Η σωτηρία από τις επιδημίες: τρία παραδείγματα από την ιστορία της Εκκλησίας

Ὁ Θεὸς ἡμῶν καταφυγὴ καὶ δύναμις… διὰ τοῦτο οὐ φοβηθησόμεθα ἐν τῷ ταράσσεσθαι τὴν γῆν.
Ψαλ. 45, 2–3

Είναι αναρίθμητα τα παραδείγματα που φανερώνουν τη βοήθεια του Θεού στις διάφορες περιστάσεις με αρρώστιες, επιδημίες και άλλα δεινά. Πάντοτε, τα μεν δεινά εμφανίζονταν, όταν οι άνθρωποι απομακρύνονταν από τον Θεό. Και τα δεινά τέλειωναν με το που οι άνθρωποι μετανοούντες ζητούσαν τη βοήθεια του Θεού. Πολύ συνοπτικά θα αναφερθώ μόνο σε τρία τέτοια παραδείγματα.

«Και τότε ο αρχάγγελος Μιχαήλ έβαλε το αστραφτερό του ξίφος στο θηκάρι»

Η πομπή του Αγίου Γρηγορίου του Μέγα

Τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή κάθε βδομάδα στους ναούς τελείται η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, συγγραφέας της οποίας είναι ο Άγιος Γρηγόριος ο Μέγας, Πάπας Ρώμης, που αποκαλείται και Διάλογος. Να θυμηθούμε πώς ξεκίνησε η διακονία του στη Ρώμη.

Στα τέλη του 6 αιώνα στην Ιταλία εξαπλώθηκε φοβερή επιδημία πανώλης, στην έναρξη της οποίας πέθανε ο πάπας Πελάγιος ο Δεύτερος. Τότε ο Άγιος Γρηγόριος ομόφωνα εκλέχθηκε διάδοχός του. Κάλεσε το λαό της Ρώμης να μετανοήσουν για τις αμαρτίες τους. Στο βίο του Αγίου λέγεται ότι απευθύνθηκε στο λαό με τα εξής λόγια:

«Αρμόζει, αδελφοί αγαπημένοι, ώστε την τιμωρία του Θεού, την οποία έπρεπε να φοβόμαστε, να τη φοβόμαστε τώρα, που μας βρήκε αυτή η τιμωρία. Είθε να μας ανοίξει αυτή η συμφορά τις πόρτες προς τον Θεό, και η ίδια η θλίψη που ζούμε, ας κατεδαφίσει την σκληρότητα της καρδιάς μας… Λοιπόν, ας ψάχνει ο καθένας από μας προστασία στα δάκρυα της μετάνοιας, όσο έχουμε ακόμα χρόνο για να κλαίμε».

Στο κήρυγμά του κάλεσε όλο το λαό της Ρώμης να μετανοήσουν και να νηστέψουν τρείς μέρες. Την τέταρτη μέρα, ο Άγιος Ιεράρχης πρωτοστάτησε σε παράκληση και λιτανεία μετάνοιας στην εγκαταλελειμμένη από την αρρώστια πόλη, όπου συγκεντρώθηκαν πολλοί κληρικοί και λαός. Όπως λέει η παράδοση, όταν η λιτανεία περνούσε δίπλα από το κάστρο, όπου βρίσκεται ο τάφος του αυτοκράτορα Αδριανού (τώρα είναι κάστρο του Αγίου Αγγέλου κοντά στο Βατικανό), έγινε το θαύμα: πάνω από τον τρούλλο του εμφανίστηκε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ο οποίος έβαλε στο θηκάρι το ξίφος του που έβγαζε φωτιές, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο ότι οι προσευχές των Ρωμαίων ακούστηκαν στους Ουρανούς. Και η πανώλη σταμάτησε.

Η μορφή του Αρχαγγέλου που βάζει το ξίφος του στο θηκάρι στεφανώνει και σήμερα τον τρούλο του κάστρου, γι’ αυτό και φέρει αυτό το όνομα. Αυτό υπενθυμίζει συνεχώς στους πιστούς και τις φοβερές επιπτώσεις της απομάκρυνσης από τον Θεό και το γεγονός ότι η μετάνοια προσελκύει το έλεος του Θεού.

