Το πογκρόμ του Μαρτίου 2004 στο Κοσσυφοπέδιο: μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων

Στις 17 Μαρτίου 2004, ξεκίνησαν μαζικά πογκρόμ στο Κοσσυφοπέδιο και τα Μετόχια, με αποτέλεσμα να υποφέρουν και σκοτωθούν άνθρωποι οι πρόγονοι των οποίων ζούσαν και μεγαλουργούσαν εδώ και αιώνες σε αυτή την γη. Πολλοί Σέρβοι που επέλεξαν να παραμείνουν στο πληγωμένο από τον πόλεμο Κοσσυφοπέδιο τελικά έχασαν την τελευταία ελπίδα και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Τα πογκρόμ που οργάνωσαν οι Αλβανοί στοχοποίησαν επίσης και τα σερβικά σεβάσματα. Το κύμα ακραίου μίσους κυριολεκτικά εξαφάνισε από προσώπου γης τους ναούς. Καταπληκτικές και πολύτιμες τοιχογραφίες καταστράφηκαν, ένας μεγάλος αριθμός ανεκτίμητων φορητών εικόνων έφτασε στη μαύρη αγορά, βιβλιοθήκες και ακριβά βιβλία καταστράφηκαν εντελώς, οι καμπάνες των εκκλησιών κατέληξαν στους αγοραστές παλιού μετάλλου. Ολόκληρα χωριά της Σερβίας έχουν εξαφανιστεί καθώς πολλοί Σέρβοι έχουν εκδιωχθεί από τα σπίτια τους.

Ο Ντεϊάν Μπαλίζοβιτς, εκείνο το καιρό συντονιστής της σερβικής κοινότητας Οράχοβατς, ήταν αυτόπτης μάρτυς των γεγονότων. Αλλά ακόμη και μετά τα πογκρόμ, παρά το μίσος που επικρατεί, τόσο ο ίδιος ο Ντεϊάν όσο και πολλοί από τους φίλους και συμπατριώτες του παραμένουν μέχρι σήμερα στο Κοσσυφοπέδιο και στα Μετόχια. Παραφράζοντας λίγο τον γνωστό ψαλμό, λένε οι ίδιοι: «ἐὰν ἐπιλάθωμαί σου, Κοσσυφοπέδιο, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου». Και το Κοσσυφοπέδιο και τα Μετόχια, σύμφωνα με τον Πατριάρχη Παύλο, είναι Σερβική Ιερουσαλήμ.

«Σκόϊ!»

17.03.2004. Ημέρα πρώτη.

Στανίσα Γκρκόβιτς

Στον αέρα κρεμόταν έντονη ανησυχία. Η ανησυχία μπορεί να είναι πολύ έντονη και διάχυτη, κάτι το οποίο πάντα αισθανόμασταν αλλά ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Καταλαβαίνεις τον κίνδυνο και το μίσος με όλο σου το είναι. Κάποιες φορές η αίσθηση αυτή επιδεινωνόταν. Έτσι και σήμερα στο Σερβικό τμήμα των Οραχοβέτ και της Βελίκαγια Χότσε, που είναι οι θύλακές μας, αισθανόμασταν αυτό το μακροχρόνιο μίσος που αναζητούσε διέξοδο. Αναμέναμε την επίθεση και αυτό το καταλαβαίναμε από την συμπεριφορά των Αλβανών γειτόνων μας. Στο Αλβανικό τμήμα της πόλης, εργαζόμενοι της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Promocom» έβγαζαν βιαστικά τον ακριβό εξοπλισμό έξω από το κτίριο, ενώ εκείνοι που ζούσαν κοντά στην «γραμμή εθνοτικής οριοθέτησης» και του σημείου ελέγχου που χώριζε την πόλη, ξαφνικά σταμάτησαν τις καθημερινές προσβολές και τις προκλήσεις τους εναντίον Σέρβων γειτόνων πίσω από συρματοπλέγματα, κρύφτηκαν στα σπίτια τους, αλλά για κάποιο λόγο άφησαν τις πύλες των αυλών τους ανοιχτές.

