Ο Πομπέο στο Κίεβο και οι εκκλησιαστικές συγκρούσεις στην Ουκρανία

Ο Μάικ Πομπέο και ο Βλαντιμίρ Ζελένσκι     

Το Κίεβο επισκέφθηκε στις 31 Ιανουαρίου ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, ο οποίος συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βλαντιμίρ Ζελένσκι και τον επικεφαλής της «Ορθόδοξης εκκλησίας της Ουκρανίας», «Μητροπολίτη» Επιφάνιο Ντουμένκο. Αυτή η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο παρασκήνιο της χαλάρωσης των εντάσεων του εκκλησιαστικού προβλήματος της Ουκρανίας. Ειδικότερα, ο αριθμός των κατασχεμένων εκκλησιών από τους σχισματικούς μειώθηκε, ο Επιφάνιος εδώ και αρκετό καιρό δεν έχει κάνει σημαντικές δηλώσεις και δεν ζητάει την «επιστροφή» των μοναστηριών. Ακόμα και οι Ορθόδοξοι της Ουκρανίας άρχισαν να δηλώνουν: «Η εκκλησία της Ουκρανίας δεν είναι η ίδια». Η επίσκεψη, όμως, του Πομπέο μπορεί να γίνει ένα ισχυρό μήνυμα για την επαναφορά της πολιτικής του Ποροσένκο, όσον αφορά στο εκκλησιαστικό ζήτημα.

Με την εκλογή του Βλαντιμίρ Ζέλενσκι, το ζήτημα της εκκλησίας στην Ουκρανία έπαψε να είναι τόσο επίμαχο. Ο νέος πρόεδρος προσπαθεί ν’ αποφεύγει αμφιλεγόμενες δηλώσεις για την εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία. Όμως, δεν μοιράζονται όλοι στην ομάδα του τη στάση του. Για παράδειγμα, ο υπουργός Πολιτισμού Βλαντιμίρ Μποροντιάνσκι είναι εγκάθετος των υποστηρικτών του αμερικανικού δισεκατομμυριούχου Τζορτζ Σόρος, ο οποίος ενεργά προωθεί τα συμφέροντά του στην Ουκρανία. Ο Σόρος διαθέτει ένα δίκτυο διαφόρων μη κυβερνητικών οργανώσεων, μέσω των οποίων προωθεί τα συμφέροντά του. Και στην τρέχουσα ουκρανική κυβέρνηση οι «Σοροσαίοι» διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.

Οι υποστηρικτές του Τζορτζ Σόρος –«Σοροσαίοι»– είναι κυρίως εκπρόσωποι διαφόρων ΜΚΟ, που δραστηριοποιούνται στην Ουκρανία. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι νέοι και αρκετά επιτυχημένοι, συμμετέχοντες σε αρκετά σεμινάρια. Ακριβώς αυτοί βρίθουν στις ουκρανικές αρχές και υπαγορεύουν τη γενική πορεία της Ουκρανίας. Ακριβώς αυτοί είναι που καθορίζουν τη στάση της Ουκρανίας απέναντι στην Εκκλησία.

Η επίσκεψη του Πομπέο είναι, στην πραγματικότητα, ένα ισχυρό μήνυμα προς τα αναθρέμματα του Τζορτζ Σόρος. Εξάλλου, αν και ο υπουργός Εξωτερικών είναι μέλος της διοίκησης του συντηρητικού Τραμπ, δηλαδή ρεύματος αντίθετου των Δημοκρατικών, στους οποίους ανήκει και ο Σόρος, ο Πομπέο είναι διοικητικός υπάλληλος, ο οποίος εξίσου καλά συναναστρέφεται με τους «γαϊδάρους»-δημοκρατικούς και τους «ελέφαντες»-ρεπουμπλικάνους. Και η συνάντησή του με τον Επιφάνιο είναι ένα ισχυρό μήνυμα προς τους φιλοαμερικανούς αξιωματούχους, τους οποίους ευεργετεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τον Ζελένσκι, ο Πομπέο ευχαρίστησε την Εκκλησία της Ελλάδας για την αναγνώριση της σχισματικής εκκλησίας της Ουκρανίας. Όσο αφορά στην αναγνώριση των σχισματικών από άλλες τοπικές εκκλησίες, δήλωσε: «Η Ρωσία δεν πρέπει να σταθεί εμπόδιο».

