Ομολογητές πίστης του Ποτσάεβ τη δεκαετία του 1960

Πολύ γρήγορα κυλάει ο χρόνος. Φεύγουν για την αιωνιότητα οι πνευματοφόροι πατέρες, που στα νεανικά τους χρόνια τούς βρήκαν οι δοκιμασίες της δεκαετίας του 1950 και του 1960, που αναφέρονται στη νεότερη ιστορία της Εκκλησίας ως «διωγμοί του Χρουστσιόβ». Και εγώ που τα γράφω αυτά, στην αρχή της δεκαετίας του 1990, όταν συναναστρεφόμουν με τους μονάζοντες της Λαύρας του Ποτσάεβ, σκεφτόμουν απερίσκεπτα: «Οι παππούληδες λένε ενδιαφέρουσες ιστορίες. Καλό θα ήταν να τις καταγράψω, να αποθανατίσω τις λεπτομέρειες της εποχής, να συναρμολογήσω διαδοχικά τις χρονολογίες, τις αναμνήσεις των αυτοπτών μαρτύρων και να τα δημοσιεύσω…» Ωστόσο, τα τρέχοντα θέματα στη ζωή της Εκκλησίας, η χαίνουσα πληγή του σχίσματος, οι επιθέσεις στους ναούς από τους ουνίτες, ο πληροφοριακός αποκλεισμός από την πλευρά του κράτους, όλα αυτά με ανάγκαζαν να αναβάλλω το θέμα που σκεφτόμουν για τους διωγμούς του Ποτσάεβ της δεκαετίας του 1960 «για μετά». Και οι γέροντες έφευγαν σιγά-σιγά, αφήνοντας στις καρδιές των ανθρώπων το ζεστό φως της αγάπης του Χριστού…

Από τις αναμνήσεις του ιερομονάχου Σεργίου (Σολόμκα; † 2011)
και του μοναχού Νέστορα (Ονούκ; † 2003)

Ήταν φίλοι. Και οι δύο μέτριου ύψους, με γκρίζες γενειάδες, που εξέπεμπαν αγάπη, πραότητα και πνευματική σοφία. Κοιτώντας τα αγαθόψυχα «γεροντάκια», όπως τα έλεγε η νεολαία, ήταν δύσκολο να φανταστώ, ότι οι μοναχοί του Ποτσάεβ, που έλαμπαν από γλυκύτητα και καλοσύνη, κουβαλούσαν στις πλάτες τους το φορτίο της συμμετοχής στον αιματοβαμμένο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο και πολλές δεκαετίες μοναχικής άσκησης. Οι καθημερινές ακολουθίες, η αδιάλειπτη προσευχή, η μελέτη των αγίων πατέρων, η υπακοή, ήταν τα πνευματικά τους σχολεία. Όπως και η πείρα των μεγαλύτερων μοναχών, που είχαν προλάβει την «τσαρική εποχή», που είχαν γνωρίσει τον Άγιο Ιωάννη της Κρονστάνδης, τον Άγιο Ιωνά της Οδησσού, τους γέροντες της Όπτινα, άλλους Αγίους των αρχών του 20^ου αιώνα που τώρα έχουν συμπεριληφθεί στο αγιολόγιο της Εκκλησίας. Αλλά η πιο μεγάλη δοκιμασία, που πέρασε η αδελφότητα του Ποτσάεβ, το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, ήταν την εποχή που είναι γνωστή ως «Το λιώσιμο των πάγων του Χρουστσιόβ», τις δεκαετίες 1950-1960, που εξελίχτηκε για την Εκκλησία του Χριστού σε πραγματική θεομηνία. Αυτή την περίοδο, οι μοναχοί επέδειξαν εκπληκτική ανδρεία και ετοιμότητα να πεθάνουν για τον Χριστό. Υπερασπιζόμενοι την Αγία Μονή από τους άθεους διώκτες, πέρασαν από τα μπουντρούμια της Κα Γκε Μπε, συλλήψεις και φυλακές, αλλά δεν παραδόθηκαν.