«Καταλαβαίνεις τον κίνδυνο και το μίσος με όλο σου το είναι. Κάποιες φορές το συναίσθημα αυτό επιδεινωνόταν.

Στην Αλβανική πλευρά υπήρξαν μαζικές διαδηλώσεις όπου το πλήθος αποτελούταν κυρίως από νέους που κατέβαιναν από τα γειτονικά αλβανικά χωριά και από άλλα μέρη του Κοσσυφοπεδίου. Κάθε ώρα που περνούσε ο όχλος μεγάλωνε όλο και πιο πολύ. Διακρίναμε τις κραυγές "Shkoj!" ("Πάρτε δρόμο!", "Εξώ!" - Alb.), "Morto i serbi!" («Θάνατος στους Σέρβους!») οι οποίες είχαν πρωτοακουστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου με το UChK και το ΝΑΤΟ.

Η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου και το συνειδητοποιήσαμε όταν είδαμε, ότι στην «γραμμή επαφής» εμφανίστηκε η αστυνομία του Κοσσόβου. Έγινε ολοφάνερο πως οι σέρβοι θα είχαν απροσκάλεστους επισκέπτες. Ενώ την ίδια ώρα ο στρατός της KFOR και η αστυνομία της UNMIK διαφωνούσαν για κάτι μεταξύ τους στη μέση του θύλακα μας, προφανώς δεν ήθελαν να μπουν μπροστά στο μαινόμενο πλήθος.

Οι σερβικές οικογένειες, των οποίων τα σπίτια βρίσκονταν δίπλα στο σημείο ελέγχου, τα έκλεισαν, άρπαξαν βιαστικά τα πιο απαραίτητα πράγματα και έγγραφα, πήραν τα παιδιά και έσπευσαν στο κέντρο του «θύλακα» στους συγγενείς τους, πιστεύοντας ότι θα ήταν ασφαλείς εκεί. Οι μητέρες έτρεχαν στους δρόμους φωνάζοντας τα μικρά τους που έπαιζαν αμέριμνοι, τα άρπαζαν και κρύβονταν στα σπίτια τους. Περιμέναμε την επίθεση. Πογκρόμ.

Ραντμίλα Γκρκόβιτς

«Το μαινόμενο πλήθος έσπασε την άμυνα της αστυνομίας και εισέβαλε στο σερβικό τμήμα της πόλης

Όλα ξεκίνησαν στις 18:30. Το μαινόμενο πλήθος έσπασε την άμυνα της αστυνομίας και εισέβαλε στο σερβικό τμήμα της πόλης. Με κραυγές "Σέρβοι - έξω!", "Θάνατος στους Σέρβους!" πετούσαν πέτρες στα σπίτια, με ρόπαλα και σφυριά έσπαγαν ότι βρισκόταν στον δρόμο τους. Μέσα σε λίγα λεπτά, δέκα από τα σπίτια μας, το ταχυδρομείο και ένας πυροσβεστικός σταθμός καταστράφηκαν. Είδαμε πώς μια από τις αστυνομικές δυνάμεις του Κοσσυφοπεδίου προσπάθησε να σταματήσει το ανεξέλεγκτο πλήθους αλλά δεν κατάφερα τίποτα γιατί απωθήθηκε από τον όχλο. Οι Σέρβοι κρύφτηκαν στα υπόγεια, στις σοφίτες, στα πιο ασφαλή σημεία και προσεύχονταν να συνετιστεί το οργισμένο πλήθος και να τελειώσει το πογκρόμ.

