"Κάνε τον οίκον σου σαν τον ουρανό!"

Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος έλεγε: «Κάνε τον οίκο σου σαν τον ουρανό. Και θα το κάνεις αυτό, όχι όταν αλλάξεις τούς τοίχους ή αλλάξεις τα θεμέλια, αλλά όταν προσκαλέσεις τον ίδιο τον Επουράνιο Κύριο στο τραπέζι σου. Ο Θεός δεν ντρέπεται γιά τέτοια δείπνα. Γιατί εκεί που υπάρχει διδασκαλία πνευματική, εκεί υπάρχει και φρόνηση, και σεμνότητα και δικαιοσύνη. Εκεί όπου ο άνδρας, η γυναίκα και τα παιδιά ενώνονται με τούς δεσμούς τής αρετής κι εκεί που βασιλεύει η ομόνοια και η αγάπη – εκεί στο μέσο είναι ο Χριστός» ^[1] (ΣτΜ: η ομιλία αυτή, τού 386, ήταν προς τούς Χριστιανούς τής Αντιόχειας λίγο μετά την χειροτόνησή του).

"Κάνε το σπίτι σου σαν τον ουρανό"

Να τι πρέπει να κάνουμε: να στήσουμε την ζωή τής οικογένειάς μας με τρόπον ώστε να ομοιάζει με την ζωή στα ουράνια. Να κάνουμε το σπίτι μας να μοιάζει με τον παράδεισο.

Έλα όμως που το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει στην πραγματικότητα. Ο σύζυγος μπαίνει στο σπίτι με μελαγχολική διάθεση: τι με περιμένει, ποια είναι η διάθεσή της σήμερα;

– Πώς είστε όλοι σας?

– Η μαμά καθαρίζει και φωνάζει.

– Α, άρα όλα εντάξει.

Και μετά, και φωνές ο ένας στον άλλο, και να συμπεριφέρονται απότομα και, γενικά, άσχημα, και εν τέλει .. ύπνος. Το φαγητό έτοιμο, οι τσάντες έτοιμες – κι όλα εντάξει...

Πώς να βάλει κανείς τάξη σε όλα αυτά ώστε να μετατρέψει την κατάσταση από κόλαση σε παράδεισο; Nα μεγαλώσουμε, μήπως, το εικονοστάσι στο σπίτι, να κάψουμε θυμίαμα, να βάλουμε σταυρούς στην είσοδο; Εξωτερικές αλλαγές βοηθούν μερικές φορές τις εσωτερικές. Αλλά ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος μάς προτρέπει καταρχάς να μην σκεφτόμαστε τούς τοίχους, αλλά ακριβώς πώς να στήσουμε την εσωτερική ζωή τής οικογένειας.

".. θα το κάνεις αυτό όχι όταν αλλάξεις τούς τοίχους ή αλλάξεις τα θεμέλια, αλλά όταν προσκαλέσεις τον ίδιο τον Επουράνιο Κύριο στο τραπέζι σου"

Αυτά όλα τα έλεγε ο άγιος κατά την διάρκεια τού κηρύγματος στην εκκλησία. Καλούσε, δε , τούς ακροατές του, όταν αυτοί επιστρέψουν στο σπίτι τους να ενημερώσουν την γυναίκα και τα παιδιά τους για το τι άκουσαν στο κήρυγμα ^[2] . Στην εποχή τού Χρυσοστόμου, τόσο οι άνθρωποι όσο και οι σχέσεις μεταξύ τους ήταν όπως και σήμερα. Και τότε υπήρχαν μεγαπόλεις και πολιτισμικά μείγματα. Απόγονοι μαρτύρων και νεόφυτοι, ειδωλολάτρες και βαπτισμένοι, αλλά ακόμα και ειδωλολατρίζοντες Χριστιανοί, Εβραίοι, βάρβαροι, όλων των εθνικοτήτων, ζούσαν ο ένας δίπλα στον άλλον.

