Όταν ο Θεός έγινε ελπίδα

Μια φορά, κατά τη διάρκεια της προσευχής, ο Άγιος Νεκτάριος είδε σε όραμα την Παναγία, συνοδευόμενη από αγγέλους, που έψελναν μια ψαλμωδία μ’ ένα μοναδικό μοτίβο. Ο Άγιος Νεκτάριος κατέγραψε αυτήν την ψαλμωδία, η οποία σήμερα είναι γνωστή σε όλον τον κόσμο με τον τίτλο «Αγνή Παρθένε». Στις 14 Οκτωβρίου, την ημέρα της Αγίας Σκέπης της Παναγίας, έλαβε χώρα η πανρωσική πρεμιέρα της ταινίας «Ο Άνθρωπος του Θεού», βασισμένη στον βίο του Αγίου Νεκταρίου, βασανισμένου ανθρώπου, ευχέτη και θαυματουργού.

Ο Άρης Σερβετάλης στον ρόλο του Αγίου Νεκταρίου στην τανία «Ο Άνθρωπος του Θεού»

Αποκτήσαμε έναν καλό φίλο

Η ταινία για έναν Άγιο πάντα αποτελεί ένα ρίσκο για τον σκηνοθέτη, τους ηθοποιούς και τους θεατές. Υπάρχει φόβος να κάνεις λάθος, να έχεις λανθασμένη οπτική, να ακολουθήσεις λάθος πορεία. Ιδιαίτερα όταν οι θεατές είναι διαφορετικοί κι έχουν διαφορετικές προσδοκίες από την ταινία. Κάποιος θέλει μια κατανοητή ηθική και κάποιος έντονα συναισθήματα.

Αλλά στο τέλος του δρόμου θα φτάσει όποιος βαδίζει. Είναι σημαντικό να υπάρχει δέος και σεβασμός και τότε ο κόπος και οι επαγγελματικές δεξιότητες θα λάβουν μια αόρατη βοήθεια από τα επάνω, από τον ίδιο τον Άγιο, ο οποίος αγιοκατατάχθηκε πρόσφατα, το 1961.

«Μου έγινε εξαιρετικά οικείος, από πνευματικής άποψης. Είναι σαν ξαφνικά να γνωρίσεις έναν καινούργιο φίλο και να αισθανθείς ότι η σχέση σας είναι αιώνια. Μελετώντας τον βίο του, είδα έναν άνθρωπο που δεν φοβάται κάποιες δυστυχίες και μόνο αυξάνει την πίστη του στον Θεό, μην αλλάζοντας τη στάση του προς τους ανθρώπους, αν και πολλοί προσπαθούν να τον καταστρέψουν», μας είπε ο διάσημος Έλληνας ηθοποιός Άρης Σερβετάλης, που υποδύθηκε τον Άγιο Νεκτάριο στην ταινία.

Όλοι ονειρεύονται να έχουν έναν τέτοιο φίλο

Όλοι ονειρεύονται να έχουν έναν τέτοιο φίλο. Είναι ευτυχισμένος κάποιος, που έχει συναντήσει τόσο αληθινό άνθρωπο στη ζωή του. Το κύριο πράγμα είναι να μην τον προσπεράσει ή -το πιο τρομερό- να μη γίνει διώκτης του. Οι τελευταίοι ήταν αρκετοί στη ζωή του Αγίου Νεκταρίου, αλλά οι φίλοι και τα πνευματικά τέκνα ήταν περισσότεροι. Τον ρόλο ενός απ’ αυτούς –του γραμματέα και πιστού βοηθού του- έπαιξε ο Ρώσος ηθοποιός Αλεξάντρ Πετρόβ.

«Η ιστορία του Κώστα, άνθρωπο τον οποίο υποδύομαι, μ’ επηρέασε ουσιαστικά. Είναι σαν να περνάω μαζί του τη δική μου εσωτερική κάθαρση. Κάθε ρόλος διδάσκει κάτι καινούργιο, ο ηθοποιός αποκτά νέες εμπειρίες. Χάρη σ’ αυτό το έργο έλαβα απαντήσεις πάνω σε κάποια θέματα, επί των οποίων αναρωτιόμουν συχνά».

Φαίνεται ότι ο Άγιος Νεκτάριος έγινε φίλος όχι μόνο του Κώστα, αλλά και του Αλεξάντρ.