Το σπίτι των Γκρκόβιτς μετά το πογκρόμ Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, έφτασαν οι ενισχύσεις και η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου κατάφερε να σταματήσει επέλαση του όχλου. Παρατήρησα όμως ότι ενώ η αστυνομία συγκρατούσε τις πρώτες ομάδες των βανδάλων, κάπου απέξω δίνονταν εντολές και οδηγίες για το τι πρέπει να κάνουν στη συνέχεια. Ήταν προφανές ότι υπήρχε ένας καλά εκπαιδευμένος διοργανωτής ο οποίος συντόνιζε όλη την επίθεση. Αμέσως, αρκετές ομάδες εμφανίστηκαν από τις πίσω σειρές και έτρεξαν προς τα γειτονικά σπίτια όπου κατοικούσαν οι σέρβοι. Έτσι, μία από τις συμμορίες εισέβαλε στο σπίτι των συζύγων Γκρκόβιτς και τους ξυλοκόπησε άγρια. Ταυτόχρονα, ένας από τους «ειρηνικούς διαδηλωτές» πέταξε φλεγόμενο αντικείμενο στο σπασμένο παράθυρο του σπιτιού τους. Το σπίτι τυλίχθηκε στις φλόγες και από το παράθυρο έβγαινε μαύρος καπνός. Η αδερφή του Στανίσι Γκρκόβιτς είδε τα συμβάντα από το παράθυρο του γειτονικού σπιτιού και με ουρλιαχτά τραβήχτηκε μέσα στον όχλο προς το σπίτι του αδερφού της. Την σταμάτησαν οι γείτονες - «Θα σε σκοτώσουν!». «Θα σε σκοτώσουν!». «Θα σκοτώσουν τον αδερφό μου και την οικογένειά μου! Μην τους αφήσετε να το κάνουν!» - φώναζε η γυναίκα. Αλλά, ευτυχώς, οι στρατιώτες της KFOR παρενέβησαν έγκαιρα και κατάφεραν με τεθωρακισμένα να πλησιάσουν το φλεγόμενο σπίτι απωθώντας το πλήθος. Οι αλήτες που ξυλοκόπησαν την οικογένεια ξέφυγαν. Στη συνέχεια, η αστυνομία ανέσυρε την Radmila Grkovich, την οποία, όπως αποδείχθηκε, όχι μόνο ξυλοκόπησαν αλλά προσπάθησαν να απαγάγουν. Μέσα στους καπνούς και πεσμένο σε μία λίμνη αίματος βρήκαν τον σύζυγό της Stanisha και τον έβγαλαν έξω. Όλα συνέβησαν πολύ γρήγορα, και μετά από λίγα λεπτά, οι γείτονες κατάφεραν να σβήσουν τη φωτιά. Οι σύζυγοι μεταφέρθηκαν στο πλησιέστερο σπίτι και ο γιατρός της περιοχής μας τους παρείχε αμέσως τις πρώτες βοήθειες. Η KFOR απώθησε τον όχλο στην αλβανική πλευρά της πόλης αλλά κανένας από εμάς δεν ήταν σίγουρος ότι το πογκρόμ δεν θα συνεχιζόταν τη νύχτα. Χρειάζεται να πούμε ότι εκείνο το βράδυ στην σερβική πλευρά της πόλης δεν κοιμήθηκε κανείς;

Ευτυχισμένα γενέθλια, Τεοντόρα!

18.03.2004. Ημέρα δεύτερη.

Τεοντόρα Σάριτς Τρομακτικό πρωινό. Δειλά άνοιγαν οι πόρτες των σπιτιών και οι σέρβοι έβγαιναν έξω. Κοιτούσαν γύρω τους, χαιρετούσαν ο ένας τον άλλον και αντίκριζαν τα αποτελέσματα του χθεσινού πογκρόμ στην δική τους πόλη. Θραύσματα από γυαλί, πέτρες, δοκάρια, σκουπίδια, μαύρες τρύπες στα παράθυρα κατεστραμμένων σπιτιών, σπασμένες πόρτες και στέγες... Ήταν πραγματικό θαύμα που δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες απώλειες. Πολλοί επισκέφθηκαν το ζεύγος Γκρκοβιτς και άκουσαν από τους ίδιους τις λεπτομέρειες του ξυλοδαρμού τους. Υπήρχαν συνολικά πέντε ομάδες ατόμων που διαδοχικά μπαίνανε στο σπίτι και τους κτυπούσαν με ρόπαλα και πόδια, καταστρέφοντας ότι συναντούσαν μπροστά τους φωνάζοντας – «Θάνατος στους Σέρβους!» κτλ.

