Ο πατήρ Αλέξανδρος Σούμσκιϊ: «Ο Άγιος Ισαπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός είναι Άγιος οικουμενικού μεγέθους»

Στις 6 Σεπτεμβρίου (24 Αυγούστου) η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την μνήμη του Αγίου Ισαποστόλου Κοσμά του Αιτωλού.

Η ιστοσελίδα AgionOros.ru ζήτησε από τον πατέρα Αλέξανδρο Σούμσκιϊ^[1], κληρικό του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας, στην περιοχή Χαμόβνικι (Μόσχα), να μιλήσει για τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό.

– Πάτερ Αλέξανδρε, σε τι συνίσταται η σημασία της κληρονομιάς του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού για τη σύγχρονη Ρωσία;

– Ο Άγιος Ισαπόστολος Κοσμάς είναι Άγιος οικουμενικού μεγέθους.

Τον θεωρώ ισάξιον με τον Άγιο Νικόλαο Αρχιεπίσκοπο των Μύρων της Λυκίας. Μοιάζουν, όχι μόνο ως προς το μέγεθός τους, αλλά και ως προς την εσωτερική τους φλόγα. Ήταν πολύ πύρινοι στην πίστη τους.

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός επιτέλεσε μεγαλειώδες κατόρθωμα: διέσωσε την Ορθοδοξία στα Βαλκάνια από την πλήρη λήθη.

Η πιο παλαιά απεικόνιση του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού που έχει διασωθεί. Είχε φιλοτεχνηθεί όταν ο Άγιος ήταν εν ζωή, το 1767

Συχνά λένε: «Μόνος μαχητής στο πεδίο δεν υπάρχει» (κάτι ανάλογο στα ελληνικά: «ένας καν κανένας»). Η συγκεκριμένη παροιμία δεν αφορά καθόλου σε ανθρώπους, όπως είναι ο Άγιος Ισαπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός. Ένας άνθρωπος άγιας ζωής, πύρινης πίστης, με τον Χριστό στην καρδιά, που αντιμετωπίζει τους εχθρούς του Θεού, μπορεί να τους νικήσει όλους.

Είναι εκπληκτικό το πώς ο Άγιος Κοσμάς μόνος του έκανε ένα κατόρθωμα που είναι παντελώς απίστευτο ως προς το μέγεθός του. Όντως, η πραγματική Δύναμη του Θεού φανερώνεται μέσα στην αδυναμία του ανθρώπου.

Η κληρονομιά του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού αποκτάει σήμερα ιδιαίτερη σημασία: πολλά σύγχρονα προβλήματα μοιάζουν με εκείνα που είχαν λάβει χώρα στα Βαλκάνια, στην εποχή του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού.

Πρώτα από όλα, είχε παρατηρηθεί γενική πτώση των ηθών, πραγματική κατάρρευση της ηθικής. Αυτές οι διεργασίες, εν πολλοίς, συνδέονται με φοβερή υποχώρηση της πνευματικής μόρφωσης. Ο Άγιος Κοσμάς ξεκίνησε από τα βασικά, με το να θυμίζει στους ανθρώπους στοιχειώδη πράγματα. Κυριολεκτικά τους δίδασκε την αλφάβητο (και την πνευματική αλφάβητο, πρώτα από όλα).

Και σήμερα ξέρουμε ότι υπάρχει ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων που είναι πνευματικά εντελώς ακαλλιέργητοι. Δυστυχώς, βλέπουμε ότι πολλοί από αυτούς έχουν και εξουσία. Αυτοί οι άνθρωποι αποφασίζουν για τις μοίρες του κόσμου. Εν τω μεταξύ, αυτοί όχι μόνο έχουν απομακρυνθεί από τον χριστιανισμό, αλλά ακόμα και από τις ειδωλολατρικές αρχές της ηθικής. Σήμερα, οι διάφορες στρεβλώσεις καθιερώνονται ως κανονικότητα. Ο Αμερικανός πρόεδρος πρόσφατα δήλωσε ότι ο αγώνας για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων είναι για αυτόν το πιο σημαντικό και το πιο επίκαιρο διεθνές ζήτημα. Να που φτάσαμε!

Ας αναφέρω ένα μικρό απόσπασμα από τις διδαχές του Αγίου Κοσμά και θα δείτε πόσο επίκαιρα είναι για την εποχή μας: «Ο διάβολος, αδελφοί μου, ο μισόκαλος εχθρός μας, βλέποντας τον κόσμον πως πληθαίνει, εφθόνησε και εβουλήθη εις την καρδίαν του να εξολοθρεύση τον κόσμον και έβαλε μίσος εις την καρδίαν των ανθρώπων να μισούν αλλήλους και να μη υπανδρεύωνται και γεννώσι τέκνα και αυξάνη ο κόσμος. Και έριψε τους ανθρώπους εις αρσενοκοιτίας, κτηνοβασίας και άλλα αισχρά, οπού δεν τα έκαμνον ούτε τα άλογα ζώα»^[2]. Αυτά τα λόγια λες και ειπώθηκαν για τη σημερινή εποχή.

