Οι νέοι χρειάζονται μια εναλλακτική λύση

Ο Ηγούμενος Λουκάς Στεπάνοφ μάς μιλά για το πώς προσεγγίζει με τους νέους το θέμα τής μελέτης των άθλων των νεομαρτύρων και ομολογητών τής Ρωσικής Εκκλησίας.

– Πάτερ Λουκά, σήμερα τα παιδιά έχουν παιχνίδια – βλέπεις κι ακούς παντού για ρομπότ – τα οποία δεν μπορούν να τα μάθουν τι σημαίνει συμπόνια. Πρόκειται για κάποιο είδος απανθρωποίησης, Μετανθρωπισμού ... Και οι νέοι οδηγούνται στον ηδονισμό, στον καταναλωτισμό. Πώς να τούς μιλήσει κανείς για τους νεομάρτυρες που ήταν έτοιμοι να υποφέρουν, και πέθαναν για τον Χριστό;

– Αυτό που χωρίζει τούς νέους τού σήμερα από τις αξίες που βλέπουμε να αναδύονται στην εμπειρία των φωτεινών νεομαρτύρων μας και των ομολογητών τού Χριστού, είναι ο κυρίαρχος ηδονισμός και ο Εγωισμός. Η διάθεση να ζήσουμε για χάρη διαφόρων απολαύσεων, αντί, βαδίζοντας στα βήματα τού Χριστού, να κουβαλήσουμε τον σταυρό τής ζωής. Αυτός είναι ο λόγος για την διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην γενιά των νεομαρτύρων και τής νεολαίας των ημερών μας.

– Τι μπορεί να βοηθήσει;

– Η στρατιωτική θητεία και ακόμη και η σοβαρή ενασχόληση με αθλητισμό ή τέχνες είναι, από εκπαιδευτική άποψη, ωφέλιμα για τούς νέους. Επιπλέον, ο εθελοντισμός, για να μην αναφέρουμε το εργασιακό προσκύνημα σε μοναστήρια, είναι ένας άμεσος δρόμος για την υπέρβαση τής καταστροφικής υπερηφάνειας.

Όσοι μεταξύ των νέων μελετούν επιμελώς, για παράδειγμα, την Ορθόδοξη Θεολογία αντί να σπουδάζουν κάτι που θα τούς δώσει την προοπτική, μετά το δίπλωμα, ενός υψηλού μισθού και να χαίρουν τής γενικής αναγνώρισης, επιδεικνύουν, δύναμη και συνέπεια απέναντι στην αληθινή πίστη, την οποία και θεωρούν ως δώρο. Αντί τής, κενής περιεχομένου και συχνά καταστροφικής, ψυχαγωγίας, κάποιος που κινητοποιεί τον εαυτό του στην θυσιαστική υπηρεσία των απόρων, προκαλεί έκπληξη και χαρά, όπως ένας ευλογημένος υπηρέτης του Χριστού. Αλλά αυτά είναι ευχάριστες εξαιρέσεις.

Ως επί το πλείστων, οι σημερινοί νέοι δεν είναι έτοιμοι να αφομοιώσουν οποιαδήποτε πνευματική αλήθεια. Είναι απαραίτητο να δουλέψεις μαζί με τούς μαθητές και φοιτητές στοχαστικά, προσεκτικά και πολύ - να ακούσεις αυτά που έχουν να πουν, να τούς αναλύσεις και να εξηγήσεις με απλά λόγια δύσκολες γι΄αυτούς έννοιες. Δεν γίνεται διαφορετικά.

– Δηλαδή, είναι απαραίτητο να προετοιμάσουμε εκ των προτέρων το έδαφος για την κατανόηση τού θέματος των νεομαρτύρων;

– Φυσικά. Ποιος είναι ο άθλος των νεομαρτύρων; Δεν υπάρχει τίποτε που να μάς κάνει να ελπίζουμε ότι θα το κατανοήσουν από μόνα τους αυτό το θέμα, το τόσο σημαντικό για την Εκκλησία και το τόσο βαθιά κατανοητό από τους κληρικούς και τούς ασκούντες μοναχικό βίο. Απαιτείται μια δημιουργική προσέγγιση στο θέμα τού προσανατολισμού τους στις αξίες που αναδύονται μέσα από αυτό τον άθλο.