Φίλοι και γείτονες βοήθησαν να βγάλουν από το σπίτι ότι μπορούσε ακόμα να σωθεί. Με κοινή απόφαση, δόθηκε στην οικογένεια ένα άδειο αλλά γερό σπίτι στο κέντρο της πόλης, μακριά από τη «εθνοτική γραμμή οριοθέτησης». Μετά σφράγισαν τις πόρτες και τα παράθυρα ώστε να καταστεί σαφές ότι το σπίτι θα παραμείνει ακατοίκητο.

«Θραύσματα από γυαλί, πέτρες, δοκάρια, σκουπίδια, μαύρες τρύπες στα παράθυρα κατεστραμμένων σπιτιών, σπασμένες πόρτες και στέγες

Η Καταρίνα Σάριτς ήταν στον έβδομο μήνα της εγκυμοσύνης της όταν ξεκίνησαν τα γεγονότα. Από το στρες που υπέστη ξεκίνησαν οι συσπάσεις. Γρήγορα επικοινωνήσαμε με την KFOR και την αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου ζητώντας βοήθεια. Ενώ η KFOR εξέταζε τη δυνατότητα παροχής ελικοπτέρου, η Καταρίνα γέννησε ένα κοριτσάκι στο σπίτι της. Δόξα τω Θεώ, είχαμε έναν γιατρό που, με τη βοήθεια γειτόνων, κατάφερε να ξεγεννήσει την γυναίκα. Στη συνέχεια, με ένα τεθωρακισμένο όχημα, η μητέρα και το νεογέννητο κοριτσάκι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο στο Prizren, όπου το παιδί τοποθετήθηκε σε επωαστήρα. Οι γιατροί είπαν ότι εάν το μωρό επιζήσει τις πρώτες 3 ημέρες, υπάρχει πιθανότητα να επιβιώσει. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο στα Σκόπια. Σήμερα το μώρο εκείνο, η πανέμορφη Τεοντόρα, αποφοιτά από τη Ιατρική Σχολή στο Kosovska Mitrovica. Και φυσικά είμαστε πολύ χαρούμενοι γι’ αυτό.

Το μεσημέρι μας ήρθε η είδηση καταστροφής από πυρκαγιά της εκκλησίας της Αγ. Κυριακής στο χωρίο Brnjak που απέχει 5 χιλιόμετρα από το Orahovets. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1974 στα θεμέλια μιας αρχαίας εκκλησίας του 14ου αιώνα.

Το μεσημέρι, παρατηρήσαμε ότι το πλήθος στο Αλβανικό τμήμα της πόλης άρχισε να μαζεύεται ξανά, και πάλι ακούσαμε τις κραυγές - "Θάνατος στους Σέρβους!" και άλλα φιλανθρωπικά συνθήματα των ειρηνικών διαδηλωτών. Περιμέναμε μια επίθεση ξανά. Οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και τα παιδιά μεταφέρθηκαν αμέσως και παρά τις διαμαρτυρίες στο κεντρικό τμήμα της πόλης: εδώ όλοι είμαστε μαζί και είναι πιο ασφαλές εδώ. Οι άνδρες έστησαν καραούλι. Παρακολούθησαν πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση προκειμένου να προειδοποιήσουν τους χωρικούς με πρώτα σημάδια κινδύνου ώστε να προετοιμαστούν να συναντήσουν το πλήθος εάν θα ξαναγίνει η έφοδος.

«παρατηρήσαμε δύο Αλβανούς που έριχναν βενζίνη στη γωνία ενός σερβικού σπιτιού.

Έξαφνα, παρατηρήσαμε δύο Αλβανούς που έριχναν βενζίνη στη γωνία ενός σερβικού σπιτιού. Με κάποιο τρόπο μπόρεσαν και βρέθηκαν εδώ. Χωρίς να τους χαϊδέψουμε ιδιαιτέρως τους παραδώσαμε στα χέρια των αστυνομικών. Ένας από αυτούς τους "εισβολείς" ήταν πολύ γνωστός σε εμάς. Πολύ συχνά περνούσε από τους δρόμους μας με ακριβά αυτοκίνητα και σκόπιμα έβαζε την μουσική στην διαπασών για να μας ευχηθούν, μάλλον, την καλή νύχτα. Παρεμπιπτόντως, η μητέρα του είναι Σέρβα. Είναι πραγματικά επώδυνο όλο αυτό.

