Στα γυρίσματα της ταινίας «το Νησί» ο Πιότρ δεν έπαιζε τίποτα, απλώς υποδυόταν τον εαυτό του.

Ο ιερομόναχος Κοσμάς, ένοικος της μονής Ντονσκόι της Μόσχας, μιλάει για τον μακαριστό φίλο του, τον Πιοτρ Μαμόνοβ. Κάποτε ο Πιοτρ είπε για τον πατέρα Κοσμά ότι επιτελεί το διακόνημα του Θεού, με το να καθοδηγεί τους μουσικούς και τους εξαρτημένους.

Η ταινία ήταν σαν την προσευχή

Ο Πιότρ Μαμόνοβ στον ρόλο του πατρός Ανατολίου. Στιγμιότυπο από την τανία «Το Νησί»     

Η ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ήταν υπέροχη. Μέναμε στο ίδιο ξενώνα κι επικοινωνούσαμε πολύ. Ο Πιότρ μας τραγουδούσε τραγούδια που συνέθετε ο ίδιος. Ήμασταν σαν μια οικογένεια. Μαζί συζητούσαμε τα γυρίσματα των επομένων σκηνών. Ο Πιότρ ο ίδιος αυτοσχεδίασε πολλά πράγματα επί του ρόλου του. Για παράδειγμα, στη σκηνή που ο πατήρ Ανατόλιος ανέβηκε στο καμπαναριό και άρχισε να φωνάζει: «Κύριε ελέησον! Κύριε ελέησον!».

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «Το Νησί» ο Μαμόνοβ προσευχόταν συνέχεια

Γενικά, ο Πιότρ, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, προσευχόταν συνέχεια κι έλεγε τον ενενηκοστό ψαλμό «Ο κατοικών εν βοηθεία του Υψίστου...», καθώς και τον πεντηκοστό «Ελέησόν με, ο Θεός, κατά το μέγα έλεός σου...». Επίσης, προσευχόταν και με δικά του λόγια για την επιτυχία της ταινίας. Γι’ αυτό όλα βγήκαν τόσο φυσικά. Η ταινία ήταν σαν την προσευχή. Μάλλον, κανένας άλλος ηθοποιός δεν θα μπορούσε να παίξει αυτόν τον ρόλο τόσο καλά. Το θέμα είναι ότι ο Πιότρ δεν έπαιζε, αλλά απλώς υποδυόταν τον εαυτό του. Όλες οι κινήσεις του ήταν τόσο φυσικές. Παρεμπιπτόντως, μετά την ταινία, κάποιοι άνθρωποι τον πλησίαζαν στον δρόμο και παρακαλούσαν να τους ευλογήσει.

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, ο Πιότρ είχε δική του άποψη πάνω σε κάποια πράγματα. Για παράδειγμα, στη σκηνή όπου ο πατήρ Ανατόλιος εκτελεί εξορκισμό σε μια κοπέλα, ο Πάβελ Λουνγκίν ήθελε ο πατήρ Ανατόλιος να το κάνει, κρατώντας τον σταυρό στο χέρι και χτυπώντας με αυτόν την κοπέλα στο μέτωπο. Όμως ο Πιότρ το απέρριψε κατηγορηματικά. Τελικά, η σκηνή βγήκε πολύ βαθιά και εξωτερικά μινιμαλιστική. Ο πατήρ Ανατόλιος προσευχόταν και ο δαίμονας απλώς έβγαινε από την κοπέλα.

Ή ακόμη μια σκηνή: Ο Ντμίτρι Ντιούζεβ, που έπαιζε τον πατέρα Ιώβ, έφερε στον πατέρα Ανατόλιο ένα φέρετρο. Εκείνος έπρεπε να του πει: «Σε παρακάλεσα να μου φέρεις ένα φέρετρο κι εσύ μου έφερες έναν μπουφέ!». Σε μία από τις λήψεις ο Πιότρ φωνάζει: «Σε παρακάλεσα για έναν μπουφέ!». Και καταλαβαίνοντας ότι είπε κάτι λάθος, πρόσθεσε: «Και εσύ μου έφερες ένα φέρετρο...».

