανίστηκε ο Όσιος Ιωσήφ Ησυχαστής στον τελευταίο του μαθητή, τον πατέρα Εφραίμ της Αριζόνας, και με τον συνηθισμένο του τρόπο του λέει:

«Κούτσικο, όσα πορτοκάλια βλέπεις τόσα μοναστήρια πρέπει να ιδρύσεις, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στον Καναδά» και έβαλε μπροστά του μια στοίβα πορτοκαλιών.

Ήταν ακριβώς 20 πορτοκάλια. Με την πρόνοια του Θεού, έχουμε κι εμείς σχέση με την ίδρυση μιας μονής.

Το 1996 ήρθαν στη Ρωσία κάποιες αδελφές από μια ορθόδοξη κοινότητα στην Καλιφόρνια. Στην Όπτινα ρώτησαν αν μπορούν να βρουν τη μοναστική παράδοση της Όπτινας σε γυναικεία μοναστήρια. Οι μοναχοί της Όπτινας τους έστειλαν σ’ εμάς, στο Μαλογιαροσλάβετς. Γνωριστήκαμε. Η Γερόντισσα Μιχαήλα έγινε πνευματικό μου τέκνο.

Θυμάμαι μια φορά να λαμβάνω επιστολή από αυτήν, όπου ανέφερε για τις δυσκολίες πού είχαν με τη δικαιοδοσία. Ακριβώς εκείνην τη στιγμή βρέθηκε στα χέρια μου ένα γράμμα από τον Σχη – αρχιμανδρίτη Αρσένιο, Καθηγούμενο της Ιεράς Μονής Μαχαιρά στην Κύπρο, που και αυτός, με κάποιον τρόπο, είναι πνευματικός εγγονός του Γέροντος Ιωσήφ Ησυχαστή. Ο Γέρων, φαίνεται, και τώρα οδηγεί την πνευματική του οικογένεια. Και ο πατήρ Αρσένιος μου έγραψε ακριβώς για τον πατέρα Εφραίμ...

Μια από τις επιστολές – ευλογίες του Γέροντος Εφραίμ προς τη Γερόντισσα Νικολάγια με τις αδελφές από Ι.Μ.Αγίου Νικολάου στο Μαλογιαροσλάβετς

Κι εγώ σύστησα στη Γερόντισσα Μιχαήλα ν’ απευθυνθεί στον Γέροντα.

Έτσι, σε λίγο, η Γερόντισσα με τις αδελφές μετακόμισαν από την Καλιφόρνια στην Αριζόνα. Ο ίδιος ο Γέρων Εφραίμ βρήκε το οικόπεδο για το μοναστήρι του Οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι (νυν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εκτός Ρωσίας) και όταν επισκέφθηκαν τον τόπο μαζί με τις αδελφές, δείχνοντάς τους τα κτήματα, ήταν ένα βήμα πριν να πηδήξει από τη χαρά του και είπε:

– Εδώ θα οικοδομηθεί μία μεγάλη μονή!

Ο πατήρ Εφραίμ ήταν Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου στο Άγιον Όρος επί 30 χρόνια. Σπάνια πήγαινε, με μερικούς μοναχούς – αγιορείτες, στον Καναδά και στις ΗΠΑ. Πρώτη φορά πήγε το 1979, επειδή χρειάστηκε να κάνει μια περίπλοκη εγχείρηση στο πόδι του. Ύστερα, όταν ένιωθε την πνευματική δίψα εκείνης της ηπείρου, κατάλαβε ότι μπορεί μοιραστεί μαζί τους την ικανότητά του να γιατρεύει τις πληγές.

Ο Θεός αποκάλυψε στον Γέροντα Εφραίμ να μετακομίσει στη Βόρεια Αμερική. Στην αρχή ο Γέροντας ζούσε σ’ ένα βαγονάκι, μέσα στην έρημο της Αριζόνας. Εν τω μεταξύ, είναι αρκετά επικίνδυνο μέρος, επειδή έχει και άγρια ζώα και κροταλίες και σκορπιούς.

Η μετακόμιση του Γέροντα αποτελεί αληθινό αποστολικό αποβατικό άγημα. Ξεκίνησε το 1989, με την ίδρυση της γυναικείας μονής της Γέννησης της Θεοτόκου στην Πενσιλβάνια, κοντά στο Πίτσμπουργκ. Έτσι, το ένα μετά το άλλο, ίδρυσε ο Γέροντας είκοσι μοναστήρια, ανδρικά και γυναικεία, μεταξύ των οποίων, το 1995, τη μονή Αγίου Αντωνίου του Μέγα, όπου και εγκαταστάθηκε ο ίδιος.

