«Εάν ουν ο υιός υμάς ελευθερώση όντως ελεύθεροι έσεσθε»

Στις 10 Ιανουαρίου εκοιμήθη ο μοναχός Λουκάς της Ιεράς Μονής Φιλοθέου. Ο γέροντας Λουκάς υπήρξε προϊστάμενος και επίτροπος της Μονής, καθώς και Αντιπρόσωπος και Επιστάτης της Ιεράς Κοινότητος. Ήταν μέλος διάφορων Επιτροπών της Ιεράς Κοινότητος που επιλαμβάνονταν θεμάτων του Αγίου Όρους. Είχε συμμετάσχει ως κεντρικός ομιλητής σε πολλές εκδηλώσεις, κάνοντας γνωστή την αγιορείτικη παράδοση. Από τις μαγνητοφωνημένες ομιλίες του έχουμε επιλέξει τρία αποσπάσματα με διαφορετικό θεματικό περιεχόμενο. Η απομαγνητοφώνηση και η επιμέλεια που κάναμε έχει σεβαστεί σε μεγάλο βαθμό το αυθεντικό πατερικό ύφος του προφορικού λόγου του γέροντα Λουκά. Τα δημοσιεύουμε ως ελάχιστο φόρο τιμής, αγάπης και σεβασμού στη μνήμη του.

Για το χρόνο και το χρήμα

Μοναχός Λουκάς Φιλοθεΐτης - Να μας πείτε κάτι για το χρόνο και το χρήμα; Τι σημαίνουν αυτά;

- Πόσο χρόνο ξοδεύουμε για το Θεό; Δεν τον δικαιούται όλον; Αφού Αυτός μας τον έδωσε. Μέσα στο χρόνο Του υπάρχουμε. Και θα τον ζητήσει…

- Νομίζουμε, και ο κόσμος έξω πιο πολύ, ότι ο Θεός είναι περιεχόμενο. Ενώ ο Θεός είναι περιέχων.

- Ναι, πολύ ωραίο. Αυτό έχει πολλές διαστάσεις. Όταν νιώθει κανείς ότι είναι περιεχόμενος από τον περιέχοντα Θεό, έρχεται στην πραγματικότητα. Όταν, όμως, με τον εγωισμό, με την υπερηφάνεια, εκτοπίζει και θέλει αυτός να είναι, καταλαβαίνετε, φτιάχνει θεό μικρό, στα μέτρα του. Πολύ ωραίο που το είπατε. Αυτή είναι η μετάνοια. Ξαναβρίσκει κανείς τον εαυτό του στη σχέση την αληθινή με τον Θεό. Ο Θεός μας περιέχει. Ο Προών.

- Και για το χρήμα;

Το χρήμα είναι η χρήση των πραγμάτων. Όταν φύγει η αγάπη του ανθρώπου από τον Θεό προς τα πράγματα, γίνεται άπληστος. Πλεονεξία, φιλαργυρία - ρίζα πάντων των κακών. Γίνεται ειδωλολατρία. Μετατίθεται η αγάπη από τον Κτίστη προς τα κτίσματα. Και το χρήμα δεν είναι υπηρέτης, όπως θα έπρεπε να είναι κανονικά. Γίνεται κύριος. Και είναι ο πιο βαρύς δυνάστης. Πώς γίνεται; Με την αγάπη. Όταν ο άνθρωπος, αγαπώντας το χρήμα, έδωσε σε αυτό τέτοια δύναμη, άδειασε η αγάπη του προς τα εκεί, και το χρήμα έγινε κύριος. Αυτός που είναι πίσω από το χρήμα, ο μαμωνάς, έγινε κύριος και ο άνθρωπος τώρα είναι δούλος. Δούλος. Γιατί νομίζει ότι με το χρήμα θα τα αγοράσει όλα. Ναι, το χρήμα έχει πέραση πάνω στη γη. Δεν έχει πέραση στον ουρανό. Έχει πέραση κάτω από τη γη. Από τη γη φυτρώνει, κάτω από τη γη έχει δύναμη. Λέγουν ότι με το χρήμα ανοίγει κανείς όλες τις πύλες, τις πόρτες. Αλλά, αφού ανοίξει όλες τις πύλες, η τελευταία που απομένει είναι του Άδου. Μετά που θα ανοίξει τις πύλες πάνω στη γη, του μένει η πύλη του Άδου. Γιατί όλες αυτές τις άνοιξε με τη δύναμη αυτού που είναι κάτω στον Άδη, και θα τον τραβήξει. Αφού έκανε το ολέθριο έργο, θα τον τραβήξει κάτω για να υποστεί τα επίχειρα της απάτης του.

