Όταν Ρώσοι στρατιωτικοί δεν επέτρεψαν την «βελτιστοποίηση» ενός σέρβικου σχολείου

Ο Στανισλάβ Κόητς, Σέρβος δάσκαλος και δημοσιογράφος, κάτοικος του Βρμποβάτς της περιοχής Πομοράβιε του Κοσόβου, διηγείται πώς τρείς Ρώσοι στρατιωτικοί των Αερομεταφερόμενων Δυνάμεων έσωσαν ένα σέρβικο σχολείο από την καταστροφή και σε τι, κατά τη γνώμη του, συνίσταται η πραγματική νίκη.

Στο σχολείο του Βρμποβάτς Όταν στο Κόσοβο και τα Μετόχια μπήκαν οι δυνάμεις του Κοσσυφοπεδίου (KFOR) – αμέσως μετά τον πόλεμο του 1999 – οι Σέρβοι γρήγορα κατάλαβαν ότι δεν επρόκειτο για καμία «ειρήνη και ομόνοια» πράγματα που διακηρύσσονταν ως σκοπός της παραμονής τους εκεί. Αυτές οι δυνάμεις (KFOR) αποτελούνταν από στρατιώτες χωρών του ΝΑΤΟ και ήταν οι ίδιες που μόλις είχαν βομβαρδίσει τη Σερβία. Ενώ σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έδειχναν στον κόσμο «το θηριώδες πρόσωπο των Σέρβων-υπανθρώπων», ξαφνικά έδειχναν να επιδιώκουν «ειρήνη και ομόνοια». Ναι, εντάξει, η αγέλη των λύκων εκδηλώνει τις ποιμαντικές της προθέσεις απέναντι στα μισοσφαγμένα πρόβατα. Πολλοί σώθηκαν από το γεγονός ότι από θαύμα, δεν μπορούμε να το πούμε αλλιώς, υπήρχαν και Ρώσοι στρατιωτικοί των Αερομεταφερόμενων δυνάμεων στις δυνάμεις του KFOR. Εμείς το γεγονός αυτό το εκλάβαμε ως χειρονομία «καλής θελήσεως» προς την ταπεινωμένη εκείνο τον καιρό Ρωσία, ώστε να περισώσουν τουλάχιστον κάποιο ίχνος υπόληψης. Και τι μπορούσε να κάνει τότε η Ρωσία; Δεν αποτελούσε μεγάλο κίνδυνο για το ΝΑΤΟ και την «οικουμενική δημοκρατία»…

Όμως, αμέσως καταλάβαμε τη διαφορά. Σε μας, στην περιοχή Πομοράβιε του Κοσόβου βρίσκονταν Αμερικανοί στρατιώτες και μόνο στην κοινότητα Καμενίτσα του Κοσόβου υπήρχαν Ρώσοι στρατιώτες των Αερομεταφερόμενων δυνάμεων. Εκεί όπου ήταν οι Αμερικανοί, οι ληστείες, οι απαγωγές ανθρώπων, οι δολοφονίες από την πλευρά των Αλβανών συνεχίζονταν κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια των «ειρηνοποιών». Με τα συγκαταβατικά «αϊ αϊ αϊ» και το μειδίαμά τους, μέσα σε 2 χρόνια μόνο, σκοτώθηκαν 150 Σέρβοι και άλλοι τόσοι εξαφανίστηκαν. Καταστράφηκαν ναοί, σπίτια, περιουσίες. Μόνο οι επίσημα καταγραμμένες περιπτώσεις επιδρομών εναντίον των Σέρβων είναι πάνω από 10000, σε αυτό το διάστημα, και πόσες περιπτώσεις δεν έχουν δηλωθεί!

