Αυτό που κανείς δεν θα κάνει για μάς

Έχουν άραγε για τον σύγχρονο άνθρωπο που ζει μια εκκλησιαστική ζωή τα σωματικά κατορθώματα κάποιο νόημα; Φυσικά κι έχουν. Ό,τι κάνουμε στο οποίο υπάρχει και συμμετοχή τού σώματός μας, έχει κάποια επίδραση και στην ψυχή. Αλλά εδώ, βέβαια, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πόσο πιο αδύναμοι είμαστε από τούς προγόνους μας - αδύναμοι από πολλές απόψεις. Αυτοί ζούσαν σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο από τον τωρινό. Σε έναν κόσμο όπου οι πιο πολλοί άνθρωποι, από την αυγή μέχρι το σούρουπο δούλευαν σωματικά και διένυαν με τα πόδια μεγάλες αποστάσεις, όπου το περιβάλλον δεν ήταν μολυσμένο, όπου υπήρχε εντελώς διαφορετικό φαγητό το οποίο σε έναν τυπικό σημερινό αστό θα φαινόταν απεχθές, ακατέργαστο και μη βρώσιμο. Έτσι τα «υπερφυσικά» κατορθώματα των παλαιών ασκητών, αν και ήταν σίγουρα εξαιρετικά ασυνήθιστα, δεν ήταν και τόσο «υπερφυσικά» για τούς σύγχρονούς τους - και δεν χρειάζεται να προσπαθήσουμε να τα επαναλάβουμε, γιατί αυτή η έντονη προσπάθεια δεν τούς «λύγισε» αλλά εμάς θα μπορούσε κάλλιστα να μάς κάνει να «λυγίσουμε». Και αν ένα άτομο είναι σωματικά πολύ δυνατό, αυτός ο φόρτος μπορεί να οδηγήσει σε απολαύσεις, επειδή τα κολοσσιαία σωματικά κατορθώματα συνοδεύονται από μεγάλους πειρασμούς και πνευματικά το άτομο μπορεί να είναι ακόμα αδύναμο και να μην φτάνουν οι δυνάμεις του.

Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που δεν είναι και τόσο προφανείς. Για παράδειγμα, έρχεται ενορίτης και ζητά ευλογία να σηκωθεί στην μέση τής νύχτας και να διαβάσει κάποιες προσευχές, διότι διάβασε κάπου ότι την νύχτα η προσευχή είναι πολύ ωφέλιμη. Από πρώτη ματιά, δεν υπάρχει τίποτα το υπερβολικό σε αυτό για τον σύγχρονο άνθρωπο. Παρ΄ όλα αυτά η πρακτική δείχνει ότι το νευρικό σύστημα των ανθρώπων που παραβιάζουν τον φυσιολογικό ρυθμό τού νυχτερινού ύπνου με τέτοιο τρόπο, εξαντλείται κάθε μέρα όλο και πιο πολύ. Και αυτό επηρεάζει την κύρια προσευχή κατά τη διάρκεια τής ημέρας: το άτομο δεν μπορεί πλέον να συγκεντρωθεί και προσεύχεται με μεγάλη δυσκολία. Βέβαια μερικοί που έχουν αυτήν την εμπειρία, διερωτώνται: "Καλά, οι ασκητές δεν ήταν μόνοι τους στην προσπάθεια που έκαναν αλλά τούς βοήθησε κι η Χάρις τού Θεού, έτσι δεν είναι;". Ναι, βοήθησε. Αλλά την Χάρη τού Θεού προσελκύει η ταπεινότητα, και ένα τέτοιο ερώτημα το περιμένεις κατά κανόνα από ανθρώπους που δεν είναι καθόλου ταπεινοί. Και, κατ΄ αρχήν, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι τελείως ανεπιθύμητο: ο άνθρωπος θα αγωνιστεί φτάνοντας στα όρια τής αντοχής του, θα ξοδέψει πολλή ενέργεια και το αποτέλεσμα θα είναι επιτυχία - αλλά συνοδευόμενη από υπερηφάνεια. Για να χρησιμοποιήσουμε μια αναλογία: το χριστιανικό κατόρθωμα είναι σαν ένα σπαθί που μάς το δίνουν για να πολεμήσουμε τούς εχθρούς, αλλά αν δεν ξέρουμε πώς να χειριστούμε αυτό το σπαθί, τότε μπορεί και να χτυπήσουμε πρώτα τον εαυτό μας.