Γι΄αυτό, ο Κύριος απευθύνει την εντολή του απαρνησάσθω που έχει όλα τα άλλα. Και τον ίδιο τον εαυτό του. Δε λέει μόνο να απαρνηθείς αυτά που έχουν σχέση με τον εαυτό σου, αλλά να απαρνηθείς και τον εαυτό σου, μέσα στον οποίον έχει οικοδομήσει δυνατότητα προσβάσεως ο πονηρός. Πρέπει να αποτοιχίσουμε αυτό που έχτιζε ο πονηρός, μέσω του παλαιού εαυτού μας, των παθών και των αδυναμιών, για να απελευθερωθούμε από τη δυναστεία εκείνου. Στο χέρι μας είναι. Θα αποβάλουμε αφύσικα πράγματα για να βρούμε τη φυσική μας κατάσταση. Αυτό κάνει ο μοναχισμός. Αποβάλλει το αφύσικο και ενεργοποιείται το φυσικό.

Για την ελευθερία

- Όταν κάποιος απαρνηθεί τον εαυτό του, τι θα είναι;

- Θα είναι ζωντανή εικόνα του Θεού. Θα φύγουν τα παραμορφώματα και πώς είναι κάτω… Τους μαργαρίτες πού τους βρίσκουν; Κάτω. Κάτω από την άμμο. Αυτό, όμως, είναι ένα αμόρφωτο πράγμα. Όπως είναι και ο άνθρωπος, η εικόνα του Θεού. Έχει χάσει αυτό που είχε αρχικά. Και τώρα το ξαναπαίρνει ο Θεός στα χέρια του και, όπως αυτοί που κατεργάζονται τους πολύτιμους λίθους, κόβει από δω, κόβει από κει, ξύνει και τα λοιπά, και έπειτα το κάνει πολυεδρικό. Διαμάντι! Ένα λίθο πολύτιμο. Και από όπου και να το κοιτάξεις θα αντανακλά αυτό που το είχε μέσα. Αλλά, που αν δεν απαλλασσόταν από το μόρφωμα το εξωτερικό, το παραμόρφωμα εκείνο, πώς να το δώσει; Και αν δεν υφίσταντο και τις εγκοπές όλες αυτές; Να γίνει πολυεδρικό. Για να φανούν όλες οι αρετές μέσα ενός ανθρώπου. Ανάλογα με το πώς είναι κάθε άνθρωπος καμωμένος μέσα στην Πρόνοια του Θεού. Οπότε να, αυτό κάνει ο χριστιανισμός και ο χριστιανισμός του χριστιανισμού – ο μοναχισμός.

Και υπάρχουν κοσμικοί με καρδιά μοναχού, οι οποίοι μένουν στον κόσμο, αλλά γίνονται ελεύθεροι

