Ο επιστήμονας που ήθελε να θεραπεύει τα παιδιά δωρεάν

Ο Μικροβιολόγος Άλμπερτ Σέιμπιν απάλλαξε τον κόσμο από την πολιομυελίτιδα, χωρίς να αμειφτεί για αυτό ούτε σεντ, και στη συνέχεια θεράπευσε τον εαυτό του από την ανιούσα παράλυση του Λαντρί (μια παράλυση που αρχίζει από τα κάτω άκρα και εξαπλώνεται στο σώμα και στα άνω άκρα μέχρι που προσβάλλει και τους αναπνευστικούς μυς κάτι που προκαλεί το θάνατο - ΣτΜ).

Γράφει ο Αλέξιος Μιτροφάνοβ

Άλμπερτ Μπριους Σέιμπιν. Φωτογραφία από την ιστοσελίδα ignotus.it

Από τη μια, μπορείς να εφεύρεις ένα εμβόλιο και να εξασφαλίσεις την πατέντα, μια και είσαι ταλαντούχος, δούλευες πολύ, όταν οι συνομήλικοί σου έπαιζαν μπάλα, εσύ καθόσουν πάνω από τα βιβλία. Όλο αυτό πρέπει να αμείβεται, έτσι δεν είναι;

Από την άλλη, ωστόσο, μπορείς να κάνεις κι αλλιώς. Να εφεύρεις το ίδιο καταπληκτικό εμβόλιο, να αρνηθείς την πατέντα και να την χαρίσεις στην ανθρωπότητα. Και αυτό, επειδή όλες οι θαλαμηγοί, τα αεροπλάνα, τα μεσογειακά παλάτια, όλα αυτά που μπορείς να τα αγοράσεις με αυτά τα χρήματα, δεν είναι τίποτα μπροστά στην ελεύθερη πρόσβαση των ανθρώπων στο εμβόλιο και στην πραγματική σωτηρία του κόσμου από τη φοβερή ασθένεια.

Ο Άλμπερτ Μπριους Σέιμπιν, ο εφευρέτης του εμβολίου κατά της πολιομυελίτιδας, επέλεξε το δεύτερο.

Ο οδοντίατρος που δεν έγινε

Ο ιατρός Άλμπερτ Σέιμπιν μελετά μεταλλάξεις του ιού της πολιομυελίτιδας, 7 Οκτωβρίου του 1956, Σινσινάτι. Φωτογραφία: GENE SMITH/AP/https://www.statnews.com/

Ο Άλμπερτ Σέιμπιν γεννήθηκε το 1906, στην πόλη Μπελοστόκ, μια επαρχιακή, εκείνη την εποχή, πόλη της περιφέρειας Γκρόντνο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Το 1915, κατέλαβαν την πόλη Μπελοστόκ οι Γερμανοί. Τον Μάρτιο του 1918, έγινε μέρος της Δημοκρατίας της Λευκορωσίας και τον Ιούλιο του ίδιου έτους, μέρος της Λιθουανίας. Το 1919, στην πόλη μπήκαν οι Πολωνοί. Τον Ιούλιο του 1920, ο Κόκκινος Στρατός. Μετά από ένα μήνα ξανά οι Πολωνοί.

Και το 1921, ο Ιακώβ Σαπερστάιν και η Τσίλα Κρούγκμαν, καθώς δεν άντεχαν αυτό το πράγμα, μαζί με τον δεκαπεντάχρονο γιο τους Αμπράμ, έφυγαν για τις Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Ο ταλαντούχος νεαρός έμαθε τη γλώσσα σε έξι βδομάδες. Τελείωσε το σχολείο μέσης εκπαίδευσης της πόλης Πάτερσον. Ο πλούσιος θείος του, ο ιατρός Ζίγκμουντ Σίντνεϊ, του πρότεινε να αναλάβει τη δαπάνη της εκπαίδευσής του, με έναν μοναδικό όρο: ο Άλμπερτ να σπουδάσει το κερδοφόρο επάγγελμα του οδοντιάτρου. Ο νεαρός μπήκε στην προπαρασκευαστική-εισαγωγική Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, και αργότερα στο ίδιο το Πανεπιστήμιο.

