«Άγιον Όρος, ένας τόπος όπου οι άνθρωποι καταφεύγουν για να είναι μακριά από τη δόξα»

Πηγή: η πύλη «Ορθόδοξη ζωή»

Τι σημαίνει να επισκέπτεσαι το Άγιο Όρος για πρώτη φορά και τι σημαίνει να γίνεσαι τακτικός επισκέπτης, προσκυνητής και εθελοντής εργάτης;

Τι και ποιος δημιουργεί την ιδιαίτερη αγιορείτικη ατμόσφαιρα; Και τι στην πραγματικότητα κάνουν οι μοναχοί στο Άγιον Όρος Άθω;

Γιατί είναι καλό που δεν επιτρέπουν γυναίκες να επισκέπτονται το Άγιο Όρος; Και για ποιο πράγμα ο μακαριστός γέροντας Γρηγόριος Δοχειαρίτης δίνει χαστούκια που, καμιά φορά, γίνεται και ουρά για να τα εισπράξεις;

Για όλα αυτά και για άλλες ιδιαίτερες εντυπώσεις από το Άγιον Όρος γενικώς και από την αγιορείτικη Μονή Δοχειαρίου συγκεκριμένα, διηγείται στην πύλη «Ορθόδοξη ζωή» ο πρωτοδιάκονος της Ιεράς Μονής της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Ιωνά, ο Αλέξανδρος Πλίσκα.

Ιερή Ακολουθία στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου

Το να επισκέπτεσαι για πρώτη φορά το Άγιο Όρος είναι λες και είναι ένα παιδί που παίρνει μέρος σε ένα παραμύθι. Αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι η επικοινωνία με τους ανθρώπους για τους οποίους το Άγιο Όρος είναι το σπίτι τους.

– Θυμάστε το πρώτο σας ταξίδι στο Άγιο Όρος; Σίγουρα είχατε ακούσει διάφορες ιστορίες για τον άγιο αυτό τόπο, αληθινές αλλά και άλλες όχι τόσο αληθινές. Ποια ήταν η πρώτη εντύπωση, τι σας προξένησε θαυμασμό;

– Μάλλον, ήταν το 2004. Τότε όλοι μιλούσανε για το Άγιο Όρος, όπως και σήμερα, εδώ που τα λέμε. Είχα ακούσει πολλά, και βέβαια, ήθελα πολύ να πάω, αλλά ούτε που μπορούσα να το ονειρευτώ. Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν τόσο συχνές επισκέψεις στο Άγιο Όρος, όπως σήμερα. Θυμάμαι, ένας γνωστός ιερέας μου είχε πει: «Αν είναι θέλημα της Υπεραγίας Θεοτόκου, οπωσδήποτε θα πας εκεί». Έτσι, όλα εξελίχθηκαν με αξιοθαύμαστο τρόπο. Τα θαύματα, κατά κανόνα, συμβαίνουν με τη μεσολάβηση ανθρώπων. Ο Κύριος αποκάλυψε το έλεός Του προς εμένα με τη μεσολάβηση του πατέρα Ιγνατίου (Πακουλόβ), χάρη στον οποίον, απροσδόκητα για μένα, βρέθηκα για πρώτη φορά στο Άγιο Όρος.

– Και έτσι βρεθήκατε στο Άγιο Όρος…

– Το να επισκέπτεσαι για πρώτη φορά το Άγιο Όρος είναι λες και είσαι ένα μικρό παιδί που παίρνει μέρος σε ένα παραμύθι. Ακριβώς έτσι ήταν όλα. Μια θάλασσα από εντυπώσεις. Έγραφα ακόμα και ημερολόγιο. Κάθε μέρα έγραφα, πού βρισκόμασταν, τι βλέπαμε, τι ακούγαμε, τι τρώγαμε… Προσπαθούσα να βγάζω και φωτογραφίες…

Η Ιερά Μονή Δοχειαρίου. Άγιον Όρος…

Ήθελα να τα χωρέσω όλα μέσα μου, να γεμίσω με αγιορείτικη ατμόσφαιρα, να τα κρατήσω όλα στη μνήμη μου και να τα αποτυπώσω…

Αλλά τις πιο έντονες εντυπώσεις μου τις έχω από την επικοινωνία μου με τους ανθρώπους. Όλα τα υπόλοιπα μπαίνουν σε δεύτερο πλάνο: η φύση, τα τοπία, η αρχιτεκτονική, οι ιερές ακολουθίες, αν και όλα είναι απίστευτα όμορφα. Ίσως, επειδή όταν προσπαθείς να δεις όσο το δυνατόν περισσότερα και προσπαθείς να μην προσπεράσεις τίποτα, φτάνει η στιγμή που τα πάντα γίνονται ένα και σταματάς να θαυμάζεις τις ομορφιές.