Είναι λάθος να πούμε ότι μόνο στον μοναχισμό ενεργεί η χάρις του Θεού. Όχι. Λάθος και βαρύ λάθος. Όχι. Εμπεριχωρούμενα είναι. Υπάρχουν, εξάλλου, με αυτό το φοβερό σχήμα, μοναχοί με καρδιά κοσμικού. Όταν γυρίζουν προς τον κόσμο, με το ένδυμα, με τούτα, με εκείνα, πολλά και διάφορα, χαλούν την καρδιά τους. Ξαναγίνεται η καρδιά κοσμικού. Και υπάρχουν και κοσμικοί με καρδιά μοναχού, οι οποίοι μένουν στον κόσμο, είναι μέσα στα δεσμά του γάμου κτλ, αλλά γίνονται ελεύθεροι. Ελεύθεροι πολιορκημένοι. Πολιορκούνται από τα έξω, ελεύθεροι από μέσα. «Εάν ουν ο υιός υμάς ελευθερώση όντως ελεύθεροι έσεσθε» (Ιωάν. 8,34-36). Και χαίρονται την ελευθερία. Αυτοί, παρότι απ΄ έξω φαίνεται ότι σαν να χάνονται από τον κόσμο, σαν να τους χάνει ο κόσμος. Αλλά όσο βρίσκονται με τον Θεό, άλλο τόσο έχουν και την αληθινή σχέση με τον κόσμο. Ενώ, όσο χαλάει η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, τόσο μέσα στη θολούρα χαλάει η σχέση του και με τον κόσμο. Και ο κόσμος, αφού του πάρει το κακό, και του θολώσει την εικόνα, τελικά τον κάνει άχρηστο. Όμοιος ομοίω.

Όποιος θελήσει να βάλει τον Θεό μπροστά, αντιγράφει τα του Θεού, μέσα του. Καθαρίζει τον εαυτόν του. Όποιος δε θέλει αυτό το σωτήριο έργο να κάνει δι΄εαυτόν και δια τον κόσμο, πάντοτε ταπεινοφρονών, αυτός, αφηνόμενος στα μηνύματα του κόσμου, χαλάει και εκείνο που προηγουμένως είτε είχε κάνει ή είχε από Θεού δυνατότητα να κάνει. Γιατί ο καθένας είναι πλασμένος να κάνει κάτι ωραίο, κάτι άξιο του Θεού. Και εμείς αφηνόμαστε στα τιποτένια, στα χαμηλά, σε αυτά που έχουν πέραση τώρα. Και αλλοίμονο όταν κάποιος κατεβαίνει τόσο που τον κόσμο, που κάποτε τον αρνήθηκε ολόκληρο, τώρα να θέλει να τον παίρνει με τη δακτυλήθρα. Τον αρνηθήκαμε με όλο το είναι μας και τώρα να θέλουμε με μια δακτυλήθρα, με ένα κουταλάκι, να παίρνουμε τη χαρά του κόσμου. Ντροπή δεν είναι; Και μόνο να το σκέπτεται κανείς είναι ντροπή αυτό το πράγμα. Πόσο μάλλον να αφήνεται και να το κάνει. Τι έχει να δώσει ο κόσμος; Είναι τόσο φτωχός. Ζητιανιά είναι ο κόσμος. Ζητιανιά και κλεψιά και απάτη. Ζητιανεύει ο ένας από τον άλλον και αν δεν μπορεί ευσχήμως, το παίρνει δυναστικώς. Η απάτη γίνεται τέχνη και πλέον δε μαθαίνει τίποτα άλλο κανείς παρά να κάνει το κακό. Σε όποιον κύριο δουλεύει κάποιος από αυτόν και θα πληρωθεί. Κάνει το καλό; Του χρεωστεί ο Θεός. Τι θα πει κάνει το καλό; Γίνεται ικανός να δεχτεί ό, τι έχει ο Θεός κατά φύση να το δεχτεί κατά χάριν. Αυτό θα πει το καλό. Μεταμορφώνει τον εαυτό του, με τη χάρη του Θεού. Αφήνεται στο κακό; Χαλάει, παίρνει αυτήν την παραμόρφωση, αυτό που είπαμε για το διαμάντι που παίρνει τα επικολλήματα αυτά. Χάνει αυτό που είχε και κατεβαίνει στο βυθό, κάτω. Έρχεται ο Χριστός και μας ανασύρει από εκεί. Αλλά για να γίνει αυτό, θα υποστεί αυτή την παιδαγωγία. «Όν αγαπά ο Θεός παιδεύει». Θα μας παιδεύσει αλλά θα μας καθαρίσει. Αυτό είναι μοναχισμός. Θα κοπεί ετούτο, θα κοπεί εκείνο, θα κοπεί το άλλο, το άλλο, το άλλο, για να φανεί ό, τι τελικά έχει από τη χάρη Του. Για να είναι και μέσω αυτού του ανθρώπου ως «ίδωσιν υμών τα καλά έργα και δοξάσωσι τον Πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς» (Ματ.5:16).