Μετά τον θάνατο του Στάλιν, που είχε επαναφέρει στην Ορθόδοξη Εκκλησία μια σειρά από δικαιώματα και ελευθερίες, ο Νικήτα Χρουστσιόβ καιγόταν από την επιθυμία να εξαφανίσει από προσώπου γης όλες τις πρωτοβουλίες του «ηγέτη του λαού». Το 1954, η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης ψήφισε δύο αποφάσεις που αναφέρονταν σε ζητήματα επιστημονικής αθεϊστικής προπαγάνδας. Στην απόφαση της 7ης Ιουλίου του 1954, «Σχετικά με τα μεγάλα κενά στην επιστημονική και αθεϊστική προπαγάνδα και μέτρα βελτίωσής της», η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ σημείωνε ότι «οι κομματικές οργανώσεις δε χειρίζονται ικανοποιητικά την επιστημονική και αθεϊστική προπαγάνδα ανάμεσα στους κατοίκους» και «σχεδιάζει συγκεκριμένα μέτρα» για την ενδυνάμωση του αντιθρησκευτικού έργου. Στην απόφαση της 10ης Νοεμβρίου του 1954, «Σχετικά με τα λάθη στη διεξαγωγή της επιστημονικής και αθεϊστικής προπαγάνδας ανάμεσα στους κατοίκους» η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ απαίτησε από τις κομματικές οργανώσεις την μετέπειτα «ενδυνάμωση της ιδεολογικής πάλης ενάντια στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τη διαπαιδαγώγηση των εργαζομένων σύμφωνα με το πνεύμα του στρατευμένου υλισμού».

Η αδελφότητα του Ποτσάεβ. Δεκαετία του 1970

«Τα συγκεκριμένα μέτρα» δεν άργησαν πολύ.

Το 1959 οι αρχές ενέκριναν το «Σχέδιο εργασιών σχετικά με τη διακοπή των προσκυνημάτων στους λεγόμενους «ιερούς τόπους». Στις πύλες της Λαύρας του Ποτσάεβ τοποθέτησαν αστυνομικό τμήμα, και στην είσοδό της εφημέρευαν «επιτηρητές της τάξης», ελέγχοντας τα χαρτιά για τον καθένα που έμπαινε. Δεν επιτρέπονταν να μπαίνει η νεολαία παρά μόνο με οργανωμένες εκδρομές.

Ενώ άκουγα τις αφηγήσεις των γερόντων το 1994, προσπαθούσα να τις καταγράφω σε σημειωματάριο.

– Θυμάμαι, στη Λαύρα, η μία μετά την άλλη έρχονταν διάφορες «επιτροπές» - θυμόταν ο πατήρ Σέργιος (Σολόμκα). – Κυκλοφορούσαν στο μοναστήρι, έψαχναν σε κάθε γωνία. Έκαναν καταγραφές και εκθέσεις, και μετά τα πήραν όλα αυτά που διέθετε το μοναστήρι, στα δύσκολα χρόνια της μεταπολεμικής καταστροφής: αρόσιμη γη, μοναστηριακό κήπο και θερμοκήπια, λαχανόκηπο και μελίσσια, εργαστήριο παραγωγής κεριών. Τους χρειάστηκε ακόμα και η αντλία νερού μας. Κατέγραψαν όλα τα κτίρια στους πρόποδες της Λαύρας, το σπίτι του Προκαθήμενου, τα εργαστήρια. Στον ξενώνα για τους προσκυνητές έκαναν «μουσείο αθεϊσμού». Στα κτίρια της βορινής πλευράς εγκατέστησαν το ψυχιατρικό νοσοκομείο της περιφέρειας. Η αστυνομία, που απαιτούσε την απέλαση των μοναχών, βλάσφημα έλεγε: «Αν δε θέλετε να φύγετε – θα σας μεταφέρουμε στο τρελάδικο». Εκδρομείς, που επισκέπτονταν τη Λαύρα – και ανάμεσα σε αυτούς υπήρχαν και πολλοί προσκυνητές – σύμφωνα με τον κανονισμό, έπρεπε πρώτα να επισκεφτούν το μουσείο για να ακούσουν τη διάλεξη του ξεναγού σχετικά με τις βλαβερές επιπτώσεις της θρησκείας: «όπιο του λαού» και «υπολείμματα του παρελθόντος».

Ιερομόναχος Σέργιος (Σολόμκα). Δεκαετία του 1990 – Πες στον αδελφό για το θαύμα την ημέρα της Αγίας Τριάδας το 1958, - παρεμβαίνει στην κουβέντα ο πατήρ Νέστορας (Ονούκ).

– Ναι, όπως τώρα θυμάμαι: τελούνταν η πρωινή Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας. Ξαφνικά στο αναλόγιο έφτασε τρέχοντας δόκιμος και λέει: «Ο Ναός λάμπει, σαν αστραπή: τρείς φορές άναψε ουράνιο φως…». Και ο φύλακας, την αυγή, είχε δει πάνω από το Ναό την Μητέρα του Θεού… Εμείς βγήκαμε στην αυλή και είδαμε ότι τα πρόσωπα στις τοιχογραφίες του Ναού είχαν ανανεωθεί, τα φωτοστέφανα στην Θεομήτορα και το Βρέφος, που ήταν σκούρα, έλαμπαν με χρυσό φως. Οι προσκυνητές ήταν γονατιστοί, διάβαζαν τον Ακάθιστο Ύμνο στην Ουράνια Βασίλισσα. Πολύ γρήγορα έφτασε κι η αστυνομία για να διαλύσει τους πιστούς.