Να κάνουμε αυτό που δεν μπορούμε να αποφύγουμε

Όσο για τα άλλα σωματικά κατορθώματα στην προσευχή - να στεκόμαστε, να υποκλινόμαστε στο έδαφος, θεωρώ ότι για ένα σημαντικό αριθμό ανθρώπων το ελάχιστο απαιτούμενο και εφικτό είναι αυτά τα 20, 30 ή 40 λεπτά καθημερινής προσευχής όρθιοι, με ωραία κορμοστασιά. Στην πραγματικότητα, ακόμη και υγιή κι αρκετά ικανά άτομα παραδέχονται ότι προσεύχονται ενώ κάθονται, ξαπλωμένα ή στηριζόμενα σε κάτι για να μην πέσουν, ειδικά το βράδυ, μετά από μια κουραστική μέρα. Από μία άποψη, κάτι τέτοιο είναι καλύτερο από το να μην προσεύχεται κάποιος καθόλου. Από την άλλη μεριά, δεν έχουμε δει κανέναν να ξαπλώνει στο λεωφορείο καθοδόν για το σπίτι του από την εργασία, ακόμη κι αν είναι κουρασμένος. Κι αν στεκόμαστε όρθιοι, ακόμη και στρυμωγμένα, το κάνουμε γιατί θέλουμε να τηρήσουμε τούς κανόνες ευπρέπειας. Και αν είμαστε σε θέση να παρηγορήσουμε τον εαυτό μας με αυτόν τον τρόπο, ότι δηλαδή πράττουμε κάτι για χάρη εξωτερικών κανόνων, τότε πόσο μάλλον θα πρέπει να προσπαθήσουμε για να επικοινωνήσουμε με τον Θεό.

Ένα σημαντικό στοιχείο τού χριστιανικού κατορθώματος είναι η συνεχής αυτό-παρότρυνση

Ένα σημαντικό στοιχείο τού χριστιανικού «κατορθώματος» είναι η συνεχής αυτο-παρότρυνση. Χρειάζεται μόνο να κατανοήσετε σωστά τι σημαίνει παρότρυνση, ποια είναι τα θεμέλιά της μέσα μας. Θα πρέπει να βασίζεται σε μια νηφάλια συνειδητοποίηση τού ότι πρέπει να κάνουμε κάτι ακόμα. Αλλά πώς είναι τα πράματα στην καθημερινότητά μας; Το ξυπνητήρι χτυπά το πρωί, αλλά συχνά το μόνο που θέλουμε εκείνη την στιγμή είναι να επιμηκύνουμε τον χρόνο ανάπαυσης. Τι μάς κάνει, παρ΄ όλα αυτά, να κάνουμε κάτι που δεν θέλουμε; Απάντηση: η απλή και υγιής σκέψη ότι εάν δεν πάμε στην δουλειά, δεν θα μάς πληρώσουν και μετά δεν θα έχουμε τίποτα για να φάμε. Και μετά, από το πρωί και κατά την διάρκεια όλης τής μέρας, κάνουμε πολλά πράγματα που δεν θα θέλαμε να κάνουμε. Γιατί πλένουμε τα πιάτα; Επειδή ήδη γνωρίζουμε - τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά - ότι από μόνα τους δεν θα πλυθούν. Και δεν χρειάζεται καν να φέρνουμε πίσω στην μνήμη μας τέτοιες θεωρήσεις κάθε φορά - η ζωή μας έχει ήδη μια συγκεκριμένη τάξη και σύνολο ενεργειών χωρίς τις οποίες δεν θα μπορούσαμε να τα «φέρουμε βόλτα» στο σπιτικό μας. Το ίδιο θα πρέπει να συμβεί και στην χριστιανική ζωή: πρέπει να βάλουμε τις δυνάμεις μας για χάρη τής Βασιλείας τού Θεού, έτσι ώστε ο “καινός» άνθρωπος που υπάρχει μέσα μας να κυριαρχήσει πάνω στον «παλαιό», να το αντιληφθούμε ως κάτι καθημερινό, μόνιμο - γιατί και πάλι κανείς δεν θα το κάνει αυτό για μάς. Αν δεν το κάνουμε αυτό, τότε δεν μπορούμε και να σωθούμε.