Στην εκκλησία, ο κόσμος χειροκροτούσε τον ιεροκήρυκα-Χρυσόστομο: τι καλά και σωστά που τα είπε! (Βλέπετε, εκείνη την εποχή ήταν κάτι το φυσιολογικό να χειροκροτεί ο κόσμος στην εκκλησία). Και στο σπίτι – ήταν σαν να μην είχε συμβεί τίποτα – λες και υπήρχαν δύο διαφορετικοί κόσμοι: ένας – στην εκκλησία, όπου όλα είναι σωστά και ευσεβή, και ένας άλλος στο σπίτι και "στην πλατεία", δηλαδή, στην κοινωνία: όλα όπως πάντα, ένα μείγμα παγανισμού, τεμπελιάς και εγωισμού. Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος καλούσε να ενώσουμε ακριβώς αυτούς τούς δύο κόσμους - τον κόσμο της Εκκλησίας και τον κόσμο τής "προσωπικής ζωής". Καλούσε τον κόσμο να αγιάζει όχι μόνο την Κυριακή το πρωί, αλλά και ολόκληρη την ζωή του, κάθε μέρα τής ζωής του.

Ένα, δε, από τα πιο σημαντικά και τακτικά γεγονότα τής καθημερινότητας είναι το «δείπνο», το οικογενειακό δείπνο. Πρόκειται για την στιγμή που παραβρίσκονται όλοι μαζί, όλοι είναι κοντά, όλοι έχουν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν ο ένας με τον άλλον. Αυτή η στιγμή, μερικές φορές – η μοναδική σε ολόκληρη την ημέρα, είναι στιγμή όπου μπορούμε να καθίσουμε ήσυχα ο΄ένας δίπλα στον άλλον. Και ακριβώς αυτήν την στιγμή μάς καλεί ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος να καθαγιάσουμε. Και μάς καλεί να ενωθούμε αυτή τη στιγμή όχι μόνο μεταξύ μας, αλλά και με τον Θεό.

Και πώς θα γίνει αυτό; Θα γίνει άμα συνδέσουμε Εκκλησία με τον οίκο μας. Να «φέρουμε το νήμα» από το κήρυγμα, από την Θεία Λειτουργία - στο οικογενειακό δείπνο, στην ύπαρξη τής οικογένειας. Στην εκκλησία είμαστε ακροατές. Είμαστε μαθητές. Μαθαίνουμε, έστω και κάτι λίγο. Και τώρα πρέπει να γίνουμε δάσκαλοι. Δάσκαλοι στα σπίτια μας. Σαν ιερείς στην μικρή εκκλησία τους. Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος συχνά παραπονιούνταν ότι οι γονείς, που δικαίως θεωρούν την Εκκλησία ως πνευματικό σχολείο τους, δεν προσπαθούν καν να κάνουν το ίδιο τους το σπίτι σχολείο:

"Επιφορτίζετε εμάς (τούς ιερείς) με τα πάντα, την στιγμή που εσείς θα έπρεπε απλά να μάθετε από εμάς, κι οι σύζυγοί σας και τα παιδιά σας να μάθουν από εσάς. "

«Οι μαθητές δεν παραμένουν πάντα μαθητές. Γιατί το να μαθαίνεις εσαεί, σε κάνει να μην ξέρεις ποτέ. Μην έρχεστε σε μάς σαν να θέλατε μόνον να μάθετε – διαφορετικά δεν θα ξέρετε ποτέ. Ελάτε σε μάς ως μαθητές που θα σταματήσουν κάποια μέρα να μαθαίνουν και θα διδάξουν τούς άλλους. Αλλά, σάς ρωτώ, και σε όλες τις επιστήμες και σε όλα τα είδη των τεχνών, οι σπουδάζοντες δεν θέτουν κάποιο χρονικό όριο; Ναι, όλοι θέτουμε στον εαυτό μας ένα συγκεκριμένο χρονικό όριο. [ΣτΜ: « .. το να μαθαίνουμε και να μαθαίνουμε, δείχνει ότι δεν έχουμε μάθει τίποτε»] ...