– Έτσι, η Μητέρα μας μάς έδωσε σημάδι ότι Είναι μαζί μας την ώρα των δοκιμασιών, - συμπέρανε ο πατήρ Νέστορας.

- Ναι, αυτό ήταν το 1958, και μετά από ένα χρόνο ακριβώς, άλλο ένα θαύμα από την εικόνα της Παναγίας του Ποτσάεβ, - συνέχισε τις αναμνήσεις ο ιερομόναχος Σέργιος. – Εσείς γνωρίζετε ότι η φιλόθεη γαιοκτήμονας Άννα Γκόϊσκαγια, έδωσε στο μοναστήρι αυτή την εικόνα, που της είχε δωρίσει ο Μητροπολίτης Νεόφυτος το 1559, μετά το θαύμα που ο εκ γενετής τυφλός αδελφός της Φίλιππος ξαναείδε το φως του. Από τότε, μετά τον Παρακλητικό κανόνα στην Υπεραγία Θεοτόκο του Ποτσάεβ, στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, η εικόνα κατεβαίνει με κορδέλες για προσκύνηση. Έτσι και τώρα, οδήγησαν έναν εκ γενετής τυφλό δούλο του Θεού, και αυτός, αφού προσκύνησε, έκλαψε από τον πόνο στα μάτια. Όταν έβγαλε το μαντήλι από τα μάτια, άρχισε να βλέπει το περιβάλλον: ξαναείδε το φως του…

– Παππούλη, δεν τα ήξεραν όλα αυτά οι θεομάχοι, δεν φοβόντουσαν τις τιμωρίες; - ρώτησα εγώ τον πατέρα Σέργιο. – Αφού στην Περιφέρεια Τερνόπολ ανέκαθεν ζούσε θεόφιλος λαός που τηρούσε τις ορθόδοξες παραδόσεις.

- Ναι, έτσι είναι. Οι απλοί άνθρωποι, οι κάτοικοι των χωριών γύρω από το Ποτσάεβ μάς συμπονούσαν, μάς βοηθούσαν με ό,τι μπορούσαν, - απάντησε ο παππούλης. – Όταν άρχισαν να μας καταδιώκουν, να μας αφαιρούν τα χαρτιά μόνιμης διαμονής, οι κάτοικοι μας παραχωρούσαν προσωρινή κατοικία, με κίνδυνο να συλληφθούν οι ίδιοι. Αλλά ήταν αρκετοί και οι άθεοι, οι σκληροί διώκτες. Ήταν ένας στο Κρεμενέτς, πρώτος γραμματέας της Επιτροπής της Περιοχής Ανδρέϊ Ιτσάνσκιϊ, που έβαλε στόχο να κλείσει τη Λαύρα πάση θυσία. Μάζευε δεδομένα για τους μοναχούς, τους κάρφωνε στην Κα Γκε Μπε. Την περίοδο που έκλειναν τη σκήτη της Αγίας Τριάδας, ήταν παρών αυτοπροσώπως την ώρα που κατέστρεφαν το αρχαίο τέμπλο. Σχεδόν έφτυνε τις εικόνες και βλασφημούσε τους Αγίους. Μία από τις γυναίκες του είπε: «Δε φοβάστε τον Θεό; Την τιμωρία Του;» - «Αν Αυτός υπάρχει, ας με τιμωρήσει!» - γέλασε και έφυγε. Την ίδια μέρα η κόρη του, που σπούδαζε χημεία στο Ινστιτούτο στην πόλη Λβοβ, σε ένα εργαστήριο έκανε κάποια πειράματα. Την ώρα των πειραμάτων στα χέρια της εξερράγη μια φιάλη οξέος, της έκαψε το πρόσωπο και τα μάτια και τυφλώθηκε… Μετά, αυτός ο κομμουνιστής έκλαιγε πικρά και έλεγε: «Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί Εσύ με τιμώρησες τόσο πολύ…». Μετά από αυτό, έγινε ήσυχος σαν αρνάκι, δεν πείραζε κανένα, μόνο αναστέναζε και έκλαιγε, κοιτώντας τη Λαύρα…

Ψηφιδωτή τοιχογραφία πάνω από την κεντρική είσοδο του Ιερού Ναού της Αγίας Τριάδας.

