«Για τη θεραπεία του σχίσματος στην Ουκρανία δε χρειάζεται αυτοκεφαλία, αλλά μετάνοια»

Ο Αρχιεπίσκοπος κ.Θεοδόσιος (Σνιγκιριόβ), βικάριος της Μητρόπολης Κιέβου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας   

– Σεβασμιώτατε, πόσο βαθιά είναι η σχέση ανάμεσα στην Ουκρανική Εκκλησία και το Πατριαρχείο Μόσχας, στην ιστορία και στη σημερινή εποχή; Είναι πράγματι η Ουκρανική και Ρωσική Εκκλησία διαφορετικές, σχεδόν «εχθρικές» μεταξύ τους, όπως λένε οι σχισματικοί;

Στη διάρκεια της χιλιετίας ήμασταν πάντα Μία Εκκλησία.

– Και βέβαια όχι. Η σχέση ήταν και είναι πολύ βαθιά. Ιστορική και πνευματική. Στη διάρκεια της χιλιετίας ήμασταν πάντα Μία Εκκλησία. Στην κολυμβήθρα του Κιέβου, το 988, γεννήθηκε η Ρωσική Εκκλησία, η οποία διέδωσε την Ευαγγελική πίστη και την εκκλησιαστική ζωή σε όλη την επικράτεια της τότε Ρωσίας. Να σημειώσουμε εδώ ότι και ο ίδιος ο Άγιος πρίγκιπας Βλαδίμηρος, όπως και η γιαγιά του, η Ισαπόστολος Όλγα, γεννήθηκε κοντά στο Πσκόβ, για να γίνει αργότερα πρίγκιπας του Νόβγκοροντ. Γι’ αυτό προσπαθούσε τόσο πολύ ώστε η ορθόδοξη πίστη να εξαπλωθεί και στο βορρά, και στο νότο, και στην ανατολή, και στη δύση. Σε όλη τη Ρωσία.

«Το βάπτισμα της Ρωσίας», τοιχογραφία του ζωγράφου Β.Μ.Βασνετσόβ στο Ιερό Ναό του Αγίου Βλαδίμηρου στο Κίεβο, 1896. Είχε προηγηθεί ο ομώνυμος πίνακας του 1890, που τώρα φυλάσσεται στην Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόβ στη Μόσχα.   

Η Αρχαία Ρωσική Εκκλησία τότε είχε κανονικό καθεστώς ορθόδοξης μητρόπολης του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια, λόγω των πολέμων και των λεηλασιών, η έδρα του Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ρωσίας μεταφέρθηκε στο Βλαντίμιρ-να-Κλιάζμε, και έπειτα στη Μόσχα. Η μεταφορά του διοικητικού κέντρου της Μητρόπολης Κιέβου είχε επίσημα επικυρωθεί από την Πατριαρχική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης. Μετά, τον 15ο αιώνα, εξαιτίας των ιστορικών γεγονότων, έγινε προσωρινή απόσχιση της Δυτικορωσικής Μητρόπολης με το Κίεβο μαζί, από την υπόλοιπη Ρωσική Εκκλησία. Η απόσχιση αυτή διήρκησε σχεδόν 230 χρόνια, και τον 17 αιώνα η ενότητα αποκαταστάθηκε ξανά.

Οπότε, πνευματικά ήμασταν πάντα μία Εκκλησία. Διοικητικά, ήταν διαφορετικά. Αργότερα, στα τέλη του 20 αιώνα, μετά την διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης και τη δημιουργία ανεξάρτητου Ουκρανικού κράτους, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας έγινε αυτόνομη, έλαβε δικαιώματα ευρείας αυτονομίας και πλήρους ανεξαρτησίας ως προς την διοίκησή της. Κατ’ ουσίαν, η δική μας Ουκρανική Εκκλησία έλαβε δικαιώματα, τα οποία ποτέ νωρίτερα στην ιστορία της δεν είχε. Πέρα από αυτά, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία συνεχίζει να έχει πλήρη πνευματική και κανονική σχέση με τη Ρωσική Εκκλησία.

– Από τα λεγόμενά σας προκύπτει το ερώτημα που συχνά κάνουν οι ουκρανοί σχισματικοί: γιατί το Πατριαρχείο Μόσχας είναι η Μητέρα Εκκλησία για το Κίεβο, και όχι το αντίστροφο; Αφού η Μόσχα ακόμα δεν υπήρχε στην εποχή της βάπτισης της Ρωσίας. Και η Κωνσταντινούπολη συνέχεια επαναλαμβάνει ότι αυτή είναι Μητέρα Εκκλησία για την Ουκρανία.