Οι Ρώσοι δεν επέτρεπαν να γίνονται εθνικές εκκαθαρίσεις, να μας ληστεύουν και να μας σκοτώνουν

Εκεί, όπου υπήρχαν «αδελφάκια», δε συνέβαινε κάτι παρόμοιο. Οι Ρώσοι δεν επέτρεπαν να γίνονται εθνικές εκκαθαρίσεις, να μας ληστεύουν και να μας σκοτώνουν. Εννοείται, η παρουσία τους προκαλούσε έντονη δυσαρέσκεια «στα θύματα της Σερβικής τυραννίας». Οι νέοι οικοδεσπότες από το ΝΑΤΟ συνέχεια δέχονταν παράπονα από τους «ταπεινωμένους και καταφρονεμένους» Αλβανούς εναντίον των κακών Ρώσων, τους οποίους για κάποιο λόγο τους άφησαν να μπουν στη «γη που ανέκαθεν ήταν αλβανική».

Ο Στανισλάβ Κόητς Το χωριό μας λέγεται Βρμποβάτς και εδώ υπάρχει ένα μεγάλο σχολείο. Αναγκαστήκαμε να το επεκτείνουμε γιατί σε μας είχαν αρχίσει να καταφτάνουν Σέρβοι που διώκονταν από τα χωριά και τους οικισμούς τους. Τα παιδιά των προσφύγων (πρόσφυγες στη γη μας!) πρέπει να πάνε σχολείο. Έτσι, χώρεσε εδώ ολόκληρο σχολείο μέσης εκπαίδευσης με μαθητές από την πόλη Βίτινα (τώρα εκεί έχουν μείνει μόλις 60 Σέρβοι και οι υπόλοιποι είναι Αλβανοί).

Έτσι, την 1^η Σεπτεμβρίου του 1999 στο σχολείου του χωριού μας παρουσιάστηκαν 300 μαθητές. Πώς φοιτούσαν; Δεν υπήρχαν τζάμια στα παράθυρα, επειδή έσπασαν στη διάρκεια των βομβαρδισμών. Δεν υπήρχαν βιβλία επειδή κάηκαν. Δεν υπήρχε σχεδόν τίποτα, εκτός από το πείσμα και την επιθυμία να ζούμε, να κάνουμε μάθημα και να δουλεύουμε, παρά τις όποιες ταπεινώσεις και τη φτώχεια. Από κοινού αρχίσαμε τις επισκευές, να βρίσκουμε υλικά, να διορθώνουμε. Έτσι, πέρασε ένας μήνας.

Και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, βλέπω ξαφνικά μπροστά μου Αμερικανό συνταγματάρχη με το όνομα Ρίς να συνοδεύεται από στρατιώτες του και από ευδιάθετους Αλβανούς και μου δηλώνει - ήμουν τότε διευθυντής του σχολείου μας - ότι αυτοί οι Αλβανοί χρειάζονται οπωσδήποτε τέσσερις αίθουσες για τα παιδιά τους ώστε να κάνουν μάθημα. Με το δικό τους, εννοείται, πρόγραμμα. Εμείς ξέρουμε πάρα πολύ καλά πώς γίνεται αυτό: πρώτα παίρνουν 4 αίθουσες, μετά 8 και μετά: «Εσείς οι Σέρβοι τι δουλειά έχετε στο δικό μας αλβανικό σχολείο και στο δικό μας αλβανικό χωριό;». Αυτό το έχουμε εμπεδώσει πολύ καλά. Προσπαθώ να πείσω τον συνταγματάρχη ότι, εδώ, στο Βρμποβάτς, υπάρχουν πάρα πολλοί πρόσφυγες, και τα παιδιά τους χρειάζονται το σχολείο. Και όταν αυτοί οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους, δεν μπορώ να δεχτώ ότι σε εκείνα τα χωριά, που είχαν γίνει πλέον «εθνικά καθαρά», δεν υπάρχουν χώροι για σχολείο. Και με όλα αυτά - του λέω - εσείς δεν ντρέπεστε;

– Έχετε δύο μέρες, - μου απάντησε. – You have two days. Μετά από δύο μέρες εδώ θα φοιτούν Αλβανοί. Που θα πηγαίνουν σχολείο οι Σέρβοι, δε μας νοιάζει. Αν η διαταγή δεν εκτελεστεί, πιστέψτε με, θα έχετε προβλήματα.