Στην αρχή, όταν έφτασε ο Γέροντας Εφραίμ στην έρημο, ξαφνικά άκουσε να χτυπάνε καμπάνες... Την επόμενη φορά, που πήγαν σ’εκείνο το μέρος μαζί με τον μεσίτη ακινήτων, το χτύπημα από τις καμπάνες επαναλήφθηκε... Τα πνευματικά τέκνα, που συνόδευαν τον Γέροντα, επίσης άκουσαν αυτούς τους ήχους. Ήταν για αυτούς ένα σημάδι από τον Θεό για να τους ενισχύσει, επειδή κοπίασαν πολύ για την συγκομιδή των χρημάτων και να αποκτήσουν έστω και ένα μικρό κτηματάκι. Μόλις άκουσαν τις καμπάνες, ο Γέροντας έβαλε το δάχτυλό του στα χείλη, λέγοντας:

– Σςς! Μην κάνετε νοήματα, να μην καταλάβει ο μεσίτης ότι ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα γι’αυτό το οικόπεδο.

Έτσι αγοράστηκε το οικόπεδο και «φούντωσε» η δουλειά. Κανένας δεν θεωρούσε ότι εκεί, με τα χρόνια, θ’ αναπτυχθεί μια τέτοια όαση. Είχαν αγοραστεί δεκάδες δενδρύλλια. Ο Γέροντας, με σπρέι κόκκινου χρώματος, πήγαινε μέσα στην έρημο και έβαζε σταυρουδάκια, όπου έπρεπε να φυτέψουν τα δέντρα.

Ύστερα, ο ίδιος έδειξε το μέρος, όπου έπρεπε να σκάψουν, ώστε να βρουν νερό. Οι ειδικοί διαφωνούσαν μαζί του κι αυτός γελούσε:

– Σκάψτε! Εγώ αναλαμβάνω την ευθύνη.

Όντως, εκεί βρέθηκε ένας υπόγειος ποταμός και η έρημος μετατράπηκε σε Παράδεισο. Από τότε ποτέ δεν υπήρξε η έλλειψη νερού στο μοναστήρι. Ξεκίνησαν τα έργα. Η κουζίνα της μονής τάιζε το πλήθος των εργατών, καθώς και τους προσκυνητές, οι οποίοι πλήθαιναν μέρα με τη μέρα.

Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα

Μέσα σ’ ένα τόσο ζεστό κλίμα (μέχρι 50 βαθμούς Κελσίου υπό σκιάν το μεσημέρι) όλοι οι προσκυνητές φιλοξενούνται σε δροσερά κελιά με ντους.

Εκτός τούτου, εκεί τελείται η πιο σημαντική σωτηρία, η σωτηρία από «δαιμονίου μεσημβρινού», όπως αναφέρεται στον Ψαλμό 90 «Ο κατοικών εν βοηθεία του Υψίστου». Οι ερμηνευτές των Γραφών λένε ότι αυτό μοιάζει με το τι συμβαίνει το μεσημέρι, όταν ο αέρας στροβιλίζεται από καύσωνα και η ατμόσφαιρα γίνεται βαριά και αποπνικτική... Δεν είναι άραγε ακριβώς αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Αμερική, με όλη αυτήν την παγίδα του καταναλωτισμού; Ο Κύριος εμφανίζεται στη «φωνή αύρας λεπτής» (Γ΄Βασ. 19,12), δηλαδή εκεί είναι ο Θεός.

Αυτήν τη δροσιά παρουσίας του Θεού προσέφερε ο Γέροντας Εφραίμ στον σύγχρονο κόσμο! Εκπληκτικό είναι το γεγονός ότι ο Γέρων Εφραίμ έζησε μέχρι την αγιοκατάταξη του Αββά του, του Γέροντος Ιωσήφ Ησυχαστή, και τότε έφυγε.