«Δεν θέλω να σκηνοθετώ τον Λένιν τον Οκτώβριο»

Ο πατήρ Ιώβ φέρνει το φέρετρο στον πατέρα Ανατόλιο. Στιγμιότυπο από την τανία «Το Νησί»     

Βασικά, ήταν τα πλάνα από την ενθρόνιση του Αγίου Φιλίππου, τη διακονία του, τις προσευχές κ.τ.λ. Επίσης, ήταν καθήκον μου να καλέσω τους υποδιακόνους. Έτσι συμμετείχαν στην ταινία ο Πσόι Κορολένκο, ο Όλεγκ Κοβρίγκα, ο Βλαντίμιρ Τερέσενκο και άλλοι εκπρόσωποι της ροκ-παρέας. Συνολικά ήταν περίπου 8 φίλοι μας. Και μετά ο Πιότρ μ’ έπεισε κι εμένα να παίξω έναν ρόλο.

Αν και ο ίδιος κάποια στιγμή άρχισε ν’ αρνείται τα γυρίσματα. Ακόμη και οι στολές ήταν ήδη ραμμένες με όλα τα πρότυπα. Και ξαφνικά ο Πιότρ συνειδητοποίησε το γεγονός με πόσο αίμα θα εμφανιστεί στην ταινία. Ο Πάβελ Λουνγκίν στεναχωρήθηκε πάρα πολύ, επειδή όλες οι τσαρικές στολές, οι πιο δύσκολες να ραφτούν, είχαν παραγγελθεί ακριβώς για τον Πιότρ. Ωστόσο, κατάφεραν να μιλήσουν και να έλθουν σε κάποιον συμβιβασμό. Ο Πιότρ παρακαλούσε να υπάρχει λιγότερο αίμα. Τελικά, και ο ίδιος Πάβελ Λουνγκίν συμφώνησε:

- Δεν θέλω να σκηνοθετώ τον Λένιν τον Οκτώβριο.

Γιατί ο Πιότρ Μαμόνοβ δεν έβλεπε τηλεόραση;

Ο Πιότρ Μαμόνοβ στον ρόλο του πατρός Ανατολίου. Στιγμιότυπο από την ταινία «Το Νησί»     

Εκτός από τη συνεργασία μας στα γυρίσματα, όταν και η επαφή μας ήταν πολύ στενή, βρισκόμασταν με τον Πιότρ μερικές φορές τον χρόνο. Ζούσε αρκετά μακριά κι εγώ, με τον φόρτο δραστηριοτήτων που είχα, δεν μπορούσα εύκολα να τον επισκεφτώ. Ωστόσο, όταν κατάφερνα και πήγαινα να τον δω, αποκτούσα πολλές δυνάμεις. Ο Πιότρ διάβαζε τα ποιήματά του, χόρευε και τραγουδούσε. Και μετά, κάποια στιγμή, πολύ απότομα, μπορούσε να σιωπήσει και να φέρεται ως αναχωρητής, δηλαδή κατά τον τρόπο με τον οποίο ζούσε τα τελευταία χρόνια. Ήταν σαν να τα μάζευε και τα κρατούσε για πολύ καιρό και μετά τα έβγαζε όλα έξω σε μια στιγμή. Και μετά πάλι άρχιζε να τα μαζεύει, κάπου στα βάθη της ψυχής του.

Δούλευε πολύ και σκληρά στο χωριό του. Διάβαζε, συλλογιζόταν, συνέθετε μουσική, έγραφε ποιήματα, κρατούσε σημειώσεις με τις σκέψεις του. Προσευχόταν. Έφτιαχνε έπιπλα με τα χέρια του. Προετοίμαζε υλικό για τις ραδιοφωνικές του εκπομπές, «Χρυσό ράφι» και «Ηχώ της Μόσχας». Βγήκαν περίπου 200 εκπομπές στο σύνολο και για κάθε μία από αυτές δούλευε πάνω από μια εβδομάδα. Σ’ αυτές τις εκπομπές ο Πιότρ μιλούσε για τη ζωή, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων από τη δική του εμπειρία, μιλούσε για τη μουσική, την κλασική και την πνευματική, οπωσδήποτε ανέφερε κάτι από τους Αγίους Πατέρες και ιδιαίτερα τον αγαπημένο του, τον Ισαάκ τον Σύρο.

–Γιατί δεν βλέπετε τηλεόραση;

– Αρχίζω να κατακρίνω, απάντησε λακωνικά ο Μαμόνοβ.

Κάποτε τον ρώτησαν:

–Γιατί δεν βλέπετε τηλεόραση;

–Αρχίζω να κατακρίνω, τους απάντησε λακωνικά.