Σήμερα, ο χρυσός μόσχος κυβερνάει τον κόσμο. Οι άνθρωποι κυριολεκτικά τρελαίνονται στην προσπάθειά τους να κερδίσουν πολλά χρήματα και να αποκτήσουν γήινα αγαθά. Για τα χαρτονομίσματα είναι έτοιμοι να καταστρέψουν τον διπλανό τους. Τόση και τέτοια φρενίτιδα με το χρήμα δεν έχει υπάρξει στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτή την τρέλα ο Άγιος Κοσμάς την σχολιάζει με εκπληκτική αμεσότητα: «Και δεν μας έδωκεν ο Θεός τον πλούτον δια να πολυτρώγωμεν και να κάνωμεν πολύτιμα φορέματα και παλάτια υψηλά, να χορεύουν τα ποντίκια αύριον και οι πτωχοί να πεθαίνουν από την πείναν»^[3]. Πόσο βαθυστόχαστα και ευφυέστατα το είπε ο Άγιος: «να χορεύουν τα ποντίκια και οι πτωχοί να πεθαίνουν». Και πόσοι άνθρωποι σήμερα είναι γύρω μας, που μπορεί να μην πεθαίνουν από την πείνα, αλλά που δεν μπορούν να αγοράσουν φάρμακα, να χειρουργηθούν, να επισκεφτούν οδοντίατρο.

Εκπλήσσουν οι προφητείες του Αγίου Κοσμά. Δεν είναι οι επινοήσεις-ψευδοπροφητείες του Νοστράδαμου. Είναι πραγματικές μαρτυρίες του Αγίου Πνεύματος. Όταν τις διαβάζουμε σήμερα, εκπλησσόμαστε για το πόσο ακριβής ήταν ο Άγιος Κοσμάς στις προβλέψεις του, σχετικά με το μέλλον της ανθρωπότητας.

Με χαροποιεί πολύ το γεγονός ότι αυτές οι προφητείες, αν και τρομακτικές, την ίδια στιγμή είναι και αισιόδοξες. Όταν διαβάζουμε τις προφητείες του, βλέπουμε ότι εξάπαντος η Ορθοδοξία θα νικήσει. Το κακό, όσο και αν σκαρώνει μηχανορραφίες ενάντια στον Χριστό, θα ηττηθεί από το καλό.

Τώρα βλέπουμε ότι η Ρωσία σιγά-σιγά ανασταίνεται από τα ερείπια. Φαινόταν ότι η Πατρίδα μας ήταν σχεδόν κατεστραμμένη. Οι εχθροί της Ορθοδοξίας θεωρούσαν ότι να, τώρα θα καταστρέψουν τη Ρωσία και μετά θα τελειώσουν και με την Εκκλησία. Αλλά, βλέπουμε πως αναγεννιέται η Ορθόδοξη Εκκλησία μας και η κρατική μας υπόσταση. Αυτό που συντελείται είναι αληθινό θαύμα που φανερώνει τη Θεία Πρόνοια. Και, βεβαίως, προσευχόμαστε στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό και ζητάμε τις πρεσβείες του για μας.

– Σε τι άλλο είναι επίκαιρος ο Άγιος Κοσμάς;

Ο Άγιος Κοσμάς πάλεψε επιτυχώς τον ισλαμισμό στα Βαλκάνια. Από τον βίο του ξέρουμε ότι σε κάποιες περιοχές της Βαλκανικής χερσονήσου οι άνθρωποι είχαν ξεχάσει τον Χριστό και αντί για τον σταυρό είχε υψωθεί η πράσινη σημαία του Ισλάμ.

Σήμερα, επίσης, βλέπουμε πως το ακραίο Ισλάμ σηκώνει κεφάλι σε όλο τον κόσμο (και στη Ρωσία). Γι΄ αυτό, ο βίος του Αγίου Ισαποστόλου Κοσμά του Αιτωλού μας εμπνέει να υπερασπιζόμαστε και προστατεύουμε την πίστη μας, και από τον ακραίο ισλαμισμό.

Η τεράστια σημασία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού έγκειται και στο ότι έδωσε τον ακριβή ορισμό του παπισμού. Σήμερα, ακόμα και μερικοί ορθόδοξοι έχουν την άποψη ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε συμβιβασμούς με το λατινισμό (την Εκκλησία της Ρώμης κάποιοι την ονομάζουν ακόμα και αδελφή). Με κανένα τρόπο δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε κάτι τέτοιο. Η διδασκαλία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού μας το θυμίζει ρητά και κατηγορηματικά. Ο Άγιος πάντα μιλούσε σκληρά για τον παπισμό ως φαινόμενο τελείως ξένο προς τον χριστιανισμό. Ισχυριζόταν ότι ο παπισμός έχει διαστρεβλώσει τη θεολογία και την ηθική ζωή της Λατινικής Εκκλησίας.

