Το Κόσοβο εν αναμονή της ανάστασης

Ο Ντέγιαν Μπαλιόσεβιτς είναι κάτοικος της πόλης Οράχοβατς, ο οποίος στο παρελθόν ήταν συντονιστής της σερβικής κοινότητας. Στη συνομιλία με τον ανταποκριτή μας συλλογίζεται τους παραλληλισμούς μεταξύ της τραγωδίας των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου και της ιστορίας των Ιουδαίων της Παλαιάς Διαθήκης.

Πανόραμα του Οραχόβατς, με τον Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Το συρματόπλεγμα το έβγαλαν, αλλά η φρουρά έμεινε.

– Ντέγιαν, πώς είναι το Οράχοβατς τώρα και πώς ζουν οι κάτοικοι που παρέμειναν;

– Ναι, εγώ ζω στον θύλακα, όπως τώρα ονομάζεται το άνω «σέρβικο» μέρος του Οράχοβατς. Αυτός ο θύλακάς μας εμφανίστηκε μετά τον πόλεμο του 1999, όταν, λόγω των επιθέσεων των Αλβανών γειτόνων μας, οι οποίοι με τα χρόνια κατέστησαν πληθυσμιακή πλειοψηφία της πόλης, το Οράχοβατς χωρίστηκε αναγκαστικά σε δύο τομείς: Ο κάτω «αλβανικός» και ο άνω «σέρβικος». Το κάτω Οράχοβατς είναι εξ ολοκλήρου αλβανικό, ενώ στον δικό μας θύλακα μένουν τόσο Σέρβοι όσο και Ρομά και Αλβανοί, οι οποίοι εδώ και μερικά χρόνια αγοράζουν εγκαταλελειμμένα σέρβικα σπίτια.

Σήμερα, εμείς οι Σέρβοι είμαστε εδώ περίπου 300 άτομα. Αν προσθέσουμε ακόμα 500 άτομα από τον γειτονικό θύλακα Βελίκα Χότσα, τότε είμαστε 800 άτομα, ενώ συνολικά σ’ αυτήν την περιοχή διαμένουν 53.000 κάτοικοι. Μέχρι τον πόλεμο εδώ έμεναν 5.200 Σέρβοι.

Δυστυχώς, λόγω της έλλειψης κάποιας ξεκάθαρης προοπτικής αξιοπρεπούς ζωής, οι Σέρβοι πουλάνε τα σπίτια τους και τα οικόπεδα στους Αλβανούς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εξαφανίζεται και η ελπίδα της επίλυσης του ζητήματος του καθεστώτος του Κοσσυφοπεδίου και των Μετοχίων, με τρόπον ώστε τα συμφέροντα των ορθοδόξων αυτόχθονων κατοίκων της περιοχής να ληφθούν υπ’ όψιν. Εάν δεν υπάρχουν Σέρβοι στο σέρβικο έδαφος, τότε ποια είναι τα σερβικά συμφέροντα;

Η πόλη Οράχοβατς μετά τον πόλεμο

Πώς ζούμε; Όπως ζουν σε γκέτο, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, να το πείτε όπως θέλετε

Κι εμείς, που παραμείναμε, κατοικούμε στο παλιό μέρος της πόλης, δίπλα στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου. Το κέντρο του θύλακά μας είναι η πλατεία της εκκλησίας. Πολλοί άνθρωποι, πιθανώς, έχουν δει τις φωτογραφίες με τα συρματοπλέγματα, τα οποία οριοθετούσαν τον σερβικό και τον αλβανικό τομέα της πόλης. Περνούσαν από κάπου εδώ κοντά.

Πώς ζούμε; Όπως ζουν σε γκέτο, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, να το πείτε όπως θέλετε. Οι συνθήκες ζωής ήταν φοβερές, αισθανόμασταν ότι ήμασταν φυλακισμένοι, αδύναμοι και στερούμενοι δικαιωμάτων. Ήταν μία περίοδος, την οποία κάθε άλλο παρά θα μπορούσα να χαρακτηρίσω χαρούμενη.

Με το βόρειο μέρος του Κοσσυφοπεδίου και των Μετοχίων, καθώς και με την υπόλοιπη Σερβία, δηλαδή τη «μεγάλη γη», έχουμε σύνδεση μέσω του λεγόμενου «ανθρωπιστικού κομβόι», το οποίο πρόκειται για ένα λεωφορείο, που πηγαίνει από το Οράχοβατς στην Κοσόβσκα Μιτρόβιτσα και αντίστροφα, τρεις φορές την εβδομάδα (τις Δευτέρες, τις Τετάρτες και τις Παρασκευές).

