Μεταξύ πανικού και αμεριμνησίας: ποιμένες-γιατροί για τον κορονοϊό

Σε όλο τον κόσμο έχουν ληφθεί πρωτοφανή μέτρα για τη μάχη με την πανδημία του κορονοϊού, που έθιξαν, επίσης, και την Εκκλησία. Έτσι, αυτήν την ιδιαίτερη περίοδο τέθηκε υπό απαγόρευση η παρουσία των πιστών στις ακολουθίες. Η Ιεραρχία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εξέδωσε «Οδηγίες σχετικά με τον κίνδυνο εξάπλωσης του κορονοϊού», οι οποίες πρέπει να βοηθήσουν να διατηρήσουμε τους ναούς ανοιχτούς. Παρακαλέσαμε τους ιερείς, που έχουν δίπλωμα Ιατρικής Σχολής, όπως μοιραστούν μαζί μας τη γνώμη τους για τα μέτρα αντίστασης, τόσο πρακτικά όσο και πνευματικά, σ’ αυτήν την καινούργια μόλυνση.

Καλύτερα οι άνθρωποι να προσεύχονται, παρά να φοβούνται να μολυνθούν

Ιερομόναχος Τύχων Ζίμιν, καθηγητής της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας, διευθυντής του σχολείου Οσίου Σεργίου του Ράντονεζ, στο Σέργκιεβ Ποσάντ:

– Η κατάσταση είναι πρωτοφανής. Δεν το έχουμε ξαναζήσει. Παράλληλα με την επιδημιολογική κατάσταση, ασφαλώς, έχουν ενεργοποιηθεί και τα ΜΜΕ: Προφανώς κάποιος, εκμεταλλευόμενος τη δεδομένη κατάσταση, θέλει να προκαλέσει μαζική σύγχυση ή ίσως να ελέγξει κατά πόσο οι άνθρωποι είναι ευεπίφοροι στην υποβολή. Δημιουργείται μια αίσθηση ότι παράλληλα με την πανδημία τεστάρονται οι αντιδράσεις του κόσμου. Όμως πρέπει να παραμείνουμε νηφάλιοι. Ενώ τηρούμε τα υγειονομικά προαπαιτούμενα, πρέπει να ενισχύσουμε και την εσωτερική υγιεινή της ψυχής. Να μη βυθιζόμαστε στις ειδήσεις και να μην υποκύπτουμε στη μαζική ύπνωση.

Τα μέτρα, που έλαβαν οι Ιεράρχες της Εκκλησίας μας, αποσκοπούν στο να μειώσουν την πιθανή απειλή και να διατηρήσουν την ηρεμία και, το κυριότερο, να δώσουν τη δυνατότητα στους κληρικούς να τελούν τις ακολουθίες και στους πιστούς να συμμετέχουν σε αυτές. Προσπαθούμε, βέβαια, να ηρεμούμε πιο πολύ τους ανθρώπους που είναι εκτός της εκκλησίας, οι οποίοι, προσπαθώντας να ξεπεράσουν την αγωνία τους, ενδεχομένως ν’ αποφασίσουν να έρθουν στην εκκλησία, πράγμα το οποίο είναι φυσικό.

Ιερομόναχος Τύχων (Ζίμιν) Ενώ στη χώρα μας η καραντίνα έχει εισαχθεί προληπτικά, όλοι όσοι προέρχονται από εστίες μόλυνσης, απομονώνονται. Λαμβάνονται και διάφορα άλλα αναγκαία μέτρα.

Κοιτάζοντας τους ενορίτες μου, βλέπω ότι οι άνθρωποι είναι ήρεμοι. Ερχόμενοι στην εκκλησία, νιώθουν ασφάλεια. Η ενορία μας είναι μικρή, είμαστε σαν μια οικογένεια, κι έτσι ο ένας ξέρει τον άλλον. Εάν κάποιος αρρωστήσει, θα το μάθουμε αμέσως.

