Το ζωντανό νερό της ερήμου Μέρος Β.

***

Παίρνω από το εκθετήριο τον Οδηγό και ξεκινάω την περιήγησή μου στο μοναστήρι.

Το εξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλύτη

Το μοναστικό συγκρότημα δεν έχει κάποιο ενιαίο αρχιτεκτονικό στιλ. Ας το ονομάσουμε arizona style. Οι βυζαντινές, σέρβικες, ελληνικές, ρουμάνικες και ρωσικές επιρροές στην αρχιτεκτονική των εκκλησιών είναι φανερές. Η μεσογειακή πολυτέλεια του μοναστηριακού πάρκου και η ισπανική γραφικότητα στα σιντριβάνια και στα κιόσκια, όλο αυτό αρμονικά συνδυάζεται και πολύ ωραία αντανακλά το πνεύμα της Ορθοδοξίας.

Ο Ιερός Ναός του Οσίου Αντωνίου του Μεγάλου, το καθολικό της μονής, κτίστηκε σε στιλ παραδοσιακής βυζαντινής βασιλικής. Σχεδόν όλες οι εικόνες και η εσωτερική διακόσμηση του ναού είχαν έρθει από την Ελλάδα. Η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου – η Παναγία η Αριζονίτισσα – είχε αγιογραφηθεί ειδικά για το μοναστήρι.

Το εξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλύτη με το χρυσό βολβοειδή τρούλο θυμίζει ρωσικό εκκλησάκι.

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, με το ψηλό καμπαναριό, με έντονα χρωματιστά κεραμίδια και με τοίχους από πολύχρωμες πέτρες είναι τυπικό παράδειγμα ρουμάνικης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής. Όλοι οι ναοί είναι ωραίοι, αλλά αυτός, κατά τη γνώμη μου, είναι ο πιο όμορφος. Εκπλήσσει ιδιαιτέρως η περίτεχνη ξυλογλυπτική, οι ιδιότροπες ξύλινες δαντέλες στο ταβάνι, στα σκηνώματα, στα εικονοστάσια, στις κορνίζες.   

Στο κέντρο ενός από τα σιντριβάνια έχει τοποθετηθεί μεγάλος πέτρινος σταυρός. Τα σιντριβάνια στο μοναστήρι δεν κλείνουν ούτε τη νύχτα, αλλά αντίθετα, φωτίζονται από τα φανάρια. Το τεράστιο άσπρο του σταυρού αστράφτει σαν φάρος και αντικατοπτρίζεται στο γαλάζιο νερό, βοηθώντας έτσι τους νέους προσκυνητές ώστε να μην χάνονται στους λαβύρινθους του μοναστηριακού κήπου, όταν για πρώτη φορά πηγαίνουν από το κτίριο που μένουν για την αγρυπνία.   

Πίσω από τις πύλες του μοναστηριού αρχίζει το μονοπάτι που, μέσα από πυκνή βλάστηση κάκτου, οδηγεί στο λευκό λιθόκτιστο ναό που γραφικά κάθεται στην κορυφή βραχώδους λόφου. Αυτός είναι ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία, τελευταίο οικοδομικό έργο του μοναστηριακού συγκροτήματος. Η πρώτη Θεία Λειτουργία τελέστηκε στο ναό στις 20 Ιουλίου του 2008, στη γιορτή του Προφήτη Ηλία.

Ο ερημικός κήπος γύρω από το μοναστήρι είναι εξολοκλήρου δημιούργημα του Θεού. Ούτε μοναχοί, ούτε λαϊκοί έβαλαν το χέρι τους εδώ. Τώρα είμαστε στον Απρίλιο και τριγύρω σαν φουντωτά κίτρινα σύννεφα είναι διασκορπισμένοι θάμνοι πάλο βέρντε, ανθισμένοι κάκτοι τσόγια που μοιάζουν με λούτρινα αρκουδάκια. Θυμάμαι πόσο συγκινήθηκα, όταν για πρώτη φορά είδα αυτούς τους γλυκούς φουντωτούς κάκτους και πόσο ήθελα να τους χαϊδέψω. Τώρα όμως ξέρω πολύ καλά ότι οι καρποί-χεράκια τους έχουν την ιδιότητα να εκτοξεύονται και να κολλάνε πάνω σου με τα αιχμηρά τους «νυχάκια». Και πάλι, παρά την εμπειρία που έχω, υποκύπτω στον πειρασμό να βγω από το μονοπάτι για να βγάλω φωτογραφία με το λαγό αντιλόπης της Αριζόνα. Μόνο που ο λαγός εξαφανίστηκε και εγώ ακόμα προσπαθώ να ξεκολλήσω την μακριά μου φούστα από τον κάκτο.

Ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία

Η φαρδιά σκάλα με τις μαντεμένιες κουπαστές καταλήγει σε μια στρόγγυλη πέτρινη πλατειούλα. Ο Ναός μοιάζει με κάτασπρο αυγουλάκι πάνω σε πολύχρωμο πέτρινο πιατάκι. Ανοίγω την πόρτα με το κλειδί που μου έδωσαν στο εκθετήριο. Στις ξύλινες δαντέλες των εικονοστασίων είναι τα πρόσωπα των Αγίων, των Αρχαγγέλων και των προφητών. Από το ταβάνι, μέσα από τα ανοίγματα των παραθύρων, χύνεται ηλιακό φως στο γαλάζιο τρούλο όπου είναι αγιογραφημένος ο Σωτήρας. Ένας δόκιμος έρχεται για να κάνει καθαριότητα στο ναό. Είναι εμφανές ότι δε θέλει να με ενοχλεί και ρωτάει, αν θα μπορούσα να σκουπίσω εδώ όταν τελειώσω. Βάζω όλα μου τα δυνατά για να σκουπίσω αυτό το υπέροχο πρασινωπό μαρμάρινο πάτωμα, αλλά καταφέρνω να μαζέψω μόνο μια μικρούλα χούφτα σκουπίδια.

Σώφρων επιστρέφω παίρνοντας τον ασφαλτόδρομο. Γύρω μου απλώνονται πορτοκαλιές, λεμονιές, ελιές. Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι μόλις 20 χρόνια πριν η γη εδώ ήταν άνυδρη και άγονη, αν εξαιρέσουμε τους λαγούς αντιλόπης και τους κάκτους τσόγια που προσποιούνται πως είναι καλοί και γλυκείς.

Σήμερα είναι Μεγάλη Πέμπτη. Η συγκάτοικος με ρωτάει, αν συμφωνώ να βοηθήσω στην κουζίνα να βάψουμε αυγά. Και πηγαίνω για το πρώτο στη ζωή μου μοναστικό διακόνημα. Στην κουζίνα όλα βράζουν, κοχλάζουν και ψήνονται. Παρόλα τα κλιματιστικά, στην κουζίνα μέσα έχει περισσότερη ζέστη από ό,τι έξω, μεσημέρι στην Αριζόνα (βέβαια, τώρα είμαστε μόλις στον Απρίλη). Εμείς είμαστε εδώ οχτώ βοηθοί –προσκυνήτριες. Μαζί μας είναι και ένας υπεύθυνος μοναχός με άσπρη γενειάδα και ένας νεαρός βοηθός από τους λαϊκούς. Μιλάνε, ως επί το πλείστον, ελληνικά. Στο μοναστήρι περίπου τα δύο τρίτα των προσκυνητών είναι Έλληνες. Η ίδια περίπου αναλογία ισχύει και στους μοναχούς. Οι περισσότεροι Έλληνες είναι ντόπιοι, καναδοί και αμερικάνοι. Ζωηρές Ελληνίδες, μαζεμένες πάνω από το καζάνι, ψάχνουν τον καλύτερο τρόπο για να βγάλουν τη βαφή από τα φακελάκια.

Και μετά αρχίζει, όπως αγαπάνε να λένε οι Αμερικανοί, το fun, η διασκέδαση. Βάζουν τα αυγά στα πράσινα πλαστικά κιβώτια. Βυθίζουν τα κιβώτια στα τεράστια μεταλλικά καζάνια όπου τα αυγά βράζουν και βάφονται. Στα τραπέζια βλέπω πιάτα με κεχριμπαρένιο ελαιόλαδο παραγωγής του μοναστηριού και στοίβα από άσπρες μικρές πετσέτες. Ένας Έλληνας-βοηθός χαρούμενος βγάζει το ένα κιβώτιο μετά το άλλο με τα καυτά, ίσα που αντέχουν τα χέρια, φρεσκοβαμμένα αυγά. Πετσέτα στο λάδι, αυγό στην πετσέτα, και να το, λάμπει και αστράφτει σαν… πασχαλινό αυγό!

Τα κόκκινα αυγά, τοποθετημένα στις θήκες, βρίσκονται στο τραπέζι δίπλα στο παράθυρο και λάμπουν στον ήλιο. Τι υπέροχες μυρωδιές απ’ τα φρεσκοψημένα τσουρέκια! Ζαλίζεσαι.   

– Θα χαρώ πολύ να δουλέψουμε ξανά το επόμενο Πάσχα, μου λέει η Μαρία. Το λέει, μάλλον, από ευγένεια, αλλά είναι πολύ ευχάριστο.