Και μετά, όπως έλεγαν οι γέροντες, άρχισαν τα πραγματικά δεινά. Η Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου έκλεισε, έκλειναν και άλλες Ιερές Μονές στην επικράτεια της Σοβιετικής Ένωσης. Η Λαύρα του Ποτσάεβ, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Πολωνία, προσέλκυε την προσοχή των ξένων επισκεπτών. Στη χώρα που το 1980 στην τηλεόραση θα έπρεπε να δείξουν τον τελευταίο παππά, όπως είχε δηλώσει ο Ν.Σ.Χρουστσιόβ, τα μοναστήρια έπρεπε να είχαν μετατραπεί σε μουσεία, οι μοναχοί έπρεπε να είχαν εκδιωχθεί. Οι αδίστακτοι αξιωματούχοι του Τερνόπολ μαζί με την περιφερειακή διεύθυνση της Κα Γκε Μπε εκπόνησαν ειδικό σχέδιο για να κλείσουν το Ποτσάεβ.

Το κόλπο ήταν το εξής: να κάνουν αρχιτεκτονικό έλεγχο, να γράψουν έκθεση με τα αποτελέσματα για να αποδείξουν, ότι δήθεν η Λαύρα βρίσκεται σε κακή κατάσταση και επομένως απαιτεί ολική επισκευή. Σύμφωνα με ειλημμένες αποφάσεις, όλοι οι λαϊκοί, που εργάζονταν στην Εκκλησία, στερούνταν το δικαίωμα να παίρνουν επίσημα μισθό και να πληρώνουν φόρους, και έτσι έμπαιναν στο καθεστώς των ανέργων. Και όποιος για ένα χρόνο δεν είχε δουλειά έμπαινε στη λίστα των «παράσιτων» και τιμωρούνταν με φυλάκιση ενός έτους και πάνω. Επομένως, όλοι οι εργαζόμενοι της Λαύρας, όπως και οι εργάτες προσωρινής διαμονής, αυτόματα απολύονταν. Το επόμενο και το πιο πονηρό βήμα ήταν να αφαιρέσουν την έγκριση μόνιμης διαμονής από τους μονάζοντες της αδελφότητας της Λαύρας. Το 1962 από τους 180 διαμένοντες στη Λαύρα είχαν μείνει μόλις 23 με έγκριση μόνιμης διαμονής. Τις νύχτες, στην Ιερά Μονή έφταναν φορτηγά με σκέπαστρα. Έβαζαν τους μοναχούς με τη βία μέσα σε αυτά, τους πήγαιναν πολλά χιλιόμετρα μακριά και τους άφηναν, απειλώντας τους με σωματική βία και φυλάκιση. Είχαμε μέχρι και περιπτώσεις όπου η αστυνομία χρησιμοποιούσε πυροσβεστικές μάνικες για να ρίχνει νερό στα κελιά των μοναχών που είχαν κλειστεί μέσα. Συλλάμβαναν και προσκυνητές, τους πήγαιναν στο τμήμα, τους ανέκριναν και τους έδερναν. Υπήρχαν και θανατηφόρα περιστατικά: μια νεαρή προσκυνήτρια βρέθηκε στο δάσος νεκρή και βιασμένη.

Η αστυνομία χρησιμοποιούσε ακόμα και πυροσβεστικές μάνικες για να ρίχνει νερό στα κελιά των μοναχών που είχαν κλειστεί μέσα

Οι γέροντες ανέφεραν και το εξής περιστατικό. Σε μία από τις νυχτερινές εφόδους, η αστυνομία ζήτησε τα κλειδιά από τον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας. Ο Καθηγούμενος αρχιμανδρίτης Σεβαστιανός μπήκε στο Ναό με συνοδεία «επιτηρητών της τάξης», έκανε τρείς μεγάλες μετάνοιες μπροστά από την Ωραία Πύλη και είπε την προσευχή: «Υπεραγία Δέσποινα Θεοτόκος, Φύλακα της Μονής μας! Ιδού, οι αρχές απαιτούν να τους δώσουμε τα κλειδιά από τον Ιερό Ναό. Τα βάζω στην Αγία Τράπεζα. Αν Εσύ επιτρέψεις να τα πάρουν, μη φοβούμενοι την οργή του Θεού, ας κάνουν το θέλημά τους. Αμήν». Άνοιξε την Ωραία Πύλη και έβαλε τα κλειδιά στην Αγία Τράπεζα. Οι αστυνομικοί γυρόφεραν για λίγο επί τόπου, έβρισαν και έφυγαν χωρίς να κάνουν τίποτα.

Η εικόνα της Παναγίας του Ποτσάεβ.