Ο Πομπέο συναντήθηκε και με τον «Μητροπολίτη» Επιφάνιο, σημειώνοντας ότι «είναι πολύ ευχάριστο ότι οι Εκκλησίες της Ελλάδας και της Αλεξάνδρειας αναγνώρισαν την αυτοκεφαλία της Ορθόδοξη εκκλησίας της Ουκρανίας. Η Ρωσία δεν πρέπει ποτέ ν’ αποτελέσει εμπόδιο στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των Ουκρανών». Ο ιστότοπος «BBC Ουκρανία» έγραψε ότι, κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τον Ντουμένκο, ο Πομπέο δήλωσε ότι η συζήτησή τους είναι απαραίτητη, ώστε η «επιρροή της Ρωσίας στην Ουκρανία να μην είναι τόσο έντονη».

Στην ίδια δημοσίευση σημειώνεται ότι αυτή είναι η δεύτερη συνάντηση του Ντουμένκο με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, τον Οκτώβριο του 2019 συναντήθηκε με τον Πομπέο στην Ουάσινγκτον. Και την τελευταία φορά ο υπουργός Εξωτερικών είχε προσωπική συνάντηση με τον «Μητροπολίτη». Ακόμη και ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι δεν έτυχε τέτοιας προσοχής από τον υψηλά ιστάμενο Αμερικανό αξιωματούχο.

Παρεμπιπτόντως, λόγω της συνάντησης με τον Ντουμένκο, ο Πομπέο τελευταία στιγμή ακύρωσε τη συνάντηση με τον επικεφαλής του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Μητροπολίτη Ιλαρίωνα. Μετά από την ακύρωση της συνάντησης, ο Μητροπολίτης Ιλαρίων δήλωσε σε μία συνέντευξη:

«Τον Οκτώβριο βρέθηκε μια ημερομηνία, που να βολεύει τόσο εμένα όσο και τον υπουργό Εξωτερικών. [...] Μια όμως ώρα πριν από το καθορισμένο ραντεβού, με κάλεσαν και μου είπαν ότι αντί του υπουργού Εξωτερικών, θα με δεχόταν ο αναπληρωτής του. Δεν συναντήθηκα με τον αναπληρωτή. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι μετά τη δημοσίευση του προγράμματος συναντήσεων του υπουργού Εξωτερικών, έγιναν βήματα από τους «καλοθελητές» μας στην Αμερική, για ν’ αποφευχθεί η συνάντηση μαζί μου. Υπάρχουν άνθρωποι και δομές, που ενδιαφέρονται ο υπουργός Εξωτερικών και γενικότερα η αμερικανική ηγεσία ν’ ακούει πάντα μόνο μία πλευρά».

Δεν είναι ξεκάθαρο για τι ακριβώς ήθελε να πείσει ο Μητροπολίτης τον προφανή εχθρό της Ορθοδοξίας και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Η επίσκεψη του Πομπέο προηγήθηκε μιας σειράς εκδηλώσεων, μεταξύ των οποίων, η πιο σημαντική, ήταν η ομιλία του Ζελένσκι στην Πολωνία. Μιλώντας με τον Πολωνό Πρόεδρο Βίκτορ Ντούντα, ο Ζελένσκι έμμεσα κατηγόρησε την ΕΣΣΔ... για την έναρξη του Ολοκαυτώματος:

«Η Πολωνία και ο πολωνικός λαός ήταν οι πρώτοι που αισθάνθηκαν τη συνομωσία των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Αυτό οδήγησε στο ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και επέτρεψε στους Ναζί να ξεκινήσουν το θανατηφόρο Ολοκαύτωμα».

Ο Ζελένσκι το είπε αυτό, χωρίς να κατανοεί πως αυτά τα λόγια θα έχουν αντίκτυπο τόσο στη Ρωσία όσο και στο τμήμα του εκλογικού σώματος που υποστηρίζει τη συμφιλίωση με τη Ρωσία.