«Η Μήτηρ του Θεού κατευθύνεται από την Μονή Σεντμιεζέρναγια προς την πόλη για να τη σώσει»

Η υποδοχή της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Σεντμιεζέρναγια που λέγεται Σμολένσκαγια, στην πόλη Καζάν, σε θριαμβευτική λιτανεία παρουσία κλήρου και πολυάριθμων πιστών. 27 Ιουνίου του 1882. Ζωγράφος: Κ.Σαφόνοβ

Το 1654, επί βασιλείας του τσάρου Αλεξέϊ του Μιχαήλ Ρομάνοβ, στη Μόσχα έπεσε πανώλη. Πολύ γρήγορα η επιδημία της πανώλης εξαπλώθηκε από την πρωτεύουσα προς το Ιαροσλάβλ, το Κοστρομά, το Νίζνιϊ Νόβγκοροντ, το Καζάν και άλλες πόλεις. Η πανώλη ξεκλήρισε ολόκληρους οικισμούς.

Λιτανεία στο Κρεμλίνο του Ιαροσλάβλ με την εικόνα της Παναγίας Τόλγσκαγια στην εποχή της πανώλης. Μέρος εικόνας του 1655 Εκείνη την εποχή, οι κάτοικοι της πόλης Καζάν ήξεραν ήδη τη θαυματουργή δύναμη της Εικόνας της Παναγίας που βρισκόταν στην Ιερά Μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου Σεντμιεζέρναγια στα 17 βέρστια από το Καζάν. Οι κάτοικοι της πόλης ζήτησαν την ευλογία του ηγουμένου για να φέρουν την εικόνα στο Καζάν. Εκείνο τον καιρό, η ευλαβής μοναχή Μαύρα της Ιεράς Μονής του Καζάν σε όραμα είδε τον ευσχήμονα ιεράρχη «σε όλα όμοιο με τον Άγιο Νικόλαο τον Θαυματουργού» που ζήτησε να μεταφέρει στους «βοεβόδες και αρχηγούς της πόλης να δώσουν εντολή στους κατοίκους ώστε να νηστέψουν για μια βδομάδα, να μετανοήσουν για τις αμαρτίες τους και να παρακαλέσουν τον Θεό και την Πάναγνη Μητέρα Του για βοήθεια». Την επόμενη νύχτα, ο Άγιος Ιεράρχης ξανά απευθύνθηκε στη μοναχή και ζήτησε να μεταφέρει στους άρχοντες της πόλης ότι

«Η Βασίλισσα όλων κατευθύνεται από την Ιερά Μονή Σεντμιεζέρναγια προς την πόλη για να τη σώσει. Ας βγουν οι άρχοντες της πόλης και όλοι οι κάτοικοι του Καζάν για να υποδεχτούν την εικόνα Της. Ο Κύριος δια της μεσιτείας της Πάναγνης Μητέρας Του θέλει να ελεήσει αυτή την πόλη».

Με τη λιτανεία της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας του Καζάν οι κάτοικοι της πόλης βγήκαν να υποδεχτούν την άλλη λιτανεία που ερχόταν από την Μονή Σεντμιεζέρναγια. Ο κλήρος και ο λαός, γονατισμένοι, προσεύχονταν στην Πάναγνη. Την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Σεντμιεζέρναγια που έφτασε στο Καζάν, την περιέφεραν γύρω από την πόλη, την πήγαιναν στα σπίτια, ενώ στην πόλη δε σταμάτησαν να χτυπούν οι καμπάνες. Με τις πρεσβείες της Υπεραγίας Θεοτόκου η θανατηφόρα αρρώστια σταμάτησε.   

Σύμφωνα με την παράδοση, η εικονογράφηση, και ιδιαίτερα το νεύμα ευλογίας της Θεοτόκου, σχετίζεται με το θαύμα που έκανε η Μήτηρ του Θεού. Η εικόνα, εξ αρχής, ήταν ίδια με αυτή της Παναγίας της Οδηγήτριας του Σμολένσκ, όπου η Υπεραγία Θεοτόκος κρατάει στο αριστερό χέρι το Θείο Βρέφος και με το δεξί δείχνει Αυτόν ως το δρόμο της σωτηρίας. Αλλά, το 1654, την εικόνα, μετά από την εφταήμερη παραμονή της στο Καζάν, ήθελαν να την πάνε στον τόπο της μόνιμης θέσης της. Τότε, μετά την αγρυπνία, ξαφνικά ξεκίνησε θύελλα, βροχή με χιόνι, οπότε δεν μπορούσες να βγεις από τον Ναό. Όταν ησύχασαν όλα, οι άνθρωποι είδαν ότι η στάση του δεξιού χεριού της Πάναγνης Παρθένου είχε αλλάξει: τώρα το δεξί χέρι παρίστανε χειρονομία ευλογίας. Αυτό το εξέλαβαν ως θέλημα της Θεοτόκου η θαυματουργή εικόνα Της να παραμείνει για λίγο καιρό ακόμα στο Καζάν.