Ηγούμενος Λουκά (Στεπάνοφ) Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μπορείς να μεταδώσεις κάτι σε κάποιον μόνο όταν αυτός είναι έτοιμος να το εκλάβει. Δεν μπορείς να πείσεις κάποιον που δεν θέλει να πειστεί. Το «παράδειγμα» μπορεί να εμπνεύσει κάποιον. Kι αυτό γιατί λειτουργεί χωρίς λόγια.

Έτσι ακριβώς είναι και με την Θεία Λειτουργία: όταν τα παιδιά βλέπουν την ειλικρινή μας λαχτάρα για την Λειτουργία, θέλουν από μόνα τους να πάνε στην εκκλησία, θέλουν να παρακολουθούν τις Ακολουθίες συχνότερα, και να προετοιμάζονται γι’αυτές. Εάν δεν τούς προσφέρεται ένα τέτοιο παράδειγμα μπροστά στα μάτια τους, όλα είναι πιο περίπλοκα ...

Έτσι, λοιπόν, ο ζήλος με τον οποίον ο ιεραπόστολος τιμά νεομάρτυρες που αγγίζουν την καρδιά του, αυτός ο τρόπος και βοηθά να τούς φέρει πιο κοντά στους νέους που φροντίζει πνευματικά. Η συχνή τέλεση Λειτουργιών προς τιμήν των νεομαρτύρων στοιχειοθετεί ήδη μια πρώτη απόδειξη προσωπικού ποιμαντικού ζήλου στην απότιση φόρου τιμής προς το πρόσωπό τους. Σε αυτήν την περίπτωση, η ευλογημένη βοήθεια των αγίων στον φωτισμό των νέων δεν διστάζει να παρασχεθεί εκεί όπου την καλούν με ψυχική τρυφερότητα.

Ό,τι επιβάλλεται στους νέους σήμερα είναι εξωτερικό, επιφανειακό. Και η ψυχή είναι Χριστιανή! Πρέπει να την αφυπνίσεις.

– Πώς ;

«Για να νιώσουν οι άλλοι κάτι, πρέπει εσύ ο ίδιος να νιώσεις αυτό το κάτι έντονα», έλεγε ο Ούγγρος συνθέτης-δάσκαλος Ferencz Liszt (ΣτΜ: ή μήπως ήταν ο Niccolò Paganini που το είπε;). Μόνο όταν ο ποιμένας και δάσκαλος, έχοντας ήδη καταφέρει να αφομοιώσει ό,τι πολύτιμο από την εμπειρία τους υπάρχει, και με το να είναι ο ίδιος ένα είδος «ζωντανής εικόνας», επιδεικνύει ο ίδιος προσωπικά σεβασμό απέναντι στους νεομάρτυρες και ομολογητές, τότε μόνον μπορεί να περάσει το μήνυμα.

Στην ιδανική περίπτωση, η παλαιότερη γενιά εκπροσώπων τής οικογένειας - η μικρή εκκλησία - πρέπει η ίδια να είναι «ζωντανό εικονοστάσι στο σπίτι»: πρώτα απ'όλα, πατέρες, μητέρες, καθώς και γιαγιάδες και παππούδες ... Ζουν οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι σύμφωνα με αυτό το πρότυπο που ζητούν από τα παιδιά; Είναι κρίμα που τώρα οι νέοι δεν ζουν με τούς ηλικιωμένους, αλλά οι παππούδες και γιαγιάδες που έχουν ζήσει στην σοβιετική εποχή, μπορούν, άραγε, και σε ποιο βαθμό, να δώσουν το καλό παράδειγμα; .. Και ρωτώ: αν, όχι, τότε τι να περιμένουμε από τα παιδιά;

Η επίσκεψη σε μέρη που σχετίζονται με τον άθλο των νεομαρτύρων, ή τουλάχιστον ζωντανά ντοκιμαντέρ με εικόνες από εκείνες τις δύσκολες στιγμές, μπορεί να αφήσουν ισχυρό αποτύπωμα στους νέους, οι οποίοι δεν είναι και τόσο συνηθισμένοι να ακούνε ειδήσεις όσο να βλέπουν βίντεο-ρεπορτάζ αφιερωμένα σε αυτούς. Τα ονόματα των νεομαρτύρων μπορούν επίσης να περιληφθούν σε ονομασίες κοινοφελών οργανισμών και projects αφιερωμένα σε αυτούς.