Δε χρειαζόταν να μας μιλήσει για «problems»: εμείς και απ’ αυτά ξέρουμε πάρα πολύ καλά.

Βρμποβάτς, Κόσοβο και Μετόχια

Τι μας έμενε να κάνουμε; Κάναμε συνέλευση του χωριού: μαθητές, οι γονείς τους, κάτοικοι του Βρμποβάτς και πρόσφυγες, ο πατήρ Νταλιμπόρ Κόητς, ο ιερέας μας. Αποφασίσαμε να επιμείνουμε μέχρι τέλους – αν είναι να πεθάνουμε, ας πεθάνουμε. Ήμασταν πολύ αποφασιστικοί.

Αποφασίσαμε να επιμείνουμε μέχρι τέλους – αν είναι να πεθάνουμε, ας πεθάνουμε. Ήμασταν πολύ αποφασιστικοί

Στις 6 Οκτωβρίου, στις 8 το πρωί, ο λόχος των αμερικανών «ειρηνοποιών» που έφτασε με τα τανκς τους αντίκρισε μια παράξενη εικόνα: άοπλοι, αλλά πολύ αποφασιστικοί Σέρβοι ξεσηκώθηκαν για να προστατέψουν το σχολείο τους. Εδώ ο λοχαγός Φιτσπάτρικ (δε θα ξεχάσω το επώνυμό του!) έδωσε διαταγή στους στρατιώτες του να ασκήσουν βία. Και εκείνοι άρχισαν να σπρώχνουν και να χτυπούν τις γυναίκες και τους γέρους που υπερασπίζονταν το σχολείο. Οι άντρες μας, εννοείται, είχαν πάρει στα χέρια πέτρες και ξύλα, και αυτό απέναντι σε αυτόματα όπλα και τανκς. Ο πατήρ Νταλιμπόρ Κόητς βοήθησε πολύ: σήκωσε ψηλά και τα δυο του χέρια και φώναξε δυνατά: «Σταματήστε!» Μετά πλησίασε το λοχαγό και τον έπεισε να φέρονται πιο ήπια και να μην επιτρέψει αιματοχυσία. Εκείνος, μετά από λίγο, πήρε διαταγή από τους ανωτέρους του να φύγει από το Βρμποβάτς και να σταματήσει την πρόκληση. Όμως, φεύγοντας, απαγόρευσε να λειτουργεί το σχολείο. Ε, ναι, καλά τώρα… Όλη εκείνη την ημέρα τα μαθήματα συνεχίστηκαν.

Την ίδια μέρα (για άγνωστη, εννοείται, αιτία και από άγνωστους, βεβαίως, ανθρώπους) στο γειτονικό χωριό Ποντγκόρτσα είχαν καεί σπίτια τεσσάρων Σέρβων προσφύγων, που ζούσαν στο χωριό μας, στο Βρμποβάτς. Και στην Βίτινα, σε ένα κατάστημα, είχαν πετάξει χειροβομβίδα, από έκρηξη της οποίας τραυματίστηκε ο γραμματέας του σχολείου μας και ακόμα δυο χωριανοί μας. Και, βεβαίως, επρόκειτο πάλι για απλή σύμπτωση.