Μετά από αυτά τα λόγια του Ζελένσκι, προέκυψαν φήμες ότι το κείμενο με τις συγκεκριμένες φράσεις τού το έβαλαν κρυφά οι Πολωνοί. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, όπως μας είπε μια αξιόπιστη πηγή, κοντινή στις ουκρανικές αρχές:

«Ήθελε να ευχαριστήσει τον Ντόυντα. Γι’ αυτό είπε αυτό που είπε. Ο Ζελένσκι δεν σκέφτεται τις συνέπειες των λόγων του και γενικά την τρέχουσα πολιτική κατάσταση».

Ακόμα ένα σημαντικό γεγονός, το οποίο σχετίζεται, έμμεσα, με την εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία, είναι το «σκάνδαλο με τις μαγνητοταινίες», που αφορά στον πρωθυπουργό της Ουκρανίας, Αλεξέι Γκοντσαρούκ. Μια ηχογραφημένη συνομιλία του πρωθυπουργού με υπουργούς την παραμονή της συνάντησης με τον Ζελένσκι εμφανίστηκε στο Διαδίκτυο. Κρίνοντας από τη δημοσιευμένη συνομιλία, οι αξιωματούχοι της Ουκρανίας συζητάνε για το πώς να ενημερώσουν τον πρόεδρο για την οικονομική κατάσταση, ώστε αυτός να σχηματίσει θετική εντύπωση, να εξαπατήσουν δηλαδή τον αρχηγό του κράτους. «Πρέπει να του ειπωθεί: Κοίτα, Βόβα. Το γεγονός ότι τώρα η τιμή του συναλλάγματος είναι χαμηλότερη, σημαίνει ότι του χρόνου η ρωσική σαλάτα στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι δεν θα είναι πιο ακριβή απ’ ό,τι φέτος». Παρακάτω: «Ο Ζελένσκι έχει πολύ πρωτόγονη κατανόηση των οικονομικών διαδικασιών. Πιο συγκεκριμένα, μια απλοϊκή κατανόηση». Εκτός απ’ αυτό, ο ίδιος ο πρωθυπουργός παραδέχεται ότι είναι αδαής ως προς τα οικονομικά: «Είμαι αδαής από οικονομικά, είμαι δικηγόρος. Αλλά αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι υπάρχουν δύο οικονομικές θεωρίες -ο μονεταρισμός και ο κεϊνσιανισμός. Ο ένας τείνει να μειώνει την τιμή των πόρων και ο άλλος εκτυπώνει χρήμα, ώστε να φαίνεται πως αναπτύσσεται η οικονομία».

Μετά από τέτοιες δηλώσεις, όλοι περίμεναν από τον Ζελένσκι να οδηγήσει τον Γκοντσαρούκ στο να υποβάλει την παραίτησή του, δεδομένου ότι οι Ουκρανοί δεν τρέφουν μεγάλη συμπάθεια προς τον πρωθυπουργό. Αυτό, όμως, δεν συνέβη. Όπως δηλώνει ο πρόεδρος του κόμματος «Σλουγκά Ναρόντα», Δαβίδ Αραχάμιγια, στο Ανώτατο Συμβούλιο του κόμματος, αυτό το θέμα δεν τίθεται καν σε συζήτηση. Είναι προφανές ότι η διατήρηση του ανθρώπου που προέβη σε μια τέτοια περιφρονητική δήλωση έναντι του προέδρου, αποτελεί πλήγμα στο κύρος του αρχηγού του κράτους.

«Δεν γίνεται ν’ απολυθεί ο Γκοντσαρούκ. Μετά την έγκριση του κυβερνητικού προγράμματος, έχει πολιτική ασυλία μέχρι το φθινόπωρο του 2020. Μπορεί κανείς μόνο να τον αναγκάσει ν’ αποχωρήσει οικειοθελώς. Αλλά αυτό είναι δύσκολο να γίνει, επειδή ο Γκοντσαρούκ έχει στήριγμα τη Δύση και το ΔΝΤ. Και, παραδόξως, οι επιθέσεις στον πρωθυπουργό από την ομάδα του Κολομόισκι μόνο αυξάνουν το κύρος του στα μάτια των δυτικών πρεσβειών, δημιουργώντας την εικόνα κάποιου που μάχεται τους ολιγάρχες», είπε στο πρακτορείο ειδήσεων «Στρανά», μια πηγή από την ουκρανική κυβέρνηση. Επίσης, το ουκρανικό πρακτορείο αναφέρει ότι συνεργάτες του Γκοντσαρούκ είναι οι υποστηρικτές του πρώην προέδρου και πρωτεργάτη της «τομοσιάδας», οι οποίοι ξεκίνησαν μια ενημερωτική εκστρατεία υπέρ του Γκοντσαρούκ.