Πες μου: αυτοί που πηγαίνουν στον γραμματικολόγο, και μαθαίνουν όλη την ώρα αλφάβητο, δεν είναι μπελάς για τον δάσκαλό τους; .. Την εποχή των Αποστόλων δεν ήταν έτσι τα πράματα, αλλά αυτοί πηγαίναν από χώρα σε χώρα, ορίζοντας αυτούς που ήταν οι πρώτοι που μαθαίναν να διδάξουν άλλους ... Σκεφτείτε πόσο πολύ θα πρέπει να διδάξετε τους αδελφούς σας στα χωριά και τούς ίδιους τούς δασκάλους τους.. Επιφορτίζετε εμάς (τούς ιερείς) με τα πάντα, την στιγμή που εσείς απλά θα έπρεπε να μάθετε από εμάς, κι οι σύζυγοί σας και τα παιδιά σας να μάθουν από εσάς. Και αντ΄αυτού, επαφίεστε για τα πάντα σε μάς» ^[3] .

Για πολλούς αιώνες, οι δάσκαλοί μας, οι άγιοι μας καλούσαν τούς γονείς να διδάσκουν τα παιδιά τους, χωρίς να μετατοπίζουν τις ευθύνες τους στους ώμους των «καλών σχολείων», των «έξυπνων δασκάλων» και των «καλύτερων ιερέων»:

«Ο Θεός δώρισε παιδιά στους γονείς, και από αυτούς, πρώτα απ 'όλα, θα τα απαιτήσει πίσω. Ως εκ τούτου, είναι οι πρώτοι και κύριοι παιδαγωγοί τών παιδιών τους: οι ιερείς και οι δάσκαλοι είναι μόνο βοηθοί τους σε αυτή την διαπαιδαγώγηση», έλεγε ο ιερομάρτυρας Βλαντίμιρ (Μπογκογιαβλένσκι) στο

«Αλφαβητάρι τής Ορθόδοξης Εκπαίδευσης». ^[4] .

Για να γίνει μια οικογένεια Εκκλησία, για να γίνει παράδεισος, δεν αρκεί να έχουμε ένα πιστοποιητικό γάμου στα χέρια μας, δεν αρκεί να ολοκληρώσουμε το κατόρθωμα των καιρών μας και ηρωικά να μην σκοτώσουμε τα παιδιά μας όταν ο Κύριος τα στέλνει σε εμάς. Για να γίνει η οικογένεια η Εκκλησία και Παράδεισος, πρέπει αυτή να γίνει ένας τόπος «πνευματικής διδασκαλίας».

Οι γονείς πρέπει να γίνουν όχι μόνο γονείς, αυτοί που ντύνουν και τρέφουν τα παιδιά και που τα πάνε στο σχολείο, αλλά και δάσκαλοι των ίδιων των παιδιών τους. Ούτε λίγο ούτε πολύ, να γίνουν ιερείς και ακόμη και επίσκοποι στις μικρές Εκκλησίες τους. Ο ίδιος ιερομάρτυρας Βλαντίμιρ έλεγε ότι οι γονείς "είναι ... προορισμένοι από τον Θεό να είναι επίσκοποι-παρατηρητές πάνω στα παιδιά τους" ^[5] . Εδώ ο όσιος Βλαντίμιρ βασίζεται στη διδασκαλία των Αγίων Πατέρων, ιδιαίτερα σε αυτήν τού Αγίου Αυγουστίνου:

Το σπίτι που ζεί σαν σχολείο, το σπίτι στο οποίο όλη η ζωή είναι χτισμένη πάνω στις διδαχές τής Εκκλησίας, μεταμορφώνεται

«Ας ξέρει ο κάθε πατέρας της οικογένειας (πατερφαμίλιας) ότι την πατρική του θέση στην οικογένειά την οφείλει ακριβώς σε Αυτόν <τον Θεό>. Ας παρακινήσει, ας διδάξει, ας συμβουλέψει, ας κατευθύνει όλους στην οκογένειά του προς τον Χριστό και προς την αιώνια ζωή, ας είναι φιλικός προς αυτούς, ας τούς ασκήσει στις επιστήμες. Με αυτόν τον τρόπο, θα εκπληρεί στο σπίτι του το εκκλησιαστικό και ακόμη και επισκοπικό καθήκον, να υπηρετήσει τον Χριστό για να είναι μαζί Του για πάντα» ^[6] .