– Σήμερα, στους χώρους υπηρεσίας, εκεί που άφησαν την τελευταία τους πνοή οι νεομάρτυρες (και τέτοιοι χώροι υπάρχουν σε ολόκληρη την χώρα!), προσπαθούν να φτιάξουν μουσεία, εκθέσεις στη μνήμη τους, μερικές φορές με τα χέρια των ίδιων των παιδιών τους. Τοιουτοτρόπως, αναζητώντας υλικά, πολλά από αυτά μαθαίνουν από πρώτο χέρι για τούς συγγενείς τους που υπήρξαν θύματα...

– Ναι, τα μουσεία είναι ένα εργαλείο στην διάθεση ακόμη και τής ενορίας, και ισχυρό όσον αφορά στον αντίκτυπο. Για παράδειγμα, σε ένα από τα αμφιθέατρα της φιλολογικής σχολής του Κρατικού Πανεπιστημίου τού Ριζάν, όπου βρίσκεται το Τμήμα Θεολογίας, δημιουργείται το μόνιμο Μουσείο των Νεομαρτύρων και Ομολογητών τού Ριζάν. Υπάρχει κι εργαστήριο στο Κρατικό Πανεπιστήμιο αφιερωμένο στην μελέτη τής κληρονομιάς και τού βίου τους, το οποίο εργαστήριο συνεργάζεται με αυτό το Μουσείο. Τα παιδιά γράφουν εργασίες και διπλωματικές, συμμετέχουν σε συνέδρια, δημιουργούν τα δικά τους έργα στη μνήμη των νεομαρτύρων.

Στη Μονή τής Μεταμόρφωσης τού Πρόνσκι, σύμφωνα με το Τυπικό τής αδερφότητας, τις Τρίτες, διαβάζουμε τον Ακάθιστο στον Ιερομάρτυρα Φιλαρέτ – για κάποιο καιρό εγκαταβιώντα στο μοναστήρι μας, μέχρι που το έκλεισε η δύναμη τού αθεϊσμού. Διοργανώνουμε καλοκαιρινές κατασκηνώσεις για παιδιά, εισάγουμε τούς εφήβους στην κληρονομιά των νεομαρτύρων. Κι αυτό επιδρά ευεργετικά πάνω τους, αρχίζουν να παίρνουν τη ζωή πιο σοβαρά.

Οι νέοι, εκ φύσεως, πασχίζουν να φτάσουν στην ουσία των πραγμάτων και είναι ακριβώς στις σοβαρές δοκιμασίες που το νόημα της ζωής γίνεται πιο εμφανές. Εξ ου και το ενδιαφέρον των νέων για ακραία αθλήματα, για συναρπαστικά θρίλερ, και ακόμη και για ταινίες τρόμου. Αλλά η φρίκη τής δύναμης αυτών που διώκουν τούς χριστιανούς υπερβαίνει κατά πολύ ακόμη και την φαντασία τού Χίτσκοκ.

Πώς συμπεριφέρονται οι σύγχρονοι μας σε μια κρίσιμη κατάσταση, αντιμέτωποι με θανάσιμο κίνδυνο και μαρτύριο; Τι μπορεί να έχει ισχυρότερη επιρροή στις επιλογές ζωής ενός νεαρού αγοριού ή κοριτσιού όταν δεν έχουν ακόμη χάσει την δυνατότητα διάκρισης μεταξύ καλού και κακού;

– Ο προφήτης Ησαΐας λέει: "Οὐαὶ οἱ λέγοντες τὸ πονηρὸν καλὸν καὶ τὸ καλὸν πονηρόν, οἱ τιθέντες τὸ σκότος φῶς καὶ τὸ φῶς σκότος, οἱ τιθέντες τὸ πικρὸν γλυκὺ καὶ τὸ γλυκὺ πικρόν!" (βλ. Ησαΐας. , κεφ. 5 εδ. 20). Μήπως αυτό ακριβώς δεν συμβαίνει τώρα στην κοινωνία;

– Το πρόβλημα των περισσότερων νεαρών στην εποχή μας δεν είναι αν ο «πολιτικός» γάμος ισοδυναμεί με μοιχεία (ΣτΜ: .. «καθότι οδηγεί σε σωματική επαφή με κάποιον για τον οποίον δεν νιώθω ευθύνη απέναντι στον Θεό») ή όχι (διόλου δεν φοβούνται έναν τέτοιο μη κολακευτικό ορισμό), αλλά το ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση στην, μη ευλογημένη, «γλυκύτητά» του. Χρειάζονται βοήθεια για να βρουν αυτήν την εναλλακτική λύση.