– Οι σχισματικοί, ως συνήθως, καταφεύγουν εδώ στην παραδοσιακή για αυτούς τεχνική διαστρέβλωσης των εννοιών, ποντάροντας στην αγραμματοσύνη του ακροατή. Στην εκκλησιαστική νομική ορολογία η Μητέρα Εκκλησία (ή Εκκλησία Κυριαρχικής δικαιοδοσίας) είναι το Πατριαρχείο ή η Τοπική Εκκλησία, στη συγκρότηση της οποίας αυτή τη στιγμή κανονικά και διοικητικά ανήκει συγκεκριμένη εκκλησιαστική επικράτεια. Αυτή δεν είναι η Εκκλησία, από την οποία είχε δεχθεί, στην αρχή, την ορθόδοξη πίστη. Με αυτή τη λογική η Μητέρα Εκκλησία για όλο τον ορθόδοξο κόσμο θα ήταν τώρα η Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Μόνο αυτή. Αλλά ξέρουμε ότι δεν είναι έτσι.

Ο Αγιώτατος Πατριάρχης Μόσχας και πάσης Ρωσίας κ.κ.Κύριλλος στο λόφο του Βλαδίμηρου στις γιορτές της 1025ετίας από τη Βάπτιση της Ρωσίας, 2013.   

Και για την Ουκρανία, Μητέρα Εκκλησία σήμερα είναι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, αρέσει αυτό ή δεν αρέσει σε κάποιους. Ακόμα και αν λάβουμε υπόψη, ας πούμε, ότι κάποιοι ιστορικοί του Φαναρίου αμφισβητούν τη μετέπειτα υπαγωγή της Δυτικορωσικής Μητρόπολης τον 17 αιώνα, δεν αλλάζει τίποτα. Κανονικοί όροι προβλέπουν διάρκεια 30 ετών για να επικυρωθεί το αμετάκλητο της κανονικής υπαγωγής της δεδομένης περιοχής στο συγκεκριμένο επίσκοπο. Μόνο το γεγονός αυτής της υπαγωγής αρκεί, χωρίς παραπέρα διαμάχες. Για να μην υπάρχουν έριδες και αναταραχές στην Εκκλησία. Και στην περίπτωση αυτή πέρασαν πάνω από 300 χρόνια. Πως δικαιολογείται άρνηση αναγνώρισης; Τι είναι αυτά που λένε; Δίνεται η εντύπωση ότι κάποιοι «θεολόγοι» δε βλέπουν τίποτα πέρα από το γραφείο τους ούτε από το παράθυρό τους.

– Μας υπενθυμίζετε, σας παρακαλώ, με αριθμούς, πόσο μεγάλη σήμερα είναι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία: πόσες ενορίες, ιερείς, πιστούς;

– Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί την πολυπληθέστερη θρησκευτική ομολογία στην Ουκρανία. Υπολογίζεται ότι απαρτίζεται από 12,5 χιλιάδες ενορίες, πάνω από 250 μοναστήρια, 12 χιλιάδες ιερείς, πάνω από 5 χιλιάδες μοναχούς και μοναχές. Και για να συγκρίνετε: όλες οι υπόλοιπες ομολογίες της Ουκρανίας, όλες μαζί, έχουν περίπου 5 χιλιάδες ενορίες και λίγο πιο πάνω από 200 μοναχούς και μοναχές.

Σε ό,τι αφορά στον αριθμό των πιστών, νομίζω πως είναι πολλά εκατομμύρια. Αλλά αυτός ο αριθμός δεν μπορεί να υπολογιστεί ακριβώς. Τέτοιες στατιστικές δε γίνονται κατά τόπους. Ορισμένα συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε και από την πανηγυρική λιτανεία στο Κίεβο, η οποία μάζεψε 250 χιλιάδες πιστούς. Ξέρουμε ότι στη λιτανεία δε συμμετέχει το μεγαλύτερο μέρος των πιστών, αλλά πολύ λίγοι, αν και προέρχονται από όλες τις επαρχίες. Αν υπολογίσουμε ότι στο Κίεβο δεν μπόρεσαν να φτάσουν όλοι όσοι επιθυμούσαν ή και όσοι δεν μπόρεσαν ούτε καν να οργανώσουν το ταξίδι τους εξαιτίας των εμποδίων της εξουσίας, τα οποία έβαζαν σε όλες τις περιφέρειες και σε όλα τα επίπεδα… Και αυτοί οι «λίγοι» που συγκεντρώθηκαν σε μία μέρα σε μία πόλη ήταν 250 χιλιάδες.

Πανηγυρικές εκδηλώσεις του Αγίου Βλαδίμηρου αφιερωμένες στην 1030ετία της Βάπτισης της Ρωσίας – Λιτανεία στο Κίεβο στις 27 Ιουλίου του 2018   

– Οι αντίπαλοί μας επικαλούνται τις δημοσκοπήσεις και στατιστικές, συγκεκριμένα, τα δεδομένα του Κέντρου Πολιτικών και Οικονομικών Ερευνών του Ραζουμκόβ, το οποίο, ως γνωστόν, εξυπηρετεί τα συμφέροντα των αντιρωσικών πολιτικών δυνάμεων της Ουκρανίας.