– Πόσα είναι τα αυγά; - ρωτάω να μάθω.

– Τρείς χιλιάδες, - απαντάει πανηγυρικά η Μαρία.

Όλοι τους έχουν τα χέρια μέχρι τον αγκώνα στη βαφή, η οποία, παρεμπιπτόντως, αποδείχτηκε ποιοτική – έφυγε μόνο τη δεύτερη μέρα.

Οι συγκάτοικοί μου στο δωμάτιο είναι τρείς νεαρές γυναίκες. Η Σιβανί είναι δασκάλα που είχε μετακομίσει πρόσφατα από το Σικάγο στην Αριζόνα. Γεννήθηκε στην Αμερική, αλλά οι γονείς της είναι από την Ινδία. Η οικογένεια της Σιβανί δεν είναι πολύ θρησκευόμενη. Είχε καιρό που έψαχνε τη θρησκεία της και διάλεξε την Ορθοδοξία, επειδή μόνο σε αυτήν βλέπει βάθος και καθαρότητα που χρειάζεται. Βλέπω το συγκεντρωμένο σοβαρό της πρόσωπο τη μια στην ακολουθία, την άλλη στο γραφείο του γέροντα Παϊσίου, όπου έχει αποσυρθεί σε μια γωνιά στο πάτωμα, και κάτι γράφει επιμελώς, καθώς ετοιμάζεται για εξομολόγηση. Στο μοναστήρι η Σιβανί έρχεται για τέταρτη φορά.

Η Μαρία είναι ρωσίδα από το Σαν Ντιέγκο, αλλά εμείς μόλις που ανταλλάξαμε μερικές λέξεις. Η Μαρία, από όσο κατάλαβα, σχεδόν αδιαλείπτως κάνει την προσευχή του Ιησού με κομποσκοίνι και απλά δεν μπορεί, δεν επιτρέπεται να αποσπάται και να ξοδεύει χρόνο για ανώφελες κουβέντες. Κι όμως αυτή ήταν που με είχε ρωτήσει αν μπορώ να βοηθήσω στο διακόνημα στην κουζίνα και την ευχαριστώ πολύ.

Την Ελένη (σχεδόν όλες οι Ελληνίδες που είχα γνωρίσει είχαν ή το όνομα Μαρία ή Ελένη) την είδα μόνο την ημέρα της αναχώρησής μου. Είχε έρθει από τον Καναδά για πασχαλινή ιερή ακολουθία την παραμονή το βράδυ. Πέντε μέρες οδήγησης και αύριο κιόλας αναχωρεί.

Ο Ράιμοντ είναι καθηγητής ιστορίας από το Νέο Μεξικό, διδάσκει σε κέντρα απομόνωσης ινδιάνων. Άρχισε να πηγαίνει στο μοναστήρι 14 χρόνια πριν, ουσιαστικά από την ίδρυσή του. Βοηθούσε στην οικοδομή, γνωρίζει καλά και είναι φίλος με πολλούς μοναχούς. Ένας από τους μοναχούς ήταν πρώην συμφοιτητής του. Ο Ράιμοντ βαπτίστηκε, όταν ήταν πάνω από πενήντα, μετά το θάνατο του πατέρα του. Ο πατέρας του πήρε μέρος στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Όταν επέστρεψε από τον πόλεμο, νόμιζε ότι δεν πιστεύει πλέον στον Θεό. Όταν πέθαινε όμως, είχε πει: «Όχι, τώρα ξέρω σίγουρα ότι εκεί Κάποιος υπάρχει». Ο Ράιμοντ ήταν δίπλα του εκείνη τη στιγμή.   

– Ράιμοντ, γιατί η Ορθοδοξία;

Ο Ράιμοντ, δάσκαλος από το Νέο Μεξικό με τον μοναχό πρώην συμφοιτητή του

– Ένας φίλος μου ισχυρίζεται ότι οι άλλες θρησκείες απευθύνονται στον εγκέφαλο, στα αυτιά, στα μάτια. Η Ορθοδοξία όμως είναι in your bones.

(Κυριολεκτική μετάφραση είναι «μέσα στα κόκκαλά σου». Δηλαδή είναι η απόλυτη σιγουριά, βασισμένη στην εσωτερική βεβαιότητα και όχι στα εξωτερικά αποδεικτικά).

– Ο μοναχός έχει πολύ δύσκολη ζωή, συνεχίζει ο Ράιμοντ, γι’ αυτό είναι σημαντικό για αυτόν να έχει χιούμορ. Πάντα, όταν μιλάω με μοναχούς, προσπαθώ να τους πω κάτι αστείο.