Σύντομα πρέπει να κυκλοφορήσει μια συλλογή με ποιήματά του. Κατά τη διάρκεια της ζωή του δεν πρόλαβαν να την εκδώσουν. Κάποια καινούργια ποιήματα απ’ αυτήν τη συλλογή μου τα είχε διαβάσει. Τα πρώτα του ποιήματα ήταν προκλητικά, μα αυτά τα καινούργια αποτελούν πια μια ώριμη πνευματική ποίηση, που μας δείχνει τον Πιότρ ως έναν βαθυστόχαστο ποιητή.

«Κάθομαι στο χωριό και διαβάζω διάφορους γέροντες του 4^ου και 5^ου μ.Χ. αιώνων»

Ο Πιότρ Μαμόνοβ στον ρόλο του πατρός Ανατολίου. Στιγμιότυπο από την ταινία «Το Νησί»     

Στα γυρίσματα της ταινίας «Το Νησί» περπατούσα, κρατώντας στο χέρι το βιβλίο του Μητροπολίτη Αντωνίου του Σουρόζ, «Ποιμαντική». Ο Πιότρ στην αρχή μού έλεγε ειρωνικά: «Τι διαβάζεις, βρε;» Επειδή ο ίδιος διάβαζε τους παλιούς πατέρες. Αλλά μετά μου ζήτησε να το διαβάσει. Το διάβασε πολύ γρήγορα και μετά δεν άφηνε ποτέ τα έργα του Μητροπολίτη Αντωνίου. Τον αγάπησε πάρα πολύ.

Ταλέντο στο να είναι φίλος

Ο πατήρ Ανατόλιος και ο ηγούμενος. Στιγμιότυπο από την ταινία «Το Νησί»     

Από τους σύγχρονους ιερείς, ο Πιότρ ήταν πολύ φίλος με τον πατέρα Δημήτριο Σμιρνόβ.

- «Πιότρ Νικολάεβιτς», μια φορά του είπε ο πατήρ Δημήτριος, «είδα τις συνεντεύξεις σας και κατέληξα στο συμπέρασμα ότι εσείς κι εγώ σκεφτόμαστε το ίδιο».

- «Όχι, όχι», άρχισε αμέσως ν’ αρνείται ο Πιότρ Νικολάεβιτς, «εγώ απλώς σας κλέβω τις σκέψεις»!

Είναι γνωστό το χιούμορ του πατρός Δημητρίου. Θυμάμαι, όταν ήμασταν στα γυρίσματα της ταινίας «Το Νησί» και βρισκόμασταν στο ξενοδοχείο, που είχε πολύ λεπτούς τοίχους, ακούω φασαρία: «Χα-χα-χα, χα-χα-χα...». Υπολόγισα πως το επίκεντρο της φασαρίας είναι το δωμάτιο του Πιότρ. Μπαίνω μέσα και ρωτάω:

- «Τι γίνεται;»

Βλέπω τον Πιότρ να κάθεται μαζί με τον Βίκτορ Σουχορούκοβ (που έπαιζε τον ηγούμενο στην ταινία) και να βλέπουν τηλεόραση, όντας κόκκινοι από τα γέλια:

- «Τον πατέρα Δημήτριο βλέπουμε», μου απάντησαν και συνέχισαν να γελούν.

Ο Πιότρ, αστειευόμενος, αποκαλούσε τον πατέρα Δημήτριο «μπάρμπα Ντίμα». Ο πατήρ Δημήτριος τον επισκεπτόταν στο χωριό. Στην αρχή, όταν ο Πιότρ παρακάλεσε να τον φέρουν σ’ επαφή με τον πατέρα Δημήτριο, η πρώτη τους συνάντηση ήταν κάπως ψυχρή. Αλλά ύστερα έγιναν στενοί φίλοι.

Γενικά, ο Πιότρ είχε ταλέντο να είναι φίλος. Και ο τρόπος, με τον οποίο το έκανε, ήταν σπάνιος για την δική μας εποχή.

«Ακόμη και να περικυκλώσεις τον εαυτό σου με τα κεριά, αυτό δεν θα πει Χριστιανισμός»

Ο Πιότρ Μαμόνοβ στη συναυλία     

Πολλοί άνθρωποι, μέσα από την τέχνη και τα έργα του Πιότρ, έβρισκαν τον δρόμο προς τον Θεό. Ήταν ένα είδος κηρύγματος. Μια ενορίτισσά μου όλο με ρωτούσε γι’ αυτόν, ώσπου εγώ τελικά δεν άντεξα και τη ρώτησα «γιατί». Και αυτή μου απάντησε:

- Απέκτησα πίστη χάρη σ’ αυτόν. Ο Θεός, μέσω του Πιότρ, μ’ έφερε κοντά Του.