Φωτογραφία του Οράχοβατς, χωρισμένο με το συρματόπλεγμα

– Η λέξη «κομβόι» τρομάζει λίγο. Θυμάμαι που πήγαινα μ’ ένα τέτοιο «κομβόι» στο Κόσοβο Πόλιε από την Γκρατσάνιτσα και τα λεωφορεία μας συνοδεύονταν από μερικά θωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού. Όμως αυτό συνέβαινε παλιά. Συμβαίνει κάτι τέτοιο σήμερα;

– Η προφύλαξη στα μέρη μας δεν είναι περιττή ποτέ. Το κομβόι έμεινε όπως παλιά, αλλά πρέπει να παραδεχτώ ότι τώρα έχουμε περισσότερη ελευθερία στη μετακίνηση. Επιπλέον, πρέπει συνεχώς να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας και την παραμικρή αλλαγή της πολιτικής κατάστασης, επειδή κάθε απρόσεκτη λέξη ή πράξη από κάποιον πολιτικό, το παραμικρό περιστατικό, οδηγεί αυτόματα σ’ επιδείνωση της κατάστασης των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου, του πιο ευάλωτου πληθυσμού, κατά τη γνώμη μου.

Η απομόνωση συμβάλλει στο αίσθημα του ότι ζούμε κλειδωμένοι. Οι Σέρβοι, εδώ και στα Μετόχια, μπορούμε να πούμε, αυτοσχεδιάζουν και προσπαθούν με όλες τους τις δυνάμεις να διατηρήσουν την αυτοδιοίκησή τους, το σχολείο, το ταχυδρομείο, την τηλεόραση κ.τ.λ. Η διαδικασία αυτή γίνεται όλο και δυσχερέστερη επειδή μετά τον πόλεμο το «ανεξάρτητο Κόσοβο» επέβαλε τους δικούς του θεσμούς.

Το Οράχοβατς μετά τον πόλεμο

«Φοβάμαι το ψέμα και τη λησμονιά»

– Η πύλη Pravoslavie.Ru δημοσιεύει αναμνήσεις και γεγονότα από το Κοσσυφοπέδιο. Οι αναγνώστες μας τις αγάπησαν πάρα πολύ, συμπάσχουν και προσεύχονται για τους αδελφούς τούς Σέρβους, στέλνουν κάποιου είδους βοήθεια. Πείτε μας, Ντέγιαν, γιατί αποφασίσατε να μοιραστείτε με χιλιάδες ανθρώπους τις εμπειρίες σας;

– Γιατί άρχισα να καταγράφω τα γεγονότα; Η απάντηση είναι πολύ απλή και θλιβερή: Φοβόμουν και συνεχίζω να φοβάμαι ότι όλα αυτά, που συμβαίνουν σ’ εμάς τους Σέρβους, απλώς θα ξεχαστούν.

– Είναι αυτό δυνατόν;

– Αρκετά δυνατόν. Υπό συνθήκες απόλυτης ειδησεογραφικής απομόνωσης, τα πιο σημαντικά ιστορικά γεγονότα είτε αποσιωπώνται είτε δεν παρατηρούνται καν. Θ’ αναρωτηθεί κανείς, γιατί να δίνουμε προσοχή σε κάποιους Σέρβους, που «υποφέρουν», εάν, σύμφωνα με τη στάση του «κόμματος και της κυβέρνησης», ακριβώς αυτοί, «οι κακοί και σκληροί Σέρβοι-βάρβαροι», τόλμησαν να επιτεθούν εναντίον των ταπεινών και καταφρονημένων Αλβανών, που είναι σε αναμονή του φωτεινού δημοκρατικού μέλλοντος;

Σήμερα, στον Δυτικό κόσμο, ποιος να τολμήσει έστω και να ψελλίσει για τις εθνοκαθάρσεις, τις δολοφονίες και τις απαγωγές...

Η αντισέρβικη προπαγάνδα, την οποία πραγματοποιούσαν οι δυτικές χώρες, είχε ως σκοπό να προετοιμάσει το κοινό για την «αιτιολόγηση» του βομβαρδισμού της χώρας μας και για την κατοχή του Κοσσυφοπεδίου και των Μετοχίων. Σήμερα, στον Δυτικό κόσμο, ποιος να τολμήσει έστω και να ψελλίσει για τις εθνοκαθάρσεις, τις δολοφονίες και τις απαγωγές... Βεβαίως, υπάρχουν γενναίοι και τίμιοι άνθρωποι, αλλά η φωνή τους μόλις ακούγεται. Για παράδειγμα, ο συγγραφέας Πέτερ Χάντκε, που έχει το βραβείο Νόμπελ στη Λογοτεχνία, είναι μεγάλος φίλος μας και προσπάθησε όχι μόνο να δηλώσει δυνατά ότι δεν είναι γνωστή όλη η αλήθεια γύρω από το Κοσσυφοπέδιο, αλλά και διοργάνωσε μία συλλογή βοήθειας για τα θύματα της τρομοκρατίας. Μόλις το έκανε, έγινε εχθρός όλης της «προοδευτικής» ανθρωπότητας. Κανένας δεν μιλά πια γι’ αυτόν. Απαγορεύεται πλέον ν’ αναφερθεί στην «αξιοπρεπή κοινωνία» το γεγονός της βράβευσής του με το βραβείο Νόμπελ. Καθώς απαγορεύεται και η είσοδός του στο «ανεξάρτητο» Κοσσυφοπέδιο. Αλλά όλο αυτό είναι ένα ξεχωριστό αντικείμενο συζήτησης.