Σε μεγάλες ενορίες, στις πόλεις, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Εκεί τα μέτρα πρέπει να ληφθούν οπωσδήποτε. Ο κόσμος έρχεται στην εκκλησία για προσευχή και ας προσεύχεται, από το να σκέφτεται μήπως μολυνθεί. Οι προϊστάμενοι και οι υπάλληλοι των ναών πρέπει να μεριμνήσουν από πριν για τη μείωση του ρίσκου. Γι’ αυτό η Ιερά Σύνοδος έχει εκδώσει τις «Οδηγίες». Βέβαια, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν δυνατή και προσευχή και πίστη και υγεία, όμως η Εκκλησία μεριμνά για όλους και αυτό είναι μέσα στο πνεύμα των αποστολικών εντολών (Ρωμ. 14,1 και αλλού). Έτσι κι εμείς πρέπει να σκεφτόμαστε όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για τους άλλους.

Η Εκκλησία καλείται ν’ ακολουθήσει τον τη μέση οδό, σε όλα πρέπει να ψάχνουμε τη χρυσή τομή. Αποτρέποντας τη διάδοση του λοιμού, «απολυμαίνουμε» και τους ιούς διαφωνιών μεταξύ των ανθρώπων. Για κάποιον ανησυχούν οι γονείς του, οι οικείοι του και τα μέτρα προφύλαξης πρέπει να τους ηρεμήσουν.

Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να υπερβάλουμε. Στους ναούς δεν πρέπει να υπάρχει η μία τέτοια ατμόσφαιρα, που να θυμίζει νοσοκομείο. Όλα πρέπει να είναι στις θέσεις τους. Τότε ο Θεός θα τα τακτοποιήσει όλα. Έχουμε αποθέσει την ελπίδα μας στον Κύριο.

Να η Μεγάλη Τεσσαρακοστή μας

Πρωθιερέας Μιχαήλ Κάπτσιτς, προϊστάμενος του ναού του Πατριαρχείου της Μόσχας, αφιερωμένου στον Άγιο Νικόλαο της πόλη Μπεϊνόν, πολιτεία Νιου Τζέρσεϊ στις ΗΠΑ, με δίπλωμα γιατρού:

Πρωθιερέας Μιχαήλ Κάπτσιτς – Καλύτερα να τηρούμε τα καθιερωμένα μέτρα, παρά να στερηθούμε τη δυνατότητα να μαζευόμαστε όλοι μαζί στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Εδώ στην Αμερική από την προηγούμενη εβδομάδα έχουν κλείσει τις εκκλησίες, όμως όχι παντού. Στη Νέα Υόρκη έχουν περιορίσει τον αριθμό των ανθρώπων που μπορούν να παραστούν σε μια ακολουθία (μέχρι 50 άτομα). Οι ακολουθίες θα τελούνται παντού, αλλά σε κάποια μέρη, μάλλον, κεκλεισμένων των θυρών. Έχω τηλεφωνήσει στον δήμο και οι αρχές, προς το παρόν, μας έχουν επιτρέψει να τελούμε μόνο τις εξόδιους ακολουθίες (κηδείες). Δεν ξέρουμε ακόμα ποια λύση μπορούμε να βρούμε, αλλά σίγουρα κάτι θα κάνουμε.