Διαβάζοντας το βιβλίο του γέροντα Εφραίμ (Μωραΐτη) «Ο γέροντάς μου Ιωσήφ ο Ησυχαστής και Σπηλαιώτης», κατάλαβα πόσο πολύ ακριβές είναι αυτό το σχόλιο του Ράιμοντ. Το βιβλίο πράγματι είναι γεμάτο ωραίο χιούμορ.

Η πρώτη ιερή ακολουθία στην οποία βρίσκομαι στον Ιερό Ναό του Αγίου Αντωνίου είναι τα δώδεκα Ευαγγέλια. Τρέμουν τα φωτάκια και οι σκιές κινούνται εκεί, στο βάθος της Ωραίας Πύλης. Ο αέρας πάλλει και κολυμπάει από τη ζέστη των εκατοντάδων κεριών. Στο δεξιό και αριστερό χορό ψέλνουν με τη σειρά μια ο ένας μια ο άλλος. Οι φωνές ηχούν αργόσυρτα και πολύ μελωδικά. Ακόμα και όταν οι ψαλμωδίες τελειώνουν, για κάποιες στιγμές, ο ήχος παραμένει στον αέρα, σαν από καμπάνα ή από χορδή. Οι περισσότεροι παρακολουθούν διαβάζοντας από τα βιβλία. Ηλικιωμένες Ελληνίδες είναι ντυμένες με καθιερωμένα μαύρα κλειστά ρούχα. Ανάμεσα στους άντρες είναι πολλοί νέοι, κάποιοι είναι τελείως νεαροί. Σε αυτή την ακολουθία βλέπω για πρώτη φορά τον γέροντα Εφραίμ. Ακριβέστερα, καταλαβαίνω ότι αυτός είναι…

Όταν μια από τις γυναίκες στο μοναστήρι είπε ότι ο γέροντας Εφραίμ είναι πολύ sweet (γλυκός), εξεπλάγην, επειδή έβρισκα πολύ παράξενο το συγκεκριμένο χαρακτηρισμό για έναν μοναχό. Τώρα καταλαβαίνω τι εννοούσε. Ο γέροντας διατηρεί μέχρι και τώρα εσωτερική και εξωτερική παιδικότητα. Σοφός, άγιος, δάσκαλος, χωρίς καμία ανάγκη αυτοπροβολής. Στις σελίδες του βιβλίου του συναντάμε το χαρούμενο και αγαθόψυχο μοναχό-παιδί.

Από τη συνομιλία με τον πατέρα Σεραφείμ:

– Ο γέροντας Εφραίμ είναι άνθρωπος ο οποίος απέκτησε τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Είναι ολόκληρος αγάπη και σοφία. Σαν μαγνήτης προσελκύει τους ανθρώπους. Αρκεί να τον κοιτάξεις και παίρνεις μια δόση ζωντάνιας. Απλά ξεχειλίζει από εσωτερική πνευματική χαρά και την εκπέμπει. Ο Άγιος Σεραφείμ, επίσης, είχε κάθε μέρα τέτοια χαρά, και αντί για χαιρετισμό έλεγε: «Χαίρετε, παιδιά μου».

***

Οι ιερές ακολουθίες τη Μεγάλη Εβδομάδα τελούνται συνεχόμενα, με μικρά διαλείμματα για ύπνο, αλλά αυτό το τελευταίο είναι για τους προσκυνητές. Αλλά πότε κοιμούνται οι μοναχοί, δεν το καταλαβαίνω και πολύ καλά. Οι μοναχοί σηκώνονται για να κάνουν τον μοναχικό τους κανόνα τις πρώτες νυκτερινές ώρες. Πρέπει να διαβάσουν την προσευχή του Ιησού χίλιες διακόσιες φορές. Μετά κάνουν μετάνοιες, διαβάζουν πνευματικά βιβλία, όταν τους μένει χρόνος. Μετά, έχουν την ιερή ακολουθία μέχρι τις τέσσερις το πρωί. Μετά από σύντομο ύπνο, ξανά ακολουθία. Μετά, οι μοναχοί πηγαίνουν για διακονήματα. Ορισμένοι στην κουζίνα, άλλοι στις γεωργικές και κηπουρικές εργασίες, κάποιοι στο εκθετήριο, όπως ο πατέρας Σεραφείμ. Το πρωί τελείται ο κανόνας της προσευχής με το κομποσχοίνι, και στη διάρκεια της ημέρας οι μοναχοί αδιαλείπτως προσεύχονται φωναχτά, λέγοντας την προσευχή του Ιησού χωρίς να μετράνε. Το βράδυ πάλι ακολουθία.