Είναι ακόμη ένα εκπληκτικό γεγονός ότι ο Κύριος την έφερε στο δικό μου μοναστήρι. Όταν αυτή η κυρία άρχισε να έρχεται σ’ εμένα στην εξομολόγηση, δεν ήξερε ότι είμαστε φίλοι με τον Πιότρ. Ήταν ήδη μια ηλικιωμένη κυρία. Αποδείχθηκε ότι είδε την ταινία «το Νησί» και η σκηνή, όταν ο πατήρ Ανατόλιος ανέβηκε στο καμπαναριό και άρχισε να φωνάζει: «Κύριε ελέησον! Κύριε, ελέησον!», άγγιξε την καρδιά της και άρχισε να πηγαίνει στην εκκλησία.

Τα τελευταία χρόνια ο Πιότρ ανέβαζε σόλο παραστάσεις πάνω στα πνευματικά θέματα, όπως και πάνω στα έργα του Ισαάκ του Σύρου. Διοργάνωνε, επίσης, πνευματικές συναντήσεις, όπου μιλούσε για τον Χριστό. Και όλη αυτή η δραστηριότητά του ήταν αποτελεσματικότερη των ομιλιών από ιερείς περί πίστης. Οι ποιμένες της εκκλησίας πρέπει να το κάνουν εξ ορισμού, όμως τους ακούνε, κυρίως, όσοι είναι ήδη μέσα στην εκκλησία ή τουλάχιστον έχουν την προαίρεση ν’ αποκτήσουν πίστη. Ενώ ο Πιότρ απευθυνόταν σε πιο ευρύ κοινό.

Στις παραστάσεις του ερχόντουσαν εκατοντάδες άνθρωποι. Και ο Πιότρ μιλούσε για την ουσία της πίστεως μας, σχολιάζοντας αυτά τα «πήγαινε να βάλεις το κερί» και την υπερβολική προσδοκία των φαρισαίων στα έθιμα:

«Ακόμη και να περικυκλώσεις τον εαυτό σου με τα κεριά, αυτό δεν θα πει Χριστιανισμός».

Ο Πιότρ τραβούσε τη νεολαία. Πάντα ήταν νέος στο πνεύμα

Θυμάμαι, είχαμε διοργανώσει μία συγκέντρωση για τη νεολαία στο μοναστήρι μου και ήταν γεμάτο από κόσμο. Ο Πιότρ μιλούσε με έναν τέτοιο τρόπο, που τραβούσε τη νεολαία. Πάντα ήταν νέος στο πνεύμα. Οι επαναστατημένοι έφηβοι άρχιζαν να τον αγαπούν και να του έχουν εμπιστοσύνη από την πρώτη γνωριμία.

Η αδελφή Μαρία (Σκομπτσόβα) κάποτε έλεγε: «Καλύτερα να είσαι διά Χριστού σαλός παρά να πίνεις τσαγάκι με πρόσφορο». Αυτά τα λόγια περιγράφουν ακριβώς τον Πιότρ Μαμόνοβ. Ήταν φλογερός άνθρωπος.

Πώς ένας πνευματικός άνθρωπος μπορεί να κάνει τον εαυτό του να γελά

Ιερομόναχος Κοσμάς (Αφανάσιεβ) και ο Πιότρ Μαμονοβ     

Τα τελευταία χρόνια, με κάθε επίσκεψή μου, ο Πιότρ γινόταν όλο και πιο αγαθός και τρυφερός. Άλλαζε όχι τόσο εξωτερικά όσο εσωτερικά. Ήταν αισθητή η πνευματική του εξέλιξη. Και όντως αυτή ήταν η πνευματική ανάπτυξη, για την οποία όλοι εμείς ονειρευόμαστε και διαβάζουμε σε διάφορα γεροντικά, όμως σπάνια τη ζούμε οι ίδιοι. Εμείς μόνο σκεφτόμαστε ότι πρέπει να κάνουμε το ένα ή το άλλο, πρέπει να πράξουμε έτσι, πρέπει να σιωπήσουμε κ.τ.λ. Αλλά κάθε φορά αποτυγχάνουμε. Ενώ ο Πιότρ τα κατάφερε: Αφού το Ευαγγέλιο λέει έτσι, άρα έτσι πρέπει να πράττουμε. Αυτή ήταν η αρχοντική συμπεριφορά!