Είναι σαφές ότι ο εχθρός του ανθρωπίνου γένους προσπαθεί να εκμεταλλευτεί κάθε περίπτωση, ώστε να βλάψει την Εκκλησία του Χριστού. Κάποτε το σοβιετικό καθεστώς, υπό το πρόσχημα υγειονομικών και επιδημιολογικών κανόνων, απαγόρευσε να τελείται το Μυστήριο Βαφτίσματος με πλήρη εμβάπτιση. Σήμερα, ορισμένες δυνάμεις, προφανώς, προσπαθούν να ενσπείρουν φόβο, πανικό και μάλλον ακόμη και μίσος και καχυποψία. Αντιθέτως, όμως, αυτή η δυστυχία πρέπει να ενώσει όλους μας. Ο Θεός μάς δίνει παρηγοριά, ενώ οι ειδήσεις φοβίζουν. Καλύτερα ν’ ακούμε τον Κύριό μας, παρά τις ειδήσεις. Να διαβάζουμε περισσότερο την Αγία Γραφή. Να προσευχόμαστε περισσότερο. Στην ενορία μας οι άνθρωποι προσαρμόστηκαν γρήγορα. Κάνουμε παρακλήσεις, στα σπίτια οι πιστοί διαβάζουν την προσευχή «με συμφωνία» (Σ.Σ.: Στη Ρώσικη Εκκλησία υπάρχει ένα είδος προσευχής, όπου κάποια ομάδα ατόμων κανονίζουν ότι θα κάνουν μια συγκεκριμένη προσευχή, κάθε φορά την ίδια ώρα, κι έτσι αυτή λαμβάνει χώρα από κοινού, παρ’ όλο που οι άνθρωποι βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη.), τον Ακάθιστο Ύμνο στην Παναγία και Χαιρετισμούς στον Άγιο Νικόλαο.

Από πνευματικής άποψης, ό,τι συμβαίνει είναι έλεος του Θεού. Κοιτάξτε, έχουν κλείσει όλα τα κλαμπ, μπαρ, κέντρα διασκέδασης. Να η Μεγάλη Τεσσαρακοστή για μας! Όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να παραπονιούνται, να κατηγορούν όλους γύρω τους, αυτό σημαίνει ότι απλώς ακολουθούν τον εχθρό. Όποιος, όμως, προσεύχεται, σε όλα βλέπει το χέρι του Θεού.

Έχοντας δίπλωμα Ιατρικής, καταλαβαίνω ότι ο κορονοϊός είναι ιδιαίτερα μεταδοτικός. Τα μέτρα προφύλαξης είναι ασφαλώς αναγκαία. Πρέπει να προσέχουμε. Η νόσος υπάρχει και εξαπλώνεται. Δεν μπορούμε να την υποτιμήσουμε και να την αγνοήσουμε. Όταν οι ναοί μας ήταν ακόμα ανοιχτοί, είχα απαγορεύσει στους πιστούς, που είχαν διάφορα συμπτώματα κρυολογήματος, να έρχονται στην εκκλησία.

Ωστόσο, δεν είναι ούτε πανούκλα ούτε χολέρα ούτε Ισπανική Γρίπη. Ακόμα είναι δύσκολο να κάνουμε πρόβλεψη, αλλά για τώρα φαίνεται ότι η θνησιμότητα δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή. Απλώς μια επιδημία και όχι πανδημία, όπως την αποκάλεσαν. Δεν είναι τόσο φοβερή, για ν’ αρχίσουμε όλοι να ετοιμαζόμαστε για το κοιμητήριο. Είναι υπερβολικός ο πανικός.

Πώς να βρούμε τη σωστή ισορροπία μεταξύ προνοητικότητας και υπερβολικής ανησυχίας; Να προσευχόμαστε. Ο Κύριος θα μας δώσει την απάντηση.

Η πίστη είναι πίστη. Εάν κάποιος φοβάται, να κάθεται στο σπίτι, να μην έρχεται στην εκκλησία, να μην προσκυνά τις εικόνες και να μην κοινωνά. «Ολιγόπιστε! Εις τι εδίστασας;» (Μθ. 14, 31) – και αυτό υπάρχει.