Και οι πιο έντονες εντυπώσεις, που παραμένουν, σαν «φλας» στη μνήμη μου, είναι εκείνες οι μισάωρες ή δεκάλεπτες συνομιλίες που έκανα στη διάρκεια της επίσκεψης, εκείνες οι στιγμές που επικοινωνείς με ζωντανή πηγή, με ανθρώπους για τους οποίους το Άγιο Όρος είναι το σπίτι τους…

Το Άγιον Όρος είναι ο τόπος όπου καταφεύγει κανείς για να ζει στην αφάνεια. Στο σύγχρονο κόσμο δεν είναι της μόδας. Και το αγιορείτικο πνεύμα το δημιουργούν οι άνθρωποι με την καθημερινότητά τους

– Για ποια πράγματα συνομιλούσατε; Κυριαρχεί η άποψη ότι οι άνθρωποι επισκέπτονται το Άγιον Όρος για να συνομιλήσουν με σχεδόν άγιους ανθρώπους και να λύσουν τα βιοτικά τους προβλήματα. Για να προσευχηθούν, να καθίσουν στις πολύωρες ιερές ακολουθίες. Εσείς γιατί πηγαίνετε στο Άγιο Όρος;

– Δεν είναι απαραίτητο οι άνθρωποι να πηγαίνουν στο Άγιο Όρος για να λύνουν τα προβλήματά τους. Το Άγιον Όρος είναι μοναδικός τόπος στη γη που δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο. Κάποιοι θεωρούν ότι εκεί υπάρχει μια τόσο μοναδική ατμόσφαιρα, επειδή αυτός ο τόπος είναι ο κλήρος της Υπεραγίας Θεοτόκου. Μπορεί να είναι και έτσι. Όμως, υπάρχουν και άλλοι κλήροι της Υπεραγίας Δεσποίνης.

Όσο για μένα, το Άγιο Όρος είναι, πρώτα από όλα, ο τόπος όπου διαμορφώθηκε και διατηρείται από αιώνα εις αιώνα το συγκεκριμένο σύστημα καθημερινού τρόπου χριστιανικής ζωής. Είναι αυτό ακριβώς που δημιουργεί την ιδιαίτερη αγιορείτικη ατμόσφαιρα. Όπως είπε ένας φίλος μου, που μετά από μεγάλη συζήτησε πείστηκε και πήγε τελικά στο Άγιο Όρος, ο Άθως είναι το πανεπιστήμιο του χριστιανισμού όπου μπορείς να δεις τα πάντα με τα ίδια σου τα μάτια. Το αγιορείτικο πνεύμα το δημιουργούν οι άνθρωποι με την καθημερινότητά τους.

Το Άγιο Όρος είναι ο τόπος όπου οι άνθρωποι καταφεύγουν για να είναι μακριά από τη δόξα. Όταν ακούμε για έρημο και διαβάζουμε βίους ερημιτών, φανταζόμαστε καμήλες, αμμόλοφους, τόπους δίχως νερό και γυμνά από φυτά. Ναι, υπήρχαν και τέτοιες περιπτώσεις. Αλλά, έρημος, πρώτα από όλα, σημαίνει απουσία κόσμου και ησυχία. Είναι εκεί που ο άνθρωπος μπορεί να μένει μόνος του με τον εαυτό του. Με αυτή την έννοια το Άγιο Όρος είναι έρημος. Ο σκοπός για τον οποίο οι πατέρες μας κατέφευγαν στην έρημο, σε ένα ερημικό μέρος, ήταν για να βρουν τον εαυτό τους, να γνωρίσουν τον εαυτό τους ενώπιον του Θεού. Μια πολύ σημαντική πτυχή για αυτούς τους ανθρώπους ήταν να φύγουν για να είναι στην αφάνεια.

Κανείς από τους ερημίτες ποτέ δεν προσπαθούσε να φτιάξει τη δική του κατάσταση, δε ζητούσε τα του εαυτού του, αλλά αναχωρούσε από τον κόσμο. Για παράδειγμα, ο όσιος Αντώνιος των Σπηλαίων, που καταγόταν από την κωμόπολη Λιούμπετς, έφυγε για το Άγιο Όρος και, πολύ πιθανόν, δε σκόπευε να επιστρέψει στην πατρίδα του και να ιδρύσει μοναστήρι. Έγινε αλλιώς. Αυτό το λέμε υπακοή. Η Υπεραγία Δέσποινα ημών Θεοτόκος διέταξε τον ηγούμενο της Μονής όπου ασκήτευε ο όσιος, να στείλει τον Αντώνιο στο σπίτι, στη Ρωσία. Και, όταν πηγαίνει στα βουνά του Κιέβου, ο Όσιος δε ζητεί τα του εαυτού του, δεν επιδιώκει να αποκτήσει φήμη, αλλά ψάχνει για τον εαυτό του ένα σπήλαιο για να καταφύγει πάλι στην αφάνεια. Αυτό είναι κάτι που οι επόμενες γενιές όλο και πιο πολύ δυσκολεύονται να το επιδιώκουν. Στο σύγχρονο κόσμο, το να ζεις στην αφάνεια δεν είναι της μόδας. Σε όλα κυριαρχεί η διαφήμιση και η αυτοπροβολή.