Το σπίτι που ζει σαν σχολείο, το σπίτι στο οποίο όλη η ζωή είναι χτισμένη πάνω στις διδασκαλίες τής Εκκλησίας, μεταμορφώνεται:

«Όπου υπάρχει πνευματική διδασκαλία, εκεί υπάρχει και φρόνηση, και ειλικρίνεια, και σεμνότητα»

Η Τσαρική οικογένεια

Eκεί υπάρχει και φρόνηση, και σεμνότητα και δικαιοσύνη. Ειρήνη και σιωπή. Αυτό είναι ήδη παράδεισος, κατά τη γνώμη μου. Αυτό ακριβώς ονειρευόμαστε όταν φανταζόμαστε μια ιδανική οικογένεια όπου όλα είναι θαυμάσια και υπέροχα. Και πίσω από όλα είναι η πνευματική διδασκαλία.

Εδώ μπορούμε να θυμηθούμε την οικογένεια τού Αγίου Βασιλείου. Μια εξαιρετική οικογένεια.

Οι γονείς τού Αγίου Βασιλείου τού Μέγα μεγάλωσαν όχι μόνο αυτόν τον οικουμενικό δάσκαλο και άγιο, αλλά και τον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης, και την ιδρύτρια τού γυναικείου μοναχισμού, την Αγία Μακρίνα (ΣτΜ: η πρώτη εκ τών δέκα τέκνων τής οικογενείας), και πολλούς άλλους αγίους (ΣτΜ: συνολικά 8 άγιοι). Πολλά μπορούν και πρέπει να ειπωθούν για αυτήν την οικογένεια. Ας θυμηθούμε ένα πράγμα: ο πατέρας αυτής της οικογένειας δίδαξε τα παιδιά του ο ίδιος, αν και πλούσιος άνθρωπος (κι αν και είχε την δυνατότητα να ακολουθήσει το έθιμο τής εποχής και να προσλάβει δασκάλους). Αυτός ήταν που δίδαξε τον υιό του Βασίλειο όχι μόνο «επιστήμες» αλλά και «πνευματική διδασκαλία», σύμφωνα με τα λόγια ενός φίλου αυτής της οικογένειας, τού Αγίου Γρηγορίου τού Θεολόγου, συνδυάζοντας διδασκαλία με την ζωή. Η μητέρα δίδαξε η ίδια τις κόρες της και μάλιστα ο Γρηγόριος Νύσσης περιέγραφε πώς αυτή η καταπληκτική γυναίκα δίδασκε την πολύ «πνευματική αυτή διδασκαλία» στην μεγαλύτερη κόρη της, την Αγία Μακρίνα ^[7] .

Ας θυμηθούμε επίσης μια άλλη ιερή οικογένεια, σχεδόν σύγχρονη μας. Τούς επτά αυτοκρατορικούς νεομάρτυρες τής Ρωσίας. Στην οικογένεια του τελευταίου Ρώσου Τσάρου, ήταν οι ίδιοι γονείς που ασχολήθηκαν με την ανατροφή των παιδιών, οι γονείς ήταν υπεύθυνοι για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Οι ερευνητές λένε ότι «η τσαρίνα Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα ήταν η πρώτη και τελευταία Τσαρίνα που εμβάθυνε τόσο πολύ στα προβλήματα τής παιδικής ηλικίας. Στην πραγματικότητα, ανέλαβε τον ρόλο τού επικεφαλής τής διαπαιδαγώγησης των παιδιών της, ρόλο που κατείχαν πριν από αυτήν «συνταγματαρχίνες» και στρατηγοί» ^[8] .