Σέρβος μαθητής από το Βρμποβάτς τραυματισμένος από τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ Την επόμενη μέρα, περίπου στις 9 το πρωί, στο σχολείο εμφανίζεται Αμερικανός αστυνομικός διευθυντής, με το όνομα Μουρ, υπεύθυνος για την κοινότητα της Βίτινα, και με επιτακτικό ύφος μου ανακοινώνει ότι είμαι υποχρεωμένος να απελευθερώσω τους χώρους του σχολείου για τους Αλβανούς επειδή είχε τέτοια διαταγή. Του λέω: «Από ποιον διαταγή;» Σωπαίνει. Καταλαβαίνουμε πολύ καλά ότι οι δυνάμεις μας δεν είναι ίσες και αν η αντιπαράθεση συνεχιζόταν, απλά θα μας κατατρόπωναν. Δεν είχαμε να περιμένουμε βοήθεια από πουθενά. Κάποιος αναστέναξε: «Ναιαιαιιι. Στον ουρανό ο Θεός, στη γη η Ρωσία…». Κοιταχτήκαμε: μήπως; Ο πατήρ Νταλιμπόρ τηλεφωνεί στον Ντράγκαν Νικόλιτς στο Πασιάν. Ο Ντράγκαν που ξέρει πολύ καλά ρώσικα, είχε επαφές μέσω ραδιοεπικοινωνίας με τους Ρώσους ειρηνοποιούς (εδώ αυτή τη λέξη τη γράφω χωρίς εισαγωγικά): «Ντράγκαν, δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Ενημέρωσε τους Ρώσους! Μήπως βοηθήσουν. Μας αρπάζουν το σχολείο!»  

Δεν είχαμε πολλές ελπίδες: εδώ έπαιζε ρόλο τόσο η γενική κατάσταση της Ρωσίας, εκείνη την εποχή, που την φτύνανε ανοιχτά, όσο και οι διαφορετικές ζώνες ευθύνης στο Κόσοβο και στα Μετόχια. Αν αναμειγνύονταν οι Ρώσοι εδώ, αμέσως θα τους κατηγορούσαν για «κατάχρηση εξουσίας» ή για κάτι άλλο. Όμως, στον Ουρανό υπάρχει ο Θεός που βοήθησε, την ημέρα εκείνη, τη Ρωσία και τη Σερβία. Περίπου το μεσημέρι στο Βρμποβάτς έφτασαν τρείς Ρώσοι, μόλις δύο αξιωματικοί και ένας στρατιώτης, ο οδηγός. Τους υποδεχόμασταν σχεδόν με πυροτεχνήματα: φωνάζαμε, χαιρόμασταν, χειροκροτούσαμε, τραγουδούσαμε, χτυπάγαμε τις πλάτες, αγκαλιαζόμασταν.

Όμως, στον Ουρανό υπάρχει ο Θεός που βοήθησε, την ημέρα εκείνη, τη Ρωσία και τη Σερβία

Μέσα στη στιγμή, εμφανίστηκε ο γνωστός λόχος αμερικανών στρατιωτών και αμέσως έστρεψαν τα όπλα κατά των Ρώσων. Και ο στρατιώτης-οδηγός πολύ ήρεμα έβαλε το αυτόματο όπλο του στην πλάτη και πηγαινοέρχονταν σφυρίζοντας. Αυτή την ηρεμία έκφραζε κάποια δύναμη και αξιοπρέπεια. Την ώρα που μιλούσα με τους αξιωματικούς και τους εξηγούσα την κατάσταση, στην οποία είχαμε βρεθεί, μέχρι που να καταλάβουν οι Αμερικανοί ότι ο σύντροφος Μουρ, να το θέσω ήπια, δε φέρθηκε καλά, που προκάλεσε τη νέα αυτή σύγκρουση, ο Αλβανός διερμηνέας μουρμούριζε κάτι επίμονα σε έναν από τους Αμερικανούς αξιωματικούς. Όπως αποδείχτηκε, προσπαθούσε να τον πείσει ότι δήθεν οι κακοί Ρώσοι έφεραν με το αυτοκίνητό τους όπλα στους κακούς Σέρβους. Αυτός ο αξιωματικός πλησίασε στο αυτοκίνητο των Ρώσων και προσπάθησε να σπρώξει πέρα τον οδηγό-στρατιώτη για να ανοίξει το πορτμπαγκάζ και να δει τι είχε. Δεν έπρεπε να το κάνει. Σε κλάσμα δευτερολέπτου, βρέθηκε ξαπλωμένος κάτω, πατημένος από το γόνατο του στρατιώτη και άκουγε κάτι για τους πρόγονούς του από την μεριά της μάνας. Όσο βαριά και να ήταν η κατάστασή μας, δεν μπορούσαμε να μην ξεκαρδιστούμε στα γέλια.