Και όταν νύχτωσε, οι μοναχοί μαζεύτηκαν στο γραφείο της Μονής για να ετοιμάσουν επιστολές στο Ανώτατο Συμβούλιο της Σοβιετικής Ένωσης. Όρισαν να πάει στη Μόσχα ο μοναχός Νέστορας (Ονούκ) που είχε εμπειρία από τέτοιες αποστολές. Πολλές φορές είχε πάει επιστολές στον Αγιώτατο Πατριάρχη, στην οδό Τσίστιϊ Περεούλοκ, στο Συμβούλιο Εκκλησιαστικών Υποθέσεων. Επιπλέον, στη Μόσχα είχε την προστασία κάποιων υψηλόβαθμων σοβιετικών αξιωματούχων που συμμερίζονταν την Εκκλησία. Οι χαφιέδες ήξεραν ποιος μεταφέρει τις επιστολές στη Μόσχα, και στις πύλες τον περίμενε η αστυνομία. Αλλά, ανάμεσα στους αστυνομικούς υπήρχαν και καλοπροαίρετοι. Ένας από αυτούς πέρασε το μοναχό μέσα από τα κλειστά εργαστήρια προς τις «οικονομικές πύλες» όπου τον περίμενε αυτοκίνητο.

Η αδελφότητα γράφει επιτολές στον ΟΗΕ.

Επιστολές μοναχών υπό διωγμό

Έχουν σωθεί δύο έγγραφα εκείνης της περιόδου: γραπτές παρακλήσεις των μοναζόντων της Λαύρας προς το συμβούλιο των Γερόντων της Λαύρας. Αλλά επειδή το συμβούλιο δεν είχε αρμοδιότητα να επαναφέρει το καθεστώς της μόνιμης διαμονής, οι επιστολές πήγαιναν στη Μόσχα. Τέτοια έγγραφα ο πατήρ Νέστορας μετέφερε πάνω από 50.

«Εγώ, ο Ιάρσπιτς Κάσιϊ του Σεμιόν, γεννημένος το 1891, απευθύνω έκκληση στους πατέρες του συμβουλίου της Λαύρας να μεσολαβήσουν ώστε να αποκατασταθεί το καθεστώς της μόνιμης διαμονής μου στη Λαύρα. Η αστυνομία με έδιωξε από τη Λαύρα με βίαιο τρόπο. Πολλές φορές με κάλεσαν στην Κα Γκε Μπε και στην αστυνομία. Όλοι οι προϊστάμενοι έλεγαν: κλείνουμε τη Λαύρα. Η Λαύρα είναι κλειστή, φύγετε από τη Λαύρα. Εγώ αρνιόμουν. Έλεγα ότι είμαι μεγάλος, ότι δεν έχω που να πάω. Με μάλωναν, με εκφόβιζαν, με έβριζαν με χυδαίες λέξεις, φώναζαν: πήγαινε όπου θέλεις. Είχε έρθει ένας σκληρός υψηλόβαθμος αξιωματικός της αστυνομίας από το Κίεβο. Ήρθε στο κελλί μου και με διέταξε να φύγω από τη Λαύρα. Του λέω: δεν έχω πού να πάω. Φωνάζει: πήγαινε σπίτι. Μα δεν έχω σπίτι. Και δεν ήθελα να φύγω. Αλλά, αυτοί έφεραν αυτοκίνητο, φόρτωσαν τα πράγματά μου και τα πήγαν σε ένα διαμέρισμα στο Ποτσάεβ, πήραν το διαβατήριό μου και όρισαν ότι μένω εκεί, σε εκείνο το διαμέρισμα. Εγώ όμως δεν μπορούσα να μένω εκεί, είμαι μεγάλος μοναχός, για 47 χρόνια εργαζόμουν στη Λαύρα, είμαι τώρα 73 χρονών, η υγεία μου δεν είναι σε καλή κατάσταση, και εκεί ήταν μεγάλη οικογένεια, και το διαμέρισμα μικρό. Οι Εκκλησιαστικές Αρχές δε με διέγραψαν από τη Λαύρα, και γι’ αυτό εγώ επέστρεψα για να μένω στη Λαύρα, αλλά η αστυνομία με διώχνει από τη Λαύρα, δεν με αφήνει ήσυχο. Πού να πάω; Εγώ θέλω το υπόλοιπο των ημερών μου να μείνω στη Λαύρα, και γι’ αυτό ζητώ τους πατέρες του συμβουλίου να μεσολαβήσουν για την επαναφορά της μόνιμης διαμονής μου».

Εννοείται, οι πατέρες του συμβουλίου δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτα.