Στο Άγιο Όρος, όπως έχει πει μια φορά ο καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου, ο γέροντας Γρηγόριος, καλύτερα να κρύβεσαι σε μοναστήρι. Αν πας για να ζεις σε ξεχωριστό κελλί ή σε σπήλαιο, θα γίνεις πολύ γρήγορα γνωστός και οι άνθρωποι θα αρχίσουν να λένε ότι υπάρχει ένας μοναχός ερημίτης, ασκητής που δεν επικοινωνεί με τον κόσμο, και ύστερα όλοι θα κάνουν ουρά για να τον δουν.

Έτσι, μια φορά ο γέροντας Γρηγόριος λέει στην τράπεζα: «Είναι ο τάδε μοναχός στην τράπεζα;» – «Όχι, είναι άρρωστος» – «Να, κοιτάξτε αδελφοί! (ο γέροντας επίτηδες τα έλεγε αυτά όταν ο συγκεκριμένος μοναχός απουσίαζε) Έχετε ακούσει ποτέ το όνομά του στο μοναστήρι, στην ιερή ακολουθία;» – «Όχι» – «Και γιατί δεν το έχετε ακούσει, τι λέτε; Θα σας πω: επειδή ο μοναχός αυτός είναι πάντα και παντού στην ώρα του, στις ιερές ακολουθίες, στη δουλειά. Δεν ξεχωρίζει, δεν αργεί, προσπαθεί να είναι ίδιος παντού, απαρατήρητος. Και αυτό γίνεται για πολλά χρόνια, χρόνο με το χρόνο. Ούτε ακούει ούτε ξέρει κάτι κανείς για αυτόν. Αυτός είναι ο τρόπος για να κρύβεται σήμερα κανείς από τον κόσμο. Δεν είναι επειδή είναι κάποιος σεμνός ή «σταρ», αλλά επειδή είναι σίγουρος ότι δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερο, που να μπορεί να το διαφημίζει».

Μάλλον, εδώ ακριβώς βρίσκεται αυτό που αξίζει να διδασκόμαστε και να μαθαίνουμε στο Άγιο Όρος.

Όταν ο γέροντας Γρηγόριος έμαθε ότι ήρθαν φίλοι του Μακάριου, είπε: «Ας ψάλλουν τη Λειτουργία». Αυτό μας αιφνιδίασε. Και ψέλναμε, όπως μπορούσαμε…

– Πόσο καιρό γνωρίζεστε με τον γέροντα Γρηγόριο τον Δοχειαρίτη;

– Από τον Δεκέμβριο του 2005, όταν για δεύτερη φορά επισκεφτήκαμε το Άγιο Όρος Άθω. Ευτύχησα να επισκεφτώ το Άγιο Όρος αυτή τη δεύτερη φορά με την ευλογία του καθηγουμένου της Ιεράς Μονής της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Ιωνά του πατρός Ιωνά (τώρα επισκόπου Ιωνά), μαζί με μερικούς μοναχούς από την αδελφότητα της Μονής αυτής. Προς το τέλος της επίσκεψης πήγαμε στη Μονή Δοχειαρίου στο μοναχό Μακάριο, που κατάγεται από την πόλη Γιάλτα και με τον οποίον γνωριζόμασταν όλοι. Έτσι, και γνωριστήκαμε με τον γέροντα Γρηγόριο (Ζουμή).

Παρεμπιπτόντως, σε εκείνη την επίσκεψη είχα την τύχη να γνωρίσω και να επικοινωνήσω με ακόμα έναν υπέροχο άνθρωπο, τον πατέρα Παύλο από την Ιερά Μονή του Αγίου Γρηγορίου, κάπου εξήντα χρονών, Έλληνα, που είχε μάθει ρωσικά με σκοπό να γνωρίσει τη θεολογική κληρονομιά των Ρώσων Αγίων. Έκανε μεγάλη εντύπωση σε όλους μας.

– Τι σας εντυπωσίασε σε αυτούς τους ανθρώπους;

– Πιο πολύ από όλα, μας εντυπωσίασε η πραότητα και η απλότητά τους. Στο βιβλίο «του Ιώβ» ο Κύριος, χαρακτηρίζοντας τον Ιώβ, πρώτα αναφέρει ότι είναι απλός, και μετά όλα τα άλλα.