Ο όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου. Μου αρέσει πολύ να έρχομαι νωρίτερα για την ακολουθία, τότε που οι νεωκόροι μόλις αρχίζουν να ανάβουν καντήλια. Οι σκούρες σκιές των μοναχών κινούνται ανάλαφρα στο χώρο του ναού, προσκυνάνε τις εικόνες, πηγαίνουν στα στασίδια, μετακινώντας συνεχώς τους κόμπους από το κομποσχοίνι. Αυτοί που έρχονται νωρίτερα έχουν τις δικές τους αγαπημένες θέσεις. Εγώ πάντα στέκομαι δίπλα στην εικόνα του Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου. Μπροστά στο πάτωμα, κάθονται στη σειρά τα παιδιά, προστατεύοντας με πάθος τα κεριά τους. Όταν τα πόδια δεν κρατάνε καθόλου, μπορεί κάποιος από τους μεγάλους να βολευτεί δίπλα στα παιδιά.

Οι ιερείς αλλάζουν τα σαρακοστιανά μαύρα άμφια και φοράνε άσπρα. Ευλόγησον ο Θεός την έβδομη ημέρα, το ευλογημένο Σάββατο, ημέρα της ανάπαυσης. Ο επιτάφιος στολισμένος με φύλλα από άσπρα και κόκκινα τριαντάφυλλα. Πριν από την περιφορά του Επιταφίου, μαζεύουν προσεκτικά τα φύλλα σε καλάθι. Και μετά, πάνω μας έρχεται μια υπέροχη ροζ βροχή από φύλλα ποτισμένα με αγιασμό. Τα παιδιά και οι ενήλικες προβάλλουν τα πρόσωπά τους για να εξασφαλίσουν αυτές τις ευωδιαστές σταγόνες και προσεκτικά μαζεύουν τα φύλλα από το πάτωμα. Η ίδια σηκώνω δύο άσπρα και δύο κόκκινα φύλλα.

Αρχίζει η λιτανεία. Η νύχτα στην Αριζόνα είναι ήσυχη. Ούτε τα τζιτζίκια δεν ακούγονται, κρύφτηκαν. Δεν έχει καθόλου αέρα, δε χρειάζεται να προστατεύεις τη λαμπάδα σου με το χέρι. Πίσω από μια βεντάλια από φοίνικες και από ασημένιες δαντέλες ελιάς κολυμπάει μισό το φεγγάρι. Κάνουμε περιφορά του Επιταφίου γύρω από το Ναό, με τις καμπάνες πένθιμες, και επιστρέφουμε. Ο κόσμος μάζεψε όλα τα φύλλα από κάτω, και μόνο εκεί που ήταν ο Επιτάφιος, έμειναν οι κόκκινες σταγόνες.

Το Σάββατο, στη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου κοινώνησα των Αχράντων Μυστηρίων στην Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου.

Μετά τη Λειτουργία και πριν από την βραδινή ακολουθία, έλαβα την ευλογία του γέροντα Παϊσίου ώστε να γράψω άρθρο σε ένα ρώσικο επαρχιακό ορθόδοξο περιοδικό. Ο γέροντας Εφραίμ δέχεται, ως επί το πλείστον, Έλληνες. Δε μιλάει αγγλικά. Έλληνες πηγαίνουν σε αυτόν, όχι μόνο από όλες τις άκρες της Αμερικής και του Καναδά, αλλά και από την Ελλάδα. Ρώτησα δύο ηλικιωμένες Ελληνίδες από την Καλαμάτα: γιατί ήρθαν τόσο μακριά; Αφού στην πατρίδα τους υπάρχουν τόσα μοναστήρια και τόσοι γέροντες; Μου είπαν ότι ο γέροντας, για τις οικογένειές τους, ήταν πατέρας και σύμβουλος, από τότε που ήταν στην Ελλάδα. Είναι άγιος. Είναι (η γυναίκα προσπαθεί να βρει κατάλληλη λέξη στην ξένη γλώσσα) gold, χρυσός, θησαυρός. «Ερχόμαστε σε αυτόν για εξομολόγηση και για βοήθεια, όταν δυσκολευόμαστε».