«Εγώ, ο Αρχιμανδρίτης Σαμουήλ, στον κόσμο Βολινέτς Σεραφείμ του Ιωάννη, γεννήθηκα το 1903 στο χωριό Νταβινιάτς της Περιφέρειας Τερνόπολ. Το 1927, εντάχτηκα στη Λαύρα του Ποτσάεβ…

Τα τελευταία δύο χρόνια, οι Αρχές πολλές φορές με καλούσαν στην αστυνομία και επίμονα απαιτούσαν να φύγω από τη Λαύρα, επειδή η Λαύρα δεν είχε πλέον την παλαιά της αποστολή, και οι μονάζοντες έπρεπε να εγκαθίσταται ο καθένας όπου θέλει. Εγώ δε συμφωνούσα. Την τελευταία φορά με κάλεσαν και με διέταξαν με αυστηρό τρόπο να προσκομίσω και να τους παραδώσω το διαβατήριό μου, αλλά εγώ δεν το έκανα, και για αυτό με τιμώρησαν σκληρά.

Στις 3 Νοεμβρίου του 1963, μια μεγάλη ομάδα αστυνομικών ήρθε στη Λαύρα. Η αδελφότητα, ανάμεσά τους και εγώ, κάναμε την προσευχή μας στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου κεκλεισμένων των θυρών. Οι αστυνομικοί με σκοινιά κατέβηκαν στον Ναό της Κοίμησης, στο ιερό. Εγώ είδα ότι κατέβαιναν, φοβήθηκα, κρύφτηκα πίσω από κάτι άμφια, αλλά όταν κάνουν εξονυχιστικούς ελέγχους δεν μπορείς να κρυφτείς. Κάποιοι με πήραν αγκαζέ και με πήγαν στο κελλί μου. Το κελλί ήταν ήδη ανοιχτό. Αυτοί με βία, χωρίς να τους το επιτρέψω, μου πήραν το διαβατήριο και έβαλαν εκεί τη στάμπα της διαγραφής μου και οι ίδιοι έβγαλαν τα πράγματά μου, τα έβαλαν στο αυτοκίνητο και με πήγαν στην πατρίδα μου, στον αδελφό μου που δούλευε στα κολχόζ, σε ένα σκοτεινό και γεμάτο υγρασία χώρο, όπου δεν υπήρχε δυνατότητα να διαμένει κανείς.

Οι Εκκλησιαστικές Αρχές δε με διέγραψαν. Με βάση αυτό αμέσως επέστρεψα στη Λαύρα. Αλλά δε με αφήνουν να ζήσω. Και τώρα με καλούν στην αστυνομία, με εκφοβίζουν με δικαστήρια και μου λένε: Αν δε φύγεις, δε θα σε αφήσουμε να ζήσεις».

Οι μοναχοί προσεύχονταν στο Ναό κεκλεισμένων των θυρών. Αλλά οι αστυνομικοί με σκοινιά κατέβηκαν στο Ναό, στο ιερό

Ο Αρχιμαδρίτης Αββακούμ (Νταβιντένκο), όντας δόκιμος στη Λαύρα τη δεκαετία του 1980, ήξερε επίσης πολύ καλά τον πατέρα Σέργιο και τον πατέρα Νέστορα, καθώς συναναστρεφόταν μαζί τους. Στη συνέχεια, έγραψε μερικά άρθρα με ντοκουμέντα για τη Λαύρα του Ποτσάεν εκείνης της περιόδου. Στα κείμενά του υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον στιγμιότυπο:

«Τον ιερομόναχο Σέργιο (Σολόμκα) τον έβγαζαν συχνά 40-50 χιλιόμετρα μακριά. «Έλα, - έλεγαν οι αστυνομικοί, - ο μοναχός αυτός είναι επίμονος σαν το σπιτικό γάτο: τον βγάζεις συνέχεια, και αυτός ούτως ή άλλως επιστρέφει!». Η μοναχή Ειρήνη (Σαλιάπινα Ειρήνα του Δημήτριϊ), που διέμενε στην οδό Λίποβαγια, 6, μου έλεγε: “Σε εκείνο το διωγμό είχε συμβεί ένα πολύ περίεργο επεισόδιο με τον ιερομόναχο Σέργιο, στο Ναό της Κοίμησης, και συγκεκριμένα στο γραφείο. Ένας κλέφτης-ληστής, και υπήρχαν πολλοί τέτοιοι εκείνα τα δύσκολα χρόνια, προσποιήθηκε τον προσκυνητή, και έμεινε στο Ναό με σκοπό να ληστέψει. Κρύφτηκε στο αναλόγιο και έμεινε εκεί περιμένοντας πότε θα κλείσουν τον Ναό. Και όταν όλα σιώπησαν, άρχισε σιγά-σιγά να κατεβαίνει και να πλησιάζει στο γραφείο, όπου φυλάσσονται τα χρήματα. Κοιτάει και βλέπει: ένα κερί αναμμένο, και ένα μοναχό να κάθεται και να γράφει κάτι. Πλησιάζει πιο κοντά, περνάει τη στήλη του Ναού, βγαίνει στο προναό από την κολόνα... ω, τρόμος! Βαθύ σκοτάδι! Ούτε ο μοναχός, ούτε το φως, όλα στο σκοτάδι. Ο κλέφτης, ακουμπώντας με τα χέρια του τους τοίχους, προχώρησε προς τα πίσω, φτάνει μέχρι τη μέση του Ναού και βλέπει ξανά: ο μοναχός με ένα κερί κάθεται και γράφει. Όρμισε κατευθείαν πάνω στο φως και πάλι μπερδεύτηκε με τις στήλες, ούτε το μοναχό, ούτε το φως βρήκε. Ήταν όλα στο σκοτάδι. Αργότερα, συναντήθηκαν στο κρατητήριο της φυλακής και κάθονταν δίπλα-δίπλα. Ο κλέφτης αναγνώρισε τον πατέρα Σέργιο και για αυτό το φοβερό για αυτόν περιστατικό είπε στον πατέρα Σέργιο: "Δεν μπορούσα να πλησιάσω. Από μακριά βλέπω: εσύ κάθεσαι και κάτι γράφεις, όταν πλησιάζω – δεν υπάρχεις, τίποτα δε βλέπω. Έτσι έγινε δύο φορές, και φοβήθηκα. Φαίνεται, ο Θεός υπάρχει στον κόσμο. Αλλιώς, θα μπορούσα να σε έχω σκοτώσει εκεί! Σίγουρα, υπάρχει κάποια δύναμη, που σε φύλαγε"”».