– Πώς συγκεντρώνετε το υλικό σας;

– Τυχαία, αλλά στην πραγματικότητα με το θέλημα του Θεού, ήμουν ένας από τους ηγέτες της σερβικής κοινότητάς μας κατά τη διάρκεια των πιο δύσκολων χρονών για μας, δηλαδή κατά τον πόλεμο. Συνειδητοποιούσα απόλυτα ότι οι προσπάθειές μας ήταν καταστροφικά ανεπαρκείς, για μια -έστω και παραμικρή- βελτίωση των συνθηκών ζωής των εναπομεινάντων Σέρβων. Ολόκληρη η Δύση, μαζί με την ισχυρότατη στρατιωτική μηχανή της, ήταν στο πλευρό των Αλβανών. Επιπλέον, οι κεντρικές αρχές στο Βελιγράδι ανέχονταν αυτήν την κατάσταση, παριστάνοντας ότι δεν αντιλαμβάνονταν την τραγωδία, που ζούσαμε. Τι θα μπορούσα ν’ αντιπαραθέσω σ’ αυτήν την πίεση; Μόνο τον πόνο μου, την ικανότητα να παρατηρώ κάποια πράγματα και να συνδέω τις λέξεις στις προτάσεις. Έτσι άρχισα να σημειώνω τα περιστατικά από τη ζωή της περιοχής μας: Τις μαρτυρίες για τις δολοφονίες, τις απαγωγές των ορθοδόξων χριστιανών, τις καταστροφές των σπιτιών και των περιουσιών τους, τις ληστείες και τις κλοπές. Το κύριο πράγμα, που μας απομένει, είναι η ελπίδα: Αν το θέλει ο Θεός, θα έρθει η στιγμή, που οι μαρτυρίες και τα γραφόμενά μου θα καταστούν ωφέλιμα για τους ανθρώπους, που θέλουν να μάθουν την αλήθεια. Αν έχει ο Θεός, αυτά τα γραπτά θα μας βοηθήσουν και σήμερα στο να «χτίσουμε» το μέλλον μας, να καταλάβουμε τα νοήματα και τα οφέλη από τα βάσανά μας, να δούμε πως αυτά δεν ήταν μάταια.

Υπάρχουν και παραδείγματα προς μίμηση: Οι Σέρβοι και οι Ρώσοι διπλωμάτες -οι πρόξενοι στο Κοσσυφοπέδιο και τα Μετόχια- ο Μπρονισλάβ Νούσιτς, ο Μίλαν Ράκιτς, ο Ιβάν Γιάστρεμποβ, ο Γκριγκόρι Στεπάνοβιτς-Σερμπίνα, καθώς και οι συγγραφείς Γκριγκόρι Μποζόβιτς, Πέτρα Κόστιτς και άλλοι, οι οποίοι, κατά τη διάρκεια του Τουρκικού Ζυγού, στις επιστολές και στα βιβλία τους, διηγούνταν σε όλο τον κόσμο για τα άγνωστα δεινά του σερβικού ορθοδόξου λαού, για τα βάσανά του από τους Τούρκους και τους Αλβανούς.

– Είμαι βέβαιος ότι το έργο σας έχει ως στόχο όχι μόνο την ενημέρωση των αναγνωστών για την κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο, αλλά κι έναν άλλο σκοπό.

– Θα το επαναλάβω: Είμαι «μικρός» συγγραφέας και στη σημερινή κατάσταση τα γραπτά μου μάλλον δεν μπορούν να κάνουν τον κόσμο να προσπαθήσει να μάθει την αλήθεια για τους Σέρβους, για τη ζωή τους στο Κοσσυφοπέδιο και τα Μετόχια. Όμως, ελπίζω να έρθει ο ευλογημένος καιρός, που η νέα γενιά των Σέρβων, πιο φρόνιμη και πιστή, θα βρει σ’ αυτά τα γραπτά τα επιχειρήματα για να μην επαναλάβει τα λάθη και τις αμαρτίες των προηγούμενων γενεών. Επίσης και να μνημονεύουν εμάς, τους προγόνους τους, στις προσευχές τους. Εξ ίσου ελπίζω ότι και οι αδελφοί και αδελφές μας, οι αναγνώστες της πύλης Pravoslavie.Ru, θα προσευχηθούν για εμάς, τους αμαρτωλούς, και δεν θα επαναλάβουν τα λάθη μας.