Όλο αυτό το χρονικό διάστημα οι Ρώσοι αξιωματικοί – ο συνταγματάρχης Γιούριϊ Κοροτέτσκιϊ και ο ταγματάρχης Σεργκέϊ Παλαμαρτσούκ – ήρεμα και με πολλή αξιοπρέπεια συζήτησαν με τους Αμερικανούς και τους έπεισαν να μην παραβιάσουν την, έτσι κι αλλιώς, τόσο εύθραυστη εκεχειρία. Θυμάμαι πώς τους μιλούσε ο Σεργκέϊ Παλαμαρτσούκ: χωρίς ίχνος αβεβαιότητας, φόβου, τους κοίταζε στα μάτια, με ένα κάπως σοβαρό χαμόγελο. Αυτή ήταν μια πραγματική ειρηνοποιός ενέργεια: οι Ρώσοι μπόρεσαν να αποτρέψουν την αιματοχυσία.  

Μετά, ο Σεργκέϊ οδήγησε τον Αμερικανό στο αυτοκίνητο, που είχε προσπαθήσει να ανοίξει, χωρίς να ρωτήσει, ο δυστυχισμένος αξιωματικός με τους ενδιαφέροντες προγόνους από τη μεριά της μητέρας. Άνοιξε το πορτμπαγκάζ και τον κάλεσε να κοιτάξει. Ο Αμερικανός κοίταξε τον διερμηνέα και το βλέμμα του έγινε βλοσυρό.

Αυτή ήταν μια πραγματική ειρηνοποιός ενέργεια: οι Ρώσοι μπόρεσαν να αποτρέψουν την αιματοχυσία

Παρεμπιπτόντως, γρήγορα οι Αμερικανοί και οι άλλοι κατάλαβαν ότι κάτι έτρεχε με τις μεταφράσεις, ότι δεν ήταν τόσο καθαρά και έντιμα τα πράγματα, και άρχισαν να ορίζουν διερμηνείς από άλλες εθνικότητες. Πάλι καλά. Αυτοί οι Αλβανοί διερμηνείς εντυπωσίαζαν με την επιλεκτικότητα και την «επαγγελματικότητά» τους: στην αρχή μόνο αυτούς χρησιμοποιούσαν οι Αμερικανοί. Εκείνοι από τους Σέρβους που ήξεραν αγγλικά, δυσανασχετούσαν ακούγοντας τις «κατασκευές» τους: «Αφού λέει ψέματα, δε μεταφράζει σωστά!». Όμως, οι Αμερικανοί δεν τους άκουγαν, και συνέχιζαν να εμπιστεύονται αυτούς τους περίεργους διερμηνείς. Η σχέση μαζί τους άλλαξε ριζικά, μετά από το τρομοκρατικό χτύπημα στη Νέα Υόρκη, τότε που στους «ειρηνοποιούς» έφταναν πληροφορίες ότι οι σκιπιτάρ με χαρά υποστήριζαν τους ομόθρησκους αδερφούς τους που είχαν κάνει αυτή την «ηρωική πράξη». Και από τότε άρχισαν να τους προσέχουν πιο πολύ. Όπως και για εμάς, τους Σέρβους, κατάλαβαν, σε αυτό το διάστημα, ότι προσπαθούμε να μείνουμε στα πατρώα εδάφη και ότι δεν μας αρέσει όταν μας τα αρπάζουν, όταν καίνε τους ναούς μας, και στη θέση τους χτίζουν πάρκινγκ και καταστήματα. Βέβαια, εκείνους τους στρατιώτες KFOR για τους οποίους διαπίστωσαν να συμπαθούν τους Σέρβους, πολύ γρήγορα, τους αντικαθιστούσαν. Τέτοια πολυεθνικότητα και πολυπολιτισμικότητα. Όμως, ξέφυγα.   