Βλέπει: αναμμένο κερί και ένα μοναχό να κάθεται. Πλησιάζει πιο κοντά... ω, τρόμος! Βαθύ σκοτάδι! Ούτε ο μοναχός, ούτε το φως

Ναι, ο Θεός ήταν αδιάκοπα μαζί μας, - τέλειωναν τη διήγησή τους οι γέροντες Σέργιος και Νέστορας. – Τον Αρχιμανδρίτη Αμφιλόχιο τον άρπαξαν και με δεμένα τα χέρια τον πήγαν στο χωριό Μπουντάνοβ της περιοχής Τερεμποβλιάνσκιϊ, στο ψυχιατρικό νοσοκομείο. Η αστυνομία φώναζε τότε: «Όλοι εσείς θα μπείτε στο τρελάδικο!». Και το βράδυ άρχισε τρομερή θύελλα. Τους μεθυσμένους αστυνομικούς τους έριχνε στους τοίχους, έσπασε τα παράθυρα στο γραφείο, το νερό της θύελλας χτυπούσε σαν κύμα, καταπόντιζε το γραφείο τους… Η Θεομήτωρ μας φύλαττε, εμάς τους αμαρτωλούς…

Συλλήψεις. Επιστολές στο εξωτερικό. Στάση του Εξάρχου Φιλάρετου.

Η βίαια απέλαση των μοναχών απέτυχε. Οι αρχές εφάρμοσαν «το γράμμα του Νόμου»: ακολούθησαν συλλήψεις για «χουλιγκανισμό» και «παρασιτισμό».

Ο Ιερομόναχος Σέργιος (Σολόμκα) μετά τη φυλάκιση Στην επιστολή προς το Ν.Σ.Χρουστσιόβ και τον γενικό εισαγγελέα της Σοβιετικής Ένωσης Ρ.Α.Ρουντένκο η αδελφότητα έγραφε: «Στα χρόνια των διωγμών στη Λαύρα δεν υπήρχε ούτε ένας αγκιτάτορας ο οποίος θα μπορούσε επιστημονικά και τεκμηριωμένα να αποδείξει ότι δεν υπάρχει Θεός. «Αποδεικνύουν» με εκφοβισμούς, με βία, με απελάσεις, με απειλές και με φυλακές». Για «Παραβίαση κανόνων μόνιμης διαμονής» είχαν κατηγορηθεί με ποινική ευθύνη πολλοί μοναχοί του Ποτσάεβ: ο Ηγούμενος Βιατσεσλάβ (Πασσαμάν) που διέμενε στη Λαύρα πάνω από μισό αιώνα, οι ιερομόναχοι Αμβρόσιος (Ντόβγκαν), Βαλεριανός (Ποπόβιτς), Διονύσιος (Κομονιούκ), οι ιεροδιάκονοι Απελλής (Στανκέβιτς), Αντώνιος (Κοροστέλοβ), Ανδρέας (Στσιούρ) και άλλοι…

Μετά από λίγο είχαν συλληφθεί και ο πατήρ Σέργιος και ο πατήρ Νέστορας. Ο πατήρ Σέργιος ήταν δύο χρόνια στο λατομείο μαρμάρων. Όσο ήταν κρατούμενοι, κήρυτταν το λόγο του Θεού και καλούσαν τους εγκληματίες σε μετάνοια. Μετά από χρόνια, πολλοί πρώην φυλακισμένοι έρχονταν στη Λαύρα να δουν τους ενάρετους συγκρατούμενούς τους και να προσευχηθούν στον Θεό.