Πηγαίνω για γεύμα. Τώρα είναι η ώρα να πω λίγα λόγια για την μοναστηριακή τράπεζα. Το φαγητό είναι απλό, αλλά πολύ νόστιμο. Ακόμα και στην περίοδο της νηστείας. Στο βιβλίο του γέροντα Εφραίμ περιγράφεται η υπέροχη φασολάδα που μαγείρευε ο γέροντας Ιωσήφ. Δεν ξέρω, αν είναι η συνταγή του γέροντα, αλλά η σούπα πράγματι είναι λουκούμι. Και το ψωμί είναι εξαίσιο. Και οι ελιές και το αρτεσιανό νερό. Και ο ντόπιος χυμός γκρείπφρουτ και το ελαιόλαδο! Καρύδια, σταφίδες, χαλβάς… Αλλά όλες αυτές οι νοστιμιές είναι για τους προσκυνητές, επειδή οι μοναχοί τη Μεγάλη Εβδομάδα κρατάνε αυστηρή νηστεία.

Προσπαθώ, έστω και λίγο, να κοιμηθώ πριν τον Όρθρο του Πάσχα αλλά είναι αδύνατο. Και στις έντεκα είμαι στην εκκλησία, όπου ήδη είχε μαζευτεί κόσμος. Πάρα πολλοί ντόπιοι Ρώσοι, από το Φοίνιξ, από το Τουσόν και από τις άλλες μικρές γύρω πόλεις. Μια νέα γλυκιά γυναίκα, η Νατάσα, ζει κοντά και έχει έρθει με τρείς κόρες της. Και η μαμά και οι κόρες είναι ντυμένες με παραδοσιακή ρώσικη στολή. Στην πόλη τους έχουν μικρή ορθόδοξη ενορία, και στις μεγάλες γιορτές πολύ συχνά έρχονται στο μοναστήρι.   

Η Λίλα και οι φίλοι της Μολδαβοί συνομιλούν με τους μονάζοντες.

Η Λίλα είναι Μολδαβή, αλλά ζει πολύ καιρό στην Ισπανία. Στην Αμερική έχει φίλους από τη Μολδαβία. Και να, η Λίλα, ο Ανατόλιος, ο Δημήτρης, ο Γιούριϊ και ο Νάτικ από το Αζερμπαϊτζάν, ήρθαν εδώ, στην Αριζόνα, από το Σικάγο, για να γιορτάσουν τη Λαμπρή.

Ο ναός είναι βυθισμένος στο μισοσκόταδο. Από τα δεξιά βλέπω μια ανεξήγητη για μένα κινητικότητα. Επιτέλους, καταλαβαίνω ότι σχηματίζεται ουρά για να πάρουν ευλογία από τον γέροντα Εφραίμ. Για κάποιο λόγο δεν αποφασίζω αμέσως να μπω σε αυτή την αργή και γιορτινή σειρά.

Ο γέροντας με ευλογεί. Επίσης, πολύ γλυκά με χαϊδεύει στο κεφάλι. Και γελάει τελείως παιδικά όταν από το άγχος πηγαίνω σε λάθος κατεύθυνση και μου δείχνει με το χέρι που πρέπει να πάω.

Τι νιώθω; Ευγνωμοσύνη, συγκίνηση, αίσθηση ότι είμαι κοινωνός εκείνου που είναι πολύ παραπάνω από μένα… Μου είναι το ίδιο δύσκολο να εξηγήσω, όπως και στις Ελληνίδες από την Καλαμάτα, που έκαναν τόσο μεγάλο δρόμο για την Αριζόνα.

Η ώρα πλησιάζει μεσάνυχτα. Πλέον, η κινητικότητα παρατηρείται στο δικό μας μισό. Όλοι πηγαίνουν στον γέροντα Παΐσιο για να ανάψουν την λαμπάδα από τη δική του. Αρχίζει η πανηγυρική λιτανεία. Ηχεί το χαρμόσυνο: «Χριστός Ανέστη! Αληθώς Ανέστη!». Επιστρέφουμε στο ναό, πλημμυρισμένο από ζωντανό φως εκατοντάδων κεριών ενός τεράστιου πολυελαίου. Στους ναούς του μοναστηριού δεν υπάρχει ηλεκτρικό φως. Η μικρή Μαρία, η κόρη της Νικόλ, προσκυνήτριας που μένει στο κτίριο μας, κυνηγάει ηλιαχτίδες που πετάνε στον αέρα και χορεύει με μουσική που οι άλλοι δεν ακούνε. Η Μαρία και η Νικόλ ήρθαν εδώ από το Αϊντάχο, το πιο υποβαθμισμένο μέρος της Αμερικής, όπου το χειμώνα όλη η πολιτεία σκεπάστηκε με χιόνι.

Και δεξιά, στην αντρική πλευρά για κάποιο λόγο, κοιμάται πολύ γλυκά στο πάτωμα, ανάμεσα σε προσκυνητές που με περίσσεια φροντίδα της έφτιαξαν χώρο, ένα κορίτσι τριών χρονών με κόκκινο καλσόν και μπλε παπουτσάκια.