Τα παραπάνω δύο παραδείγματα φανερώνουν ότι η Ουκρανία σιγά-σιγά χάνει τα γνωρίσματα κυρίαρχου κράτους, όσο παράλογο και ν’ ακούγεται. Και όσο παράξενο και αν είναι, από πολιτικής άποψης, ο Πόροσνενκο ήταν πιο κυρίαρχος πρόεδρος από τον Ζελένσκι. Είχε ομάδα, προστάτευε τους υποστηρικτές του από την αμερικανική «επιρροή» (ιστορία της απολύσεως του πρώην γενικού εισαγγελέα της Ουκρανίας, Βίκτορ Σόκιν, ο οποίος παραιτήθηκε μόνο μετά από άμεση δημόσια υπόδειξη από την Ουάσινγκτον). Φυσικά, ο Πόροσενκο ήταν εχθρός της Εκκλησίας, αλλά αυτή ήταν προσωπική του θέση. Ο Ζελένσκι, όμως, δεν έχει δική του θέση, η ομάδα του είναι αδύναμη και ο ίδιος δεν μπορεί να υπερασπιστεί τη θέση του, κυρίως μπροστά στις Ηνωμένες Πολιτείες.

«Από τη νίκη του Ζελένσκι, περισσότερα απ’ όλους κέρδισε ο Πιντσούκ (ουκρανικός ολιγάρχης, στενά συνδεδεμένος με τους Αμερικανούς Δημοκρατικούς και τις δομές του Σόρος), ο οποίος μπόρεσε να βάλει στην ουκρανική κυβέρνηση τους «Σοροσαίους», όχι μόνο στα υψηλότερα επίπεδα, αλλά και στο μεσαίο επίπεδο διαχείρισης», μας λέει κάποιος συνομιλητής, υπό τη ρήτρα ανωνυμίας, ο οποίος βρίσκεται κοντά στις υψηλότερες βαθμίδες της ουκρανικής εξουσίας. «Και αυτό το ακροατήριο λειτουργεί αποκλειστικά υπό τις οδηγίες των ΗΠΑ. Ανάλογα με την περίπτωση, μπορούν να δουλέψουν για τον οποιονδήποτε, αν όμως υπάρχει σαφής οδηγία, υπακούουν στην Ουάσιγκτον. Για παράδειγμα, ο Ζελένσκι ήθελε να ορίσει επικεφαλής του γραφείου του προέδρου τον Ιβάν Μπακάνοφ, ο οποίος είναι ενορίτης της Εκκλησίας της Ουκρανίας και έχει γενικά υγιείς πολιτικές πεποιθήσεις, αλλά οι «Σοροσαίοι» αντέδρασαν και επικεφαλής ορίστηκε ο Αντρέι Μπογκντάν. Ο Μπακάνοβ είναι απομονωμένος στην Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας και δεν έχει δικό του προσωπικό. Είναι απλός άνθρωπος, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα από τη θέση του. Τώρα περιμένουμε μια επίθεση εναντίον του προέδρου της Βουλής Ραζουμκόβ, οι «Σοροσαίοι» θα χτυπήσουν την ομάδα του Ζελένσκι».

Μολονότι πρόεδρος των ΗΠΑ, όπως προαναφέραμε, είναι ο συντηρητικός Ντόναλντ Τραμπ, κίνημα αντίθετο των Δημοκρατικών, ο υπουργός Εξωτερικών είναι συστημικό πρόσωπο, ανοικτό και στις δύο απόψεις.