Περίπου εκείνη την εποχή, ο Αμπράμ Σαπερστάιν άλλαξε το όνομά του σε Άλμπερτ Σέιμπιν.

Όλα πήγαιναν ομαλά, ώσπου στο πρόγραμμα σπουδών του μελλοντικού οδοντιάτρου εμφανίστηκε το γνωστικό αντικείμενο της Μικροβιολογίας. Το δίδασκε ο Ουίλιαμ Παρκ, ένας από τους πρωτεργάτες του εμβολίου κατά της διφθερίτιδας.

Εκτός από αυτό, στα χέρια του Νεοϋορκέζου φοιτητή έπεσε το βιβλίο του άλλου μικροβιολόγου, του Πολ ντε Κρουίφ, με τίτλο «Κυνηγοί Μικροβίων». Το βιβλίο ήταν γραμμένο σε στιλ λογοτεχνικού μπεστ-σέλερ και είχε γοητεύσει πολλούς σύγχρονους του Άλμπερτ.

Το αποτέλεσμα ήταν ο Σέιμπιν να εγκαταλείψει την οδοντιατρική και να ακολουθήσει τη μικροβιολογία. Οπότε, αμέσως έμεινε χωρίς την οικονομική υποστήριξη του θείου του.

Ο Άλμπερτ αναγκάστηκε να εργάζεται σε εργαστήριο. Εκεί, εκτός των άλλων, έπρεπε να ξεχωρίζει τους τύπους της πνευμονίας. Ως βοηθός στο εργαστήριο ανακάλυψε πώς να επισπεύσει αυτή τη χρονοβόρα διαδικασία. Η μέθοδός του αποδείχθηκε πολύ αποτελεσματική και δημοσιεύτηκε σε επιστημονικά εγχειρίδια ιατρικής.

Και τι ειρωνεία της τύχης που στην τελική πτυχιακή του εξέταση, στο φοιτητή Σέιμπιν, κληρώθηκε η ερώτηση: «Η τυποποίηση της πνευμονίας με τη μέθοδο Σέιμπιν». Μπορούμε να φανταστούμε τι γέλιο έπεσε στο αμφιθέατρο.

Το 1931, μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ο Άλμπερτ έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα. Και τότε, άρχισε να «περιεργάζεται» την πολιομυελίτιδα. Ο επιστήμονας διηγούταν: «Τη δουλειά μου την ξεκίνησα σχεδόν τυχαία. Τότε, το 1931, ένα μήνα μετά την αποφοίτησή μου από την Ιατρική Σχολή στη Νέα Υόρκη, ξέσπασε η επιδημία της πολιομυελίτιδας. Εγώ ήδη είχα ξεκινήσει την έρευνα της πνευμονίας, αλλά ο δάσκαλός μου, ο ιατρός Παρκ με συμβούλεψε να επικεντρωθώ στην πολιομυελίτιδα».

Στη συνέχεια, ακολούθησαν η διετής πρακτική άσκηση σε ένα από τα νοσοκομεία της πόλης, η ειδίκευση στο Ινστιτούτο Προληπτικής Ιατρικής Λίστερ του Λονδίνου και η εργασία στο Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών Ροκφέλερ.