Οι δημοσκοπήσεις διεξάγονται με υποκείμενα που συχνά δεν ξέρουν με ποιο χέρι κάνουμε το σταυρό

– Πρώτα-πρώτα, τα αποτελέσματα διαφορετικών δημοσκοπήσεων διαφέρουν διαμετρικά μεταξύ τους, μερικές φορές είναι μέχρι και αντιφατικά. Ύστερα, και αυτό είναι το βασικό, καμία δημοσκόπηση δε δίνει την αντικειμενική εικόνα της θρησκευτικής ζωής της χώρας. Δε λένε τίποτα για τον αριθμό των ενεργών πιστών. Όμως αυτή είναι η θρησκευτική εικόνα. Αυτοί δε χρησιμοποιούν τη στατιστική πληρότητας των ενοριών και των μοναστηριών, αλλά δίνουν μόνο το φάσμα προτιμήσεων, ας πούμε, των «τηλεθεατών». Δε ρωτούν ανθρώπους που είναι πραγματικοί πιστοί αλλά όλους αδιακρίτως. Οι δημοσκοπήσεις διεξάγονται με υποκείμενα που συχνά δεν ξέρουν με ποιο χέρι κάνουμε το σταυρό. Ενώ ξέρουν πολύ καλά, τι τους έμαθαν στην τηλεόραση: ποια Εκκλησία είναι «σωστή», και ποια είναι «εχθρική».

Στην πραγματικότητα, οι αληθινοί ποσοτικοί δείκτες των πιστών της μίας ή της άλλης ομολογίας είναι οι ενορίες της, τα μοναστήρια, οι ιερείς, οι μοναχοί και οι μοναχές. Αυτό που συζητούσαμε νωρίτερα.

– Οι ακροατές που δεν ξέρουν καλά τα εκκλησιαστικά ζητήματα σκέφτονται έτσι: που είναι το κακό στο να υπάρχει τώρα στην Ουκρανία δική μας Εκκλησία, Αυτοκέφαλη;

– Η Ουκρανία έχει δική της Εκκλησία. Απολύτως αυτόνομη και είναι και πολυπληθέστερη. Είναι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι δυνατότητες και τα δικαιώματα της ευρείας αυτονομίας μας είναι πολύ περισσότερα από πολλές Ορθόδοξες Εκκλησίες που έχουν καθεστώς Αυτοκεφαλίας. Είναι αντικειμενικό και σημαντικό γεγονός: τα δικαιώματα της αυτονομίας της Εκκλησίας μας είναι πολύ περισσότερα από πολλές Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Και οι πιστοί της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην πλειονότητα τους το καταλαβαίνουν. Καταλαβαίνουν και εκτιμούν. Αλλά, ταυτόχρονα εκτιμούν και την πνευματική ενότητα με όλο το πλήρωμα της Ρωσικής Εκκλησίας, θεμελιωμένης από τον Άγιο πρίγκιπα Βλαδίμηρου, για τον οποίον έχουμε μιλήσει. Στην παρούσα ιστορική στιγμή η συντριπτική πλειονότητα του επισκόπων, κληρικών και των απλών μελών της Εκκλησίας μας είναι ικανοποιημένοι με το κανονικό της στάτους και δεν είχαν την πρωτοβουλία της αλλαγής του. Και είμαι σίγουρος, ότι ο λαός του Θεού δε θα επιτρέψει σε κανένα να κάνει την Εκκλησία φτηνό παίγνιο.

Μας λένε ότι η Αυτοκεφαλία θα συντελέσει ώστε να μειωθεί στους σχισματικούς η εσωτερική ένταση και η αντιπαλότητα, ότι θα θεραπεύσει το σχίσμα. Λένε, ότι αυτοί θα επιστρέψουν στους κόλπους της Εκκλησίας. Αλλά είναι απάτη. Η Αυτοκεφαλία δε θα θεραπεύσει τίποτα, όλοι το καταλαβαίνουν πολύ καλά. Για τη θεραπεία του σχίσματος δε χρειάζεται αυτοκεφαλία, αλλά μετάνοια, και να συνειδητοποιήσουν ότι εκκλησιολογικά έχουν άδικο. Και ως επακόλουθο, χρειάζεται η εγκυρότητα των «μυστηρίων» τους, και νόμιμη χειροτονία των «κληρικών» τους. Είναι έτοιμοι τώρα να το κάνουν; Αντίθετα, εμείς ακούμε από την πλευρά των σχισματικών όλο και πιο επιθετική ρητορική περί επιδρομών στα μοναστήρια, ναούς κτλ.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η πρωτοβουλία των πολιτικών για την «διάθεση της Αυτοκεφαλίας» δεν έχει άμεση σχέση με την κανονική και την πολυπληθή ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Κάτω από αυτή την πρωτοβουλία κρύβεται μόνο η επιθυμία τους να νομιμοποιήσουν με αντικανονικό τρόπο τα ουκρανικά εκκλησιαστικά σχίσματα: την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου και την Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία. Περί αυτού πρόκειται. Απλώς όλα κρύβονται πίσω από τον «Τόμο Αυτοκεφαλίας».