Ο Τσάρος και η Τσαρίνα αντιλαμβάνονταν εαυτούς ως τούς δασκάλους των παιδιών τους, πρώτα απ'όλα, αναφορικά με αυτήν την «πνευματική διδασκαλία». Ενόσω βρισκόταν στην φυλακή, η ίδια η Αλεξάνδρα Φιοντορόβνα έκανε μάθημα στα παιδιά, ακόμη και το μάθημα των Θρησκευτικών. Ο Νικολάι Αλεξάντροβιτς δίδασκε στα παιδιά του ιστορία και γεωγραφία ^[9] . Οι Τσάροι γονείς όχι μόνο δίδαξαν τα παιδιά τους, όχι μόνο τα συμβούλευαν και επέλεγαν προσεκτικά τούς δασκάλους τους, αλλά και έχτισαν τη ζωή τους πάνω στην «πνευματική διδασκαλία» και συνειδητά, και σκοπίμως μεταβίβασαν αυτήν την διδασκαλία στα παιδιά τους. Κι αυτό, μέσα από άμεσες συμβουλές, αλλά και δίνοντας το παράδειγμα. Αγιάζοντας ολόκληρη την βιοτή τής οικογένειας. Συνδυάζοντας, όπως και στην οικογένεια τού Μεγάλου Βασιλείου, την διδασκαλία με την ζωή.

Αυτοί που έχουν διαβάσει τις επιστολές των τσαρικών νεομαρτύρων, αυτοί που έχουν επίγνωση τού περιεχομένου των απομνημονευμάτων τους, θα δουν ότι «όπου υπάρχει πνευματική διδασκαλία, εκεί υπάρχει και ταπεινοφροσύνη, και ειλικρίνεια, και σεμνότητα». Δεν χρειάζεται να πει κανείς τίποτα – αρκεί να διαλέξει κανείς στην τύχη μια οποιαδήποτε φωτογραφία τής τσαρικής οικογένειας και να βάλει από κάτω της τα λόγια αυτά τού Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου. Όπως και τα ακόλουθα λόγια:

"Ὅπου ὑπάρχει ἄνδρας καὶ γυναίκα καὶ παιδιὰ καὶ ὁμόνοια καὶ ἀγάπη, καὶ εἶναι ὅλοι συνδεδεμένοι μὲ τὰ δεσμὰ τῆς ἀρετῆς, ἐκεῖ ἀνάμεσά τους βρίσκεται ὁ Χριστός."

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Εικόνα ζωγραφισμένη από τούς Αντρέι και Λαρίσα Ζαρκόφ Σε αυτά τα λιγοστά λόγια συμπυκνώνεται όλη η διδασκαλία τού Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου περί οικογενείας - η χριστιανική διδασκαλία περί οικογένειας (ΣτΜ: να παραθέσουμε ακόμη μερικά γεμάτα ουσία λόγια τού Αγίου, « Ὅταν ὑπάρχει ὁμόνοια καὶ εἰρήνη καὶ σύνδεσμος ἀγάπης μεταξὺ γυναικὸς καὶ ἀνδρός, ἐκεῖ συρρέουν ὅλα τὰ ἀγαθά, καὶ τὸ ἀνδρόγυνο δὲν κινδυνεύει ἀπὸ καμμιὰ ἐπιβουλή, γιατί περιβάλλεται ἀπὸ ἕνα μεγάλο καὶ ἀκατανίκητο τεῖχος, ποὺ εἶναι ἡ κατὰ Θεὸν ὁμόνοια» (53, 360), «Ὁ Χριστὸς δὲν ζητάει χρυσοστό- λιστες ὀροφὲς οὔτε ἀστραφτεροὺς κίονες οὔτε πανέμορφα μάρμαρα, ἀλλὰ ὡραιότητα ψυχῆς καὶ ὀμορφιὰ διανοίας καὶ τραπέζι γεμάτο δικαιοσύνη καὶ φορτωμένο μὲ καρποὺς ἐλεημοσύνης» (54, 616) ).