Η Κυριακή του Πάσχα, μετά την ακολουθία

Την Κυριακή έχουμε υπέροχο καιρό. Ο ήλιος της ερήμου δεν καίει αλλά ζεσταίνει, ακριβώς όπως στη Ρωσία, το Πάσχα. Στη Ρωσία, το Πάσχα ο ήλιος λάμπει και στην Αριζόνα συννεφιάζει. Ο Κύριος πάντα ξέρει τι χρειάζεται ο καθένας. Λέω σε όλους που γνώρισα τώρα τελευταία: «Χριστός Ανέστη!» Και πολύ συχνά ακούω την απάντηση: «Βαΐστινου Βασκρέσε!» (Αληθώς Ανέστη!).

Αγοράζω βιβλία και εικόνες στο εκθετήριο. Και ακόμα μία μεγάλη για την ενορία μας. Μου αρέσει πολύ το όνομα της εικόνας: «Γλυκοφιλούσα».

Με όλη αυτή την προετοιμασία για το ταξίδι επιστροφής, πρώτη φορά αργώ στην ακολουθία και δεν μπορώ να περάσω στη συνηθισμένη μου θέση. Στέκομαι πίσω. Και ξαφνικά, ακούω ακριβώς μπροστά μου τον πατέρα Σεραφείμ, που πρόσφατα έχει χειροτονηθεί διάκονος, να διαβάζει το Ευαγγέλιο του Ιωάννη στα παλαιοσλαβικά, εκείνο το μέρος που λέει για την δεύτερη εμφάνιση του Αναστάντα Σωτήρα στους μαθητές.

Εδώ, στο μοναστήρι, τη Μεγάλη εβδομάδα, άκουγα όλες τις ακολουθίες σε ξένη για μένα γλώσσα, τις άκουγα σαν μουσική, κολυμπώντας σαν σε ρεύμα μαζί με όλους, χωρίς να χρειάζεται να ξέρω ελληνικά: ποιος, άραγε, ξέρει τη γλώσσα του κύματος ή της παλίρροιας; Εδώ δεν ένιωθα περιττή ούτε στην κοινή λύπη, ούτε στη κοινή γιορτή, γεγονός που συμβαίνει σπάνια σε ξένο γλωσσικό περιβάλλον.

Και όμως, τώρα, ακούγοντας την ήρεμη και κατανοητή φωνή του πατέρα Σεραφείμ, χαίρομαι τη μητρική μου γλώσσα και ευγνωμονώ τους Έλληνες για αυτή την διπλή γιορτή: «Ο Ιησούς τους είπε πάλι: «Ειρήνη σ’ εσάς! Όπως ο Πατέρας έστειλε εμένα, έτσι στέλνω κι εγώ εσάς». Έπειτα από τα λόγια αυτά, φύσηξε στα πρόσωπά τους και τους λέει: «Λάβετε Πνεύμα Άγιο. Σε όποιους συγχωρήσετε τις αμαρτίες, θα τους είναι συγχωρημένες, σε όποιους τις κρατήσετε ασυγχώρητες, θα κρατηθούν έτσι». (Ιω 21-23).

Καθόμαστε με τον πατέρα Σεραφείμ κοντά στις κεντρικές πύλες, δίπλα στο μεγάλο στρόγγυλο κιόσκι – αρχονταρίκι. Εδώ ο κόσμος συναντιέται, συνομιλεί, γνωρίζεται, ξεκουράζεται με φόντο το ήσυχο ήχο του σιντριβανιού.

Ο πατήρ Σεραφείμ τελείωσε το Ινστιτούτο Αεροπορίας της Μόσχας. Στην Αμερική πήγε για να συνεχίσει τις σπουδές του. Στο Πανεπιστήμιο Αλαμπάμα έκανε το μεταπτυχιακό και υποστήριξε τη διατριβή του.