Λοιπόν, μέσω του πατρός Μακαρίου ευτυχήσαμε να γνωρίσουμε τον γέροντα. Ο Γέροντας όταν έμαθε ότι ήρθαν φίλοι του Μακαρίου, είπε: «Να ψάλλουν τη Λειτουργία». Μας ξάφνιασε που ήταν τόσο απλό: έμαθαν ότι είμαστε φίλοι – ψάλλετε! Έτσι και έγινε, ψέλναμε, όπως μπορούσαμε, στα σλάβικα σε ελληνικό μοναστήρι. Μετά δε το τέλος της Θείας Λειτουργίας, ενθουσιαστήκαμε από το πώς όλη η αδελφότητα του μοναστηριού «εν ενί στόματι και μια καρδία» έψελνε τον Παρακλητικό Κανόνα της Υπεραγίας Δεσποίνης Θεοτόκου προς την τιμία εικόνα Της, την «Γοργοϋπήκοο».

Μετά την τράπεζα, ο γέροντας ξαφνικά λέει: «Έλα, Μακάριε, να πάμε, να μιλήσουμε με τους φίλους σου». Και περάσαμε δύο ώρες μιας μοναδικής, χαρούμενης, ζωογόνου συνομιλίας με τον γέροντα Γρηγόριο. Τραγουδήσαμε ό,τι μας ζητούσε ο γέροντας, και δημοτικά και εκκλησιαστικά, στα ουκρανικά, στα ρωσικά… Ήμασταν πολλοί που είχαμε έρθει από τον πατέρα Ιωνά – ο πατήρ Παΐσιος, ο πατήρ Ιωασάφ, ο πατήρ Σιλουανός… Ωραία εποχή, ωραίες αναμνήσεις. Ήταν πολύ ευχάριστα, εμείς είχαμε σοκαριστεί από το πόσο απλός και αναζωογονητικός ήταν ο γέροντας με τους άλλους, και από το πόσο απλόχερα πρόσφερε αγάπη.

Η Ιερά Μονη Δοχειαρίου. Άγιον Όρος…

Οι άνθρωποι πολύ συχνά «παίζουν ρόλους». Ο γέροντας ποτέ δεν προσπαθεί να αρέσει σε κάποιον ή να κάνει εντύπωση. Μπορεί και να χαστουκίσει…

– Πόσα χρόνια είναι καθηγούμενος;

– Στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου είναι καθηγούμενος από το 1980.

Όλοι οι άνθρωποι, είτε το θέλουν είτε όχι, έχουν κάτι στυλιζαρισμένο πάνω τους. Οι άνθρωποι πολύ συχνά «παίζουν ρόλους», είτε ιερείς, είτε λαϊκοί, όποιο επάγγελμα και αν κάνουν, όποια αποστολή και λειτούργημα και αν έχουν. Τέτοια είναι η φύση του ανθρώπου. Ακόμα και στην καθημερινότητα παίζουν, προσαρμόζονται στο επιλεγμένο από αυτούς στυλ, προσαρμόζονται στους άλλους ανθρώπους και τις περιστάσεις. Δεν έχω συναντήσει λιγότερο επιτηδευμένο άνθρωπο από τον γέροντα Γρηγόριο. Αυτός ο άνθρωπος δείχνει ακριβώς αυτό που είναι. Ποτέ δεν έχω δει σε αυτόν ίχνος επιτήδευσης ή να προσπαθεί να φαίνεται μπροστά σε κάποιον καλά ή άσχημα. Είναι εξαιρετικά χαρούμενος και γεμάτος από αγάπη άνθρωπος, με ασυνήθιστη ενέργεια. Ποτέ δεν προσπαθεί να αρέσει σε κάποιον ή να προκαλέσει σε κάποιον εντύπωση. Ποτέ.

Ο Γέροντας Γρηγόριος. Η Ιερά Μονή Δοχειαρίου

– Λένε ότι καμιά φορά ο γέροντας δίνει και χαστούκια;

– Όχι μόνο χαστούκια. Μπορεί ακόμα και με ξύλο να σε χτυπήσει. Κάποιοι το δέχονται μερικές φορές. Εκπληκτικό, αλλά σε αυτούς τους τυχερούληδες δεν έχω διαπιστώσει ίχνος θλίψης ή πίκρας.

Ο γέροντας σε μας: «Εντάξει λοιπόν, εγώ πάω για δουλειά, εσείς τακτοποιηθείτε και ελάτε να εργαστείτε, σας περιμένω». Για να καταλαβαίνετε, έχουμε έρθει στη Μονή Δοχειαρίου για μία μόνο ημέρα.