"Άνδρας, γυναίκα και παιδιά"

Μερικές φορές ακούμε τον ακόλουθο ισχυρισμό: τα παλιά χρόνια, οι οικογένειες ήταν μεγάλες, κι αυτό για αρκετές γενιές, οπότε «αληθινά Ορθόδοξη οικογένεια» ήταν μια γενιά παππούδων/γιαγιάδων και γονέων συν παιδιών. Και τώρα, λένε, τα πράματα έχουν υποβαθμιστεί σε βαθμό που να μιλάμε για μια «πυρηνική» οικογένεια, όπου έχουμε μόνο γονείς και παιδιά. Κι όμως, στις διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων, η οικογένεια, η μικρή Εκκλησία, είναι ακριβώς ο πατέρας, η μητέρα και τα παιδιά τους. Κεφαλή τής οικογένειας είναι ο πατέρας αυτών των παιδιών, ο σύζυγος αυτής τής γυναίκας: οι ρόλοι και οι ευθύνες καθορίζονται από τον Θεό. Υπάρχει αναγνώριση/λατρεία και σεβασμός για τούς παππούδες. Αλλά η οικογένεια, αυτή η πολύ ιερή ενότητα, είναι ο άνδρας, τού οποίου Κεφαλή είναι ο Θεός, η γυναίκα και τα παιδιά που τούς δωρήθηκαν προς ανατροφή.

"Σε αρμονία και αγάπη (ὁμόνοια καὶ φιλία)"

Στο ελληνικό πρωτότυπο, αναφέρεται "η ομόνοια" κι όχι «εν ομονοία»: "εκεί που είναι άνδρας και γυναίκα και παιδιά, και η ομόνοια, και η αγάπη ..."

Σύμφωνα με τον Χρυσόστομο, ομόνοια και αγάπη είναι τα πιο σημαντικά πράγματα στον γάμο. Όλα τα άλλα είναι απλώς ένα μέσο για την επίτευξη αυτών των δύο. Για παράδειγμα, η περιβόητη «υπακοή» τής συζύγου, σύμφωνα με τις διδασκαλίες τού Αγίου Ιωάννη τού Χρυσόστομου, είναι ένας από τους τρόπους επίτευξης ομονοίας μεταξύ ανδρός και γυναικός.

Η λέξη «ὁμόνοια» σημαίνει "μία (ομοειδή) σκέψη" (ΣτΜ: από το ὁμό-νους). Όταν άνδρας και γυναίκα σκέφτονται ως ένας. Όταν έχουν μία σκέψη, μία άποψη, μία γνώμη – όταν «μοιράζονται» τα πάντα. Όταν προσπαθούν να καταλάβουν ο ένας τον άλλον. Όταν σέβονται ο ένας τον άλλον. Όταν αποδέχονται ο ένας τον άλλον. Όταν προσπαθούν να απαλείψουν τίς όποιες διαφορές, να τις καλύψουν, να διορθώσουν πράματα. Όταν εγκαταλείπουν τις φιλοδοξίες τους, την υπερηφάνεια τους, και κάνουν υποχωρήσεις, για να είναι μαζί. Όταν το "μαζί" είναι πιο σημαντικό από το "εγώ". Όταν συμφωνούν μεταξύ τους «μέσα» κι «έξω».

Η ομοψυχία των συζύγων είναι που χτίζει ολόκληρο το σπίτι

Η ομοψυχία χτίζει τον γάμο. Η ομοψυχία χτίζει ολόκληρο το σπίτι.

Η ομόνοια μεταξύ γυναικός και ανδρός είναι το θεμέλιο της οικογενειακής παιδαγωγικής. Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο,

"... αν <οι σύζυγοι > είναι ἐν ὁμονοίᾳ τότε τα παιδιά τους μεγαλώνουν καλά, και οι υπηρέτες νιώθουν βολικά, και οι γείτονες και οι φίλοι και οι συγγενείς απολαμβάνουν τo λάδανό τους [τής οικογένειας]" ^[10] .

Γιατί είναι έτσι, είναι εύκολο να το καταλάβουμε. Πρώτον, εάν ο άντρας και η γυναίκα ζουν ο ένας με τον άλλον εν ομονοία και αγάπη, ποιο το αποτέλεσμα; Σε αυτό το σπίτι όλα είναι ήρεμα, γαλήνια. Στοργικά. Βολικά. Η άνεση είναι κάτι το καθησυχαστικό. Είναι καθησυχαστικό να ζεις σε μια τέτοια οικογένεια. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούμε στο σπίτι μας, στο χώρο όπου ζουν και μεγαλώνουν τα παιδιά μας, συνθήκες όπου κάποιος μπορεί να νιώθει ψυχικά όμορφα. Και αυτό αποτελεί την βάση για την αρμονική ανάπτυξη τής προσωπικότητας των παιδιών, για την ανάπτυξη των δημιουργικών τους ικανοτήτων και όλα αυτά.