«Υπάρχουν μερικά εργαλεία, που μπορούν να συμβάλουν στη διάδοση μιας ταινίας. Αναμφίβολα, οι αναγνωρισμένοι ηθοποιοί συνεισφέρουν σ’ αυτό, ειδικά όταν λάβουμε υπ’ όψιν το δύσκολο θέμα της ταινίας», παραδέχθηκε η σκηνοθέτης, η Αμερικανίδα σερβικής καταγωγής Γελένα Πόποβιτς.

Τον ρόλο ενός παράλυτου, που τον βοηθά ο θαυματουργός Άγιος στα τελευταία λεπτά της ζωής του, υποδύεται ο Μίκι Ρουρκ. Ο σταρ του Χόλιγουντ συγκλονίστηκε με την προσωπικότητα του Αγίου και συμφώνησε για τον ρόλο χωρίς δισταγμό.

Η ταινία επιτρέπει να δούμε τα μέρη όπου ζούσε και κήρυττε ο Άγιος. Η ομορφιά της φύσεως, η λιτότητα, το απέριττο του χώρου, καθώς και η υπέροχη μουσική του βραβευμένου στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ, δημιουργούν ένα μοναδικό συναίσθημα.

Πώς γίνονται Άγγελοι

«Αλίμονό μου, αν η πίστη μου επηρεάζεται από τους ανθρώπους», αυτή ήταν η απάντηση του Αγίου στη συκοφαντία, την προδοσία και τις προσβολές. Με μία μόνο συκοφαντία τον απαρνήθηκε ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Σωφρόνιος, ο οποίος δεν ήταν απλώς προϊστάμενός του, αλλά πρώτ’ απ’ όλα πνευματικός πατέρας. Του αφαιρούν την επισκοπική έδρα, του στερούν τα προς το ζην, και αμαυρώνουν το καλό του όνομα.

Ψάχνουμε για την τύχη, την επιτυχία, την αναγνώριση. Ακόμη και στην Εκκλησία και στον μοναχισμό

Από όλες τις πτυχές, ο ήρωας της ταινίας είναι ένας αποτυχημένος άνθρωπος. Μα πόσο συχνά ψάχνουμε για την τύχη, την επιτυχία, την αναγνώριση. Ακόμη και στην Εκκλησία και στον μοναχισμό και στη μετάνοια και στην αυτοταπείνωση κιόλας. Ενώ εκείνος δεν ψάχνει, δεν επιδιώκει να γίνει Πατριάρχης και αποκαλεί την εξουσία «καρκινικό όγκο», ο οποίος κατά καιρούς αλλάζει τον φορέα του. «Σήμερα η δικαιοσύνη θ’ αποφανθεί και δε θα γίνω Πατριάρχης», λέει ο Άγιος, προξενώντας έκπληξη στους φίλους του.

Στην καριέρα του έχει συνεχείς δυστυχίες, ενώ γίνεται όλο και πιο επιτυχημένος στο να επηρεάζει τους ανθρώπους και να μεταμορφώνει τις καρδιές τους. Η προετοιμασία μελλοντικών ιερέων, η βοήθεια στις αδελφές της Μονής Αγίας Τριάδος, το κήρυγμα και η φροντίδα για τον κόσμο -όλα αυτά αποτέλεσαν το έργο της ζωής του. Ακολουθώντας αυτόν τον δρόμο, απέκτησε εσωτερική ηρεμία, γιατί «δεν είναι απαραίτητο να είσαι Πατριάρχης για να κάνεις κάτι σπουδαίο». Πάντως, οι παιδαγωγικές του μέθοδοι έχουν αρκετές ιδιοτροπίες, όπως η αυτοτιμωρία του με αποχή από το φαγητό, κατόπιν διαπληκτισμού μεταξύ φοιτητών, που βρίσκονταν υπό την μέριμνά του. Και όμως, αυτές οι μέθοδοι λειτουργούν πολύ καλύτερα από τα σκληρά μέτρα και τους σκληρούς λόγους, επειδή «η αυστηρότητα δεν πρέπει να ξεπερνά την καλοσύνη».

«Η Ελλάδα σ’ έχει ανάγκη», λέει ένας Έλληνας μητροπολίτης στον Άγιο Νεκτάριο, που είναι χωρίς έδρα και χωρίς ελληνική υπηκοότητα. Μάλλον, όταν κάποιος άνθρωπος είναι πραγματικά αναγκαίος, ενδέχεται να μετατραπεί σε θύμα εκμετάλλευσης. Δηλαδή, αυτός έτσι κι αλλιώς, θα κοπιάζει με όλες του τις δυνάμεις και, μετά τον θάνατό του, θα δοξάσει την πατρίδα του και τον λαό του, πραγματοποιώντας μεγάλα θαύματα.

