Άραγε, μπορεί να σωθεί κανείς μόνο με τις καλές πράξεις;

Στη φιλελεύθερη εποχή που διανύουμε όλο και πιο πολύ διαδίδεται η διδασκαλία ότι ο άνθρωπος μπορεί να σωθεί με τις καλές του πράξεις, και ο Ιησούς Χριστός είναι για τους χριστιανούς απλά το πρότυπο και το υπόδειγμα ηθικής και πνευματικής τελειοποίησης, όχι όμως ο Λυτρωτής του κόσμου. Επομένως, η σωτηρία είναι δυνατή για τους ανθρώπους όλων των θρησκειών και ομολογιών, οι οποίοι προσπαθούν να δρουν σύμφωνα με τη φωνή της συνείδησής τους. Σε σύγκριση με την ορθόδοξη θεολογία, στη συγκεκριμένη διδασκαλία δεν έχει μόνο μετατεθεί και μετατοπιστεί η έμφαση, αλλά έχουν ανατραπεί τα ίδια τα θεμέλια της δογματικής. Οι χριστιανοί πάντα πίστευαν ότι ο Θεός σώζει τον άνθρωπο. Σύγχρονοι νεωτεριστές, όμως, συστηματικά και με σχέδιο εισάγουν στη συνείδηση των πιστών τη σκέψη ότι ο άνθρωπος σώζει ο ίδιος τον εαυτό του, και ο Θεός του δίνει μόνο την αιώνια ζωή ως έπαθλο για τους κόπους του.  

Αν ρωτήσουμε τους σύγχρονους χριστιανούς τι είναι η αιώνια ζωή και η σωτηρία, πολλοί θα πουν ότι είναι η παραδεισένια ζωή, ο τόπος εκπληκτικής ομορφιάς και αιώνιας χαράς, όπου δεν υπάρχουν το κακό και τα βάσανα, όπου δεν υπάρχει φθορά και δυσαρμονία, όπου τίποτα δεν σκοτεινιάζει την ανθρώπινη ψυχή. Είναι ο τόπος, όπου ζουν άγγελοι και άγιοι και όπου κατεβαίνει η Θεότητα με το ανείπωτο φως Της. Με την πρώτη ματιά, αυτή η απάντηση μπορεί να θεωρηθεί σωστή, αλλά στην πραγματικότητα εδώ παραλείπεται κάτι πολύ σημαντικό: ότι ο Θεός δίνει στον άνθρωπο όχι μόνο αυτά που έχει, παρόλο που και αυτά είναι ασύλληπτα για τον ανθρώπινο νου και είναι πάνω από όλους τους κόπους και τις ασκήσεις, αλλά δίνει κάτι περισσότερο, Τον Εαυτό Του, και κάνει τον άνθρωπο «θεό κατά χάρη». Μπροστά σε αυτό το δώρο, όλες οι ανθρώπινες πράξεις είναι μηδαμινές. Ο Κύριος υποσχέθηκε να ανταποδώσει για τις πράξεις της ελεημοσύνης εκατό φορές, αλλά δίνει στον χριστιανό κάτι για το οποίο δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης και δεν υπάρχει κάτι όμοιο, κάτι που υπερβαίνει όλες τις έννοιες και τις διαστάσεις: δίνει τον Εαυτό Του. Για ποιες ανθρώπινες πράξεις μπορούμε να μιλάμε; Πώς μπορεί κανείς να εξαγοράσει τον Θεό; Πώς μπορεί να πάρει ως έπαθλο τον Θεό; Αν ενώσουμε όλες τις καλές πράξεις όλων των ανθρώπων σε μια, ακόμα και αυτό θα είναι μικρότερη πράξη σε σχέση με τη σωτηρία μιας ψυχής. Η σωτηρία είναι το μυστήριο της μυστικιστικής αγάπης του Θεού για την ψυχή του ανθρώπου. Όλα τα υπόλοιπα χρειάζονται ώστε αυτή η κλήση της αγάπης να ακουστεί και να γίνει αποδεκτή.   