– Εσάς, πάτερ, σας έχει χτυπήσει;

– Βεβαίως, και πολλές φορές (γελάει). Όταν ο Γέροντας είναι θυμωμένος ή θλιμμένος, δε θα δώσει χαστούκι. Τα χαστούκια δεν είναι λόγω ενόχλησης ή θυμού. Για παράδειγμα, σε ρωτάει κάτι, εσύ απαντάς, και αυτός ως απάντηση σου δίνει χαστούκι. Θα σκεφτείς, θα συλλογιστείς, όλα σωστά, το άξιζα… Πολλοί το θεωρούν ευτύχημα να δεχτούν τέτοιο σκαμπίλι.

Είχαμε το εξής περιστατικό. Εμείς με τους φίλους μου είχαμε έρθει για πολλοστή φορά στο Άγιο Όρος. Αφού ανεβήκαμε στην κορυφή του Αγίου Όρους και προσανατολιστήκαμε ώστε να επισκεφτούμε ορισμένα μοναστήρια, αποφασίσαμε ένα μέρος από τα πράγματά μας να τα στείλουμε στην ενδοχώρα για να ελαφρύνουμε τους σάκους μας. Λέω στους φίλους μου: «να κρατήσετε μόνο τα ρούχα που δεν τα λυπάστε για δουλειά». «Γιατί;» – με ρωτάνε. «Στη Δοχειαρίου, ίσως, θα χρειαστεί να δουλέψουμε» – τους λέω. Και αυτοί μου διαμαρτύρονται: «Κοίτα, είναι τόσο ωραίο το ταξίδι μας, περάσαμε τόσα μέρη στο Άγιο Όρος, κοιμηθήκαμε σε τόσο ασκητικά μέρη, μη μας χαλάς τώρα το ταξίδι. Ποια εργασία; Υπερβολή». Τους λέω: «Εκεί είναι ο γέροντας… υπακοή…». «Μην ανησυχείς, θα βρούμε άκρη με τον γέροντά σου!» – μου λένε με χαμόγελο. Δεν τον ήξεραν ακόμη. Αλλά τα πράγματα τα κράτησαν…

Μπαίνουμε στην Μονή Δοχειαρίου και αμέσως συναντάμε στις πύλες της Μονής τον γέροντα που λάμπει καθώς πήγαινε για εργασία, με τα ρούχα της δουλειάς. Καλώς ορίσατε, ερωτήσεις, απαντήσεις, χαστούκια, όλοι χαίρονται, κάποιοι ήθελαν και άλλο οπότε μπήκαν στην ουρά για δεύτερη φορά… Εννοείται πως μου έδωσε και εμένα χαστούκι, και έλεγε ταυτόχρονα: «ξεναγός, βόλτα, τουρίστες… » (γελάει).

Η Ιερά Μονή Δοχειαρίου. Προσευχή και εργασία…

Ένας από τους φίλους αναφωνεί με έκπληξη: «Ε, εμένα έχει πολύ καιρό να με χτυπήσει κάποιος χωρίς να ανταποδώσω» – και χαμογελάει ευτυχής. Και τότε ο γέροντας λέει σε όλους μας: «Εντάξει, εγώ πάω για δουλειά, τακτοποιηθείτε, και σας περιμένω για δουλειά». Για να καταλαβαίνετε, είχαμε έρθει στη Δοχειαρίου μόνο για μια μέρα. Την επόμενη φεύγαμε. Αυτό έγινε το μεσημέρι. Ε, το ένα το άλλο, παραδοσιακό κέρασμα στο αρχονταρίκι με ρακί, λουκούμια και καφέ, τακτοποίηση. Είχε περάσει κάμποση ώρα. Λέω στους φίλους μου: «Τώρα ντους, μισή ωρίτσα κοιμηθείτε και…» Και τότε αυτοί όλοι μου λένε: «Τι λες τώρα, ποια ξεκούραση;! Εκεί είναι ο γέροντας, μας περιμένει για δουλειά!» Ώστε έτσι, σκέφτομαι. Αυτό είναι! Αυτοί που δεν ήθελαν να δουλέψουν τώρα τρέχουν πρώτοι! Τι κάναμε; Το ίδιο που έκανε όλη η αδελφότητα: ετοιμάζαμε πέτρα για οικοδομικές εργασίες στο λατομείο. Το αποτέλεσμα ήταν ότι όλοι ήταν ευτυχισμένοι.

Οι μοναχοί του Αγίου Όρους πηγαίνουν στην εκκλησία όπως ο σύγχρονος άνθρωπος στον κόσμο πηγαίνει στον κινηματογράφο, με χαρά

– Τι διαφορετικό έχουν οι αγιορείτικες ιερές ακολουθίες; Λένε ότι είναι το κάτι ξεχωριστό, σαν να ανεβαίνεις στον ουρανό.