Όλα τέλειωσαν, όταν ο λόχος των «ειρηνοποιών» έστριψε και αποχώρησε, έχοντας πειστεί, μάλλον, ότι δεν είναι αλήθεια όλα όσα ακούνε στην «πολιτική ενημέρωση» που τους κάνουν. Μετά από λίγο, αποχώρησαν και οι Ρώσοι. Τους φωνάζαμε από πίσω: «Αδέρφια!» Επαναλαμβάνω: δεν είναι αυτό ειρηνοποιός δράση;

Το σχολείο στο Βρμποβάτς

Μετά από δύο ώρες, περίπου, οι Ρώσοι επέστρεψαν στο Βρμποβάτς. Αυτή τη φορά, συνόδευαν την αποστολή του Υπουργείου Παιδείας της Σερβίας το οποίο υποσχέθηκε ότι θα βοηθούσε στη λειτουργία του σχολείου, μας έδωσε βιβλία κτλ. Ανάμεσα στους Ρώσους, ήταν ένας στρατιωτικός γιατρός, που δέχονταν ασθενείς, τους έδινε φάρμακα που μας έλειπαν, συμβούλευε… Στη συνέχεια, κάναμε μια μεγάλη γιορτή: είχαμε μουσική, τραγουδούσαμε σέρβικα και ρώσικα τραγούδια, χορεύαμε. Να, μια τέτοια χαρά, μετά από πόλεμο, τον οποίο (από υλική άποψη) είχαμε χάσει. Όμως, νικήσαμε από πνευματική άποψη, είμαι σίγουρος. Γιατί σίγουρος; Ανάμεσα στα άλλα, και επειδή είδα με τα δικά μου τα μάτια το ευαγγελικό «Μεγαλυτέραν αγάπην από αυτήν κανείς δεν έχει, ώστε την ζωήν του να δώση χάριν των φίλων του» (Ιω 15,13). Οι Ρώσοι ήταν έτοιμοι για αυτό, το είδαμε. Ο Χριστός λέει μετά: «Σεις δε είσθε φίλοι μου και θα είσθε πάντοτε φίλοι μου, εάν πράττετε όσα εγώ σας παραγγέλλω» (Ιω 15,14). Άραγε, δε μας έχει αφήσει εντολή να είμαστε ειρηνοποιοί (Μτ 5,7); Να, αυτό έκαναν τα αδέρφια μας, οι Ρώσοι, εκτός από το να σώσουν το σέρβικο σχολείο από την «βελτιστοποίηση» των σκιπιτάρ.

Μετά κάναμε μια μεγάλη γιορτή: είχαμε μουσική, τραγουδούσαμε σέρβικα και ρώσικα τραγούδια, χορεύαμε

Η καλή πράξη πάντα συνοδεύεται από πειρασμούς, αυτός είναι νόμος της πνευματικής ζωής.

Όπως μας είπαν αργότερα, μετά από λίγο, ο αγαπητός μας ταγματάρχης Σεργκέϊ Παλαμαρτσούκ υποβαθμίστηκε στην ιεραρχία επειδή συγκρούστηκε με τους Αμερικανούς (κάτι που το απέτρεψε όμως) και επειδή μπήκε στη ζώνη ευθύνης των αμερικανών (και τι μπορούσε να κάνει όταν οι «υπεύθυνοι» ανοιχτά αγνοούσαν τις κακουχίες μας στη δική μας γη;). Όμως, για μας, ο Σεργκέϊ Παλαμαρτσούκ, ο Γιούριϊ Κοροτέτσκιϊ και οι συνεργάτες τους είναι πραγματικοί ήρωες. Πείτε σε αυτούς και σε όλους τους πραγματικούς ειρηνοποιούς ότι ποτέ δεν τους ξεχνάμε στις προσευχές μας και ότι και οι μαθητές μας θα τους θυμούνται. Και ξέρουμε ότι το να υποφέρεις για την αλήθεια είναι μεγάλη τιμή. Τελικά είναι η νίκη. Το δικό μας σχολείο, στο οποίο δεν έγινε η «βελτιστοποίηση», συνεχίζει τη λειτουργία του μέχρι και σήμερα. Να σας σώσει ο Χριστός, αδέρφια!