Και δεύτερον, η ομόνοια ανδρός και γυναίκας σημαίνει συμφωνία μεταξύ των δύο κύριων καθοδηγητών και παιδαγωγών τού παιδιού. Η ομόνοια μεταξύ αυτών των πρωτοβάθμιων παιδαγωγών εγγυάται την ενιαία εκπαιδευτική επιρροή στο παιδί. Και αυτό, με τη σειρά του, αποτελεί εγγύηση τής αποτελεσματικότητας τής οικογενειακής παιδαγωγικής.

Voilà! Αν άντρας και γυναίκα ζουν με αγάπη και ομόνοια, δεν χρειάζεται τίποτε άλλο.

Xωρίς, δε, ομόνοια, όλα καταρρέουν. Για να αντιληφθούμε πιο ζωηρά την σημασία αυτού, ας φανταστούμε για μια στιγμή την αντίθετη κατάσταση, ότι, δηλαδή, τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα σπίτι όπου άνδρας και γυναίκα δεν ζουν αγαπημένα, αρμονικά ή εν ομονοία. Αλλά αντίθετα, όλη την ώρα έχουν διαμάχες και τίποτε άλλο.

Δυστυχώς, δεν χρειάζεται να φανταστούμε κάτι τέτοιο καθότι στην χώρα μας, η πλειοψηφία των γάμων καταρρέουν. Κάτι που σημαίνει ότι η πλειοψηφία (!!!) των παιδιών μεγαλώνουν ή έχουν ήδη μεγαλώσει σε μια οικογένεια όπου οι άνθρωποι δεν προσπάθησαν με όλη τους τη δύναμη να διατηρήσουν την αγάπη, να επιτύχουν ομοθυμία και ομόνοια. Μόνο δηκτικότητα και φαγωμάρα. Να δείξουμε με ποιανού την μεριά είναι το δίκιο και τίποτε άλλο. Και οι τσακωμοί είναι κι αυτοί κομμάτι τής καθημερινότητας.

Χρόνια σε διάσταση, μετά έρχεται ως αποκορύφωμα το διαζύγιο καθαυτό και, σαν φυσική συνέπεια όλες οι διαδικασίες που ακολουθούν το διαζύγιο. Ένα διόλου καλό ψυχολογικό κλίμα για την καλλιέργεια μιας αρμονικής προσωπικότητας. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να μιλούμε σε αυτήν την περίπτωση για ενιαία παιδαγωγική επιρροή.

Και αυτό μπορεί κανείς να το συγκρίνει όχι με την Εκκλησία, αλλά με την καταστροφή που επιφέρουν οι αιρέσεις και τα σχίσματα. Δεν είναι αυτό το πράμα ο παράδεισος για τον οποίο μιλούσε ο Χρυσόστομος. Αντίθετα, θα μπορούσαμε απλά να το αποκαλέσουμε κόλαση. Αν δούμε όλα αυτά από κάποια απόσταση, αν απομακρυνθούμε από τον εαυτούλη μας και και τις αξιώσεις απέναντι στις/στους συζύγους μας – αν τα δούμε όλα αυτά ως την επιλογή απλώς κάποιων υποθετικών συνθηκών διαβίωσης για τα παιδιά μας που τα αγαπάμε, τότε είναι απίθανο να επιλέξουμε για αυτά να μεγαλώσουν σε μια τέτοια κόλαση, ακόμα κι αν θα μοιάζει με κόλαση μόνο μερικές φορές. Και δεν τολμούμε να φανταστούμε ότι παρ΄όλους αυτούς τούς καβγάδες, τις κακολογίες και ακόμη και το μίσος, ότι είναι δυνατόν να χτίσουμε μια μικρή εκκλησία, να κάνουμε το σπίτι σας έναν χώρο για την πνευματική διαπαιδαγώγηση τού καθενός.