Στο γυναικείο μοναστήρι του Αγίου Παϊσίου Βελιτσκόβσκι στην Αριζόνα, με την υποστήριξη του πατρός Εφραίμ, που μεριμνούσε για το ιεραποστολικό έργο στην Αμερική, εγκαινιάστηκε η Σχολή Αγίας Σκέπης, για κορίτσια 8 – 18 χρονών. Εκεί γίνονται δεκτές όλες οι κοπέλες, αρκεί να θέλει η ίδια υποψήφια να μελετά την Ορθοδοξία. Ως αποτέλεσμα, μέχρι σήμερα έχουν αποφοιτήσει περισσότερες από 100 Αμερικανίδες, που έζησαν τις εμπειρίες της πνευματικής ζωής. Μερικές από αυτές έγιναν μοναχές κι έμειναν στο μοναστήρι. Οι άλλες παντρεύτηκαν κι έγιναν καλές ορθόδοξες γυναίκες και μητέρες.

Η Ορθοδοξία αποτελεί θεμέλιο για την οικογενειακή ζωή σ’αυτόν τον κόσμο, όπου όλα τα γνήσια και σωτήρια προοδευτικά χάνουν τη σταθερότητά τους...

Η αγάπη είναι πάνω απ’ όλους τους διαχωρισμούς

Εκατερίνα Μαλέντσενκο Εκατερίνα, σύζυγος του αστροναύτη Γιούρι Μαλέντσενκο:

– Πριν από δύο χρόνια πήγα στην Αριζόνα, στο μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου. Στην Αμερική είχα ζήσει για αρκετό χρονικό διάστημα, αλλά δεν περίμενα να δω αυτό που είδα εκεί...

Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αμερική πάντοτε ήταν λίγο απομονωμένη, δήθεν Εκκλησία για τους δικούς της, δηλαδή για Έλληνες. Εάν δεν είσαι Έλληνας, σαν να μην έχεις θέση εκεί. Όμως, όταν βρέθηκα στο μοναστήρι του Γέροντα Εφραίμ, έμεινα κατάπληκτη, επειδή εκεί ήταν όλοι μαζί: και Ρώσοι και Έλληνες και Αμερικανοί και άνθρωποι από παντελώς διάφορες χώρες. Όλοι είναι μαζεμένοι για τον Χριστό, για τη Βασιλεία του Θεού, και όχι λόγω κάποιου παρελθόντος και κάποιου άλλου ανθρώπινου σκοπού.

Ο Άγιος Αντώνιος είναι άγιος τόπος. Το μοναστήρι βρίσκεται μέσα σε μια άγρια έρημο. Όταν σήμερα όλοι βρίσκονται σε διαρκή ένταση και είναι εξαγριωμένοι μέσα σ’ αυτήν την αδιάκοπη διαδικασίας επιβίωσης, εδώ μέσα στο μοναστήρι, μέσα στους θαυμαστούς κήπους του, ακόμη και στους περιβάλλοντες χώρους της μονής, όλα αμέσως αλλάζουν.

Όταν πλησίασα τον Γέροντα Εφραίμ, δεν μου είπε τίποτα, μόνο με κάλεσε με ένα νεύμα, λέγοντας: «Πάμε». Και πήγα. Έτσι μπήκα μες τον ναό. Εκεί με ξενάγησε μέσα στον ναό και κάθε κουβέντα για οτιδήποτε το επίγειο ήταν άνευ ουσίας...

Ο παππούλης σε κοιτά και συνειδητοποιείς ότι ξέρει τα πάντα και ακόμα περισσότερα...

Περίπου οχτώ χρόνια έμεινα στο Χιούστον. Προς το τέλος της διαμονής μου σ’εκείνα τα μέρη, εκεί κοντά ολοκλήρωναν την οικοδόμηση ενός από τα 20 μοναστήρια του Γέροντος Εφραίμ. Εν τω μεταξύ, τα κάθε εγκαίνια της επόμενης μονής, όπως αποδείχτηκε, με κάποιον τρόπο επηρέαζαν όλους τους ανθρώπους της περιοχής. Και πάλι δεν υπήρχε διαφορά, είτε Έλληνας είσαι είτε Ρώσος είτε Αμερικανός. Όλοι ήταν μαζί! Και ακριβώς επειδή ήταν μαζί, όλοι ένιωθαν καλά. «Ουκ ένι Έλλην και Ιουδαίος,[...] αλλά τα πάντα και εν πάσι Χριστός» (Κολ. 3, 11). Αυτό είναι το πιο σημαντικό.