Όταν ο πατήρ Σέργιος και ο πατήρ Νέστορας επέστρεψαν από τις φυλακές, με στέρηση του δικαιώματος μόνιμης διαμονής, κρύβονταν στα ταβάνια της Λαύρας, διανυκτέρευαν στα ξύλινα κουτιά και κρυφά προσέρχονταν στις ακολουθίες. Ο πατέρας Νέστορας κατάφερε στη Μόσχα να συναντηθεί με τους δημοσιογράφους του BBC και της «Φωνής της Αμερικής». Οι επιστολές διαμαρτυρίας έπεσαν στα χέρια της κόρης του Στάλιν Σβετλάνα Αλλιλούϊεβα, που διέμενε στις ΗΠΑ.

Τον Νοέμβριο του 1963, ο πρόεδρος της Κα Γκε Μπε Β.Σεμιτσάστνιϊ δήλωσε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ ότι με τα παράπονα της αδελφότητας του Ποτσάεβ ασχολούνται οι διεθνείς οργανισμοί, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και ο ΟΗΕ. Τον Μάρτιο του 1964 στη διαδήλωση στο Παρίσι ο Γάλλος συγγραφέας, βραβευμένος με βραβείο Νόμπελ Φρανσουά Μοριάκ δήλωσε: «Όταν στη Μόσχα σταυρώνουν τον Χριστό, εμείς ακούμε τον στεναγμό Του στο Παρίσι». Είχε δημιουργηθεί Διεθνής Επιτροπή Ενημέρωσης σχετικά με τις αντιθρησκευτικούς διωγμούς στη Σοβιετική Ένωση. Το κύρος της Σοβιετικής Ένωσης είχε υποστεί μεγάλη ζημιά. Οι διωγμοί είχαν σταματήσει, και ο κύριος ιδεολόγος τους, ο Ν.Σ.Χρουστσιόβ, στη γιορτή της Αγίας Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου είχε άδοξα μετακινηθεί από το πόστο του γενικού γραμματέα.

Ενδιαφέρουσα ήταν η στάση του Μητροπολίτη Φιλάρετου (Ντενισένκο), που το 1966 έγινε Έξαρχος της Ουκρανίας. Όντας επίτιμος Αρχιμανδρίτης της Λαύρας του Ποτσάεβ, όταν επισκέπτονταν τη Μονή, ενδιαφέρονταν για μοναχούς που είχαν φυλακιστεί. Ο Φιλάρετος, στην οδό Πούσκινσκαγια 6, είχε ειδικό χρηματοκιβώτιο όπου έβαζε τις υποθέσεις «αναξιόπιστων» κληρικών. Ο ιερομόναχος Σέργιος είχε πάρει διαταγή από αυτόν να φύγει από το Ποτσάεβ και να μένει σε ανδρική μονή στην Οδησσό. Ο γέροντας αρνήθηκε, και γι’ αυτό ο μετέπειτα σχισματικός Φιλάρετος τον έθεσε σε αργία. Και ο πατήρ Νέστορας, μέχρι τις τελευταίες του μέρες, έμενε έξω από τους τοίχους της Λαύρας, σε ένα χωριό κοντά.

Και οι δύο γέροντες κοιμήθηκαν το θάνατο του δικαίου. Ο πατήρ Σέργιος στο τέλος της ζωής του έμενε στη Σκήτη της Αγίας Τριάδας της Λαύρας και αποδήμησε εν Κυρίω ειρηνικά στα 92 του χρόνια. Και ο πατήρ Νέστορας, πριν από την κοίμησή του, έστειλε στα πνευματικά του τέκνα τηλεγραφήματα με έκκληση να έρθουν. Ήταν Κυριακή. Όταν οι προσκυνητές έφτασαν στο σπιτάκι του πατέρα Νέστορα, είδαν ότι η πόρτα είναι ανοιχτή. Ήταν αναμμένο το καντήλι, ο γέροντας ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι με καινούργιο ζωστικό και τα χέρια του ήταν σταυρωμένα στο στήθος…

***

Όταν επισκέπτομαι τη Λαύρα του Ποτσάεβ, κάθε φορά μπαίνω στο αδελφικό νεκροταφείο για να προσευχηθώ στους τάφους των αείμνηστων πατέρων. Και κάθε φορά με περιβάλλει ένα ζεστό αίσθημα της αόρατης παρουσίας τους, που εκπέμπει ένα σιγανό χάδι και αγάπη. Αιωνία σας η μνήμη, ομολογητές του Χριστού!