– Μιλήσατε για τη δύναμη του λόγου του Αγίου Κοσμά, ο οποίος πραγματοποίησε επιτυχή ιεραποστολή σε ισλαμικό περιβάλλον και μόνος του συνέβαλε στη διάσωση της Ορθοδοξίας στα Βαλκάνια. Γιατί τα αποτελέσματα των σημερινών ορθόδοξων ιεραποστόλων είναι κατά πολύ πιο πενιχρά; Τι τους λείπει για να καταφέρουν κάποια ορατά αποτελέσματα;

– Λείπει η ετοιμότητα για θυσία. Και η ετοιμότητα για θυσία είναι αγιότητα η ίδια.

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν ένας άνθρωπος πολύ ξεχωριστός. Σπάνια συμβαίνει σε έναν άνθρωπο να συνυπάρχουν τόσα ταλέντα. Δεν υπήρχαν χαρίσματα που να μην τα είχε. Η πολύ βαθιά πίστη του Αγίου συνδυαζόταν με την ανδρεία. Αφιέρωσε ολοκληρωτικά τον εαυτό του στον Θεό, τους πλησίον του και την Πατρίδα του. Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν πολύ μορφωμένος και, μαζί με αυτό, είχε το χάρισμα του πολύ απλού και κατανοητού λόγου. Όταν διαβάζουμε το συγκλονιστικό του βιβλίο «Διδαχές», εκπλησσόμαστε με το βάθος και την απλότητα των διδαχών του. Στον Άγιο Κοσμά είχαν φανερωθεί πλήρως αυτά που είχαν οι Απόστολοι του Χριστού. Με απλή γλώσσα εξέφραζε τις πιο σύνθετες αλήθειες. Σε κανένα άλλον δεν έχω συναντήσει αυτόν το συνδυασμό. Η ακαδημαϊκή γνώση, το θεολογικό βάθος και η απλότητα είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού.

Η σύναξη των εν Αιτωλία Αγίων. Στο κέντρο, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός

Σήμερα μας λείπουν τέτοιοι άγιοι άνθρωποι. Αλλά να θυμόμαστε ότι ο Κύριος στέλνει τους αγίους ασκητές, όταν υπάρχει πραγματική ανάγκη. Ελπίζω ότι θα εμφανιστούν οι άνθρωποι που είναι ικανοί να λύσουν τα πνευματικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η Εκκλησία μας και η Πατρίδα μας.

Επίσης, στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι συνδύαζε την αγάπη προς τον Θεό με την αγάπη προς την Πατρίδα. Αυτά τα χαρακτηριστικά τα τονίζουμε ιδιαιτέρως, επειδή σήμερα είναι πολλοί οι χριστιανοί κοσμοπολίτες που θεωρούν ότι μπορείς να πιστεύεις στον Θεό και να αντιμετωπίζεις τελείως υποτιμητικά την Πατρίδα σου. Είναι μεγάλο λάθος. Στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό βλέπουμε πόσο αρμονικά συνυπάρχει η αγάπη προς τον Θεό με την αγάπη προς τον πλησίον και προς την επίγεια Πατρίδα. Αυτό μας διδάσκει ο Άγιος. Βεβαίως, ο πατριωτισμός του ήταν στη δεύτερη θέση, μετά τον Χριστό. Εδώ είναι πολύ σημαντικό να έχουμε ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Υπάρχουν πατριώτες οι οποίοι βάζουν την επίγεια Πατρίδα πιο πάνω από την Ουράνια. Ούτε αυτό είναι σωστό.

Το να δηλώνουμε ως βασική αξία τον πατριωτισμό δεν είναι λιγότερο επικίνδυνο από τον κοσμοπολιτισμό χωρίς ρίζες. Ο Σεργκέϊ Εσένιν έχει γράψει ένα ποίημα που, όμως, είναι τελείως λάθος: «Αν φωνάξει ο άγιος στρατός: “Ρωσία, άσε, ζήσε στον παράδεισο!” Θα πω: “Δε χρειάζεται παράδεισος. Δώστε μου την πατρίδα μου”». Πολύ όμορφα γραμμένο, μόνο που είναι λάθος. Και, δυστυχώς, κάποιοι σύγχρονοι πατριώτες έτσι λένε: «Δε χρειάζεται παράδεισος, δώστε μου την πατρίδα μου».

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός μας διδάσκει να αγαπάμε σωστά την Πατρίδα μας. Όταν μελετούμε το βίο του, καταλαβαίνουμε πώς πρέπει να ιεραρχούμε τις αξίες μας: ο Χριστός – ο διπλανός μας – η επίγεια Πατρίδα.