Ωστόσο, όλα αυτά δεν του δόθηκαν εύκολα, αλλά μέσα από μεγάλο αγώνα με τον εαυτό του, ξεπερνώντας τον εαυτό του. Ο Πιότρ έλεγε: «Για 50 χρόνια ζούσα στο όριο». Πόσο φώναζε προς τον Θεό, Τον παρακαλούσε γονατιστός: «Κύριε! Δεν θέλω! Αλλά δεν μπορώ! Βοήθα με!», όταν πάλευε με τα πάθη του. Έπεφτε, αλλά μετά σηκωνόταν πάλι και κραύγαζε ξανά!

Μερικοί από τους παλιούς του φίλους τον κορόιδευαν, λέγοντας:

«Γιατί τσακίζεις τον εαυτό σου; Με ποιον ήρθες σ’ επαφή; Με τους μοναχούς; Μα είναι σκοταδιστές!».

Αλλά ο Πιότρ προχωρούσε και δεν κοιτούσε πίσω (βλ. Λουκ. 9, 62). Ενώ, σχετικά με τον εαυτό του, του άρεσε να λέει ειρωνικά: «Εγώώώώώ!» και γελούσε.

Μας περιμένουν περισσότερες ανακαλύψεις στην καλλιτεχνική κληρονομιά του Πιότρ Μαμόνοβ

Πιότρ Μαμόνοβ     

Τελευταία φορά βρεθήκαμε στις 5 Μαΐου. Ο Πιότρ είχε μια ευλογημένη διάθεση. Ανέφερε, όπως πάντα το έκανε τον τελευταίο καιρό, αποσπάσματα από τους Αγίους Πατέρες και έπαιζε τους δίσκους του. Σ’ έναν πνευματικό άνθρωπο, ό,τι και αν κάνει, έστω κι έμμεσα, αλλά και σε όλους όσοι έρχονται σ’ επαφή με το έργο του, ξαφνικά αποκαλύπτονται πνευματικές έννοιες, αποκαλύπτεται η πραγματικότητα.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, δεν πρόλαβε να κυκλοφορήσει ο δίσκος του "Dunno in Sun City" (μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, οι δίσκοι πρέπει να έρθουν από τη Γερμανία). Στην αρχή δεν μου έκανε και μεγάλη εντύπωση όλη αυτή η δραστηριότητα. «Τι είναι αυτό», σκεφτόμουν εγώ, «γεροντάκος πια και ασχολήθηκε με τα παιδικά παραμύθια!». Και μετά τα άκουγα και άκουγα. «Λοιπόν -οποία έκπληξη- το έργο αποδείχθηκε βαθύτατα πνευματικό!». Έτσι, το παιδικό βιβλίο ξαφνικά μετατράπηκε σε νουθεσία. Αυτό το audiobook δίνει κάποια πνευματική ώθηση.

Πρόπερσι υπέστη εγκεφαλικό. Αργότερα, θυμήθηκε ότι όταν βρισκόταν μεταξύ ζωής και θανάτου και αισθανόταν ιδιαίτερη ευφορία. Αλλά τον έσωσαν εγκαίρως. Και στη συνέχεια ομολόγησε σοκαρισμένος:

-Και ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι επιστρέφω σε αυτήν τη ζωή! Θα πρέπει πάλι να ξαναρχίσω να δίνω συναυλίες. Τι ματαιοδοξία... Πόσο απρόθυμος ήμουν να επιστρέψω πίσω σε αυτόν τον κόσμο!

«Πόσο απρόθυμος ήμουν να επιστρέψω σε αυτόν τον κόσμο!»

Μετά από αυτό, ο Κύριος του έδωσε τη δυνατότητα να γιορτάσει τα 70α του γενέθλια και να αναλογιστεί το σύνολο του βίου του. Εκείνην την περίοδο έδωσε πολλές συνεντεύξεις. Για κάποια πράγματα, που έπραξε στη ζωή του, μετάνιωσε δημόσια. Με τη βοήθεια του Θεού, προσευχόμενος συνεχώς στον Κύριο, αυτός ο άνθρωπος μπόρεσε να καθαρθεί τόσο βαθιά, που ήταν έτοιμος για τη Βασιλεία των Ουρανών -τίποτα στη γη δεν μπορούσε να τον κρατήσει πια. Νηφάλιος και φωτεινός. Και ακόμα φλογερός!

Αιωνία η μνήμη.