Είναι αδύνατο να εκπλήξεις τους σύγχρονους ανθρώπους με κάτι, εκτός από την αγάπη του Χριστού

Είναι αδύνατο να εκπλήξεις τους σύγχρονους ανθρώπους με κάτι, εκτός από την αγάπη του Χριστού. Όταν η αγάπη δεν υπάρχει ή είναι λίγη μέσα στην Εκκλησία, εκεί ο νεοπροσερχόμενος άνθρωπος νιώθει ξένος, δεν μπορεί να ενταχθεί. Στον Γέροντα Εφραίμ συνέβαινε το αντίθετο, η αγάπη του ξεχείλιζε και όλοι ένιωθαν σαν να γνωρίζονται εδώ και 100 χρόνια. Εκεί, στο μοναστήρι του, όλα είναι αυτονόητα. Τίποτα δεν σε πειράζει και δεν σε σοκάρει. Από τη μία όλα είναι καινούργια και ενδιαφέροντα, από την άλλη όλα έχουν την αίσθηση του οικείου. Καταπληκτική εντύπωση! Και στη βάση του είναι, βέβαια, η αγάπη.

Η ψυχική κατάσταση των Αμερικανών είναι πολύ δύσκολη. Παρ’ όλη την άνεση και ευπορία, οι ψυχές εκεί είναι πολύ καταπιεσμένες. Και με τίποτα δεν μπορείς ν’ ανακουφίσεις την πνευματική κενότητα.

Η βαθύτητα που έχει η Ορθόδοξη πίστη δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Ούτε στην Καθολική Εκκλησία, ούτε στον Προτεσταντισμό, που είναι τόσο διαδεδομένος στις ΗΠΑ. Δεν μπορούν οι άνθρωποι να βρουν εκεί, αυτό που βρίσκουν στην Ορθοδοξία. Πουθενά δεν μπορούν ν’ «αναπνέουν» τόσο εύκολα.

Ο πατέρας μου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα. Πρόσφατα, στο Πανεπιστήμιο εγκαινιάστηκε το ορθόδοξο παρεκκλήσι της Αγίας Ισαποστόλου Νίνας. Άκουσα εκεί τι λέει ο εφημέριος για την Ευχή του Ιησού και κατάλαβα ότι είναι μάλλον ακόλουθος της παραδόσεως του Οσίου Ιωσήφ Ησυχαστή και μάλλον την υιοθέτησε μέσω του πατρός Εφραίμ της Αριζόνας. Το πιο σημαντικό σ’αυτήν την παράδοση είναι η σχέση με τον Θεό και η έκφραση της αγάπης προς Αυτόν, η αγάπη προς κάθε άνθρωπο, ως αδελφό ή αδελφή εν Χριστώ. Η αγάπη είναι πάνω απ’ όλους τους διαχωρισμούς. Εδώ, όντως, ξαλαφρώνει η ψυχή.

Γέροντας Εφραίμ, αποχαιρετισμός

Οι ακολουθίες στο μοναστήρι τελούνται τη νύχτα. Κατά τις 5 – 6 το πρωί η λειτουργία τελειώνει και αρχίζει η τράπεζα. Ύστερα υπάρχουν μια – δυο ώρες για ξεκούραση. Όμως, όσοι ήξεραν ότι ο Γέροντας Εφραίμ θα πάει να ταΐσει του φτωχούς, μαζεύονταν σε ένα μέρος πίσω από την κουζίνα και περίμεναν πότε να περάσει το αυτοκίνητό του. Όπως έλεγε ο ίδιος ο Γέροντας, πήγαινε για «κυνήγι». Έπαιρνε τα φαγητά και κάποια πράγματα πρώτης ανάγκης και γύριζε όλη την περιοχή, ψάχνοντας τους φτωχούς. Κάποιες φορές, όταν κατάφερνε να ταΐσει μερικές δεκάδες ανθρώπους, επέστρεφε πολύ χαρούμενος. Άλλες φορές στεναχωριόταν, όταν συναντούσε λίγους ανθρώπους. Ο Γέροντας καταγόταν από μια πολύφτωχή οικογένεια και ήξερε τι είναι η στέρηση.

Η στέρηση μπορεί να είναι όχι μόνο υλική. Ο Γέροντας χόρταινε τους ανθρώπους και πνευματικά επίσης. Σταματούσε το αυτοκίνητό του, έβγαινε έξω και ευλογούσε τον καθένα. Σε κάποιον έδινε κάτι, κάτι γλυκό για παράδειγμα. Τα λόγια ήταν περιττά. Ο Γέροντας σε ευλογεί κι εσύ πετάς από χαρά. Μπορούσε να ευλογήσει και μέσα από το αυτοκίνητο. Ίδια η χαρά και η αγάπη και μέσα τους ο Θεός.