Ο κόσμος στην Αμερική είναι φοβισμένος. Έχουν πεθάνει περισσότερα από 400 άτομα. Έχουν αρρωστήσει περίπου τριάντα χιλιάδες. Και είναι φανερό ότι τους επόμενους μήνες δεν θα καταφέρουμε ν’ αντιστρέψουμε αυτήν τη δυναμική. Αυτά τα μέτρα, που λαμβάνονται από τις κοσμικές αρχές και καθορίζονται από την Εκκλησιαστική Ιεραρχία, είναι καταναγκαστικά.

Οι «Οδηγίες» δεν είναι κάποιο Καθολικό διάταγμα ή δόγμα, που θα παραμείνει για όλες τις επόμενες εποχές, αλλά είναι μια απόφαση για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Πόσο θα διαρκέσει η σημερινή κατάσταση, δεν ξέρει κανένας. Θα προλάβει να «ηρεμήσει» μέχρι το Πάσχα; Μάλλον όχι. Τότε πώς θα γιορτάσουμε το Πάσχα;

Θυμάμαι πως τότε, στα σοβιετικά χρόνια, εγώ με άλλους νέους διοργανώσαμε την ανδρική χορωδία στο Ακούλοβο, στην ενορία του πατρός Βαλεριάνου Κρέτσετοβ. Η χορωδία πήγε πολύ καλά και ξαφνικά ο πατήρ Βαλεριάνος μας λέει:

– Αδελφοί, μπράβο σας, βέβαια, αλλά θα ήθελα να λειτουργήσω εδώ κι άλλο (παλιά οι σοβιετικές αρχές, για κάτι τέτοιο, μετέθεταν τον ιερέα σε άλλη ενορία).

Η ανδρεία και η αρχοντιά πρέπει να είναι αχώριστες. Εάν κάτι απαγορεύεται τώρα, δεν πειράζει, υπάρχουν πολλές άλλες δυνατότητες. Και μετά βλέπεις ότι ο Θεός ανοίγει και αυτήν την πόρτα. Έπρεπε, απλώς, να κάνουμε λίγη υπομονή.

Πρέπει να τα ερμηνεύουμε μέσω της μετάνοιάς. Λόγω των αμαρτιών μας, ο Θεός άφησε να συμβεί αυτή η δοκιμασία. Να, τώρα λαμβάνω διάφορα μηνύματα, π.χ. «Πω, τι ανάγκη έχω τώρα να κοινωνήσω!». Εντάξει, όταν όλα ήταν ανοιχτά, κατά πόσο επιδιώκαμε να προσέλθουμε στην εκκλησία; Στους όρθρους πριν τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή διαβάζαμε τον ψαλμό «Στις όχθες των ποταμών της Βαβυλώνας» κι εκεί ακριβώς λέγεται για το πως όταν έχουμε κάτι δεν το εκτιμάμε και όταν το χάσουμε, κλαίμε. «Πόθεν άρξομαι θρηνείν τας του αθλίου μου βίου πράξεις;» Έτσι είναι η Νηστεία μας. Ενώ οι ναοί ήταν ανοιχτοί, όλοι είχαν κάποιες πιο σημαντικές δουλειές. Τώρα ο Θεός μάς δίνει τη δυνατότητα να μετανοήσουμε και να Τον προσεγγίσουμε με όλη την καρδιά μας.

Πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά αυτήν την πανδημία, όμως δεν πρέπει να υπάρχει πανικός

Ιερέας Αλεξέι Τιμακόβ, προϊστάμενος του ναού του Αγίου Νικολάου στο Κέντρο Φυματίωσης (Μόσχα). Για 18 χρόνια δούλεψε στις Πρώτες Βοήθειες, στην εντατική και την αναισθησιολογία:

Ιερέας Αλεξέι Τιμακόβ – Έχουμε να κάνουμε μ’ έναν ιό, που δεν έχει μελετηθεί ακόμα. Δεν ξέρουμε πώς θα συμπεριφερθεί, πώς θα εξαπλώνεται και πότε θ’ αρχίσει να υποχωρεί. Συνήθως μια ιική μόλυνση έχει την εξής δυναμική: 4 εβδομάδες – αύξηση, 4 εβδομάδες – πτώση και τελικά σε δύο μήνες όλα τελειώνουν. Μέχρι στιγμής αυτό το σενάριο δεν λειτουργεί. Γι’ αυτό πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά αυτήν την πανδημία.