– Οι ιερές ακολουθίες είναι κάτι το φυσικό. Δεν έχεις την αίσθηση της έντασης και του τεχνητού. Οι μοναχοί του Αγίου Όρους πηγαίνουν στην εκκλησία όπως ο σύγχρονος άνθρωπος στον κόσμο πηγαίνει στον κινηματογράφο, με χαρά! Αυτό δημιουργεί ήρεμη ατμόσφαιρα στις ιερές ακολουθίες. Όλοι ξέρουν γιατί είναι εδώ. Είναι το σπίτι τους. Επίσης, στο Άγιο Όρος υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις γιορτές και στις καθημερινές, και αυτό δίνει ένα συγκεκριμένο ρυθμό: οι γιορταστικές ιερές ακολουθίες είναι το ένα, η ακολουθία της Κυριακής είναι το άλλο, και οι καθημερινές ιερές ακολουθίες είναι το τρίτο. Και ως ένα σύνολο: οι μοναχοί που προσεύχονται ειρηνικά, η αρχιτεκτονική και η διακόσμηση των ναών, οι αγιογραφίες, η βυζαντινή μουσική, όλο αυτό δημιουργεί αξέχαστα συναισθήματα και εμπειρίες.

Υπάρχει ένα κεφάλαιο στο Τυπικό της Εκκλησίας «Περί λυχναριών» που καθορίζει το άναμμα των καντηλιών και κεριών στην εκκλησία, σε συγκεκριμένες στιγμές της Ιερής Ακολουθίας. Στα χρόνια των σπουδών μας, στις Θεολογικές σχολές, εμείς όλοι αναρωτιόμασταν γιατί σήμερα πρέπει κάποιος να ξέρει πότε να ανάβει και πότε να σβήνει τα κεριά την ώρα της ακολουθίας. Έτσι σκέφτονται οι περισσότεροι άνθρωποι της Εκκλησίας, Ανάβουμε τον κεντρικό πολυέλαιο, ανάβουμε το ηλεκτρικό φως, και αυτό είναι όλο. Και ότι τα καντήλια τα ανάβουν μόνο για να κάνουν θυσία στο Θεό.

Μόνο στο Άγιο Όρος, όπου δε χρησιμοποιείται ηλεκτρικό ρεύμα στις ιερές ακολουθίες, κατάλαβα πως «το να ανάβεις» και «να σβήνεις» φτιάχνει πραγματική μουσική. Και όλη αυτή η μουσική αρχίζει να ακούγεται όταν η ιερή ακολουθία τελείται στις τρείς η ώρα τη νύχτα. Έρχεσαι στο ναό και εκεί είναι αναμμένα μερικά καντήλια, μετά ανάβει ακόμα ένα και ακόμα ένα, μετά ανάβει λαμπάδα… Είναι μια ολόκληρη ποίηση που εκφράζεται με λυχνάρια. Για παράδειγμα, το καντήλι μπροστά στην εικόνα του Σωτήρος. Δεν κάνουμε απλά θυσία στο Σωτήρα μας, αλλά το φως του καντηλιού φωτίζει το πρόσωπο του Σωτήρος για να μπορούμε να Τον βλέπουμε. Όταν όμως ανάβουμε το ηλεκτρικό φως, τι φωτίζει το καντήλι; Τίποτα.

– Υπάρχουν λουλούδια στους ναούς στο Άγιο Όρος;

– Κάθε μοναστήρι έχει δικές του παραδόσεις. Στην Μονή Δοχειαρίου υπάρχουν πολλές παραδόσεις από την Πάτμο. Σε κάθε μεγάλη γιορτή στρώνουν στο πάτωμα διάφορη κομμένη βλάστηση. Για παράδειγμα, την Κυριακή των Βαΐων, ο ναός θα διακοσμηθεί με σταυρούς από κλαδιά από φοίνικες, το Πάσχα στο πάτωμα θα στρώσουν λεβάντα. Σε άλλες γιορτές θα στρώσουν φύλλα από εσπεριδοειδή. Επιπλέον, οι εικόνες διακοσμούνται με λουλούδια. Γι’ αυτό στο ναό υπάρχει τόσο καταπληκτικό άρωμα…

Είναι πολύ καλό που δεν επιτρέπουν γυναίκες στο Άγιο Όρος. Το Άγιον Όρος είναι έρημος. Ο μοναχός αναχωρεί για ερημικό τόπο. Πως μπορούμε να μιλάμε για γυναίκες;

– Τα διηγείστε με τόσο ενθουσιασμό ώστε να προκαλεί στον άλλον έντονη επιθυμία να δει όλη αυτή την ομορφιά, να τη νιώσει. Προκύπτει ένα ερώτημα: είναι σωστό που απαγορεύουν την επίσκεψη γυναικών στο Άγιο Όρος;