Η ομόνοια και η αγάπη μεταξύ άνδρα και γυναίκα είναι το θεμέλιο τής καλής ανατροφής των παιδιών. Ας φροντίσουμε πρώτα απ'όλα για ομόνοια και αγάπη.

Επομένως, πρώτα απ'όλα, και στη διάρκεια όλων των προσπαθειών μας να μεγαλώσουμε και να διαπαιδαγωγήσουμε τα παιδιά μας, ας φροντίσουμε πρώτα απ'όλα τις σχέσεις μας με τον άνδρα μας, με την γυναίκα μας. Χωρίς αυτήν την βάση, χωρίς αυτό το θεμέλιο, ολόκληρο το οικοδόμημα τής παιδαγωγικής μας δημιουργικότητας, ακόμα κι αν είναι διακοσμημένο με υποτιθέμενα "Ορθόδοξα" χαρακτηριστικά, θα καταρρεύσει και θα μάς θάψει όλους κάτω από τα ερείπια του.

Αυτό που έγραψα μόλις παραπάνω δεν είναι δική μου παράσταση. Είναι παράσταση που βγαίνει από τα λόγια του ίδιου τού Αγίου Ιωάννη τού Χρυσοστόμου:

«Ακριβώς όπως όταν το θεμέλιο κλονίζεται, καταρρέει ολόκληρο το κτίριο, έτσι και κατά τη διάρκεια της οικογενειακής διαμάχης, καταστρέφεται ολόκληρη η ζωή μας... τα πάντα βυθίζονται στην αναταραχή, στον πόλεμο και στις συγκρούσεις» ^[11] .

Ο δρόμος προς την ομόνοια περνά, σύμφωνα με τον Χρυσόστομο, μέσα από την υπακοή τής γυναίκας όσο και τον αμοιβαίο σεβασμό, αλλά πρώτα απ 'όλα, φυσικά, από την αγάπη:

"... εάν οι σύζυγοι δεν συνδέονται με την δύναμη τής αγάπης, τότε η ὁμόνοια μεταξύ τους είναι μια ενοχλητική και δύσκολη υπόθεση". ^[12]

"... ενωμένοι με τους δεσμούς τής ἀρετῆς"

Αγάπη και ομόνοια. Και επίσης - η επιδίωξη τής αρετής. Τής αρετής ως οικογενειακής αξίας. Η αρετή είναι σαν ένας δεσμός, σαν ένα ηνίο που μάς κρατά μαζί στην ζωή μας. Ή, τουλάχιστον, που θα έπρεπε να μάς κρατά. Τουλάχιστον, ώστε το καθήκον και η σταθερή πεποίθησή μας να είναι τέτοια: ότι η ζωή μας πρέπει να διέπεται από την αρετή ...

"... εκεί στο μέσο είναι ο Χριστός"

Ανάμεσά μας. Μέσα σε ένα τέτοιο σπίτι. Κεφαλή τής οικογένειας, επικεφαλής μέλος αυτής της οικογένειας, αυτής της μικρής εκκλησίας, είναι ο ίδιος ο Χριστός. Ο ίδιος ο Θεός. Δεν χρειάζεται να προσθέσουμε τίποτε άλλο εδώ.

«Κάνε το σπίτι σου σαν τον ουρανό. και θα το κάνεις αυτό όχι όταν αλλάξεις τούς τοίχους ή αλλάξεις τα θεμέλια, αλλά όταν προσκαλέσεις τον ίδιο τον Κύριο τών Ουρανών στο τραπέζι σου. Ο Θεός δεν ντρέπεται γιά τέτοια δείπνα. Γιατί εκεί που υπάρχει διδασκαλία πνευματική, εκεί υπάρχει και φρόνηση, και σεμνότητα και δικαιοσύνη. Εκεί όπου ο άνδρας, η γυναίκα και τα παιδιά ενώνονται με τούς δεσμούς τής αρετής κι εκεί που βασιλεύει η ομόνοια και η αγάπη – εκεί στο μέσο είναι ο Χριστός»