Όμως, δεν πρέπει να υπάρχει κανένας πανικός. Αυτό που συμβαίνει στην Ιταλία είναι έκτακτη περίπτωση. Φαίνεται ότι η χώρα βρέθηκε απροετοίμαστη στις δοκιμασίες. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα σ’ εμάς, αλλά μέχρι στιγμής οι επιδημιολόγοι μας δραστηριοποιούνται με υψηλή επαγγελματικότητα. Έχουν οριστεί συγκεκριμένα νοσοκομεία, όπου πραγματοποιούνται τεστ για κορονοϊό. Στο νοσοκομείο «Κομμουνάρκα» βάζουν όσους βρέθηκαν θετικοί στον κορονοϊό. Ο αρχίατρος αυτού του νοσοκομείου, ο Ντενίς Προτσένκο, έχει εμβαθύνει επί του προβλήματος και παρέχει όλες τις δέουσες πληροφορίες.

Η θνησιμότητα αυτής της νόσου είναι της τάξεως του 4%-5%. Ασφαλώς, είναι υψηλή. Αλλά αν κοιτάξουμε τα δεδομένα της γρίπης, θα δούμε ότι από γρίπη κάθε χρόνο πεθαίνουν περίπου 650 χιλιάδες άτομα. Από τον κορονοϊό, μέχρι τώρα, τους τελευταίους τρεις μήνες, έχουν πεθάνει 13. 714 άτομα σε όλο τον κόσμο. Είναι μεγάλη δυστυχία, βέβαια. Όμως, ας συγκρίνουμε αυτόν τον αριθμό με τις 650 χιλιάδες, που πεθαίνουν από «απλή» γρίπη, η οποία πολύ συχνά ακολουθείται από πνευμονία και τότε οδηγεί στον θάνατο. Ουσιαστικά, είναι ο ίδιος μηχανισμός προσβολής οργανισμού. Εάν πολλαπλασιάσουμε τους προηγούμενους τρεις μήνες επί 4, θα προκύψουν 55 χιλιάδες θάνατοι τον χρόνο. Ας υποθέσουμε ότι η μόλυνση θα εξαπλώνεται ακόμη πιο γρήγορα και ο αριθμός των θανάτων θα φτάσει τις 100 χιλιάδες. Βεβαίως είναι τραγωδία, είναι μεγάλος αριθμός. Και δεν μπορούμε ακόμα να πούμε τον τελικό αριθμό, γιατί δεν ξέρουμε πώς θα συμπεριφερθεί ο ιός. Όμως τα υπάρχοντα δεδομένα σίγουρα δεν αποτελούν αφορμή για πανικό. Αυτά δεν συγκρίνονται καθόλου με τους δείκτες θνησιμότητας από άλλες γνωστές νόσους. Π.χ. από φυματίωση κάθε χρόνο πεθαίνουν έως 2 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο! Κι εμείς, εν τω μεταξύ, ζούμε ήρεμα.