– Είναι πάρα πολύ καλό που το απαγορεύουν. Το Άγιον Όρος είναι έρημος. Ο μοναχός αναχωρεί για ερημικό τόπο. Ποιες γυναίκες, τι λέτε; Γιατί να υπάρχει γυναίκα σε ερημικό τόπο;

Το Άγιον Όρος εξ’ αρχής διαμορφώθηκε ως έδαφος ανδρικού μοναχισμού. Μπορεί, κάποτε να διαμορφωθεί κάπου «γυναικείο Άγιο Όρος», και εκεί θα είναι μόνο γυναίκες, εξαιρουμένου του κλήρου που θα πηγαίνει για να τελεί τις ιερές ακολουθίες.

Στα γυναικεία μοναστήρια στην Ελλάδα υπάρχουν «κλειστές ώρες» που δεν επιτρέπουν να μπαίνουν άνδρες, ούτε ιερείς ούτε μοναχοί ούτε λαϊκοί. Αν πάτε σε μοναστήρι ως προσκυνητής, θα σας πουν: «Να οι ώρες της επίσκεψης, όλες τις υπόλοιπες ώρες το μοναστήρι είναι κλειστό». Και αυτό είναι πολύ σωστό, έχει δοκιμαστεί και έχει αντέξει στο χρόνο.

– Διηγούνται τρομερές ιστορίες, σύμφωνα με τις οποίες όσες γυναίκες έχουν πατήσει το πόδι τους στο Άγιο Όρος, πέθαναν επί τόπου ή στο επόμενο χρονικό διάστημα, ή για όλη τους τη ζωή ήταν άρρωστες…

– Έχουν υπάρξει γυναίκες που εισήλθαν στο Άγιο Όρος και τίποτα το τρομερό δεν τους συνέβαινε. Συνέχιζαν να ζουν μετά. Το θέμα δεν είναι αν έχει πατήσει γυναικείο πόδι στο Άγιο Όρος, και αν οι μοναχοί εστιάζουν και ασχολούνται με αυτό. Όχι, δεν είναι έτσι! Απλώς δεν έχει νόημα η πρόσβαση γυναικών στο Άγιο Όρος. Το Άγιο Όρος, επαναλαμβάνω, είναι έρημος.

Γενικώς, υπήρχαν διάφορες ιστορίες: έτσι, μια φορά στις ακτές του Αγίου Όρους προσάραξε μια βάρκα με γυναίκες που προσπαθούσαν λαθραία να περάσουν στην Ελλάδα από την Τουρκία… Ήρθαν αστυνομικοί, συνέταξαν πρωτόκολλο, και το Άγιον Όρος συνεχίζει τη ζωή του.

Το σημαντικότερο είναι ο μοναχός να μην είναι αργόσχολος, να έχει συνεχώς κάτι να κάνει. Να μη ζει έχοντας περισσότερη ευημερία και άνεση από τους κοσμικούς

– Χερσόνησο, θάλασσα, ηλιοβασιλέματα, αυγή… Ρομαντικά… Στο Άγιο Όρος τα παρατηρούν;

Δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν τα παρατηρούν. Αλλά αυτή η ομορφιά του Άθω για τους αγιορείτες είναι όπως η Κριμαία για τους κατοίκους της, που δεν κολυμπούν ποτέ στη θάλασσα.

Να, για τον γέροντα Γρηγόριο το σημαντικότερο είναι ο μοναχός να μην είναι αργόσχολος, να έχει συνεχώς κάτι να κάνει. Να μη ζει έχοντας περισσότερη ευημερία και άνεση από τους κοσμικούς. Κάποιοι συμμερίζονται την άποψη του γέροντα, κάποιοι όχι…

Την Κυριακή, για παράδειγμα, ο γέροντας δίνει στους μοναχούς, στους δόκιμους, καμιά φορά και στους φιλοξενούμενους κάποια μικροδουλειά. Κάποιοι αγανακτούν και εκείνος λέει: «Τι, η γυναίκα που έχει πέντε παιδιά ξεκουράζεται την Κυριακή, ξαπλώνει στο κρεβάτι και αράζει; Η Κυριακή είναι για να είναι αραχτός κανείς;»

Πολλοί φαντάζονται το Άγιον Όρος έτσι: «Οι μοναχοί πηγαίνουν στην ιερή ακολουθία, επιστρέφουν στο κελλί, κάθονται, διαβάζουν πνευματικά βιβλία, παρατηρούν τις ομορφιές, επαναλαμβάνουν την ευχή του Ιησού Χριστού, μέχρι που να δουν τον Άγγελο. Και με αυτόν τον τρόπο πλησιάζουν στην Αιωνιότητα». Δεν είναι έτσι. Στο Άγιο Όρος οι μοναχοί προσεύχονται και εργάζονται, προσπαθώντας να αποφύγουν την όποια απραξία.