Κατέβηκε ο Χριστός και δεν άφησε εικόνες Του κάτω στη γη; Τότε τι ήταν το πέρασμά του; Εικόνες είναι οι μεταμορφούμενοι άνθρωποι. Αλλά όσο γίνεται αυτό, τόσο ταπεινούνται αυτοί οι άνθρωποι. Και αυτό είναι το δώρο προς τον κόσμο. Ο κόσμος πάσχει από υπερηφάνεια. Αυτός που ταπεινούται από την ίδια τη ζωή, από τους πειρασμούς που υπομένει και γενικώς από την προσπάθεια να συναντηθεί με τον Θεό, όπως ο Χριστός έπαθε μέχρι που να μας συναντήσει, εκεί κάτω που είμεθα, στον Άδη. Και εμείς τώρα θα πάθουμε για να συναντηθούμε με τον Χριστό. Ανερχόμενοι από τον Άδη των παθών και των αδυναμιών. Αυτό είναι το έργο μας. Θα πάθουμε και έτσι θα μάθουμε. Ο παθών μαθαίνει τον Θεόν. Όχι ο μανθάνον με τη γνώση.

Θα πάθουμε και έτσι θα μάθουμε

- Να ευχόμαστε να παθαίνουμε γιατί αν δεν πάθουμε δε θα σωθούμε κιόλας;

- Να ευχόμεθα, όχι ακριβώς, αλλά με την έννοια του ότι να αφήνουμε τον εαυτό μας στο θέλημα του Θεού. Ό, τι θέλει ο Θεός, αυτό να είναι. Έτσι να καταλήγει η ευχή. Γενικώς, η προσευχή μας, επειδή το γαρ τι αιτήσασθε ή πώς να προσευχόμεθα δεν το ξέρουμε, όπως λέει ο Απόστολος Παύλος.

- Τι να αιτούμεθα τότε;

Οι Άγιοι πατέρες, οι μοναχοί είχαν φθάσει μέχρι του σημείου, αφού έκαναν πόσες και πόσες προσευχές, στην τελική συμπύκνωση της όλης ικεσίας τους στο «Κύριε, ως οίδας και ως θέλεις, σώσον με». Όπως γνωρίζεις και όπως θέλεις, σώσον με. Εγώ δεν ξέρω τίποτα. Και με αυτήν την άγνοια φτάνει στη γνώση. Την αληθινή γνώση. Φτάνει στη γνώση του Θεού ως προσώπου. Αυτό είναι το μεγαλείο του ανθρώπου. Να δεχτεί τον Θεό σαν πρόσωπο. Και αυτό που έχει ο Θεός σαν πρόσωπο να περάσει και στον άνθρωπο. Θα γίνει κι ο άνθρωπος πρόσωπο. Αλλιώς πολυμερίζεται στα τιποτένια που αγαπάει και που έχει στο λογισμό. Αποπροσωποποιείται. Ενώ, όταν με τη μετάνοια στρέφει προς τον Θεό, παραμερίζουν τα πράγματα. Η πίστις, η ελπίδα, η αγάπη φέρνει σε κοινωνία τον Κτίστη με το κτίσμα. Τον Θεάνθρωπο Κύριο με τον άνθρωπο, ο οποίος θέλει πράγματι να αλλάξει. Και ο Θεός, αυτό που αποδέχεται ο άνθρωπος, το καλό που το φυτεύει πρώτα ο Θεός, και γι΄αυτό είμεθα όλοι, ανεξαιρέτως, χρεωμένοι με το ότι εφύτευσε ο Θεός στον καθένα την έφεση του καλού. Αλλά, πρέπει να το πάρει κανείς, όπως είπαμε, εκεί κρυμμένο που είναι, και να επιτρέψει στον Θεό να το καθαρίσει, για να μπορέσει να φανεί τι έχει φυτέψει ο Θεός στον άνθρωπο. Και να το καταξιώσει η ενεργεία της χάριτος του Θεού.