– Και πώς έγινε που αλλάξατε τόσο ριζικά τη ζωή σας;

– Ο άνθρωπος πρέπει να έχει την ειδική κλήση και τη Χάρη από τον Θεό για να μείνει στο μοναστήρι και να μην επιστρέψει στον κόσμο. Κάθε άνθρωπος νιώθει αυτή την κλήση κάποια στιγμή της ζωής του. Εμένα μου είχε συμβεί μερικούς μήνες, μετά τη βάπτισή μου. Εγώ, όταν είχα έρθει εδώ το 1996, άρχισα να πηγαίνω σε ορθόδοξη αμερικάνικη εκκλησία. Ενάμιση χρόνο ήμουν κατηχούμενος, μετά βαπτίστηκα. Ήμουν 26 ετών. Μετά από τη βάπτιση, ένιωθα πολύ δυνατή επιθυμία να μονάσω, και ένας ιερέας μου σύστησε το μοναστήρι στην Αριζόνα. Ο πνευματικός αυτού του ιερέα ήταν πνευματικό παιδί του γέροντα Εφραίμ. Μετά πήγα στη Ρωσία όπου έψαχνα για συμβουλές. Ζούσα απέναντι από το μετόχι της Λαύρας της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Σεργίου. Ο αρχιμανδρίτης Λογγίνος, ο μελλοντικός Μητροπολίτης Σαράτοβ και Βολσκ, ήταν εκεί εφημέριος. Είχαμε πολύ μακρά συζήτηση. Ο πατήρ Λογγίνος μου είπε: «Να πας σε αυτό το μοναστήρι. Αν ο γέροντας σε δεχτεί ως μαθητή, είναι ο δρόμος σου». Και με ευλόγησε.

– Γιατί θέλατε, οπωσδήποτε, να γίνετε μοναχός; Αφού μπορείτε να ζείτε πνευματικά και στον κόσμο. Ή είναι, όπως λένε, η μοίρα;

– Δεν υπάρχει η έννοια της μοίρας στην Ορθοδοξία, υπάρχει η Πρόνοια. Ο Κύριος οδηγεί τον άνθρωπο στο δρόμο που θεωρεί για αυτόν καλύτερο. Ο μοναχισμός είναι, βεβαίως, κλήση. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να πάει σε μοναστήρι, αν δεν έχει αυτή την κλήση. Και δεν μπορεί να μείνει, αν δεν έχει τη Χάρη, γιατί αυτή η κατάσταση είναι υπερφυσική. Μόνο ο Κύριος δίνει στον άνθρωπο αυτά τα συναισθήματα και την επιθυμία για μοναχισμό.

Η μοναχική ζωή είναι καθημερινή εργασία πάνω στον εαυτό σου, πάνω στα πάθη σου. Βεβαίως, αυτό πρέπει να το κάνουν όχι μόνο οι μοναχοί, αλλά και οι κοσμικοί. Αλλά στον κόσμο είναι πιο δύσκολο να κάνεις κάτι τέτοιο, επειδή οι άνθρωποι είναι απασχολημένοι με διάφορες βιοτικές μέριμνες. Ο κάθε άνθρωπος έχει τα πάθη του, έχει την πάλη του. Το πιο σημαντικό είναι να διατηρήσεις τη Χάρη μέσα σου, να κάνεις προσπάθεια έτσι ώστε η Χάρη να διατηρηθεί και να μην επιστρέψεις στον κόσμο.

***

Για τη διατήρηση της Χάριτος του Θεού, ο μοναχός έχει στήριγμα που είναι η υπακοή και η εμπιστοσύνη στο γέροντά του. «Ανέπαυσες τον γέροντά σου! Ανέπαυσες τον Κύριο» - αυτή είναι η διδασκαλία της Αθωνικής Πολιτείας που ο μελλοντικός γέροντας Εφραίμ άκουσε από τον γέροντα Ιωσήφ στην αρχή της ζωής του ως υποτακτικού. Και λίγο πριν την εκδημία του δασκάλου του, ο μαθητής τον ρώτησε, αν πέτυχε στην εργασία της υπακοής Χάριτι Θεού. «Όπως με ανέπαυσες, παιδάκι μου, ο Θεός να σε αναπαύσει» - απάντησε ο γέροντας. «Όπως, γέροντα, με δίδασκες, έτσι και εγώ τώρα διδάσκω στη μονή μου… Φυλάω αυτά που μου είχες πει όσο ζούσες… Όπως ζούσες εσύ, έτσι ζω κι εγώ…» - γράφει ο γέροντας Εφραίμ στο βιβλίο του.

Η κάρα του γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστή βρίσκεται στην Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου. Κάθε μέρα ο γέροντας Εφραίμ κάνει μετάνοια μπροστά της και παίρνει ευλογία από τον γέροντα, πριν πάει να κάνει δουλειές. Τα ωραία μοναστήρια που είχε προβλέψει και είχε προφητεύσει ο γέροντας Ιωσήφ στα μέσα του περασμένου αιώνα, στο φτωχό καλύβι της Μικράς Αγίας Άννας στο Άγιο Όρος, έγιναν πραγματικότητα με τους κόπους του αγαπημένου του μαθητή που έχει κληρονομήσει την παράδοση και που έχει διατηρήσει τη Χάρη.