Το πιο σημαντικό στο Άγιο Όρος είναι η Ιερή ακολουθία. Όλα διαμορφώνονται γύρω από αυτήν. Και οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί να βρει εδώ το μοναστήρι που του ταιριάζει

– Σε τι συνίσταται η μοναδικότητα του Αγίου Όρους;

– Στο Άγιον Όρος βρίσκονται είκοσι μεγάλες Μονές, οι οποίες έχουν σκήτες, κελλιά, κάτι σαν παραρτήματα. Και οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί να βρει εδώ μοναστήρι που να ταιριάζει στο πνεύμα του. Ένας νηφάλια σκεπτόμενος και λογικός άνθρωπος μπορεί να ασκητεύει σε οποιαδήποτε Μονή. Αν είναι θέλημα Θεού, εννοείται. Υπάρχουν μοναστήρια που δίνουν προτεραιότητα στη φυσική εργασία, υπάρχουν και άλλα που επικεντρώνονται στη διανοητική εργασία.

– Με τι ασχολούνται οι μοναχοί στον ελεύθερο χρόνο μετά την προσευχή; Ποιες δουλειές σας πρότειναν να κάνετε;

– Ένα μοναστήρι έχει αρκετά μεγάλη έκταση, ένα ολόκληρο νοικοκυριό. Να καθαρίζεις τον ναό, την αυλή, τα κτίρια για την αδελφότητα, τα ξενοδοχεία για προσκυνητές… Κάποιοι εργάζονται στην τράπεζα, άλλοι στους κήπους και τους λαχανόκηπους, κάποιοι στα καθαριστήρια, άλλοι στο εργαστήριο αγιογραφίας, άλλοι στο εργαστήριο της ξυλογλυπτικής ή στο σιδηρουργείο.

Υπάρχουν μοναστήρια όπου αυτές οι εργασίες γίνονται κάθε μια ξεχωριστά. Υπάρχουν, όμως, και μοναστήρια όπου οργανώνουν ώστε όλοι μαζί να τα κάνουν όλα. Η Μονή Δοχειαρίου είναι ένα τέτοιο μοναστήρι. Οικοδομές, επισκευές, εργασία στους λαχανόκηπους και κήπους. Δε χρειάζεται να ψάχνεις για δουλειά, υπάρχει πολλή.

Το κάθε μοναστήρι ορίζει πόση ώρα πρέπει να αφιερώνεται στην εργασία. Το σημαντικότερο είναι οι Ιερές Ακολουθίες. Όλα οργανώνονται γύρω από αυτές.

Πρέπει να πηγαίνει κανείς στο Άγιος Όρος απλά, σαν να πηγαίνεις στο χωριό, στον αγαπημένο σου παππού. Το σημαντικότερο είναι να καταλάβεις γιατί πας, και να βυθιστείς στη σιωπή για να ακούσεις τον Θεό

– Πως φτιάχνεται κανείς για να πάει στο Άγιο Όρος;

– Να μην φτιάχνεται. Μπορεί κανείς να αναφερθεί σε διάφορες έξυπνες υποδείξεις: π.χ. να φτιάχνεσαι για τη μετάνοια, για προσευχή και άλλα… Στο Άγιο Όρος πρέπει να πηγαίνει κανείς απλά, σαν να πηγαίνει στο χωριό, στον αγαπημένο του παππού. Να μη φορτώνεις με πολλά το κεφάλι σου. Το σημαντικότερο είναι να συνειδητοποιείς για ποιο λόγο πηγαίνεις ώστε να μη σπαταλάς το χρόνο σου. Να βυθίζεσαι σε εσωτερική σιωπή και να ακούς τι θα σου πει ο Θεός.

Εν κατακλείδι, να παραθέσω μια ιστορία που μας είχε πει ο γέροντας Γρηγόριος. Μια φορά στο Άγιο Όρος είχε έρθει ένας άνθρωπος ο οποίος ήταν μέλος μιας οργάνωσης για την προστασία των μνημείων κληρονομιάς. Καθώς αυτός προχωρούσε στο μοναστήρι, όλη την ώρα κάτι έλεγε στον γέροντα. Κάποια στιγμή, ο γέροντας τον έβγαλε έξω στις πύλες εισόδου του μοναστηριού και του λέει έτσι με πολλή αγάπη: «Κοίτα, όποιος μπαίνει εδώ για πρώτη φορά, έχει δικαίωμα μόνο να σωπαίνει και να προσέχει. Όποιος μπαίνει για δεύτερη φορά, μπορεί και να βλέπει και να ακούει. Όποιος για τρίτη φορά έρχεται, μπορεί να λέει και κάτι».