Αν μπορούσαμε να τούς διδάξουμε από την παιδική ηλικία να αντιμετωπίσουν τον μελλοντικό νόμιμο αδιάρρηκτο γάμο στην εκκλησία, με σεβασμό, και να θεωρήσουν ως αυτο-ακρωτηριασμό τα, κενά περιεχομένου και φευγαλέα, ρομάντζα, τότε θα είχαμε πολύ πιο ευτυχισμένες, πλήρεις και πολυμελείς οικογένειες. Μέσα στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα χαλαρότητας/ανεκτικότητας που επικρατεί στην κοινωνία, οι πιστοί μεταξύ των νεαρών, πρέπει να υπομείνουν την «πίεση» από την σάρκα η οποία προσπαθεί να καταστρέψει το πνεύμα και βλάψει την ψυχή. Οι νέοι ή οι νέες που διατηρούν «σώας τα φρένας» και που αντιστέκονται στις παροτρύνσεις τού δαίμονα τής μοιχείας, είναι πραγματικοί ομολογητές.

– Και να υπομείνουν τον χλευασμό των συνομήλικών τους.

– Ακόμα και στον κύκλο των παιδιών συμβαίνει - και έτσι ήταν πάντα - κάθε είδους εκφοβισμός τού οποιουδήποτε από τούς συνομήλικούς του. Αυτό, όμως δεν σημαίνει, έτσι νομίζω, ότι πρέπει κανείς να αναγάγει τις όποιες φιλονικίες στο προαύλιο σε «μάχη μεταξύ φωτός και σκότους», κι ότι «όλοι οι άλλοι είναι υπηρέτες τού σκότους και εγώ μόνο είμαι ο καλός»! Αυτή η θεώρηση είναι, φυσικά, λανθασμένη. Οι νεομάρτυρες και οι ομολογητές σκέφτονταν για τον εαυτό τους πολύ διαφορετικά. «ἡμάρτομεν μετὰ τῶν πατέρων ἡμῶν, ἠνομήσαμεν, ἠδικήσαμεν» (Ψαλμοί 105:6), - η ψαλμωδία τών τριών παίδων στο καμίνι της Βαβυλώνας είναι ένα από τα μοτίβα τού μηνύματός τους, τών επιστολών, και κηρυγμάτων τους. Αυτό το μετανοητικό μήνυμα βρίσκεται στην καρδιά τής στάσης τους απέναντι στην Αλήθεια.

«ἰδοὺ μακαρίζομεν τοὺς ὑπομένοντας» (βλ. επιστολή Ιακώβου κεφ. 5 εδ.11). Η υπομονή των αληθινών χριστιανών τού 20^ου αιώνα, των προγενέστερών μας, σε συνδυασμό με την άσκηση αυτοκατηγορίας, την αδιάκοπη προσευχή και ακόμη και την ευγνωμοσύνη («αγάπησα τα μαρτύριά μου» - αυτός είναι ο τίτλος τού βιβλίου του Αγίου Λουκά (Βόινο-Γιασενέτσκι [ΣτΜ: Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας]) – αυτά όλα συνιστούν την εικόνα τής δόξης τού Θεού, μια εικόνα για όλες τις εποχές και λαούς.

Ο Ηγούμενος Λουκά (Στεπάνοφ) είναι απόφοιτος του Ρωσικού Ινστιτούτου Θεατρικών Τεχνών (GITIS) - και τού Ορθόδοξου Πανεπιστημίου Ανυρωπιστικών Σπουδών «Άγιος Τύχων», επικεφαλής του Θεολογικού Τμήματος τού Κρατικού Πανεπιστημίου «Σ.Α. Γιεσένιν» τού Ριζάν, ηγούμενος τής Μονής τής Μεταμόρφωσης τού Σωτήρος τού Πρόνσκι.