Κατορθώματα "χωρίς κανόνες"

Ποιο είναι το κύριο στοιχείο στο χριστιανικό κατόρθωμα, σε τι συνίσταται η ουσία του και αυτό, που σύμφωνα με τα πατερικά λεγόμενα, που είναι ο καρπός που κρύβεται στα φύλλα; Φυσικά, στην εκπλήρωση από τον άνθρωπο των εντολών τού Ευαγγελίου - μέρα με την μέρα, σε όλη τη διαδρομή τής χριστιανικής μας ζωής. Και αν προσπαθούμε, αλλά ταυτόχρονα δεν έχουμε αυτό το οποίο ζητά από μάς ο Κύριος στην επί τού Όρους Ομιλία, δηλαδή δεν στοχεύουμε στην ειρήνευση, στην πραότητα, στην καθαρότητα τής καρδιάς, κι όλα αυτά με πράξεις και έργα, τότε το κατόρθωμα δεν είναι χριστιανικό αλλά αντιχριστιανικό.

Τα όποια κατορθώματά μας δεν είναι Χριστιανικά, αν δεν μάς διακατέχει ειρηνοποιό πνεύμα και πραότητα

Στο διάβα τής ιστορίας πολλές ήταν οι περιπτώσεις, που ο ασκητής κυριολεκτικά «έλιωσε» από την νηστεία και αγρυπνία, και μετατράπηκε σε ψυχρό, αγενή, ακόμη και σκληρό άτομο. Για παράδειγμα, μια γνωστή περίπτωση είναι αυτή όπου, στην εποχή των παλιών Αιγύπτιων ερημιτών, ο ηγούμενος τού μοναστηριού, ο οποίος ήταν ο πνευματικός ηγέτης εκατοντάδων μοναχών, χτύπησε τον δόκιμο μοναχό μέχρι θανάτου, απαιτώντας από αυτόν τυφλή υπακοή στο πρόσωπό του. Τέτοια τερατώδη παραδείγματα μάς δείχνουν ότι παρά το ότι μερικοί άνθρωποι μοιάζουν στην όψη και στα λόγια για πιστοί, όταν αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι δεν ενεργούν σωστά, μερικές φορές δεν μένει τίποτε το Χριστιανικό μέσα τους.

Περί αυτού ομιλεί κι ο απόστολος Παύλος: αυτός που προσπαθεί μεν, παραβαίνοντας δε τούς κανόνες τού Χριστιανισμού, αυτός και δεν θα ανταμειφθεί. Σ΄ αυτό το σημείο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια αναλογία: ένας αθλητής μπορεί να είναι ο πρώτος που θα τελειώσει σε έναν αγώνα ή να κερδίσει έναν αγώνα, αλλά αν το κατάφερε αυτό παραβαίνοντας τούς κανόνες που έχουν θεσμοθετηθεί γι΄ αυτό το άθλημα, τότε δεν θα λάβει και το μετάλλιο. Οι κανόνες του Χριστιανισμού είναι η αγάπη, το έλεος, η θυσία, και αν κάποιος δεν τους ακολουθεί, σημαίνει ότι μαζεύει στην καρδιά του άλλους καρπούς και όχι τους καρπούς ενός κατορθώματος στο όνομα τού Χριστού.

Είναι πολύ σημαντικό τα εν Χριστώ κατορθώματα να απασχολούν το άτομο σε όλη του την ζωή. Να ξυπνάμε, να προσευχόμαστε και να θυμόμαστε ότι καλούμαστε να προσπαθήσουμε ακόμη πιο πολύ. Στη συνέχεια, αφήνοντας το σπίτι σε ένα ζοφερό φθινοπωρινό πρωινό για να πάμε στην δουλειά ή για άλλες υποθέσεις μας, να μην εισέλθουμε σε κάποια ρουτίνα, σε κάποιο είδος βάλτου, αλλά να θεωρούμε ότι πηγαίνουμε σε μια τάξη όπου διδάσκεται το μάθημα τής εν Θεώ ζωής, τής πίστης και αφοσίωσης στον Θεό. Και υιοθετώντας μια τέτοια στάση απέναντι στην ζωή μας, αυτή όχι μόνο θα βοηθήσει πιο πολύ την πνευματική μας ανάπτυξη, αλλά θα γίνει και πολύ πιο ενδιαφέρουσα, και τέτοια μαθήματα θα μπορούμε να έχουμε τόσα στον αριθμό, όσο πιο πολλά θα είμαστε έτοιμοι να «φιλοξενήσουμε» μέσα μας.