Τα καθησυχαστικά νέα ήρθαν γρήγορα. Η KFOR, η οποία τότε αποτελούνταν από Γερμανούς στρατιώτες, διατάχθηκε να χρησιμοποιήσει όπλα σε περίπτωση επανάληψης της χθεσινής πρόκλησης. Η είδηση αυτή την υποδεχτήκαμε με μεγάλη ανακούφιση ενώ οι Αλβανοί με κραυγές απογοήτευσης. Βλέπαμε τους Γερμανούς στρατιώτες να βγάζουν τα δικά τους κράνη, αλεξίσφαιρά γιλέκα και να ανάβουν τσιγάρο ενώ οι δικοί μας σκοποί με νοήματα μας μετέφεραν ότι ο κίνδυνος είχε περάσει. Γύρω στις εννιά το βράδυ επιστρέψαμε στα σπίτια μας. Η νύχτα πέρασε ήσυχα.

"Συγγνώμη, αλλά είμαστε ζωντανοί"

19.03.2004. Ημέρα τρίτη.

Βεβηλωμένη εκκλησία στο χωριό Μπρνάκ

Με κοινές προσπάθειες κατοίκων καθαρίστηκε από τα σκουπίδια ο δρόμος που χτυπήθηκε περισσότερα από όλα στο πογκρόμ. Συνέχεια λαμβάνουμε φρικτά νέα από διαφορετικά μέρη του Κοσσυφοπεδίου. Όσοι τα ακούνε τους πιάνει ο πανικός και η κατάθλιψη.

Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι όλοι εκκενώθηκε ο σερβικός πληθυσμός και η σερβικό τμήμα της πόλης είναι άδειο (πολύ βολική είδηση για τους «γείτονες» - ελάτε και πάρτε ό, τι θέλετε, ακόμα και εγκατασταθείτε εδώ μπορείτε).

Όλο το πρωί τηλεφωνούσαμε σε αυτά τα ίδια μέσα μαζικής ενημέρωσης για να διαψεύσουμε αυτές τις ψεύτικες ειδήσεις: «Συγγνώμη, είμαστε ακόμα ζωντανοί. Είμαστε στα σπίτια μας. "

Η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου μας ενημέρωσε ότι η εκκλησία στο χωριό Μπρνάκ δεν κάηκε ολοσχερώς αλλά «μόνο» ο νάρθηκας αυτής και ότι τώρα ο Ναός φυλάσσεται.

Το απόγευμα, αποφάσισαν να διανείμουν την υπόλοιπη ανθρωπιστική βοήθεια στα θύματα του πογκρόμ και σε όσους είχαν ανάγκη.

Νωρίς το απόγευμα, ήρθε ένας εργάτης Αλβανός ο οποίος άρχισε να επισκευάζει τις ζημιές στο Ταχυδρομείο. Αυτό σημαίνει ότι τα πογκρόμ έχουν σταματήσει;

20.03.2004. Ημέρα τέταρτη.

Το πρωί - ενίσχυση της αστυνομίας στη «γραμμή εθνοτικής οριοθέτησης». Ο λόγος, σύμφωνα με την αστυνομία, είναι ημέρα λαϊκής αγοράς στο Αλβανικό τμήμα του Οραχοβέτς: θα μαζευτούν πολλοί από τα γύρω χωριά, θα γλεντάνε, κάτι το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλιμάκωση της βίας.

Ο Radmila Grkovich παραπονιέται για δυνατό πόνο στην πλάτη - την είχαν χτυπήσει με ρόπαλα. Η αστυνομία προσφέρθηκε να τη μεταφέρει στο νοσοκομείο τη Δευτέρα για ακτινογραφία.