Όλα είναι τόσο χάλια αλλά είναι και πολύ καλά

Σε αυτή την φωτογραφία του 1959, ο ιατρός Άλμπερτ Σέιμπιν (δεξιά), του οποίου το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας δοκιμάζονταν ευρέως σε όλο τον κόσμο, βρίσκεται στο παιδικό νοσοκομείο της πολιτείας Σινσινάτι με τον 5χρονο Μαρκ Στέισι, ο οποίος είχε προσβληθεί από την παραλυτική πολιομυελίτιδα, λίγους μήνες νωρίτερα. Μαζί του είναι ο ιατρός Βάλτερ Λάνγκσαμ, Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Σινσινάτι. Φωτογραφία: Harvey Eugene Smith/АР/www.statnews.com

Σταδιακά, η πολιομυελίτιδα γίνεται το βασικό θέμα των ερευνών του Σέιμπιν. Η ίδια η αρρώστια είναι σε έξαρση. Οι επιδημίες γίνονται όλο και πιο συχνά. Όσο και να φαίνεται παράξενο, η αιτία ήταν η άνοδος του βιοτικού επιπέδου. Μέχρι πρόσφατα, κάτω από γενικές ανθυγιεινές συνθήκες, σχεδόν όλοι περνούσαν την πολιομυελίτιδα σε πολύ νεαρή ηλικία. Σε αυτή την ηλικία η ασθένεια περνιέται σχεδόν ασυμπτωματικά και αποκτάται η ανοσία εφ όρου ζωής.

Η πολιομυελίτιδα υπήρχε. Απλώς δεν την εντόπιζαν, επειδή είχε τα χαρακτηριστικά μιας συνηθισμένης ίωσης.

Με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών υγιεινής, και πρώτα από όλα της αποχέτευσης, η πολιομυελίτιδα άρχισε να χτυπάει τα παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία, ακόμα και ενήλικες. Δυστυχώς, σε τέτοιες περιπτώσεις η αρρώστια κάνει φοβερές επιπλοκές. Παράλυση των άκρων, και σε κάποιες περιπτώσεις, και θάνατο.

Ναι, αλλά τι να κάνουμε! Να επιστρέψουμε στον τρόπο ζωής των σπηλαίων; Έπρεπε να νικήσουμε την ασθένεια, και να την νικήσουμε χωρίς καθυστέρηση.

Η ασθένεια αποκαλύπτεται μπροστά σε έναν ανήσυχο ερευνητή. Έτσι, το 1940, ο Άλμπερτ ανακαλύπτει ότι η πολιομυελίτιδα μεταδίδεται όχι από αεροσταγονίδια, αλλά μέσω της πεπτικής οδού. Η ασθένεια εξελίσσεται στο έντερο και από κει μεταφέρεται στον εγκέφαλο και στο μυελό των οστών.

Έτσι οριστικοποιήθηκε και ο τρόπος εμβολιασμού. Τα παιδιά δεν τα τρομάζανε με ένεση, αλλά τους έδιναν απλώς ένα κομμάτι ζάχαρη που ήταν εμποτισμένη με εμβόλιο.

Τελικά, το 1957, ο Άλμπερτ καταφέρνει να απομονώσει τις εξασθενημένες μορφές του ιού, οι οποίες μπορούν να εξασφαλίζουν σταθερή ανοσία. Μπορεί να πει κανείς ότι το εμβόλιο ήταν έτοιμο. Βέβαια, μέχρι τότε, για δύο χρόνια, ήδη, υπήρχε το εμβόλιο του ιολόγου Τζόνας Σολκ κατά της πολιομυελίτιδας. Ήταν το λεγόμενο νεκρό εμβόλιο, αλλά τα αποτελέσματά του δεν ήταν και τόσο εντυπωσιακά. Ο Σέιμπιν, όμως, δημιούργησε το λεγόμενο ζωντανό εμβόλιο, που είχε σχεδόν εκατό τοις εκατό αποτελεσματικότητα.

Όπως και πολλοί άλλοι επιστήμονες, πρώτα από όλα πειραματίστηκε με τον εαυτό του. Στη συνέχεια, το εμβόλιο το έκαναν οι κόρες του, η Έμι και η Ντέμπορα. Και το ίδιο έτος, το 1957, το νέο εμβόλιο βρισκόταν σε διαδικασία δοκιμών σε έξι χώρες του κόσμου, στην ΣΣΣΔ, στη Χιλή, στην Ολλανδία, στην Ιαπωνία, στο Μεξικό και στη Σουηδία. Βέβαια, στην πατρίδα του, στην Αμερική, το εμβόλιο θα αρχίσουν να το χρησιμοποιούν, μόνο μετά από τρία χρόνια.  