Άγγιγμα καρδιάς

Τέτοιες ταινίες αποτελούν έργο από κοινού, και σε αυτό το «από κοινού» συμπεριλαμβάνονται και οι θεατές. Είναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι να συνεργαστούν για ένα κοινό αποτέλεσμα. Στο Διαδίκτυο μπορεί κανείς να διαβάσει διαφορετικές κριτικές, συμπεριλαμβανομένων και αρνητικών.

«Ο βίος ενός Αγίου, ως κινηματογραφικό είδος, μάλλον, έχει το μέλλον του. Πάντα θα υπάρχουν θεατές, για τους οποίους είναι σημαντικό να δουν στην οθόνη την αποτύπωση χριστιανικών αρετών ή να μάθουν για τον βίο ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, ο οποίος κατατάχθηκε στους Αγίους. Η ταινία της Γελένα Πόποβιτς απευθύνεται πρώτ’ απ’ όλα ακριβώς σε τέτοιο κοινό. Αλλά οι άλλοι δεν θα βρουν κάτι ενδιαφέρον: Η αγιότητα δεν έχει τη χαρά», γράφει η Ξένια Ρεούτοβα, για την ιστοσελίδα «Κινοαφίσα».

Είναι δύσκολο να μη συμφωνήσουμε μαζί της. Η αγιότητα είναι χαρά για όσους απολαμβάνουν τους καρπούς της (για εμάς, δηλαδή). Ενώ για τον ίδιο τον Άγιο αυτή είναι και ο πόνος και η μοναξιά και η απομόνωση. Και όλα αυτά προβάλλονται στην ταινία μ’ έναν λεπτό, διακριτικό και ρεαλιστικό τρόπο.

Η προσευχή του βαριά αρρώστου γέροντα μπροστά στην εικόνα της Παναγίας συγκλονίζει βαθιά:

«Βοήθα, πονάω, πονάω τόσο πολύ, που δεν αντέχω άλλο».

Και μας παρουσιάζεται τόσο οικείος και τόσο αντιληπτός εκείνην τη στιγμή. Και γι’ αυτό η ζωή του, αφιερωμένη ολόκληρη στον Θεό, είναι επίσης κατανοητή. Και μπορεί να γίνει πραγματικότητα σε οποιονδήποτε αιώνα, ακόμη και στον δικό μας.

Ένας άλλος κριτικός παραπονιέται για την έλλειψη έντονου δράματος ή τουλάχιστον των ωραίων όψεων του Αγίου Όρους και της Ελλάδος. Και αναφέρει ότι ο Άγιος λέει όλο τα ίδια και είναι αρκετά βαρετός.

Όλες οι σκέψεις και οι λακωνικές συνομιλίες του Αγίου αναφέρονται στο ίδιο πράγμα, στη σωτηρία της ψυχής

Κι έχει δίκιο αυτός ο κριτικός, όντως, όλες οι σκέψεις και οι λακωνικές συνομιλίες του Αγίου αναφέρονται στο ίδιο πράγμα, στη σωτηρία της ψυχής. Τα λόγια του είναι σύντομα και φέρνουν στη μνήμη το Γεροντικό:

«Δεν αποφεύγω τίποτα, αγαπώ τους απλούς ανθρώπους».

«Η τίμια και σκληρή δουλειά μεταμορφώνει τον άνθρωπο προς το καλό»

«Η καλή συνείδηση είναι το πιο μεγάλο αγαθό. Είναι τιμή πνευματικής ειρήνης και ηρεμίας στην καρδιά».

«Όταν ο Θεός γίνεται η μοναδική ελπίδα, αρχίζεις να αισθάνεσαι πιο έντονα την παρουσία Του».

***

Αποχωρούμε από τον κινηματογράφο ήσυχοι και συλλογιζόμενοι, μην πιστεύοντας ότι έτσι απρόσκοπτα είχαμε την ευκαιρία να δούμε μία ταινία για έναν μεγάλο Άγιο στον κινηματογράφο. «Μάλλον θα ήταν καλό ν’ αποχωρούμε μετά από κάθε ταινία έτσι φωτισμένοι και συλλογιζόμενοι», λέει ο ιερέας Δημήτριος Ποπέκο. Θα θέλαμε τέτοιες ταινίες να ήταν περισσότερες, όσο είναι δυνατόν.