Δεν ήταν μοναδική φορά που η εικόνα Σεντμιεζέρναγια εμφάνιζε τη θαυματουργή της δύναμη με τη σωτηρία του Καζάν από τις αρρώστιες. Από το 1658 είχε καθιερωθεί, κάθε χρόνο στις 26 Ιουνίου, να τη μεταφέρουν από τον τόπο της μόνιμης θέσης της, από την Μονή Σεντμιεζέρναγια, για ένα μήνα στο Καζάν. Και στις 27 Ιουλίου την εικόνα την επέστρεφαν πανηγυρικά στη Μονή. Τις επόμενες χρονιές η αδελφότητα της Μονής Σεντμιεζέρναγια πολλές φορές τελούσε λιτανείες με τη θαυματουργή εικόνα.

Ο Όσιος Γαβριήλ Σεντμιεζέρνιϊ Στο βίο του Οσίου Γαβριήλ του Σεντμιεζέρνιϊ (1844–1915) περιγράφεται ένα εκπληκτικό συμβάν. Μία φορά το καλοκαίρι, όταν τελείωνε η παράκληση στην θαυματουργή εικόνα, ο Όσιος Γαβριήλ την πήρε στα χέρια του, την ανέβασε πάνω από το κεφάλι του για να ευλογήσει το λαό. Ξαφνικά οι προσευχόμενοι έπεσαν στα γόνατα και έλεγαν: «Κύριε, ελέησον! Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς! Μη μας αφήσεις!». Ο παππούλης είδε ότι όλη η ατμόσφαιρα έγινε ροζ. Μετά την παράκληση, έμαθε ότι την ώρα της προσευχής η εικόνα άρχισε να αναβοσβήνει και να λάμπει. Γύρω της σχηματίστηκε ένα αστραφτερό φωτοστέφανο, και όταν άρχισε να ευλογεί το λαό, όλοι είδαν ότι το αστραφτερό φωτοστέφανο έγινε τεράστιο, κάλυψε και τον ίδιο τον παππούλη και όλα γύρω άλλαξαν. Ο λαός τρόμαξε πως η εικόνα θα έφευγε, θα εξαφανιζόταν και άρχισε να παρακαλεί την Θεοτόκο να παραμείνει.

Η θαυματουργή εικόνα της Σεντμιεζέρναγια στα χρόνια της άθεης εξουσίας σώθηκε από βεβήλωση χάρη στον ιερομόναχο της Ιεράς Μονής Σεντμιεζέρναγια Σεραφείμ (Κοσούριν), και τώρα βρίσκεται στον Ιερό Ναό των Αγίων Πέτρου και Παύλου του Καζάν, στο ιερό. Στην Ιερά Μονή Σεντμιεζέρναγια βρίσκεται τιμώμενο αντίγραφο μπροστά στο οποίο απευθύνουν τις προσευχές τους ο καθηγούμενος της Μονής αρχιμανδρίτης Γερμανός (Κουζμίν), οι μονάζοντες, ενορίτες και προσκυνητές του μοναστηριού. Αλλά, η αδελφότητα δε χάνει την ελπίδα ότι όπως ήταν στα περασμένα χρόνια, η θαυματουργή εικόνα θα επιστρέψει στο μητρικό μοναστήρι και, σύμφωνα με την καθιερωμένη στους αιώνες παράδοση, θα μεταφέρεται για ένα μήνα στο Καζάν για προσκύνημα.

Η προστασία του Αγίου Δημητρίου του Ροστόβ

Το χωριό Τσέρνεβο είναι τώρα μέρος μιας μεγάλης περιοχής της Μόσχας, το Νότιο Μπούτοβο. Από τα τέλη του 17 αιώνα στο Τσέρνεβο υπήρχε ένας ξύλινος ναός. Η ξύλινη αυτή εκκλησία στην αρχή του 18 αιώνα, όταν αυτή η γη ανήκε στους τραπεζάρηδες Ταρακάνοβ, είχε παλιώσει. Στη θέση της ανεγέρθηκε νέος πέτρινος Ναός της Γέννησης του Χριστού.