Αντί για θαλαμηγό

Ο ιατρός Σέιμπιν δίνει σε ένα κορίτσι το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας σε σιρόπι από κεράσι. Φωτογραφία: https://edsitement.neh.gov/

Ο Άλμπερτ Σέιμπιν μπορούσε να γίνει δισεκατομμυριούχος. Αλλά αρνήθηκε την πατέντα και παρέδωσε αφιλοκερδώς το εφεύρημά του στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο επιστήμονας έγραφε: «Πολλοί επέμεναν να πατεντάρω το εμβόλιο, αλλά εγώ δεν ήθελα. Είναι το δικό μου δώρο σε όλα τα παιδιά του κόσμου».

Το αποτέλεσμα ήταν πως ακόμα και στις πιο φτωχές χώρες, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, άρχισαν να κάνουν τα σωτήρια εμβόλια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, στην Ευρώπη και στην Αμερική, έγιναν πάνω από 200 εκατομμύρια εμβόλια. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΠΟΥ, αποτράπηκαν γύρω στους 500 χιλιάδες θανάτους και 5 εκατομμύρια άτομα δεν έμειναν ανάπηροι.

Ο Σέιμπιν δε, εκείνη την εποχή, εστίασε το ενδιαφέρον του στην ιολογία των καρκινικών όγκων. Το 1967, έγινε μέλος του κινήματος «Καθηγητές της Αμερικής για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή». Το 1982 και το 1983, ο Σέιμπιν έδινε τον αγώνα του κατά της ιλαράς, στο Μεξικό και στη Βραζιλία.

Το 1983, ο Σέιμπιν προσβλήθηκε από τρομερή ασθένεια, την ανιούσα παράλυση. Μπόρεσε και την νίκησε, όπως είχε νικήσει εκατομμύρια παραλύσεις από πολιομυελίτιδα. Ο επιστήμονας έλεγε αργότερα ότι το ότι κατάφερε να αντιμετωπίσει την ασθένειά του τον βοήθησαν δύο πράγματα: «οι τόνοι επιστολών υποστήριξης» και η ανίκητη επιθυμία του να μάθει «εκείνο που μπορεί να μειώσει τα βάσανα του ανθρώπου, αλλά που ακόμα βρίσκεται «αναποκάλυπτο» στο ράφι».

Η παράλυση υποχώρησε μπροστά στο ισχυρότατο πάθος του ερευνητή και την επιθυμία να κάνει τον κόσμο καλύτερο.

***

Ο εμβολιασμός κατά της πολιομυελίτιδας στο Πακιστάν, 13.01.2021. Φωτογραφία: SHAHZAIB AKBER/EPA/TASS

Ο Σέιμπιν πέθανε στην πόλη Ουάσινγκτον, το 1993. Ήταν 86 ετών. Η εφημερίδα «New York Times» δημοσίευσε την ακόλουθη νεκρολογία: «Επιστήμονας μέχρι το κόκκαλο, που είχε ασπρίσει, όντας μεσήλικας, συνέχιζε, και μετά τα εβδομήντα του, να δουλεύει με όλες του τις δυνάμεις και να ταξιδεύει. Οι επιστήμονες που γνώριζαν τον ιατρό Α.Σέιμπιν προσωπικά, μιλούσαν για την ανεπανάληπτη ευχέρεια στο λόγο του και την απίστευτη δυσκολία να τον αντιμετωπίζουν στις επιστημονικές διαμάχες. Αυτό το ταλέντο του το διαφύλαξε σε όλη τη ζωή του. Όπως και την ικανότητα να λέει την αλήθεια, χωρίς διπλωματικές μανούβρες».

Στον τάφο του Σέιμπιν υπάρχει μια σεμνή μαύρη πλάκα.