Γιατί δεν υπάρχει πανικός σχετικά με τη γρίπη και τη φυματίωση; Και μιλάμε μόνο για τις δύο αυτές αρρώστιες, όμως πόσες άλλες υπάρχουν... Το θέμα είναι ότι αυτοί οι λοιμοί, όπως και άλλοι, έχουν μελετηθεί καλά. Τουλάχιστον, ξέρουμε τι να περιμένουμε από αυτούς. Όλη αυτή η αναστάτωση με τον κορονοϊό υπάρχει επειδή είναι ένα ανεξερεύνητο και απρόβλεπτο φαινόμενο. Εδώ, δυστυχώς, τα ΜΜΕ έχουν δουλέψει «πολύ καλά». Τώρα έχουμε αντίστροφο σκοπό, να ηρεμήσουμε τον κόσμο. Πρέπει τουλάχιστον να κατανοήσουμε ότι έτσι είναι η ζωή και πάντοτε μας περιμένουν διάφοροι κίνδυνοι. Ο Θεός μπορεί να πάρει κάποιον ξαφνικά και κανένας δεν είναι ασφαλής από αυτό. Γι’ αυτό και η Εκκλησία συνιστά να έχουμε πάντα υπ’ όψιν μας την ώρα του θανάτου, και τότε «ποτέ δεν θα αμαρτήσει ο άνθρωπος».

Μια απ’ τις ιδιαιτερότητες του κορονοϊού συνίσταται στο ότι πιο πολύ σε κίνδυνο βρίσκοναι τα ηλικιωμένα άτομα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να φροντίζουμε τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας. Η Εκκλησία μας πάντοτε μιλούσε για τον σεβασμό στους ηλικιωμένους: «Από προσώπου πολιού εξαναστήση και τιμήσεις πρόσωπον πρεσβυτέρου» (Λευ. 19,32).

Ως προϊστάμενος του ναού του Αγίου Νικολάου στο Κέντρο Φυματίωσης, σας διαβεβαιώνω ότι πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με ηρεμία, όπως μας διδάσκουν οι Γέροντες της Όπτινα: «Κύριε! Βοήθησε ν’ αντιμετωπίσω με ψυχική γαλήνη όλα όσα θα μου φέρει η σημερινή ημέρα». Στη διάρκεια των τελευταίων τριών χρόνων επικοινωνώ συνέχεια με φυματικούς. Ποτέ δεν τους ρωτώ αν έχουν τον έναν ή τον άλλον τύπο φυματίωσης. Όσοι έρχονται στον ναό, τους κοινωνώ όλους και μετά ο ίδιος μεταλαμβάνω των Αγίων Δώρων, που έχουν μείνει. Το ίδιο κάνουν και άλλοι ιερείς, που γνωρίζω.

Κατά το κοσμικό μου επάγγελμα, είμαι γιατρός. Είχα τελειώσει την Ιατρική Σχολή και για 18 χρόνια δούλεψα στον ιατρικό κλάδο. Στην αρχή ήμουν γιατρός στις Πρώτες Βοήθειες, μετά στην εντατική και ύστερα στην αναισθησιολογία. Ξέρω πολύ καλά τι είναι οι ιογενείς και μολυσματικές ασθένειες και με ποιον τρόπο μεταδίδονται. Εάν ήταν δυνατόν να μολυνθεί κανείς μέσω της Θείας Κοινωνίας, τότε σίγουρα δεν θα μιλούσα μαζί σας τώρα. Πιστεύω ειλικρινά ότι μέσα στο Άγιο Ποτήριο υπάρχει φωτιά αγάπης του Χριστού, που καίει όλη τη ακαθαρσία.

Πριν έρθω εγώ σ’ αυτόν τον ναό, εδώ υπηρετούσε ο πρωθιερέας Βλαντίμιρ Σοκολόβ. Αυτός τον εγκαινίασε. Τέθηκε τότε το ερώτημα ποιος θα να υπηρετήσει στο νοσοκομείο. Και ο πατήρ Βλαντίμιρ είπε στην πρεσβυτέρα του: «Έχουμε ζήσει μαζί εδώ και 10 χρόνια. Παιδιά δεν έχουμε και δεν έχουμε κανέναν να μολύνουμε...» Έτσι ξεκίνησαν να λειτουργούν στον ναό. Ο πατήρ στο ιερό και η πρεσβυτέρα να ψάλλει και ν’ ασχολείται με τα γραφειοκρατικά. Σ’ έναν χρόνο απέκτησαν παιδάκι. Μετά από ακόμη έναν χρόνο απέκτησαν δίδυμα. Μπορεί, άραγε, αυτό να θεωρηθεί κάτι άλλο παρά ανταμοιβή του Θεού για τον ζήλο τους; Στη διάρκεια 10 ετών ο πατήρ Βλαντίμιρ ήταν προϊστάμενος σ’ αυτόν τον ναό και εκτιμούσε πολύ το πεδίο αυτό. Όταν ασθένησε στα πόδια του, ήταν αναγκασμένος ν’ αφήσει την ενορία.