Τώρα εδώ, περνάει μια γραμμή «ελαφρού μετρό», και το χωριό δεν υπάρχει, αν και στην αρχή της δεκαετίας του 2000 μπορούσες να περάσεις δίπλα από σπίτια του χωριού πηγαίνοντας προς την πηγή για νερό. Τώρα, από όλο το χωριό έχει μείνει μόνο ο ναός, το νεκροταφείο και το ανώνυμο ποταμάκι, παραπόταμος του Τσετσέρα που τώρα έχει γίνει ένα ωραίο και περιποιημένο πάρκο. Γύρω έχει πολυκατοικίες. Κάποτε, όμως, ο μικρός τούβλινος ναός, που χωρούσε για προσευχή μόλις μια οικογένεια με το βοηθητικό προσωπικό της, ήταν το πιο ψηλό κτίσμα στην έπαυλη και ξεχώριζε σε όλη την περιοχή. Λειτουργούσε ως ενοριακός Ναός του χωριού μέχρι τις αρχές του 1940.

Ο Ιερός Ναός της Γέννησης του Χριστού Μετά από τις καταστροφές της εποχής των θρησκευτικών διωγμών ο Ναός της Γέννησης του Χριστού επιστρέφεται στην κοινότητα των πιστών το 1990. Από το 1995 εκεί βρίσκεται το μετόχι του Πατριαρχείου. Στο Ναό φυλάσσεται η ιδιαίτερα τιμώμενη εικόνα του Αγίου Ιεράρχη Δημητρίου του Ροστόβ.

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του παλιού κατοίκου του χωριού Τσέρνεβο, Σέργιο Τσιόλκιν, που για πολλά χρόνια εκτελούσε το διακόνημα του κοινωνικού λειτουργού του Ναού της Γέννησης του Χριστού, η εικόνα άρχισε να τιμάται όταν οι κάτοικοι του χωριού σώθηκαν από μια θανατηφόρα ασθένεια. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν στην αρχή του 20 αιώνα στα προάστια της Μόσχας κάλπαζε θανατηφόρα ασθένεια (τώρα δεν έχουμε τη δυνατότητα να πούμε ποια ακριβώς ασθένεια) και το χωριό έσβηνε, εμφανίστηκε στο όνειρο μίας ηλικιωμένης γυναίκας ο Άγιος Ιεράρχης Δημήτριος του Ροστόβ και της είπε: «Πάρτε την εικόνα μου και κάντε περιφορά γύρω από το χωριό και γύρω από την εκκλησία και θα τελειώσει το κακό».

Οι κάτοικοι πήραν την εικόνα του Αγίου και άλλες εικόνες, συμπεριλαμβανομένης και της εικόνας της Παναγίας του Καζάν και τις περιέφεραν γύρω από το χωριό.

Η λιτανεία συνάντησε μια νεκρώσιμη πομπή: ήταν ο τελευταίος κάτοικος του χωριού που πέθανε από τη φοβερή ασθένεια. Σε λίγο ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο έκλεισε τον ουρανό και ξέσπασε δυνατή καταιγίδα. Πλέον, δεν είχαν άλλα κρούσματα της ασθένειας.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν επέστρεψαν το Ναό, ακριβέστερα τα ερείπιά του, στην Εκκλησία, ο εφημέριος, ο ιερέας Ίγκορ Φιόντοροβ απευθύνθηκε με έκκληση στους κατοίκους του χωριού και τους κάλεσε να επιστρέψουν στο ναό ό,τι είναι δυνατόν, ό,τι κάποτε είχαν πάρει στα σπίτια τους: εικόνες και σκεύη. Μια από τις πρώτες επιστροφές που έγιναν στο Ναό της Γέννησης του Χριστού ήταν η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Δημητρίου του Ροστόβ. Την φύλαγε μια γυναίκαι που την είχε βρει μέσα σε χώματα.

«Ήδη στις μέρες μας, επί των ημερών μου, - θυμάται ο Σέργιος Τσιόλκιν,- την ημέρα της Θείας Λειτουργίας η αδελφή εκείνης της γυναίκας πλησίασε στον παππούλη και του έδωσε αυτή την εικόνα από το Ναό. Ο παππούλης έκανε μετάνοια, πήρε την εικόνα, την πήγε στο ιερό και για πολλή ώρα δεν έβγαινε. Ήταν ημέρα της γιορτής του Αγίου Ιεράρχη Δημητρίου του Ροστόβ».

Τώρα, ο πρωθιερέας Ίγκορ είναι εφημέριος μιας κοντινής νεόκτιστης εκκλησίας των Εισοδίων της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Τσέρνεβο που είναι και μετόχι του Πατριαρχείου. Η κάτω εκκλησία, με την ευλογία του Αγιωτάτου, καθαγιάσθηκε στο όνομα του Αγίου Ιεράρχη Δημητρίου του Ροστόβ.

Είθε ο Κύριος να μας βοηθήσει όλους με τις πρεσβείες της Πάναγνης Μητέρας Του και όλων Του των αγίων!