«Ο Πομπέο θεωρεί τον εαυτό του ως πιστό, η Εκκλησία τον ενδιαφέρει. Και αυτός ενεργεί στο πλαίσιο της λογικής του συστήματος, το οποίο επεξεργάστηκε το σχέδιο με το σχίσμα στην κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας και τη δημιουργία της «εκκλησίας» της Ουκρανίας, ώστε να επηρεάσει τη Ρωσία, ακόμη και αν δεν συμμερίζεται τις απόψεις των Δημοκρατικών. Το σχέδιο «εκκλησία της Ουκρανίας» παρέχει αρκετές δυνατότητες εντός κι εκτός Ουκρανίας: Γίνεται δυνατή η διαπραγμάτευση με τον Ποροσνένκο μέσω του Ντουμένκο, χωρίς να προκαλείται η αντίδραση του Ζελένσκι, και καθίσταται δυνατή η επιρροή στη Ρωσία, αυξάνοντας ή μειώνοντας την πίεση στην Εκκλησία της Ουκρανίας και μέσω αυτής στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και τον Πατριάρχη Κύριλλο».

Επίσης, ο συνομιλητής μας από την ουκρανική κυβέρνηση μοιράστηκε την άποψή του για το σχέδιο της παγκόσμιας Ορθοδοξίας στην «αμερικανική έκδοση»:

«Η νέα Ορθοδοξία θα ελέγχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω ενός ατόμου, ο οποίος ελέγχεται ευκολότερα απ’ ό,τι 15 Προκαθήμενοι. Είναι ευκολότερο να χειραγωγηθεί ένας Βαρθολομαίος ή ο διάδοχός του, παρά πολλοί Προκαθήμενοι, καθένας από τους οποίους εξαρτάται σε κάποιο βαθμό από τη χώρα του και έχει δική του γνώμη».

Συνεπώς, η επίσκεψη του Πομπέο στο Κίεβο είναι ένα ισχυρό μήνυμα για τους ηγέτες στο Κίεβο ώστε να καταλάβουν για ποιον πρέπει να δουλεύουν. Αν και ο νέος πρόεδρος Ζελένσκι προσπάθησε ν’ αποστασιοποιηθεί από τις εκκλησιαστικές συγκρούσεις και την υποστήριξη του Ντουμένκο, είναι προφανές ότι οι «Σοροσαίοι» ξεκάθαρα έδειξαν ποια Εκκλησία πρέπει να υποστηριχθεί.

Σε γενικές γραμμές, η επακόλουθη πορεία του Πομπεό είναι αξιοσημείωτη. Μετά το Κίεβο πήγε στο Μίνσκ, όπου μίλησε με τον Πρόεδρο της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, και του υποσχέθηκε να τον βοηθήσει με την αναζήτηση μιας εναλλακτικής για το ρωσικό πετρέλαιο. Η συνάντηση με τον Πρόεδρο της Λευκορωσίας διεξήχθη εντός ενός περιβάλλοντος επιδείνωσης των σχέσεων της χώρας με τη Ρωσία, λόγω της διαφωνίας για το κόστος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Στη συνέχεια, ο Πομπέο επισκέφθηκε το Καζακστάν, το οποίο υποσχέθηκε να βοηθήσει τη Λευκορωσία με εφοδιασμό πετρελαίου αντί του ρωσικού. Ο υπουργός επισκέφθηκε, επίσης, και το Τατζικιστάν, το οποίο δήλωσε πρόσφατα ότι θα περιοριστεί σε καθεστώς παρατηρητή στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. Όλα αυτά μοιάζουν με μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα είδος «αντιρωσικού τόξου», μεταξύ των κοντινών γειτόνων, αλλά ακόμα και των συμμάχων της Μόσχας. Είναι προφανές ότι σε αυτό το σχέδιο το εκκλησιαστικό ζήτημα θα είναι ένα από τα σημαντικότερα.

Ως εκ τούτου, οι ελπίδες ότι με την έλευση του Ζελένσκι οι δοκιμασίες της Εκκλησίας της Ουκρανία θα τερματιστούν, κατά πάσα πιθανότητα, θ’ αποδειχθούν φρούδες. Τους πιστούς της Εκκλησίας της Ουκρανίας αναμένουν νέες προκλήσεις.