Η τραγωδία των σύγχρονων χριστιανών έγκειται στο ότι ψάχνουν την πολιτεία του Θεού, λες και είναι δική τους νόμιμη κληρονομιά, αλλά δεν ψάχνουν τον Ίδιο τον Θεό, ως πηγή αιώνιας ζωής. Δεν καταλαβαίνουν την αγιοπατερική λέξη «θέωση», δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει να γίνουν θεοί κατά χάρη. Καθώς δεν το καταλαβαίνουν, δεν το επιθυμούν. Θέλουν την επιστροφή της χαμένης Εδέμ, όπου ανθίζουν και ευωδιάζουν ουράνια λουλούδια, όπου δεν υπάρχει γήρας και θάνατος, όπου δεν υπάρχουν βάσανα. Όμως, το μυστήριο της ενανθρώπισης του Υιού του Θεού και η Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, το μυστήριο της λύτρωσης και της σωτηρίας – όχι μόνο ως επιστροφή του πεπτωκότα ανθρώπου στην πρωτόπλαστη αναμάρτητη κατάσταση, αλλά και ως πορεία της ψυχής προς τον Θεό, μέσω της πρόσληψης του θείου φωτός Του, μέσω της ανάβασης και της φώτισης, μέσω της εισόδου στη θεία ζωή, ως πορεία της αιώνιας και ατελείωτης ομοίωσης με τον Θεό – είναι για τους σύγχρονούς μας κεκαλυμμένο κάτω από πέπλο ομίχλης.

Στο Σταυρό ο Κύριος μάς αντικαθιστά με τον Εαυτό Του. Το Άγιο Πνεύμα προετοιμάζει την ανθρώπινη ψυχή για τη νέα ζωή. Η σωτηρία είναι το μεγάλο δώρο του Θεού, αλλά ο σύγχρονος άνθρωπος τείνει να το βλέπει ως κάτι που του αξίζει και που αντιστοιχεί στην αξία του ανθρώπου.

Ο τελικός και ταυτόχρονα ατελεύτητος σκοπός του ανθρώπου είναι η θέωση. Πραγματοποιείται μόνο μέσω της χάριτος – της δύναμης και της ενέργειας της Θεότητας. Η χάρη δόθηκε στην Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι το πεδίο του αιωνίου θείου φωτός, το οποίο αλληλεπιδρά με την ανθρώπινη ψυχή που υπακούει στη χάρη και που αόρατα την φωτίζει (σε κάποιες περιπτώσεις αυτή η φώτιση και μεταμόρφωση της ψυχής αποτυπώνεται υλικά και μπορεί να γίνει ορατή).

Τα μυστήρια της Εκκλησίας έχουν ως θεμέλιο τη λυτρωτική Θυσία του Χριστού Σωτήρα. Η Εκκλησία είναι θεμελιωμένη στο Πάναγνο Αίμα Του. Ο Κύριος που μας αγάπησε ακόμα και πριν την δημιουργία μας, εκπλήρωσε τα πάντα, ώστε να μας χαρίσει όχι μόνο τα ανείπωτα αγαθά Του, αλλά και τον Εαυτό Του. Στους σωσμένους βλέπει τον αντανάκλαση της εικόνας Του, της θείας ομορφιάς Του. Στους σωσμένους παραμένει όπως στους ζωντανούς αθάνατους αχειροποίητους ναούς. Για αυτούς ο Χριστός είναι το παν: η ζωή και η ουσία της αιωνιότητας, η αρχή και το ατελεύτητο τέλος.

Η σωτηρία δεν είναι δυνατή χωρίς τη λύτρωση και τη θέωση. Αυτοί που μιλάνε για τη σωτηρία μόνο μέσω καλών πράξεων, εξισώνουν αυτές με τα δώρα του Θεού. Οι καλές πράξεις είναι ο όρος για εκδήλωση της πίστης και της αγάπης, επειδή η αγάπη προς τον Θεό και τους ανθρώπους είναι αλληλένδετα. Ο άνθρωπος που ελπίζει να κερδίσει τη σωτηρία με τις καλές του πράξεις, μοιάζει με το φτωχό, που, καθώς συγκέντρωσε μερικά χάλκινα νομίσματα, νομίζει ότι μπορεί να αγοράσει με αυτά βασιλικό παλάτι.

Για τη σωτηρία χρειάζεται η θέωση του ανθρώπου, η οποία αρχίζει στην επίγεια Εκκλησία, μεταφέρεται και συνεχίζεται στην ουράνια και δεν τελειώνει ποτέ. Μόνο μέσω της Σταυρικής Θυσίας του Χριστού και της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, που ενεργεί στην Εκκλησία, μπορεί ο άνθρωπος να πραγματοποιήσει τον αληθινό του προορισμό – να γίνει κατά χάρη θεός στην αιωνιότητα.