Η σύγχρονη πρακτική της Θείας Κοινωνίας δημιουργήθηκε πριν από 1.700 χρόνια, την εποχή του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Ακριβώς αυτός πρότεινε να χρησιμοποιούμε τη λαβίδα. Στη διάρκεια σχεδόν δύο χιλιετιών πόσος κόσμος έχει προσέλθει στη Θεία Κοινωνία;! Σε διάφορες επιδημίες οι ιερείς κοινωνούσαν τον κόσμο και μετά έτρωγαν τα υπόλοιπα Άγια Δώρα. Εάν ήταν δυνατόν να μολυνθεί κανείς απ’αυτό, τότε οι ιερείς θα έπαυαν να υπάρχουν.

Θυμάμαι τη δεκαετία του ’70, όταν οι ναοί ήταν πολύ λίγοι. Τις μέρες που οι εκκλησίες ήταν ανοιχτές, ο κόσμος τις γέμιζε εντελώς. Ο πατέρας μου τότε υπηρετούσε στον ναό του Αγίου Νικόλαου, στην περιοχή Κουζνετσί, στη Μόσχα, και τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή εκεί μαζεύονταν μέχρι και 1.500 άτομα, που όλοι κοινωνούσαν. Δυο ή τρεις ιερείς εφέρναν τα Άγια Ποτήρια και ο καθένας είχε από μια μεγάλη ουρά ανθρώπων, που ήθελαν να κοινωνήσουν. Μετά όλοι οι ιερείς έπρεπε να μεταλάβουν των υπολοίπων Αγίων Δώρων. Δεν θυμάμαι ούτε μια φορά να κόλλησε κανείς από τους ιερείς κάποιον λοιμό. Θα ρωτήσετε, μεταξύ των κοινωνούντων δεν υπήρχαν άρρωστοι; Και σίγουρα υπήρχαν.

Τώρα έχει βγει η εντολή της Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας μας, για την ανάγκη εφαρμογής αντιεπιδημιολογικών μέτρων, που έχουν καθιερωθεί από τις υγειονομικές αρχές. Π.χ., πρέπει ν’ απολυμαίνουμε τη λαβίδα πριν κοινωνήσουμε κάθε επόμενο άνθρωπο. Το εφαρμόζουμε: Τη λαβίδα τη βυθίζουμε σε βραστό νερό και σκουπίζουμε με οινόπνευμα. Το κάνουμε ενσυνείδητα, καθώς και για να καθησυχάσουμε τον κόσμο. Στο Ευχέλαιο χρήζουμε κάθε άνθρωπο με ξεχωριστό βαμβάκι.

Απ’ όσο έχω καταλάβει, ο κύριος τρόπος εξάπλωσης του κορονοϊού είναι μέσω της αφής, δηλαδή μέσω χειραψίας ή φιλιών. Γι’ αυτό μια από τις πιο σωστές και αυστηρές απαιτήσεις των επιδημιολόγων είναι το συχνό πλύσιμο των χεριών. Δεν μπορώ να μη συμφωνήσω. Εάν κάποιος θέλει να φιλήσει την εικόνα, σύμφωνα με τις οδηγίες, τη σκουπίζουμε με αντισηπτικό. Όμως δεν είναι απαραίτητο να φιλάμε τις εικόνες, είναι αρκετό να κάνουμε μια μετάνοια μπροστά τους και ν’ ανάψουμε το κεράκι. Ο Θεός βλέπει την καρδιά του ανθρώπου. Είναι σημαντικό να μη σκανδαλίζουμε κανένα. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος: «Διόπερ ει βρώμα σκανδαλίζει τον αδελφόν μου, ου μη φάγω κρέα εις τον αιώνα, ίνα μη τον αδελφόν μου σκανδαλίσω» (Κορ. Α. 8,13). Σημαντικό είναι να μην υπάρχει σύγχυση μέσα στις καρδιές των ανθρώπων.

Εάν κάποιος έκανε μια τέτοια έρευνα, ώστε να μάθουμε τα στατιστικά στοιχεία για το πόσοι ιερείς και ενορίτες έχουν αρρωστήσει, θα το έβρισκα ενδιαφέρον να δω τ’ αποτελέσματα. Έτσι κι αλλιώς, οι ιερείς τώρα ρισκάρουν αρκετά, επειδή βρίσκονται σε συνεχή επαφή με τους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων και των αρρώστων. Οι ιερείς τούς εξομολογούν, κοινωνούν, μεταλαμβάνουν των υπολοίπων Αγίων Δώρων. Πολλοί ιερείς είναι πάνω από 60 ετών. Ο Θεός τούς φυλάει.

Δεν πρέπει να παίρνουμε τον λοιμό στ’ αστεία. Εάν έχετε ορισμένα συμπτώματα, όπως βήχα, πυρετό κ.τ.λ., καλύτερα να μην πηγαίνετε στην εκκλησία, για να μη μολύνετε τους άλλους. Πρέπει να μένετε σπίτι και να κάνετε την απαραίτητη θεραπεία ή να καλέσετε τον γιατρό, εάν χρειαστεί. Σε όσους με ρωτούν για κάποια ιατρική συμβουλή, τους συστήνω πάντα ν’ ακολουθούν τις οδηγίες των γιατρών. Εάν ο άρρωστος δεν έχει εμπιστοσύνη στον γιατρό, τότε η αποτελεσματικότητα της θεραπείας μειώνεται αισθητά.

Επίσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτή η δυστυχία δεν ήρθε σ’ εμάς χωρίς λόγο. Κάποτε το ίδιο συνέβη και στους Νινευίτες . Αλλά εμφανίστηκε ο Προφήτης Ιωνάς, τον οποίο, μετανόησαν και ο κίνδυνος εξαφανίστηκε. Νομίζω ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει για τι να μετανοήσει, ειδικά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που πάντοτε αποσκοπούσε στη μετάνοια του ανθρώπου. Και είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το Μυστήριο της Εξομολόγησης ανοίγει την καρδιά του ανθρώπου μπροστά στον Θεό.

Η πίστη είναι το κύριο πράγμα, που έχει ο άνθρωπος. Όπως έλεγε ο Μητροπολίτης Αντώνιος του Σουρόζ, η πίστη είναι αυτό, για το οποίο ζείτε και για το οποίο είσαστε έτοιμοι να πεθάνετε. Πότε θα σε καλέσει ο Θεός, είναι δικό Του θέμα. Έχω πλήρη επίγνωση του ότι μπορώ να μολυνθώ από κορονοϊό ή κάποια άλλη αρρώστια, είτε στο τρόλεϊ είτε στο μετρό είτε στον δρόμο είτε στο σουπερμάρκετ, οπουδήποτε, αλλά ταυτόχρονα πιστεύω ειλικρινά ότι όχι από το Άγιο Ποτήριο.

Η πίστη στη συνέχεια οδηγεί τον άνθρωπο στην ειρήνη με τον Θεό. Η ειρήνη κατοικεί στην καρδιά του ανθρώπου και αυτό, συνεπακόλουθα, αυξάνει την ανθεκτικότητα του οργανισμού σε διάφορες δυστυχίες.